صرافی‌ها نقشی کلیدی در بازارهای ارز دیجیتال دارند. نکته‌ای که باید به آن توجه داشت، این است که بیشتر صرافی‌های موجود متمرکز هستند؛ درحالی‌که ذات ارزهای دیجیتال غیر متمرکز است. وقتی سیستم‌های معاملاتی متمرکز باشند، امکان دسترسی به دارایی استفاده‌کنندگان وجود دارد. حتی ممکن است حساب شما مسدود شود. اینجا همان نقطه‌ای است که اهمیت صرافی غیر متمرکز نمایان می‌شود. این روزها، مدام به تعداد صرافی‌های غیر متمرکز افزوده می‌شود؛ بنابراین بد نیست در این مطلب با ماهیت و ویژگی‌های این نوع صرافی‌ها آشنا شوید. یک صرافی غیر متمرکز، بستری را فراهم می‌کند تا شما بی‌واسطه و به سهولت معامله کنید و امنیت بالایی در دارایی‌های خود داشته باشید.
تفاوت صرافی متمرکز و غیر متمرکز
شما می‌توانید ارزهای مختلف را بدون محدودیت و فارغ از ملیت داد و ستد کنید. در این میان توجه داشته باشید که سیستم معاملاتی از بلاک چین و قراردادهای هوشمند به‌منظور حذف واسطه‌ها استفاده می‌کند. این همان مزیتی است که کاربران را به این نوع صرافی‌ها سوق می‌دهد. همچنین شما می‌توانید با استفاده از موجودی کیف پولتان معامله کنید و الزامی برای واریز رمز ارز به کیف پول ندارید. ویژگی دیگر، امنیت این صرافی‌ها و مصون‌بودن از هک و سرقت است. ماهیت کدنویسی صرافی غیرمتمرکز هیچ ناامنی‌ای به دنبال ندارد. همچنین نیازی نیست همه اطلاعات شخصی و مهم را در اختیار این نوع صرافی‌ها قرار بدهید، بلکه تنها به کیف پول متصل شوید و از معامله لذت ببرید.
یکی از معایب این صرافی‌ها این است که دکس‌ها همه رمز ارزها را پشتیبانی نمی‌کنند. صرافی‌های محبوبی با این ویژگی وجود دارند که کم‌وبیش نام آن‌ها را شنیده‌اید. صرافی بایننس و کوین بیس از این دسته هستند، اما تعداد این صرافی‌ها روزبه‌روز در حال افزایش است و شما تنها مجبور به استفاده از بایننس نخواهید بود، اما نکته مهم تضاد ویژگی این صرافی‌ها با تعاریف رایج است؛ برای مثال، در تعریف عنوان شد که شما می‌توانید فارغ از ملیت از این نوع صرافی‌ها استفاده کنید، اما در بایننس این موضوع صحت ندارد و کاربران ساکن ایران به‌سهولت امکان دسترسی به بایننس را ندارند.
نحوه کار صرافی غیر متمرکز
پیش از اینکه با نحوه کار این نوع صرافی‌ها آشنا شویم، نخست باید بدانیم قرارداد هوشمند چیست. قرارداد هوشمند نرم‌افزاری است که یک یا چند دستور خاص را در شرایطی ویژه اجرا می‌کند. این قرارداد روی بلاک چین پیاده شده و اجرای آن قطعی است. فرق این قراردادها با قراردادهای عادی در این است که در قراردادهای هوشمند هیچ عاملی نمی‌تواند مانع اجرا و توقف آن شود و عملکرد آن‌ها به‌صورت خودکار است؛ بنابراین می‌توان از این قراردادها در حالتی استفاده کرد که می‌خواهیم پروژه‌ای تا ابد کار کند و مانعی برای آن وجود نداشته باشد. به این پروژه‌ها یا برنامه‌های غیر متمرکز Daap می‌گویند. در برخی صرافی‌ها از قرارداد هوشمند برای تأمین نقدینگی استفاده می‌شود. به این صورت که افراد مشارکت‌کننده دارایی‌های خود را به اشتراک می‌گذارند و معامله‌گران از آن نقدینگی استفاده می‌کنند و بهره خوبی نصیب طرفین می‌شود. در حال حاضر، اتریوم بزرگ‌ترین میزبان صرافی‌های غیرمتمرکز است.
