همه چیز درباره دریافت وام فوری (Flash Loans) در دیفای

به احتمال زیاد شما نیز مانند بسیاری از افراد، با عبارت Flash Loan یا همان وام فوری مواجه شده اید. از سوی دیگر، فردی که با حوزه ارزهای دیجیتال آشنا نباشد، احتمالاً ذهنش درگیر وام های بانکی عادی خواهد شد که ظرف مدت ۱ تا ۲ هفته پرداخت می شوند، اما برای ما و شما که علاقه مند به اخبار و رویدادهای حوزه ارزها هستیم، قضیه کمی متفاوت خواهد بود.

درواقع، امروزه به لطف پروژه های مختلف حوزه ارزها، امکان دریافت Flash Laon آن هم در کسری از ساعت، فراهم شده است. درحقیقت، این وام ها که مختص فضای ارزها هستند، با ویژگی ها، کاربردها و البته معایب مخصوص به خود همراه هستند که همگی این موارد را در این مطلب بررسی کرده ایم.

چگونگی پیدایش مفهوم وام فوری (Flash Loans)

برعکس وام های عادی، برای دریافت وام فوری نیازی به ذخیره دارایی، قراردادن وثیقه یا حتی اثبات درآمد نیست. در نگاه نخست این ویژگی ها بسیار جذاب و ترغیب کننده به نظر می رسد، ولی این تمامی ماجرا نیست. درحقیقت پروتکل های مالی غیرمتمرکز  (DeFi) سرویس های متنوعی در حوزه وام های ارزی ارائه می کنند که یکی از آن ها Flash Laon  است. بیشتر این پروتکل ها نیز در بستر شبکه بلاک چین اتریوم توسعه یافته اند.

شبکه آوه (Aave) بستری برای ارائه وام های ارزی است. ایده اصلی پدیدآمدن سرویس Flash Loans در سال ۲۰۲۰ توسط این شبکه مطرح شد. در حال حاضر Flash Laon هیچ مشابهی در سیستم بانکداری سنتی و متمرکز ندارد و مفهومی جدید در دنیای اقتصاد به حساب می آید.

اما بد نیست پیش از آنکه به طور کامل وارد مفهوم وام های فوری شویم، مروری داشته باشیم بر جزئیات وام های عادی که بانک ها پرداخت می کنند و همچنین روند وام دهی در حوزه امور مالی غیرمتمرکز یا defi/’>دیفای.

سیستم وام های سنتی و وام دهی در دیفای

به طورکلی، وام های سنتی در بیشتر موارد تحت نظارت بانک ها و مؤسسات مالی ارائه می شوند که کنترل کننده و واسطه بین سپرده گذاران و وام گیرندگان هستند. در این حالت، وام گیرنده باید دارایی مشخصی را به عنوان وثیقه در اختیار بانک قرار دهد تا بتواند مبلغ مشخصی پول دریافت کند. همچنین این وام ها عموماً با بهره نسبتاً بالایی همراه هستند؛ البته یکی از مشکلات مهم وام های سنتی و وام های معمولی در دیفای نیاز به وثیقه کلان است.

اگرچه این سیستم سال ها موجب تأمین بودجه و رونق چرخه کسب و کارها و شرکت های تولیدی مختلف شده است، مشکلاتی مانند معیارهای سخت گیرانه بانک ها برای احراز هویت مشتریان، فرایند طولانی ثبت درخواست وام و بهره کلان برخی وام ها (به ویژه مواردی که پشتوانه وثیقه اندک دارند) سبب شده است بسیاری از افراد و استارتاپ های کوچک واجد صلاحیت دریافت وام نباشند یا آن را بسیار دیر دریافت کنند.

از طرفی، فناوری دفتر کل توزیع شده به کاربران اجازه می دهد محصولات و خدماتی مانند وام های دیجیتال را به شکلی غیرمتمرکز و همتا به همتا (Peer-to-peer) دریافت کنند. در وام دهی دیفای به جای نهادهای مالی متمرکز با قراردادهای هوشمندی سروکار داریم که براساس الگوریتم ها کار می کنند و اغلب بدون نیاز به فرایند پیچیده شناخت و احراز هویت مشتری، خدمات مالی یکسان با نرخ بهره مشخص در اختیار تمام کاربران قرار می دهند.

با وجود این ، با توجه به نوسانات دارایی های دیجیتال، بیشتر پلتفرم ها به منظور پوشش ریسک، وثیقه ای بیش از میزان خود وام از کاربر درخواست می کنند که این مسئله می تواند روند وام گیری را با خطرها و مشکلات متعددی به ویژه برای وام گیرنده روبه رو کند.

