بازارساز خودکار (AMM) ابزاری است که برای تأمین نقدینگی در امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) استفاده می شود. AMMها امکان تجارت خودکار دارایی های دیجیتال را فراهم می کنند. بازارسازهای خودکار این کار را با استفاده از استخرهای نقدینگی به عنوان جایگزینی برای بازارهای سنتی خریدار و فروشنده انجام می دهند.
اگر از جمله افرادی هستید که به سرمایه گذاری در بازارهای مالی و ارزهای دیجیتال علاقه دارید، می توانید با استفاده از AMMها با قیمت مناسب دو دارایی را معامله کنید. قبل از AMM ها، مردم از بوک اوردرها برای ترید استفاده می کردند. پلتفرم های سنتی ترید و خرید و فروش این فرصت را در اختیار افراد قرار می دادند که برای دارایی مدنظرشان هر قیمتی که می خواستند، تعیین کنند.
پس از مدتی، سایر کاربران قیمت فهرست شده ای را انتخاب می کنند که با آنچه در نظر دارند، مطابقت دارد. درنهایت این قیمت تعیین شده، به قیمت نهایی دارایی در بازار تبدیل می شود. فرایند بازارسازی سنتی به بازارسازان حرفه ای نیاز دارد که سفارش های زیادی را مدیریت کنند.
در این مدل، بازارسازان مقداری را که ترید در آن انجام می شود، پیش بینی می کنند و البته در تعداد دفعات انجام این کار هم محدودیت دارند. در میان انواع بازارهای سرمایه گذاری، بازارهایی مانند بازار ملک و اوراق بهادار، هنوز هم به روش های بازار ساز سنتی متکی هستند، اما بازارساز های خودکار راه حلی جایگزین برای defi/’>دیفای در نظر گرفته می شوند.
منظور از بازارساز یا Market Maker چیست؟
صرافی متمرکز بر فعالیت معامله گران نظارت می کند و سیستم خودکاری ارائه می دهد که با استفاده از آن، تطابق سفارش های مختلف را بررسی می کند؛ به عبارت دیگر، وقتی معامله گر A تصمیم می گیرد 1 بیت کوین را به قیمت 34000 دلار بخرد، صرافی اطمینان حاصل می کند که معامله گر B را پیدا کند که مایل است 1 بیت کوین را با نرخ ارز ترجیحی معامله گر A بفروشد.
به این ترتیب، صرافی متمرکز کم و بیش واسطه بین معامله گر A و معامله گر B است. وظیفه صرافی متمرکز این است که فرایند را تا حد امکان بدون مشکل پیش ببرد و سفارش های خرید و فروش کاربران را در مدت زمانی ترجیحاً کوتاه، تطبیق دهد، اما اگر صرافی موفق به انجام این کار نشود و نتواند سفارش های خرید و فروش به صورت آنی پیدا کند، چه اتفاقی می افتد؟ در چنین شرایطی می گوییم نقدینگی دارایی های موردنظر کم است.
نقدینگی به این موضوع اشاره دارد که چگونه می توان یک دارایی را به راحتی خرید یا فروخت. نقدینگی بالا نشان می دهد بازار فعال است و معامله گران زیادی در حال خرید و فروش یک دارایی خاص هستند. برعکس، نقدینگی کم به این معناست که فعالیت کمتری وجود دارد و خرید و فروش دارایی دشوارتر است.
زمانی که نقدینگی کم است، slippage رخ می دهد؛ به عبارت دیگر، قیمت دارایی در نقطه انجام معامله، قبل از تکمیل معامله، به میزان قابل توجهی تغییر می کند. به طور معمول، این اتفاق در بازار کریپتو که نوسانات زیادی دارد، به وفور مشاهده می شود؛ از این رو صرافی ها باید مطمئن شوند که معاملات به صورت آنی انجام می شود تا slippage قیمت ها کاهش یابد.
اسلیپیچ (slippage) چیست؟
برای دستیابی به یک سیستم معاملاتی سیال، صرافی های متمرکز به معامله گران حرفه ای یا مؤسسات مالی برای تأمین نقدینگی برای جفت های معاملاتی متکی هستند. این نهادها برای مطابقت با سفارش های معامله گران خرده فروش، چندین سفارش پیشنهادی ایجاد می کنند. با این کار، صرافی می تواند اطمینان حاصل کند که طرف مقابل برای همه معاملات همیشه در دسترس است؛ به عبارت دیگر، بازارسازی شامل فرایندهای مورد نیاز برای تأمین نقدینگی برای جفت های معاملاتی است.
