توکونومیک یا اقتصاد توکنی (Tokenomics) چیست و چه کاربردی دارد؟

اینکه پول بخش جدانشدنی زندگی انسان هاست، موضوعی واضح و روشن برای همه است. شما از پول برای پرداخت هزینه انواع محصولات و خدمات موردنیازتان در روز استفاده می کنید. شرکت ها از این دارایی برای انجام معاملات تجاری استفاده می کنند و… بنابراین می توان گفت پول عنصری تأثیرگذار در زندگی هر فردی در این کره خاکی است که تحت کنترل نهادهای مرکزی مانند بانک ها و دولت ها قرار گرفته است. با این حال ورود فناوری های رمزنگاری، اقتصاد توکنی یا توکنومیک به طور کامل درک جهان از سیستم های مالی را تغییر داده است. اقتصاد توکنی یا توکنومیک، جایگزینی مناسب برای اعمال سیاست های مالی در شبکه های بلاک چین است. این مفهوم که در میان اصطلاحات ارزهای دیجیتال، نسبتاً جدید به نظر می رسد، در تغییر هنجارهای مرسوم اقتصاد مبتنی بر ارز دیجیتال تأثیر چشمگیری داشته است. در ادامه این مطلب، به بررسی مفهوم اقتصاد توکنی و تفاوت هایی که صنعت نوظهور ارزهای دیجیتال ایجاد می کند، خواهیم پرداخت؛ پس با ما همراه باشید.

توکونومیک چیست؟ (Tokenomics)

اصطلاح توکونومیک / Tokenomics از دو کلمه Token / توکن و Economics / اقتصاد تشکیل شده است؛ بنابراین کلمه Tokenomics را می توان به عنوان نسخه توکن شده اقتصاد توکن، یا نحوه توسعه و اعمال توکن های کریپتو در اقتصاد یک پروژه، تعریف کرد.

دلایل اهمیت توکونومیک چیست؟

پیش از پاسخ به این سؤال بهتر است به مثال زیر توجه کنید. ابتدا به تصویر زیر نگاهی بیندازید و بازار کریپتو را به عنوان یک بازی ورق تصور کنید. در این بازی، افرادی زیادی حاضر هستند:

• توسعه دهنده / Developer: Andre Cronje، Vitalik Buterin …؟
• بازارساز / Market Maker: CZ Binance، Sam FTX …؟
• سرمایه گذاری خطرپذیر بزرگ / Major Venture Capitals: a16z، Multicoin، ParaFi …؟
• سرمایه گذاران خرده فروشی / Retail Investors: بیشتر مردم

اکنون به نظر شما چه کسی به میز نزدیک تر است و این بازی را کنترل می کند؟ در شکل بالا، حتی اگر Justin Sun نتواند در این بازی موفقیتی کسب کند، سرمایه گذاران کوچکی مانند ما فقط تماشاچی و منتظر نتیجه بازی خواهند بود. درواقع ما در بازی ای شرکت می کنیم که توسط Market Makers، Market Builders/ Market Developers و سرمایه گذاران خطرپذیر بزرگ ایجاد شده است. از ترند ICO / IEO / IDO گرفته تا ترند NFT، GameFi موجود در بلاک چین و اکوسیستم های مختلف.

سؤال بعدی اینجاست که نفرات اصلی چطور می توانند این بازی را کنترل کنند؟ پاسخ مشخص است، از طریق توکن. درواقع توکن محصولی است که سرمایه گذاران از آن برای انجام تجارت و اعتمادسازی استفاده می کنند. با این حال این توکن ها نیز توسط توسعه دهندگان، سازندگان و بازارسازان ساخته می شود. همان طور که همه ما می دانیم، بازار کریپتوکارنسی یک بازی Zero-sum است و بی شک همه شرکت کنندگان در آن به دنبال کسب سود هستند؛ پس در این میان چه کسی ضرر خواهد کرد؟

بررسی نظریه اقتصاد توکنی

اقتصاد توکنی از رفتار انگیزشی برای تقویت و توسعه رفتار مورد نیاز در اکوسیستم بلاک چین استفاده می کند. نظریه انگیزشی اساساً یک نظریه رفتاری انسانی است. این نظریه نشان می دهد رفتار انسان در درجه اول به تمایل به تقویت انگیزه ها یا توانایی دریافت مشوق ها بستگی دارد. مشوق ها با ایجاد انگیزه در کاربران برای مشارکت در صرافی ها و مبادلات، نقش مهمی در اقتصاد توکنی ایفا می کنند. علاوه بر این، مشوق ها موضوع مهمی برای ایجاد انگیزه در کاربران برای اطمینان از حفاظت بهتر از بلاک چین و اعتبارسنجی تراکنش ها در نظر گرفته می شوند. درنتیجه، مشوق ها برای اجرای عملکرد منحصربه فرد در شبکه بلاک چین مربوط بسیار مهم هستند.