وام فوری چیست؟

دوره اختصاصی

دوره نخبگان، استاد تمامی در ترید

دوره آموزشی از صفر تا سطح پیشرفته در ترید که با هدف “استاد تمامی ترید” طراحی شده است

دریافت اطلاعات بیشتر

درحقیقت درست مانند وام های سنتی، وام فوری نیز باید به طور کامل بازپرداخت شود. در فرایند وام دهی، گیرنده وام پول را از قرض دهنده دریافت خواهد کرد. پس از مدت کوتاهی مبلغ موردنظر به همراه بهره به قرض دهنده پس داده خواهد شد. اساساً Flash Loan  از چند عنصر اصلی تشکیل شده است که در ادامه آن ها را معرفی خواهیم کرد.

• قراردادهای هوشمند (Smart Contracts)

به طورکلی قراردادهای هوشمند ابزاری هستند که در بیشتر بلاک چین های فعلی استفاده می شوند. درحقیقت به کمک قراردادهای هوشمند، از دست به دست شدن دارایی قبل از بازپرداخت کامل جلوگیری خواهد شد. همچنین گیرنده Flash Loans موظف است قبل از اتمام معامله، کل مبلغ را بازگرداند. از طرفی اگر بخشی از معامله انجام نشود، قرارداد به طور خودکار فسخ می شود و گویا اصلاً معامله ای انجام نشده است.

• وام بدون وثیقه

برخلاف وام های سنتی، وام فوری نیازی به وثیقه ندارد. اگرچه نبود وثیقه به معنای پرداخت نکردن پول توسط وام گیرنده نیست. Flash Loan در یک بازه زمانی کوتاه (چند ثانیه یا حتی چند دقیقه) انجام می شود؛ درنتیجه اینکه در مفهوم وام های فوری به جای دریافت وثیقه، از مفهوم قراردادهای هوشمند استفاده خواهد شد.

• معاملات آنی

Flash Laon به سرعت پرداخت و در چند دقیقه نیز تسویه می شود. به کمک قراردادهای هوشمند نیازی به طی کردن فرایندهای اداری و مستندسازی نیست؛ درنتیجه تمام فرایندهای ارائه درخواست، تأیید، واریز و تسویه، ظرف مدت کوتاهی انجام می شود.

نحوه کارکرد وام های فوری

اساساً فرایند تکمیل پرداخت و بازپرداخت یک وام فوری تنها چند ثانیه زمان خواهد برد. در همین چند ثانیه دارایی قرض داده شده واریز و پس از مدت کوتاهی به همراه سود به حساب قرض دهنده منتقل خواهد شد. از طرفی، اگر این معاملات سودده باشد، معمولاً شامل درصدی کارمزد خواهد شد؛ برای مثال مراحل دریافت Flash Laon در پلتفرم آوه به شکل زیر خواهند بود:

• ارائه درخواست
• انجام معامله به کمک دارایی قرض گرفته شده
• بازپرداخت دارایی به همراه کارمزدی معادل ۰٫۰۹ درصد
• اگر هرکدام از مراحل فوق به طور صحیح و کامل انجام نشود، قرارداد هوشمند به صورت عکس عمل کرده و معامله به سود منجر نخواهد شد.

اساساً از نظر تئوری وام فوری گزینه ای کم خطر برای فعالان حوزه ارزهاست. درواقع به کمک این وام ها می توان از نقدینگی موجود در بازار کسب درآمد کرد؛ البته بهترین روش برای دریافت این وام آن است که توسط زبان برنامه نویسی سالیدیتی (Solidity) یک قرارداد هوشمند مبتنی بر بلاک چین اتریوم ایجاد کنید. از طرفی، پلتفرم های آوی، dYdX، کامپاند (Compound) و یونی سواپ (Uniswap) می توانند بهترین گزینه ها برای این منظور باشند.

همچنین شما می توانید از طریق پلتفرم فروکامبو (Frucombo) بدون نیاز به کدنویسی وام فوری بگیرد. با این حال نمی توان اذعان داشت که این گزینه برای افراد تازه کار انتخاب مناسبی است. این نکته را نیز در نظر داشته باشید که پلتفرم هایی مانند فروکامبو که قابلیت Flash Laon بدون نیاز به کد نویسی را دارند، دسترسی به پروتکل ها و ارزهای دیجیتال محدودتری را ارائه می دهند؛ درنتیجه اینکه این نوع وام ها برای تمام معامله گران مناسب نیستند.