چرا به بازارساز خودکار (AMM) نیاز داریم؟
برخی صرافی های رمزنگاری از یک اوردر بوک و یک سیستم تطبیق سفارش برای تسهیل معاملات کریپتو استفاده می کنند. دفتر سفارش، قیمت هایی را که معامله گران تمایل به خرید یا فروش ارزهای دیجیتال دارند، ثبت می کند. سپس با سیستم تطبیق سفارش، سفارش های خرید و فروش مطابقت یافته و با موفقیت انجام خواهد شد.
جدیدترین قیمتی که کریپتو با آن خریداری شده است، به طور خودکار به عنوان قیمت بازار دارایی دیجیتال نشان داده می شود. با این حال، در شرایطی که خریدار یا فروشنده به اندازه کافی برای ترید وجود ندارد، احتمال اینکه نقدینگی بازار به اندازه کافی تأمین نشود، وجود خواهد داشت.
برای حل این مشکل، برخی صرافی های رمزنگاری با بانک ها و سایر سرمایه گذاران نهادی همکاری می کنند تا نقدینگی را به طور مداوم تأمین کنند. در این شرایط همیشه می توان مطمئن بود که طرف مقابلی برای انجام معامله وجود خواهد داشت. این فرایند «بازارسازی» است و بانک ها و سایر سرمایه گذاران نهادی «بازارسازان» هستند. با این حال، در ابتدای مسیر راه اندازی صرافی غیرمتمرکز، یافتن طرف مقابلی که تمایل به خرید یا فروش داشته باشد، کار دشواری بود؛ به همین دلیل خرید و فروش ارزهای دیجیتال در چنین صرافی هایی با چالش های زیادی همراه شد.
مفهوم بازارساز خودکار برای حل این مشکل مطرح می شود. درواقع این امکان را فراهم می کند که یک فرد معمولی بتواند به عنوان یک بازارساز عمل کند.
بازاساز خودکار چگونه کار می کند؟
دو نکته مهم وجود دارد که ابتدا باید درباره بازارساز خودکار بدانید:
- جفت های معاملاتی که معمولاً در یک صرافی متمرکز پیدا می کنید، به عنوان «استخر نقدینگی» منفرد در AMM وجود دارند؛ برای مثال اگر می خواهید اتر را با تتر معامله کنید، باید یک استخر نقدینگی ETH/USDT پیدا کنید.
- هرکسی می تواند به جای استفاده از بازارسازان اختصاصی، نقدینگی این استخرها را با سپرده گذاری هر دو دارایی در استخر تأمین کند؛ برای مثال اگر می خواهید یک تأمین کننده نقدینگی برای استخر ETH/USDT شوید، باید نسبت از پیش تعیین شده مشخصی از ETH و USDT را واریز کنید.
برای اطمینان از اینکه نسبت دارایی ها در استخرهای نقدینگی تا حد امکان متعادل باقی می ماند و برای از بین بردن اختلاف قیمت گذاری دارایی های ادغام شده، AMM از معادلات ریاضی از پیش تعیین شده استفاده می کنند؛ برای مثال، Uniswap و بسیاری دیگر از پروتکل های صرافی DeFi از یک معادله x*y=k ساده برای تنظیم رابطه ریاضی بین دارایی های خاص موجود در استخرهای نقدینگی استفاده می کنند.
در این معادله x نشان دهنده مقدار دارایی A، y نشان دهنده مقدار دارایی B است؛ درحالی که k یک ثابت است. در اصل استخرهای نقدینگی Uniswap همیشه حالتی را حفظ می کنند که به موجب آن ضرب قیمت دارایی A و قیمت B همیشه برابر با یک عدد است.
برای درک اینکه این معادله چگونه استفاده می شود، اجازه دهید از استخر نقدینگی ETH/USDT به عنوان مطالعه موردی استفاده کنیم. وقتی ETH توسط معامله گران خریداری می شود، USDT را به استخر اضافه کرده و ETH را از آن حذف می کنند. این فرایند سبب می شود مقدار ETH در استخر کاهش یابد که به نوبه خود سبب افزایش قیمت ETH به منظور تحقق اثر متعادل x*y=k می شود.