نقاط قوت صرافی‌های غیر متمرکز
1) کنترل دارایی‌ها
صرافی‌های غیر متمرکز یا DEXها، برخلاف صرافی‌های متمرکز ارز دیجیتال، دارایی‌های شما را کنترل نمی‌کنند. هیچ نهادی وجود ندارد که همه ارزهای دیجیتال موجود در صرافی را در کیف پول خود نگهداری کند؛ بنابراین تنها کاربر می‌تواند دارایی‌های خود را مدیریت و آن را به روشی غیرمتمرکز ذخیره کند. با این ویژگی خطر از بین رفتن دارایی افراد کاهش می‌یابد.
2) احراز هویت
شما برای فعالیت در این صرافی‌ها تنها به یک کیف پول ارز دیجیتال نیاز دارید. درواقع این همه ماهیت صرافی را نشان می‌دهد و شما را ترغیب می‌کند در آن ثبت‌نام کنید. مؤسسان این صرافی‌ها مدعی هستند که از نرم‌افزار متن‌باز استفاده می‌کنند و مسئولیتی در قبال کاربران و دارایی‌های آن‌ها ندارند؛ بنابراین این افراد به این شیوه از مشکلاتی مانند شناخت مشتری و قوانین ضد پول‌شویی اجتناب می‌کنند. فعالیت در این صرافی‌ها به احراز هویت و ارائه مدارک شناسایی نیاز ندارد و حریم خصوصی افراد کاملاً رعایت می‌شود.
3) امنیت بیشتر
در سال‌های اخیر، صرافی‌های متمرکز بارها هک شده‌اند. درواقع هکرها روزانه در کمین آسیب‌زدن به این صرافی‌ها هستند، اما یک صرافی غیر متمرکز بر شبکه‌ای از کامپیوترها راه‌اندازی شده که حمله هکرها به آن دشوارتر است. احتمال نفوذ به این صرافی‌ها و شکست آن‌ها بسیار پایین است و این امر سبب می‌شود صرافی‌های غیرمتمرکز بسیار امن‌تر باشند.
4) متن باز بودن
کدهای یک صرافی غیرمتمرکز و همچنین کدهای قرارداد هوشمند به‌صورت متن‌باز بوده که در اختیار کاربران قرار می‌گیرد تا همه بتوانند کدهای آن را مطالعه و سازوکار آن را بیاموزند؛ پس می‌توان گفت شفافیت در این صرافی‌ها بالاست. همین شفافیت سبب اعتماد کاربران می‌شود. اگر شما روند و سازوکار فعالیت یک صرافی را ندانید، نمی‌توانید به آن اعتماد کنید؛ پس این نکته نیز می‌تواند در زمره مزیت‌های صرافی غیرمتمرکز باشد.
5) محدودیت نداشتن در خرید و فروش ارز دیجیتال
در صرافی‌های غیر متمرکز هیچ سقفی برای مبادله ارزهای خود ندارید. در برخی صرافی‌های متمرکز، اگر اکانت خود را تأیید نکرده باشید یا فرایند احراز هویت را پشت سر نگذاشته باشید، تا سقف محدودی می‌توانید برداشت رمز ارز انجام بدهید؛ درحالی‌که در صرافی‌های غیر متمرکز چنین حالتی وجود ندارد و شما هیچ محدودیتی برای خرید و فروش، سفارش و واریز و برداشت رمز ارز ندارید.