شرکت کنندگانی که از قانون یک شبکه خاص پیروی می کنند، پاداش هایی در قالب ارزهای دیجیتال دریافت می کنند. مدل اجرایی در توکنومیک باید به گونه ای پیکربندی شود که شرکت کنندگان بتوانند با مشارکت مؤثر، توکن های بیشتری کسب کنند. درواقع این مدل باید تضمین کند توکن هایی که به عنوان پاداش و ایجاد انگیزه در کاربران پرداخت می شوند، باید در سراسر بازار، ارزش مالی داشته باشند.

اقتصاد توکنی چگونه اجرا می شود؟

برای درک بهتر مفهوم توکنومیک قبل از هر چیز باید نگاهی دقیق تر به انواع توکن ها داشته باشیم. درواقع توکن ها دارایی هایی هستند که با استفاده از ویژگی های خاصی که دارند، ضمن نگه داشتن ارزش، برای اهداف منحصربه فرد، مورد استفاده قرار می گیرند.

درواقع می توان از توکن ها علاوه بر یک ارز و یک روش پرداخت، برای انجام امور دیگر هم استفاده کرد؛ برای مثال، بلیط مسابقه فوتبال می تواند یک نوع توکن باشد که با استفاده از آن می توان مسابقه را تماشا کرد یا در ازای آن، چیز دیگری دریافت کرد!

مدل اقتصاد توکنی وابستگی زیادی به توکن هایی دارد که در قالب ارزهای دیجیتال ارائه می شوند. اتریوم به عنوان یک توکن با ورودش به بازار ارزهای دیجیتال، رونق زیادی به این بازار بخشید. شبکه اتریوم اولین پلتفرم بلاک چین است که به جای فعالیت تنها به عنوان یک روش پرداخت، طیف گسترده ای از خدمات غیرمتمرکز را به کاربران ارائه می دهد. اهمیت توکن ها در تسهیلات خدمات غیرمتمرکز در شبکه اتریوم مشهود است؛ درست مانند اهمیت پول برای انجام تراکنش های مالی.

دوره اختصاصی

دوره نخبگان، استاد تمامی در ترید

دوره آموزشی از صفر تا سطح پیشرفته در ترید که با هدف “استاد تمامی ترید” طراحی شده است

دریافت اطلاعات بیشتر

اجزای مدل اقتصادی چیست؟

1. عرضه کوین/ توکن

عرضه کل و عرضه در گردش، از جمله مفاهیم متداول در صنعت ارزهای دیجیتال هستند، اما به تازگی Coingecko و CoinMarketCap اصطلاح جدیدی به نام Max Supply معرفی کرده اند. عرضه کل به عنوان تعداد کل توکن های درگردش به اضافه توکن های قفل شده، منهای توکن های سوخته تعریف می شود. این مقدار در ابتدا توسط تیم توسعه دهنده تعیین می شود تا بتواند کاملاً با اهداف پروژه مطابقت داشته باشد. به طور دقیق تر، دو نوع عرضه کل وجود دارد:

• عرضه کل ثابت

عرضه کل از پیش تعیین شده است و قابل تغییر نیست؛ برای مثال کل عرضه بیت کوین 21 میلیون است، کل عرضه Uniswap 1 میلیارد UNI است و…

• عرضه کل متغیر

مقدار عرضه کل بسته به ویژگی های پروژه، متغیر تعریف می شود.

1. عرضه کل به دلیل استخراج افزایش می یابد؛ برای مثال توکن های اتریوم به دلیل عملکرد شبکه اتریوم، هر سال افزایش می یابد. یا توکن های CAKE زمانی که افراد در فارمینگ Pancakeswap شرکت می کنند، زیاد می شوند.
2. عرض کل به دلیل توکن سوزی، کاهش می یابد؛ برای مثال مجموع عرضه اولیه توکن بایننس 200 میلیون BNB بود که در طول زمان به 100 میلیون BNB به دلیل توکن سوزی خواهد رسید.
3. عرضه کل به دلیل مدل Mint and Burn دائماً تغییر می کند؛ برای مثال عرضه کل استیبل کوین ها، مانند استیبل کوین الگوریتمی (FEI، AMPL،…)، استیبل کوین با پشتوانه رمزنگاری (DAI، VAI،…)، استیبل کوین متمرکز (USDT، USDC،…).

2. عرضه در گردش

عرضه در گردش با عنوان تعداد کل توکن های قابل معامله در گردش در بازار تعریف می شود.

3. حداکثر عرضه

Max Supply به عنوان تعداد کل توکن هایی تعریف می شود که احتمالاً در آینده می توان به آن ها دست یافت.