در مقابل، چون USDT بیشتری به استخر اضافه شده است، قیمت USDT کاهش می یابد. هنگامی که USDT خریداری می شود، این فرایند برعکس است؛ یعنی قیمت ETH در استخر کاهش می یابد؛ درحالی که قیمت USDT افزایش می یابد.
هنگامی که سفارش های بزرگ در AMM ثبت می شوند و مقدار قابل توجهی از یک توکن حذف یا به یک استخر اضافه می شود، می تواند سبب ایجاد اختلافات قابل توجهی بین قیمت دارایی در استخر و قیمت بازار آن (قیمتی که با آن در چندین صرافی معامله می شود) شود.
برای مثال قیمت ETH در بازار ممکن است 3000 دلار باشد، اما در یک استخر، ممکن است 2850 دلار باشد؛ زیرا شخصی مقدار زیادی اتریوم را به یک استخر اضافه کرده تا توکن دیگری را حذف کند؛ یعنی ETH با تخفیف در استخر معامله می شود و فرصت آربیتراژ ایجاد می کند. ترید آربیتراژ استراتژی یافتن تفاوت بین قیمت یک دارایی در مبادلات متعدد، خرید آن در پلتفرمی است که کمی ارزان تر بوده و فروش آن در پلتفرمی که کمی بالاتر است.
در AMM، معامله گران آربیتراژ انگیزه مالی دارند تا دارایی هایی را بیابند که با تخفیف در استخرهای نقدینگی معامله می شوند و آن ها را خریداری کنند تا زمانی که قیمت دارایی مطابق با قیمت بازار آن بازگردد؛ برای مثال اگر قیمت اتریوم در استخر نقدینگی در مقایسه با نرخ ارز آن در سایر بازارها پایین باشد، معامله گران آربیتراژ می توانند با خرید ETH در استخر با نرخ پایین تر و فروش آن با قیمت بالاتر در صرافی دیگر، تریدر از این اختلاف قیمت سود می کند.
توجه داشته باشید که معادله x*y=k در Uniswap تنها یکی از فرمول های ریاضی است که امروزه توسط AMMها استفاده می شود؛ برای مثال Balancer از شکل بسیار پیچیده تری از رابطه ریاضی استفاده می کند که به کاربران اجازه می دهد تا 8 دارایی دیجیتال را در یک استخر نقدینگی واحد ترکیب کنند. از سوی دیگر، Curve از یک فرمول ریاضی مناسب برای جفت کردن استیبل کوین ها یا دارایی های مشابه استفاده می کند.
نقش تأمین کنندگان نقدینگی در بازارساز خودکار
همان طور که قبلاً بحث شد، AMMها برای عملکرد صحیح نیاز به نقدینگی دارند. استخرهایی که بودجه کافی ندارند، در معرض slippage هستند. برای کاهش slippage ها، AMMها کاربران را تشویق می کنند که دارایی های دیجیتال را در استخرهای نقدینگی سپرده گذاری کنند تا سایر کاربران بتوانند با این وجوه معامله کنند.
به عنوان یک عامل انگیزشی، پلتفرم به ارائه دهندگان نقدینگی (LPs) با کسری از کارمزد پرداخت شده در تراکنش های انجام شده در استخر پاداش می دهد؛ به عبارت دیگر، اگر سپرده شما نشان دهنده 1 درصد از نقدینگی قفل شده در یک استخر باشد، یک توکن LP دریافت خواهید کرد که نشان دهنده 1 درصد از کارمزد تراکنش انباشته آن استخر است.
هنگامی که یک تأمین کننده نقدینگی می خواهد از یک استخر خارج شود، توکن LP خود را بازخرید می کند و سهم خود را از کارمزد تراکنش دریافت می کند. علاوه بر این، AMMها توکن های حکمرانی را برای LPها و همچنین تریدرها ایجاد می کنند.
همان طور که از نام آن پیداست، یک توکن حکم رانی به دارنده این امکان را می دهد تا درباره مسائل مربوط به حکم رانی و توسعه پروتکل بازارساز خودکار حق رأی داشته باشد.