معایب صرافی غیرمتمرکز
پس از اشاره به مزایای این صرافی‌ها باید توجه داشت که این صرافی‌ها معایبی نیز دارند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:
1) نبود ضمانتی برای اشتباهات کاربر
مسئولیت هرگونه اشتباهی در معامله و نقل و انتقال برگشت‌ناپذیر بوده و بر عهده کاربر است؛ به عبارت دیگر، این صرافی‌ها ضمانتی برای دارایی‌های شما ندارند. ویژگی بی‌واسطه‌بودن مانند شمشیر دو لبه است. در ادامه با خطرات آن آشنا می‌شویم.
2) سرعت تراکنش و مبلغ کارمزد
یکی از مهم‌ترین مشکلات این صرافی‌ها سرعت و کارمزد تراکنش‌ها در بلاک چین است؛ به عبارت دیگر کاربر در این صرافی‌ها باید تراکنش خود را بر شبکه‌ای مانند اتریوم انجام دهد و اگر شبکه شلوغ باشد، مستلزم وقت و هزینه کارمزد بسیار است و به‌صرفه نخواهد بود.
3) حجم معاملات
نکته دیگر این است که حجم معاملات این صرافی‌ها پایین‌تر از نوع متمرکز است. این ویژگی می‌تواند برخی کاربران را از کارکردن با آن منصرف کند. حجم پایین معاملات می‌تواند روند معاملات را کندتر و تطابق آن را دشوارتر کند.
4) پشتیبانی‌نکردن از همه ارزهای دیجیتال
این صرافی‌ها همه ارزهای دیجیتال را پشتیبانی نمی‌کنند و بیشتر این صرافی‌ها از شبکه اتریوم استفاده می‌کنند. درواقع شما ناچار هستید اتریوم و توکن‌های مرتبط با آن را تبدیل کنید؛ البته این موضوع نوعی از محدودیت را برای شما ایجاد می‌کند که در صرافی متمرکز وجود ندارد.
5) ابزارهای ترید
استفاده از صرافی‌های غیر متمرکز برای تریدرهای حرفه‌ای حق انتخاب زیادی ارائه نمی‌دهد؛ زیرا گزینه‌های ترید پیشرفته در بیشتر این صرافی‌ها وجود ندارد. استفاده از سفارش‌های رایج در میان تریدرها و معاملات الگوریتمی در محیط‌های غیرمتمرکز دشوار است.
6 تا از محبوب ترین صرافی های غیر متمرکز
در ادامه برخی از محبوب‌ترین صرافی‌های غیر متمرکز معرفی شده‌اند:
1. صرافی بایننس
این صرافی در سال 2019 راه‌اندازی شد. از مهم‌ترین مزیت‌های صرافی بایننس در مقایسه با مدل‌های مشابه آن کارمزد پایین و امنیت بالای آن است. صرافی غیرمتمرکز بایننس برای معاملاتی که در این پلتفرم انجام می‌شود، کارمزد ناچیز 1/0 درصدی دریافت می‌کند. متأسفانه کشورهای تحریم‌شده از جمله ایران نمی‌توانند از خدمات این صرافی استفاده کنند. اگرچه برخی کاربران با تغییر آی پی از این صرافی استفاده می‌کنند، به‌صورت قانونی و از مسیرهای متداول، امکان فعالیت در این صرافی وجود ندارد. کاربران آمریکایی هم امکان انجام معاملات در این صرافی را ندارند؛ بنابراین حتی اگر شما به حساب این صرافی دسترسی پیدا کنید، امکان مسدودی حساب به‌دلیل تحریم‌بودن و هک‌شدن زیاد است.
2. صرافی یونی سواپ
یونی سواپ بر پایه بلاک چین اتریوم ساخته شده است. به‌کمک این صرافی تنها با چند گام ساده می‌توانید اتریوم و توکن‌های ERC-20 خود را با قراردادهای هوشمند مبادله کنید. مبلغ کارمزد در این صرافی 3/0 درصد است که به‌شکل اتریوم و توکن ERC-20 پرداخت می‌شود؛ به عبارت دیگر در این صرافی می‌توانید بین اتر و توکن‌های مختلف ERC-20مبادله داشته باشید. همچنین استخر نقدینگی در این صرافی وجود دارد که برای بهره بیشتر کاربران و ارتباط معامله‌گران و دارندگان دارایی فراهم شده است.