آنالیز عرضه توکن

در ادامه به سه معیار مختلف عرضه توکن ها اشاره می کنیم:

• اتریوم: توکن اتریوم فاقد حداکثر عرضه است و تنها زمانی ایجاد می شود که تقاضا برای استفاده از شبکه اتریوم وجود داشته باشد.
• SRM: سرم با حداکثر عرضه 10 میلیارد SRM طراحی شده است. در حال حاضر، عرضه کل SRM 161 میلیون است و تنها 50 میلیون SRM در بازار در گردش است.
• NEAR: پروتکل عرضه توکن NEAR بسیار ساده و ابتدایی است. درواقع مقدار حداکثر عرضه و عرضه کل برابر هم در نظر گرفته شده است و تا زمانی که مقدار توکن های در گردش به 1 میلیارد برسد، عرضه ادامه خواهد داشت.

ارزش بازار و ارزش گذاری کاملاً رقیق شده

مارکت کپ ارزش بازار یک پروژه نسبت به عرضه در گردش توکن آن است. رأی محاسبه ارزش بازار، از فرمول زیر استفاده می کنیم:

ارزش بازار = عرضه در گردش * قیمت توکن

ارزش گذاری کاملاً رقیق شده (FDV) ارزش کل بازار یک پروژه در مقایسه با عرضه کل توکن آن است. می توانیم FDV را با عرضه کل با استفاده از فرمول محاسبه کنیم:

FDV = کل عرضه * قیمت توکن

چرا ارزش بازار (مارکت کپ) از قیمت ارز دیجیتال مهم تر است؟

در حال حاضر قیمت توکن به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ برای مثال، توکن A را با مارکت کپ 10,000,000 دلار در نظر بگیرید. اگر عرضه در گردش 10,000,000 باشد، ارزش هر توکن 1 دلار خواهد بود، اما چنانچه عرضه در گردش 10,000,000,000 باشد، ارزش هر دلار 0.001 دلار خواهد بود. تعداد توکن های در گردش می تواند از هزاران تا میلیاردها متغیر باشد، اما احتمالاً ارزش بازار عامل اصلی مؤثر بر رشد یک توکن یا پروژه است؛ برای مثال دو پروژه Aave و Compound را در نظر بگیرید که از نظر پتانسیل، هر دو در بخش وام دهی عملکرد خوبی دارند؛ درنتیجه احتمالاً ارزش بازار Compound به Aave خواهد رسید، اما از نظر قیمت، ارزش توکن COMP بیش از توکن AAVE است. با این حال، COMP دارای پتانسیل رشد بالاتری است؛ درحالی که ارزش بازار Compound کمتر از Aave است. اگر ارزش بازار این دو برابر شود، قیمت یک توکن COMP به 735 دلار خواهد رسید.

توکن حکمرانی

در حال حاضر بیش از 10000 کوین و توکن وجود دارد. با وجود این هر توکنی از مدل غیرمتمرکز مانند بیت کوین پیروی نمی کند و برخی به صورت متمرکز کنترل می شوند. در حالت کلی، توکن ها را می توان در سه دسته کلی قرار داد:

1. غیرمتمرکز: توکن های غیرمتمرکز کاملاً توسط جامعه اداره می شوند و به هیچ سازمانی وابستگی ندارد؛ برای مثال بیت کوین، اتریوم و …
2. متمرکز: توکن های متمرکز توسط یک سازمان پیش رو اداره می شوند که کنترل کاملی بر ویژگی های توکن و زیرساخت های آن دارد؛ برای مثال پروژه های استیبل کوین با پشتوانه کامل مانند Tether، TrueUSDm و… یا صرافی های متمرکز مانند Huobi، FTX و…
3. از متمرکز به غیرمتمرکز: منظور توکن هایی است که در ابتدا متمرکز هستند، اما بعد از مدتی مسئولیت حکمرانی آن به افراد جامعه سپرده می شود؛ برای مثال در ابتدا، بایننس کوین کاملاً توسط بایننس اداره می شد. با این حال، مدتی پس از راه اندازی زنجیره هوشمند بایننس و برنامه «Validator Spotlight»، بایننس به تدریج شبکه BSC و توکن BNB را غیرمتمرکز کرد و به کاربران حق رأی داد.

تخصیص توکن

قبل از سرمایه گذاری در هر توکنی، باید ابتدا مدل تخصیص آن را بررسی کنید. مهم است بدانید که توکن ها چگونه بین سهام داران توزیع می شوند، آیا این توزیع معقول است و چگونه می تواند بر پروژه تأثیر بگذارد.