فرصت های ییلد فارمینگ در بازارسازهای خودکار
جدا از مشوق هایی که در بالا به آن ها اشاره شد، LPها می توانند در فرصت های ییلد فارمینگ که برای افزایش قیمت در اختیارشان قرار می دهد، سرمایه گذاری کنند. برای بهره مندی از این مزیت، تنها کاری که باید انجام دهید، این است که نسبت مناسب دارایی های دیجیتال را در یک استخر نقدینگی روی یک پروتکل AMM سپرده گذاری کنید.
پس از تأیید سپرده، پروتکل AMM برای شما توکن LP ارسال می کند. در برخی موارد، می توانید این توکن را به یک پروتکل وام جداگانه واریز کنید یا «استیک» کرده و سود اضافی کسب کنید. با انجام این کار، می توانید با سرمایه گذاری روی ترکیب پذیری یا قابلیت همکاری پروتکل های مالی غیرمتمرکز (DeFi) درآمد خود را به حداکثر برسانید.
با این حال، توجه داشته باشید که برای برداشت دارایی خود از استخر نقدینگی اولیه، باید توکن ارائه دهنده نقدینگی را بازخرید کنید.
آینده بازارساز خودکار
AMM ها که برای اولین بار در سال 2018 توسعه یافتند، اکنون بخشی از اکوسیستم DeFi هستند. امکانات متنوعی در طی این مدت به ساختار AMM ها اضافه شده اند، از جمله ابزارهای اتوماسیون برای تأمین کنندگان نقدینگی. AMM ها چیزی بیش از ارائه نقدینگی بیشتر در نظر گرفته می شوند.
در حال حاضر از این مفهوم برای ایجاد بازاری امن و جریان اصلی استفاده می کنند. AMM ها برای تسهیل تراکنش ها به طور کارآمدتر بر فناوری قراردادهای هوشمند تکیه می کنند که تاکنون در آن موفق بوده است.
در آینده، AMMها پتانسیل دسترسی به سرمایه گذاران بیشتری را دارند. با این حال، برای رسیدن به آن، این فناوری باید سطح بالایی از امنیت و رشد را تضمین کند. فضای DeFi در حال حاضر بسیار سریع در حال توسعه است. AMMها بخشی از توسعه فضای DeFi هستند که به سرعت در حال رشد هستند و می توانند بخش اصلی پیشرفت آن باشند.
سخن پایانی
بازارسازان خودکار کاستی های بازارسازی سنتی را رفع می کنند. فرایند سنتی به کار دستی نیاز دارد که از معامله گران و سازندگان بازار به طور قابل توجهی زمان بیشتری می گیرد. به لطف این ابزار جدید برای تأمین نقدینگی، صنعت مالی غیرمتمرکز توانسته است بسیار سریع تر حرکت کند.
از آنجا که DeFi به سرعت به رشد خود ادامه می دهد، AMMها همچنان نقش کلیدی در توسعه آن ایفا خواهند کرد. در حال حاضر، تنها چند شرکت در حال ارائه راه حل های جدید در فضای بازارساز خودکار هستند. AMMها فضای ویژه ای در DeFi هستند و به دلیل سهولت استفاده، توجه بسیاری از سرمایه گذاران را به خود جلب کرده اند.
پرسش های متداول
۱- مزیت استفاده از بازارساز خودکار چیست؟
برخی صرافی های رمزنگاری با بانک ها و سایر سرمایه گذاران نهادی همکاری می کنند تا نقدینگی را به طور مداوم تأمین کنند که مطمئن می شود همیشه مخاطبی برای معامله وجود دارند. این فرایند «بازارسازی» است و بانک ها و سایر سرمایه گذاران نهادی «بازارسازان» هستند.
۲- پروتکل AMM چیست؟
بازارساز خودکار (AMM) زیرساخت های که یک صرافی غیرمتمرکز (DEX) امکان خرید و فروش دارایی ها با استفاده از استخرهای نقدینگی ارز دیجیتال، به جای بازار سنتی خریداران و فروشندگان، فراهم می کند.
۳- بازارساز خودکار چگونه کار می کند؟
برای اطمینان از اینکه نسبت دارایی ها در استخرهای نقدینگی تا حد امکان متعادل باقی می ماند و برای از بین بردن اختلاف قیمت گذاری دارایی های ادغام شده، AMM از معادلات ریاضی از پیش تعیین شده استفاده می کند.