3. صرافی کایبر سواپ
این صرافی یکی از محبوب‌ترین صرافی‌های نسل جدید است که روی بلاک چین اتریوم فعالیت می‌کند و روی راپستن Ropsten (شبکه آزمایشی) نیز فعال است. این صرافی مانند همه صرافی‌های غیرمتمرکز از قراردادهای هوشمند استفاده می‌کند. همچنین از ذخایر پویا بهره می‌گیرد تا تأمین نقدینگی به‌خوبی صورت بگیرد و خدمات ارزان‌تر ارائه شود.
4. وان اینچ
وان اینچ ترکیبی از چندین صرافی غیرمتمرکز است. ثبت سفارش‌های محدود و تنوع توکن در این صرافی موجود است. نکته جالب‌توجه سیستم چند صرافی غیرمتمرکز در قالب یک پلتفرم است. با وجود این ویژگی کارمزد معاملات با توجه صرافی‌های موردنظر محاسبه می‌شود.
5. بیسکیو
این صرافی امکان معامله ارزهای دیجیتال را با ارزهای رایج (فیات) فراهم می‌کند و مجهز به نرم‌افزار متن‌باز برای رایانه‌های شخصی است. همچنین برای استفاده از این صرافی به احراز هویت و ارائه اطلاعات شخصی نیازی نیست. نکته منفی این صرافی سرعت پایین تراکنش‌هاست. با وجود حجم معاملات بسیار کم و سرعت پایین می‌توان گفت بیسکیو یکی از غیرمتمرکزترین صرافی‌های دنیا محسوب می‌شود.
6. بنکور
سازوکار منحصر به فرد بنکور جالب‌توجه است. در این صرافی، کاربران می‌توانند توکن‌های ERC-20 خود را با توکن‌های اسمارت (Smart، توکن اصلی شبکه بنکور) معامله کنند. همچنین دارندگان این توکن‌ها می‌توانند اسمارت‌های خود را با دیگر توکن‌های مبتنی بر ERC-20 معامله کنند. با استفاده از قراردادهای هوشمند امکان تبادل هرگونه توکن ERC-20 در پلتفرم وجود دارد. یکی از ویژگی‌های بنکور افزایش نقدینگی توکن‌ها با ارزش بازار کم است.
7. بالانسر
این صرافی که روزبه‌روز به جم معاملات آن افزوده می‌شود، در سال 2020 افتتاح شد. بالانسر را می‌توان پلتفرمی دارای استخر نقدینگی و قابلیت مدیریت سرمایه‌گذاری دانست. در این صرافی نیز می‌توان اتریوم و توکن‌های مبتنی بر آن را معامله کرد.
8. آی دی اکس
صرافی IDEX یا «صرافی دارایی‌های غیرمتمرکز اتریوم» از جمله جدیدترین صرافی‌های غیر متمرکز است که محبوبیت بسیاری داشته و شباهت‌های فراوانی با صرافی اتر دلتا دارد. درواقع می‌توان گفت این صرافی نوعی پلتفرم همتا به همتا برای تبادل توکن‌های ERC20است. شما می‌توانید در این صرافی سپرده‌گذاری ارزی هم انجام بدهید که ویژگی منحصربه‌فردی بوده و کمتر دیده شده است. درنهایت می‌توان گفت امکانات و سازوکار آی دی اکس شبیه صرافی‌های دیگر است.
سخن آخر
به این فهرست می‌توان موارد بسیاری را افزود، اما مهم‌ترین ویژگی صرافی‌های متمرکز این است که در آن‌ها کنترل دارایی افراد به صرافی واگذار می‌شود که این امر می‌تواند از راه‌های مختلف برای کاربران مسئله‌ساز شود.