تیم

تیم شامل مشارکت کنندگان مانند بنیان گذاران، توسعه دهندگان، بازاریاب ها، مشاوران و… است که حدود 20 درصد از عرضه کل را به خود اختصاص می دهند. اگر مقدار کمی از کل عرضه به تیم توسعه دهنده اختصاص یابد، تیم انگیزه ای برای توسعه پروژه در درازمدت نخواهد داشت. اگر مقدار اختصاص یافته به تیم بیش از اندازه باشد، جامعه هیچ انگیزه ای برای نگهداری توکن ها نخواهد داشت؛ زیرا توسط یک طرف دست کاری می شوند. در این صورت توکن دیگر ویژگی غیرمتمرکزی ندارد و تا حدی به شکل متمرکز کنترل خواهد شد.

بنیاد ذخیره

از بنیاد ذخیره، برای توسعه پروژه یا محصولات آن در آینده استفاده خواهد شد. معمولاً حدود 20 تا 40 درصد از کل عرضه به این بخش اختصاص می یابد.

استخراج نقدینگی

بعد از عملکرد فوق العاده DeFi از سپتامبر 2020، بخشی از عرضه کل به استخراج نقدینگی اختصاص یافت. توکن های تخصیص داده شده برای این بخش به عنوان مشوقی برای ارائه دهندگان نقدینگی در پروتکل های متعدد DeFi استفاده می شوند.

فروش Seed/ فروش خصوصی/ فروش عمومی

توکن هایی که برای این بخش ذخیره می شوند، در رویدادهای جمع آوری سرمایه استفاده می شوند که معمولاً شامل فروش Seed، فروش خصوصی و فروش عمومی است.

ایردراپ

به منظور جذب پذیرندگان اولیه، پروژه ها بیشتر تعداد کمی توکن (معمولاً 1-2 درصد از کل عرضه) را در اختیار کاربران قرار می دهند. قبل از سال 2019، شرایط لازم برای شرکت در Airdrop تنها انجام امور ساده ای مانند لایک کردن، دنبال کردن، ریتوییت کردن پست های پروژه در توییتر بود. با وجود این از سال 2020، شرکت در ایردراپ به انجام کارهای بسیار سخت تری نیاز دارد. درواقع کاربران مجبور هستند مستقیم از محصولات استفاده کنند و با آن ها تعامل داشته باشند تا جوایز Airdrop یا Retroactive دریافت کنند. برخی از موارد شناخته شده عبارت اند از Uniswap (UNI)، شبکه 1inch و…

دیگر تخصیص ها

این تخصیص را می توان بسته به هر پروژه و اینکه آیا برای بازاریابی یا هر هزینه دیگری استفاده شود یا نه، به طور انعطاف پذیر مشخص کرد. طبیعتاً این بخش تنها درصد کمی از کل عرضه را تشکیل می دهد.

انتشار توکن

انتشار توکن یا همان Token Release طرحی برای توزیع توکن ها در گردش است. مانند فرایند تخصیص توکن، انتشار توکن تأثیر زیادی بر قیمت توکن و همچنین انگیزه جامعه برای نگهداری توکن ها خواهد داشت. در حال حاضر دو نوع «انتشار توکن» وجود دارد:

انتشار توکن براساس برنامه

اگرچه زمان بندی انتشار توکن در پروتکل های مختلف متفاوت است، می توان این زمان بندی را در سه نوع مختلف تقسیم کرد:

• زمان بندی زیر یک سال

در پروژه هایی که 100 درصد توکن ها در یک یا زیر یک سال منتشر می شوند، نشان می دهد توسعه دهندگان و تیم آن ها خود را وقف پروژه نکرد و مایل به ایجاد ارزش بلندمدت برای پروژه نیستند.

• زمان بندی 3 تا 5 سال

زمان بندی 3 تا 5 سال، یک بازه زمانی ایده آل برای انتشار کامل توکن هاست؛ چراکه بازار کریپتو با سرعت بسیار زیادی در حال تغییر و تحول است. با احتساب سال 2017 یعنی زمانی که بازار کریپتو به Maindtream تبدیل شد، می توان گفت تنها 5 سال از عمر این بازار گذشته است. پس از آن بازار با حذف پروژه های ناکارآمد، همه ساله تنها پروژه های سازنده را حفظ کرده است؛ به همین دلیل زمان بندی 3 تا 5 ساله گزینه بسیار مناسبی است. در این بازه زمانی، نه تنها انگیزه تیم توسعه برای رشد پروژه افزایش پیدا می کند، بلکه انگیزه جامعه برای حمایت مستمر از پروژه نیز تحریک می شود.

