یکی از چالش های بزرگی که انواع بازارهای مالی نظیر بازار فارکس این روزها بیش از هر زمان دیگری درگیر آن هستند، حباب قیمت است. این حباب در انواع بازارهای مالی رخ می دهد و از دهه های گذشته تا به امروز وجود داشته است. از مشهورترین حباب های فارکس می توان به حباب گل لاله اشاره کرد. در این مقاله به بررسی حباب در فارکس، نحوۀ کارکرد آن و مثال هایی از آن در بازار جهانی می پردازیم.
حباب در فارکس چیست؟
حباب یک چرخۀ اقتصادی است که با افزایش سریع ارزش بازار به ویژه در قیمت دارایی ها مشخص می شود. این تورم سریع با کاهش سریع ارزش یا انقباض همراه است که گاهی اوقات به عنوان «تصادف» یا «ترک حباب» از آن یاد می شود.
به طور معمول، یک حباب با افزایش قیمت دارایی ها ایجاد می شود که ناشی از رفتار پرشور بازار است. در طول حباب، دارایی ها معمولاً با قیمتی در محدودۀ قیمتی معامله می شوند که بسیار بیش تر از ارزش ذاتی دارایی است (قیمت با اصول دارایی همخوانی ندارد).
علت حباب ها توسط اقتصاددانان مورد مناقشه است حتی برخی از اقتصاددانان موافق نیستند که اصلاً حباب ها رخ می دهند (بر این اساس که قیمت دارایی ها اغلب از ارزش ذاتی خود منحرف می شوند). با این حال، حباب ها معمولاً تنها پس از افت شدید قیمت ها شناسایی و بررسی می شوند.
حباب در فارکس چگونه ایجاد می شود؟
هر زمانی که قیمت کالایی بسیار بالاتر از ارزش واقعی کالا باشد، حباب قیمتی رخ می دهد. حباب ها معمولاً به تغییر در رفتار سرمایه گذار نسبت داده می شوند؛ اگرچه اینکه چه چیزی باعث این تغییر در رفتار می شود مورد بحث است.
حباب قیمتی رخ داده در بازارهای سهام و اقتصاد باعث می شود منابع به مناطق با رشد سریع منتقل شود. در انتهای یک حباب، منابع دوباره جابه جا می شوند و باعث کاهش قیمت ها می شوند.
اقتصاد ژاپن در دهۀ 1980 پس از آنکه بانک های این کشور تا حدی مقررات زدایی شدند، حباب را تجربه کرد.
این امر باعث افزایش شدید قیمت املاک و سهام شد. رونق دات کام که حباب دات کام نیز نامیده می شود، حباب بازار سهام در اواخر دهۀ 1990 بود. مشخصۀ آن گمانه زنی بیش از حد در شرکت های مرتبط با اینترنت بود. در طول رونق دات کام، مردم با این باور که می توانند آن ها را با قیمت بالاتری بفروشند، سهام فناوری را با قیمت های بالا خریداری می کردند تا زمانی که اعتماد از بین رفت و یک اصلاح بزرگ در بازار اتفاق افتاد.
تحقیقات هیمن پی مینسکی، اقتصاددان آمریکایی، به توضیح توسعۀ بی ثباتی مالی کمک می کند و توضیحی در مورد ویژگی های بحران های مالی ارائه می دهد. مینسکی از طریق تحقیقات خود پنج مرحله را در یک چرخۀ اعتباری معمولی شناسایی کرد.
درحالی که تئوری های او تا حد زیادی برای دهه ها موردتوجه قرار نگرفت، بحران وام مسکن در سال 2008 باعث تجدید علاقه به فرمول بندی های او شد که همچنین به توضیح برخی از الگوهای حباب کمک می کند. این الگوها عبارتند از:
جابه جایی
این مرحله زمانی اتفاق می افتد که سرمایه گذاران متوجه الگوی جدیدی مانند یک محصول یا فناوری جدید یا نرخ های بهرۀ پایین تاریخی می شوند. این اساساً می تواند هر چیزی باشد که توجه آن ها را جلب کند.
رونق
قیمت ها شروع به افزایش می کند. سپس، با ورود سرمایه گذاران بیش تر به بازار، آن ها شتاب بیش تری می گیرند و این زمینه را برای رونق فراهم می کند. به طور کلی، یک احساس شکست در پرش وجود دارد که باعث می شود حتی افراد بیش تری شروع به خرید دارایی کنند.
رضایت
زمانی که سرخوشی رخ می دهد و قیمت دارایی ها سربه فلک می کشد، می توان گفت که احتیاط از سوی سرمایه گذاران عمدتاً از پنجره بیرون زده می شود.