• زمان بندی بیش از 10 سال

به جز بیت کوین، سایر پروژه هایی که برای انتشار توکن زمان بندی 10 یا بیشتر از آن را انتخاب می کنند، در ایجاد انگیزه لازم برای تیم توسعه دهنده و هولدرها با مشکل مواجه خواهد شد؛ چراکه در این زمان بندی، هولدرها باید بیش از 10 سال تحت تورم توکن قرار بگیرند و از طرف دیگر مشخص نیست که آیا تیم توسعه دهنده بتواند برای این مدت طولانی به رشد پروژه کمک می کند یا خیر. در یک نتیجه گیری کلی، در طراحی زمان بندی انتشار توکن باید به دو عنصر اصلی توجه کرد:

• سود هولدرهای توکن
• ارزش توکن ها هنگام انتشار (تورم)

اگر توکن ها سریع تر از نرخ کار محصول (product’s work rate)، منتشر شوند، به دلیل تورم قیمت توکن ها کاهش یافته و هولدرها نیز انگیزه و علاقه خود را از دست می دهند.

انتشار توکن براساس تقاضا

برای مقابله با تورم احتمالی، توسعه دهندگان برخی از پروژه ها، به جای یک بازه زمانی خاص، توکن ها را براساس یک استاندارد انعطاف پذیر منتشر می کنند. این امر به پروژه کمک می کند تا با توجه به موقعیت، تنظیمات لازم را اعمال کند؛ برای مثال MakerDAO یکی از پروژه هایی است که زمان بندی خاصی را برای انتشار توکن در نظر نگرفته است. با توجه به تقاضای عملی روی پلتفرم، تعداد توکن های MKR به طرز معقولی تغییر می کند، به این ترتیب توکن های MKR تنها زمانی منتشر می شوند که فعالیت هایی مربوط به وام/ قرض وجود داشته باشد.

فروش توکن

اصولاً فروش توکن را مشابه رویدادهای مربوط به جمع آوری سرمایه در بازارهای سنتی در نظر می گیرند؛ درحالی که در بازارهای مالی سنتی شرکت ها با فروش سهام خود سرمایه جمع آوری می کنند، در بازار کریپتوکارنسی توکن جایگزین سهام می شود و به فروش می رسد. معمولاً شرکت های سنتی 5 دوره پروژه های کریپتوکارنسی و 3 دوره برای جمع آوری سرمایه دارند. ارزش گذاری کسب وکار می تواند بین بخش ها، حوزه ها و مقیاس های متفاوت باشد. براساس یک باور عمومی در مرحله سری C، ارزش شرکت های آینده دار بیش از 100 میلیون دلار تخمین زده می شود.

• شرکت های سنتی: مرحله ایده/ Pre-Seed، ایده/ Seed، سری A، سری B، سری C
• پروژه های کریپتو: ایده/ Seed، فروش خصوصی/ Private Sale، فروش عمومی/ Public Sale

میانگین ارزش گذاری یک کسب وکار در بازار کریپتو پایین است؛ چراکه این بازار نسبتاً جدید است و ارزش بازار (Market Cap) آن هنوز بسیار کمتر از بازارهای سهام در کشورهای توسعه یافته است.

مراحل فروش توکن در پروژه های کریپتو

1. Seed Sale

Seed sale اولین فروش توکن یک پروژه کریپتو بوده و در این دوره، محصول بیشتر پروژه ها هنوز در دست توسعه است. Seed sale را می توان سرمایه اولیه برای شروع برخی پروژه ها در نظر گرفت. بیشتر سرمایه گذاری های خطرپذیر که در Seed Sale شرکت می کنند، سرمایه گذاری با ریسک بالا را پذیرفته و درعوض، درصورت موفقیت پروژه، پاداش های بالایی را دریافت خواهند کرد.

2. فروش خصوصی/ Private Sale

اگر بیشتر شرکت کنندگان در Seed Sale، سرمایه گذاران ریسک پذیر باشند، فروش خصوصی، شاهد حضور سرمایه گذاران بزرگ تر و مشهورتر است. بیشتر پروژه های موجود در این دوره، محصولات خود را معرفی کرده و پتانسیل خود را پس از مرحله Seed Sale به اثبات رسانده اند.

3. فروش عمومی/ Public Sale

فروش عمومی دوره جمع آوری سرمایه برای جامعه به شمار می آید. این پروژه ها می توانند توکن ها را مانند سال 2017 در قالب ICO، یا از طریق شخص ثالث در قالب IEO یا IDO راه اندازی کنند.

4. توزیع عادلانه توکن/ Fair Token Distribution

برخی از پروژه ها، هیچ دوره فروشی را برای توکن های خود سازمان دهی نکرده و در عوض آن، توکن ها را از طریق Testnet، Airdrop، Staking و Liquidity Providing توزیع می کنند. از این طریق، از دید جامعه توزیع توکن، عادلانه تر بوده و از همین جهت برای کاربران عمومی در دسترس تر خواهد بود. برخی از پروژه های معروف راه اندازی شده از این طریق عبارت اند از:

1. Uniswap (UNI)
2. Sushiswap (SUSHI)
3. Yearn Finance (YFI)

این پروژه ها، برخلاف بسیاری از پروژه های کرپیتو به جای جمع آوری سرمایه، توکن های خود را بین کاربران و حامیان واقعی توزیع کردند.