سودجویی
فهمیدن اینکه چه زمانی حباب می ترکد آسان نیست. وقتی حباب ترکید، دیگر باد نمی کند اما هرکسی که بتواند علائم هشداردهندۀ اولیه را شناسایی کند، با فروش موقعیت ها درآمد کسب خواهد کرد.
وحشت
قیمت دارایی تغییر مسیر می دهد و کاهش می یابد (گاهی اوقات به همان سرعتی که افزایش می یابد). سرمایه گذاران می خواهند آن ها را به هر قیمتی نقد کنند. قیمت دارایی ها کاهش می یابد؛ زیرا عرضه بیش تر از تقاضا است.
نمونه هایی از حباب های بازار فارکس
هر بازار مالی ای فقط منحصر به یک بازار یا خدمات خاص نیست و ممکن است حباب قیمتی را تجربه کند. بازار فارکس نیز به عنوان یک بازار جهانی شاهد انواع حباب های اقتصادی بوده و خواهد بود. در ادامه، به چند مثال از بزرگ ترین حباب های تاریخی در بازارهای مالی خواهیم پرداخت.
حباب دات کام در دهۀ 1990 و حباب مسکن که بین سال های 2007 و 2008 رخ داد، دو نمونه از حباب های بسیار مهم در تاریخ های اخیر هستند. اولین حباب ثبت شده که درسی گویا را ارائه می دهد، مربوط به حباب گل لاله است که از سال 1634 تا 1637 در هلند رخ داد.
شیدایی لاله
شاید به نظر بیهوده و بی اهمیت به نظر برسد که بگوییم یک گل می تواند کل اقتصاد را تحت تأثیر قرار دهد اما این دقیقاً همان چیزی است که در اوایل دهۀ 1600 در هلند اتفاق افتاد. تجارت پیاز گل لاله در ابتدا به طور تصادفی آغاز شد. یک گیاه شناس پیازهای لاله را از قسطنطنیه آورد و برای تحقیقات علمی خود کاشت. سپس همسایه ها لامپ ها را دزدیدند و شروع به فروش آن ها کردند. ثروتمندان شروع به جمع آوری برخی از گونه های کمیاب به عنوان کالای لوکس کردند. با افزایش تقاضای آن ها، قیمت لامپ ها افزایش یافت. برخی از گونه های کمیاب لاله قیمت های نجومی داشتند.
لامپ ها با هر چیزی که دارای ارزش ذخیره بود، ازجمله خانه و زمین، معامله می شد. در اوج خود، شیدایی لاله چنان دیوانگی ایجاد کرده بود که ثروتِ یک شبه به دست آمد. ایجاد یک بورس آتی که در آن لاله ها از طریق قراردادهایی بدون تحویل واقعی خرید و فروش می شدند، به قیمت گذاری سوداگرانه دامن زد.
حباب قیمتی گل لاله همچنان ادامه داشت و در زمستان 1636 قیمت آن به بالاترین حد تاریخی خود رسید. معاملات انجام شده در آن زمان به این صورت بود که یک معاملۀ آتی ممکن بود در یک روز بین صد نفر دست به دست شود. تحلیلگران به صورت مداوم در ساعت کار فارکس در حال بررسی قیمت ها بودند و تلاش می کردند تا از کیفیت نهایی محصول با خبر شوند اما در این بین، مردم عادی در کم تر از چند دقیقه یک قرارداد را خریدوفروش می کردند و فرصتی برای تحلیل باقی نمی گذاشتند.
اما با شیوع بیماری طاعون در سال 1637، اولین نشانۀ ترکیدن حباب در شهر هارلم (Haarlem) رخ داد. این بیماری سبب شد تا خریداران برای شرکت در حراجی ها حاضر نشوند. افت شدید قیمت در این شهر شروع ترکیدن این حباب قیمتی را رقم زد.
با افتادن این اتفاق، فروشندگان هارلم با عجله خود را به شهرهای مجاور رساندند تا بتوانند پیازها و قراردادهای خود را بفروشند اما خبر سقوط قیمت زودتر به شهرهای دیگر رسیده بود و از طرف دیگر هیچکس علاقه ای به معاملۀ گل های ویروس زده نداشت. بنابراین در یک شب، ثروت زیادی پژمرده شد و تاجران شکست خوردند و پول سرمایه گذاران زیادی از بین رفت.
حباب دات کام
مشخصۀ حباب دات کام، افزایش در بازارهای سهام بود که توسط سرمایه گذاری در شرکت های مبتنی بر اینترنت و فناوری تقویت شد. این ترکیبی از سرمایه گذاری سوداگرانه و انبوه سرمایه های خطرپذیر وارد شرکت های استارت آپ شد. سرمایه گذاران در دهۀ 1990 شروع به ریختن پول به استارت آپ های اینترنتی کردند؛ با این امید که صریحاً سودآور باشند.