مزایا و معایب مدل توزیع عادلانه توکن

مزایا

توکن ها به طور عادلانه ای میان مشارکت کنندگان ارزشمند پروژه توزیع می شوند و وضعیت Seed Sale و سرمایه گذاران فروش خصوصی که توکن ها را «دامپینگ» می کنند، بهبود پیدا می کند.

معایب

احتمالاً پروژه بخشی از بودجه ای که می تواند برای توسعه محصولات استفاده کند، از دست می دهد.

تأثیر فروش توکن بر اقتصاد توکنی

هیچ استاندارد مشترکی برای تفاوت قیمت بین هر دوره فروش توکن وجود ندارد. ممکن است قیمت توکن در «فروش عمومی» دو برابر بیشتر از قیمت آن در «فروش خصوصی» باشد یا اینکه این احتمال وجود دارد که قیمت توکن در «فروش خصوصی» دو برابر قیمت آن در Seed Sale باشد. این موضوع کاملاً به پروژه بستگی دارد.

با وجود این، لازم است این تفاوت قیمت در یک نسبت منطقی نگه داشته شود. اگر تفاوت قیمت در هر دوره فروش بسیار بیشتر از یک نسبت منطقی باشد، سرمایه گذاران اولیه به فروش زودهنگام توکن های خود ترغیب می شوند. برعکس آن نیز صادق است؛ یعنی سرمایه گذاران بعدی نیز علاقه خود را برای پیوستن به سایر دوره های فروش توکن از دست می دهند.

علاوه بر این، پروژه ها برای اعمال برخورد برابر با سرمایه گذاران ویژگی «Token Release» را اجرا می کنند. به این ترتیب، توکن هایی که با قیمت پایین تری خریداری می شوند، باید برای مدت طولانی تری قفل شوند و سرمایه گذار نیز برای یک مدت مشخص حق فروش آن ها را نخواهد داشت و در مقابل، قفل توکن هایی که با قیمت بالاتری خریداری می شوند، زودتر از سایرین باز می شوند.

موارد استفاده از توکن ها

موارد استفاده از توکن ها به کاربرد و اهداف راه اندازی آن ها بستگی دارد. این امر نشان دهنده مهم ترین فاکتور اقتصاد توکنی است و نحوه استفاده از توکن و قیمت آن براساس مزایایی را که برای هولدرها به ارمغان می آورد، مشخص می کند. موارد استفاده از توکن ها عبارت اند از:

1. استیک کردن/ Staking

بسیاری از پروژه های کریپتو از استیک کردن با توکن بومی خود پشتیبانی می کنند. این روش به دارندگان توکن انگیزه بیشتری می دهد؛ زیرا این هولدرها می توانند با استیک کردن به توکن های بیشتری دست پیدا کنند. از طریق استیک کردن، کاربران ملزم می شوند توکن های خود را در داخل پروتکل قفل کنند و تعداد توکن های در حال گردش در بازار را کاهش دهند. درنهایت این موضوع سبب می شود بر قیمت توکن تأثیر مستقیم بگذارند.

در شبکه هایی که از مکانیسم اثبات سهام استفاده می کنند، با افزایش تعداد توکن های سهام، شبکه امن تر و غیرمتمرکزتر می شود؛ برای مثال Cardano (ADA)، در سال 2021 از 0.2 دلار به 2 دلار (+1000 درصد) رشد کرد؛ یعنی پولی که برای Cardano گذاشته می شود، باید 10 برابر بیشتر باشد. به هر حال، دلیل این رشد این است که 75 درصد از عرضه در گردش، استیک شده و این امر سبب کاهش ADA در گردش و فشار فروش در بازار می شود و درنهایت به تحریک رشد ADA می انجامد.

2. استخراج نقدینگی (فارمینگ)/ Liquidity Mining (Farming)

در این روش، کاربران با ارائه نقدینگی در پروتکل های DeFi، توکن بومی پروژه را به عنوان پاداش دریافت می کنند؛ برای مثال، در عوض ارائه نقدینگی برای پروژه Uniswap کاربر توکن UNI را دریافت می کند.

3. کارمزد تراکنش ها/ Transaction fee

برای اینکه یک تراکنش در شبکه انجام شود، کاربران مبلغی را به عنوان کارمزد تراکنش به اعتبارسنجی که تراکنش را تأیید کرده است، پرداخت می کنند. هر بلاک چین برای پرداخت هزینه تراکنش های انجام شده از یک توکن بومی استفاده می کند؛ برای مثال:

1. بلاک چین Ethereum از توکن ETH
2. بلاک چین Binance Smart Chain از توکن BNB
3. بلاک چین Solana از توکن SOL
4. بلاک چین Polygon از توکن MATIC4.

4. حکمرانی/ Governance

همان طور که در بالا نیز اشاره شد، براساس تصمیم توسعه دهندگان پروژه، پلتفرم می تواند متمرکز یا غیرمتمرکز باشد. در این میان در حال حاضر بیشتر پروتکل های DeFi از مدل حاکمیت غیرمتمرکز پیروی می کنند؛ درنتیجه، دارندگان توکن حق ارائه پیشنهاد ایده و شرکت در رأی گیری پلتفرم را خواهند داشت. ممکن است این پیشنهادها مربوط به کارمزد تراکنش، زمان بندی انتشار توکن، یا موارد جدی تر مانند گسترش پروژه به یک بلاک چین دیگر باشد. در حال حاضر، پلتفرم های برجسته DeFi مانند Uniswap، Sushiswap، Compound و… از مدل حکومت غیرمتمرکز استفاده می کنند. از طرف دیگر، بخش عمده ای از جامعه شبکه، به جای ارائه پیشنهادها، تنها مجاز به شرکت در فرایند رأی گیری هستند؛ چراکه تعداد توکن های موردنیاز برای داشتن این مجوز بسیار زیاد است.

5. مزایای دیگر (Launchpad …)

به تازگی برخی از پروژه ها ویژگی Launchpad را در محصولات خود تکمیل کرده و کاربران را ملزم می کنند تا توکن های خود را برای شرکت در رویدادهای Token Sale روی پلتفرم، یا رویدادهای قرعه کشی برای دریافت NFT، استیک کنند؛ برای مثال، Polkastarter از کاربران می خواهد تا توکن های POL خود را استیک کنند.

کیس های مطالعاتی Tokenomic

اقتصاد توکنی یک معیار ضروری برای ارزیابی یک پروژه است، اما تنها یکی از جنبه های مؤثر بر قیمت توکن به شمار می آید. در ادامه به برخی از مطالعات موردی توکونومیک کارآمد و ناکارآمد اشاره می کنیم:

 معرفی توکونومیک های کارآمد

1. Binance Coin (BNB)

منابع توکن

1. کل عرضه اولیه: 200 میلیون BNB
2. برنامه انتشار توکن: 5 سال (اکنون 100 درصد توکن ها آنلاک شده است)
3. مکانیسم سوزاندن توکن تا زمانی که عرضه در گردش به 100 میلیون BNB برسد، اعمال خواهد شد.

تورم زایی، سبب ایجاد انگیزه برای افزایش قیمت توکن و باور هولدرهای BNB به پروژه می شود.

کاربرد توکن BNB

با وجود این، Token Supply دلیل اصلی رشد فوق العاده BNB نبوده و دلیل اصلی آن، نحوه طراحی توکن های BNB برای استفاده در صرافی بایننس و شبکه زنجیره هوشمند بایننس است. موارد استفاده این دو مورد عبارت اند از:

1. صرافی بایننس: کاهش کارمزد تراکنش، شرکت در Launchpad، استیک کردن، وام دهی و قرض، مشتقات و…
2. شبکه زنجیره هوشمند بایننس: هزینه های شبکه پرداخت، استیک و Farm.

علاوه بر موارد بالا، بایننس در حال توسعه Binance Pay بوده که درصورت موفقیت، این پروژه در آینده BNB را به محبوب ترین ارز پرداخت تبدیل خواهد کرد. نتیجه اینکه قیمت BNB در 20 دلار کاهش یافت تا به طور چشمگیری به ATH 650 دلار (+3250%) افزایش یابد و اکنون در حدود 300 دلار (+1500%) باقی مانده است.

2. پنکیک سواپ Pancakeswap

CAKE توکن بومی Pancakeswap بوده و یک AMM DEX در زنجیره هوشمند بایننس است.

منابع توکن

• توکن CAKE عرضه کل ندارد (تعداد توکن های CAKE نامحدود است)
• روزانه 530 هزار توکن CAKE از طریق Syrup Pool، Farming Pool و Lottery Pool توزیع می شود.
• هنگام استفاده از هریک از محصولات Pancakeswap، توکن CAKE سوزانده می شود.

کاربرد توکن CAKE

توکن CAKE به گونه ای طراحی شده که از آن در همه ویژگی های Pancakeswap از جمله Syrup Pool (Staking)، IFO (Staking)، Lottery و Prediction (پرداخت) استفاده شود. اگرچه کل عرضه توکن CAKE تعریف نشده، Pancakeswap در مدیریت عرضه در گردش توکن CAKE و حفظ تعادل بین انتشار توکن و سوزندان توکن، کار بسیار خوبی انجام داده است. Pancakeswap نه تنها درباره افزایش کاربردها و تقاضای خرید توکن هوشمندانه عمل کرده است، بلکه درخصوص حفظ انگیزه هولدرها برای نگهداری توکن CAKE نیز مهارت دارد. نتیجه اینکه قیمت توکن CAKE از 0.4 دلار به ATH 40 دلار (+10000%) افزایش یافت، اکنون قیمت آن در 14 دلار (+3500%) باقی مانده است.