با پیشرفت فناوری و شروع تجاری سازی اینترنت، شرکت های نوپا در بخش اینترنت و فناوری به جهش بازار سهام که در سال 1995 آغاز شد، کمک کردند. حباب بعدی توسط پول ارزان و سرمایۀ آسان شکل گرفت. بسیاری از این شرکت ها به سختی محصول قابل توجهی تولید کردند. صرف نظر از این، آن ها توانستند عرضه های اولیۀ عمومی (IPO) را ارائه دهند. قیمت سهام آن ها به اوج های باورنکردنی رسید که باعث ایجاد جنون در بین سرمایه گذاران علاقه مند شد.
اما با اوج گرفتن بازار، وحشت در میان سرمایه گذاران به وجود آمد. این امر منجر به زیان حدود 10درصدی در بازار سهام شد. سرمایه ای که زمانی به راحتی به دست می آمد، شروع به خشک شدن کرد. شرکت هایی که میلیون ها سرمایه در بازار داشتند، در مدت زمان بسیار کوتاهی بی ارزش شدند. با پایان سال 2001، بخش خوبی از شرکت های عمومی دات کام فولد شده بودند.
حباب قیمتی مسکن ایالات متحده
حباب مسکن ایالات متحده یک حباب املاک و مستغلات بود که بیش از نیمی از ایالات متحده را در اواسط دهۀ 2000 تحت تأثیر قرار داد؛ این تا حدی نتیجۀ حباب دات کام بود. با شروع سقوط بازارها، ارزش املاک و مستغلات شروع به افزایش کرد. در همان زمان، تقاضا برای مالکیت خانه شروع به رشد در سطوح تقریباً هشداردهنده کرد. نرخ بهره شروع به کاهش کرد و یک نیروی همزمان رویکردی ملایم از سوی وام دهندگان بود. این بدان معنی بود که تقریباً هرکسی می تواند صاحب خانه شود.
بانک ها نیازهای خود را برای استقراض کاهش دادند و شروع به کاهش نرخ بهره کردند. وام هایی با نرخ قابل تنظیم (ARM) و نرخ های اولیۀ پایین و گزینه های تأمین مالی مجدد، در عرض سه تا پنج سال موردعلاقه قرار گرفتند. بسیاری از مردم شروع به خرید خانه کردند و برخی آن را برای کسب سود ورق زدند اما زمانی که بازار سهام دوباره شروع به افزایش کرد، نرخ بهره نیز شروع به افزایش کرد. برای صاحبان خانه های دارای ARM، وام های مسکن آن ها شروع به بازپرداخت با نرخ های بالاتر کرد. ارزش این خانه ها کاهش یافت و باعث فروش اوراق بهادار با پشتوانۀ وام مسکن (MBS) شد. درنهایت این به محیطی منجر شد که منجر به میلیون ها دلار نکول وام مسکن شد.
سخن آخر
در این مقاله به بررسی حباب قیمتی و چند مثال از حباب های قیمتی رخ داده در بازار جهانی فارکس پرداختیم. حباب ها می توانند در تمامی بازارهای مالی داخلی و خارجی رخ دهند و مختص به یک بازار خاص نیستند. اینکه حباب ها دقیقاً چه زمانی رخ می دهند، قابل پیش بینی نیست و حتی ممکن است در مواردی مانند گل لاله که انتظارش را نداریم رخ دهد. بنابراین، شما به عنوان یک سرمایه گذار در بازارهای مالی، لازم است هوشیار باشید و در مواقعی که قیمت یک کالا یا خدمات در حال افزایش است، شروع به خرید بی رویۀ آن نکنید و قادر به کنترل هوش هیجانی خود باشید.
سؤالات متداول
هر بازار مالی ممکن است حباب قیمتی را تجربه کند و فقط منحصر به یک بازار یا خدمات خاص نیست. بازار فارکس نیز به عنوان یک بازار جهانی شاهد انواع حباب های اقتصادی بوده و خواهد بود.
حباب دات کام در دهۀ 1990 و حباب مسکن که بین سال های 2007 و 2008 و حباب گل لاله که از سال 1634 تا 1637 در هلند رخ داد، سه حباب بزرگ تاریخ هستند.
هر زمانی که قیمت کالایی بسیار بالاتر از ارزش واقعی کالا باشد، حباب قیمتی رخ می دهد. حباب ها معمولاً به تغییر در رفتار سرمایه گذار نسبت داده می شوند؛ اگرچه اینکه چه چیزی باعث این تغییر در رفتار می شود، مورد بحث است. حباب قیمتی رخ داده در بازارهای سهام و اقتصاد باعث می شود منابع به مناطق با رشد سریع منتقل شوند. در انتهای یک حباب، منابع دوباره جابه جا می شوند و باعث کاهش قیمت ها می شوند.