معرفی توکونومیک های ناکارآمد

1. Pangolin (PNG)

PNG توکن بومی بلاک چین Pangolin بوده و یک AMM DEX در Avalanche است. اگرچه توکن PNG تا حدی شبیه توکن CAKE است، براساس نظر برخی از کارشناسان، Pangolin در طراحی توکن های خود با مشکلات جدی مواجه است.

عرضه غیرمنطقی توکن

در ابتدا، کل عرضه PNG برابر با 538.000.000 PNG بوده است. پس از هر 4 سال، تعداد توکن های PNG توزیع شده در بازار به نصف کاهش پیدا می کند. این طرح، رویکردی مشابه بیت کوین دارد و برای بازکردن قفل تمام توکن های Pangolin، 36 سال طول می کشد. بیت کوین به عنوان یک دارایی باارزش (SOV) شناخته و توسط یک جامعه بزرگ رمزنگاری استفاده شده است؛ درحالی که PNG یک توکن کاملاً جدید است. هیچ تضمینی وجود ندارد که تیم Pangolin بتواند این پروتکل را برای مدت 36 سال توسعه دهد.

هیچ تعادلی بین درآمد و ارزش تعداد توکن های در حال انتشار وجود ندارد. در حال حاضر، روزانه 175 هزار PNG آنلاک می شوند که ارزش آن حدود 197500 دلار است. از طرف دیگر، درآمد Pangolin حتی به 30 هزار دلار در روز هم نمی رسد. این موضوع PNG را به یک توکن تورمی تبدیل کرده و سبب کاهش تمایل دارندگان به حفظ توکن می شود؛ بنابراین می توان نتیجه گرفت که لازم است قبل از سرمایه گذاری در هر توکن، به جنبه های مختلف پروژه نگاه کنیم. پروژه می تواند به راحتی با ایجاد مستندات مکتوب خود یک سناریوی ایده آل ایجاد کند، اما اینکه آیا این سناریو عملی می شود یا خیر، نیازمند داده ها و مستندات به روز است. نتیجه اینکه پس از رسیدن به قیمت اوج 15 دلار، قیمت PNG به طور قابل توجهی کاهش یافته و به 1.2 دلار رسیده است. حتی زمانی که بازار کریپتو در ماه آوریل تا می سال 2021 روند صعودی داشت، قیمت توکن PNG رشد قابل توجهی را نشان نداد.

دیدگاه ها درباره کیس های مطالعاتی

همان طور که پیش از این نیز اشاره شد، طراحی اقتصاد توکنی به هیچ چیزی متصل نبود و تیم توسعه دهنده می تواند با توجه به مدل محصول و بخش موردنظر پروژه، اقتصاد توکنی مناسب را تنظیم کند. ارزیابی یک توکن تنها به آنالیز و تحلیل برنامه های کاربردی آن محدود نمی شود و به بررسی بازار هدف نیز می پردازد. در این راستا تیم توسعه دهنده باید به سؤالات زیر پاسخ دهد:

• بخش (Segment) موردنظر بازار چقدر گسترده است؟
• چقدر کاربر در بخش موردنظر حضور دارند؟
• آیا نحوه طراحی Tokenomics با کاربردهای پروژه و مزایای آن برای دارندگان توکن در تعادل است؟

برای مثال، از همان ابتدا Pancakeswap (توکن CAKE)، زنجیره هوشمند بایننس را به عنوان بازار هدف خود مشخص کرد. زنجیره هوشمند بایننس از نظر میزان کل ارزش قفل شده (Total Value Locked) دومین اکوسیستم بزرگ DeFi بوده و تعداد زیادی کاربر دارد. با درک این شرایط، تیم توسعه دهنده Pancakeswap، Tokenomics این پروژه را به گونه ای طراحی کرده تا به منظور جذب کاربران و سرمایه گذاران بیشتر، یک Token Allocation عظیمی برای پاداش استخراج نقدینگی اندوخته شود.

نتیجه گیری

اقتصاد توکنی از عناصر بسیاری مانند تأمین توکن، تخصیص توکن، فروش توکن، انتشار توکن و… تشکیل شده است. توکونومیک یک عامل و معیار مهم برای ارزیابی پروژه است، اما همچنان عناصر مهم دیگری مانند کاربردهای توکن و بازار هدف نیز هستند که در بررسی توکن باید در نظر گرفته شوند.