البته همان طور که گفتیم، برای استفاده از وام فوری نیاز است سریع عمل کنید. لزوم استفاده از سرعت، چیزی است که قراردادهای هوشمند را وارد بازی می کند. سازوکار قرارداد هوشمند، امکان ایجاد یک تراکنش اصلی را فراهم می کند؛ به طوری که در دل هر تراکنش اصلی، تعدادی تراکنش فرعی قرار بگیرند. اگر هرکدام از تراکنش های فرعی با شکست مواجه شوند، تراکنش اصلی هرگز انجام نخواهد شد.

به بیان ساده تر فرض کنید یک ارز در استخر نقدینگی الف به قیمت یک دلار و در استخر نقدینگی ب به قیمت ۱.۱ دلار معامله می شود. این اختلاف قیمت فرصت خوبی برای کسب سود به حساب می آید؛ پس شما می توانید ارز مدنظر را در استخر الف خریداری کرده و در استخر ب بفروشید، ولی اگر هیچ بودجه ای بری انجام این کار نداشته باشید، می توانید از Flash Loan استفاده کنید تا فرصت آربیتراژ در یک بلوک را از دست ندهید.

فرض کنید تراکنش اولیه و اصلی شما یک وام فوری فلش به میزان هزار BUSD معادل هزار دلار باشد. ما این وام را از یک پلتفرم دیفای دریافت کرده و باید فوری آن را بازپرداخت کنیم. قدم نخست این است که آن را به تراکنش های فرعی کوچک تری تقسیم کنیم. به طورکلی مراحل انجام این فرایند به شکل زیر است:

1- ابتدا وجوه قرض گرفته شده به کیف پول شما منتقل می شوند.

2- شما هزار دلار ارز از استخر نقدینگی الف (معادل هزار BUSD) خریداری می کنید.

3- هرکدام از این ارزها به قیمت ۱٫۱ دلار فروخته و جمعاً مبلغ هزار و صد دلار به حساب شما واریز می شود.

4- کل مبلغ وام به اضافه کارمزد آن را به قرارداد هوشمند Flash Laon منتقل کرده و با انجام این کار شما بازپرداخت را با موفقیت انجام داده اید و تراکنش نهایی می شود.

5- اگر هرکدام از این معاملات فرعی نتوانند به موقع انجام شوند، وام دهنده تراکنش اصلی را قبل از نهایی شدن لغو می کند.

درحقیقت با استفاده از این روش می توانید وام های فوری بگیرید و بدون هیچ ریسک و بدون ارائه هیچ وثیقه ای به سود برسید. اساساً فرصت هایی که وام های فوری برای کسب سود ایجاد می کنند، معمولاً شامل سوآپ یا مبادله وثیقه و آربیتراژ قیمت است.  همچنین در نظر داشته باشید که Flash Loan تنها در یک زنجیره استفاده می شود؛ یعنی آینه انتقال وجوه به یک زنجیره دیگر قانون معامله را زیر پا می گذارد؛ از این رو نمی توانید از این نوع وام ارز دیجیتال برای تراکنش های بین زنجیره ای استفاده کنید.

مزایا و معایب وام فوری

استفاده از وام های فوری مزایای بسیاری دارد، اما این فناوری نسبتاً جدید معایبی هم دارد که باید در نظر گرفته شوند.

مزایا وام فوری

• نیازی به وثیقه ندارد.
• در عرض چند ثانیه انجام می شود.
• طراحی شده تا از پیش فرض ها جلوگیری کند.
• امکان کسب سود بدون نیاز به سرمایه اولیه را فراهم می کند.

معایب وام فوری

• یک محصول درحال توسعه است.
• مشروط به بهره برداری است.
• خارج از فضای ارزهای دیجیتال کاربرد چندانی ندارد.
• به دانش فنی نسبتاً زیاد نیاز دارد.
• خطر هک شدن پلتفرم وام دهنده وجود دارد.

کاربردهای وام فوری

بیشترین کاربرد این وام در پروتکل های دیفای است. این پروتکل ها اغلب در شبکه اتریوم (ETH) و زنجیره هوشمند بایننس (BSC) توسعه داده شده اند. به جز پلتفرم آوه، صرافی dYdX و صرافی یونی سواپ (Uniswap) نیز سابقه خوبی در ارائه وام فوری دارند.

از آگوست ۲۰۲۰ (مردادماه ۱۳۹۹)، وام های فوری در دسترس تمام کاربران قرار گرفته است. تا قبل از آن برای دریافت یک Flash Laon باید از مهارت کدنویسی استفاده می شد. پلتفرم هایی مثل فوروکامبو و دیفای سیور (DeFi Saver) نیاز به کدنویسی را از بین برده اند تا کاربران زیادی از کاربردهای این سرویس جذاب استفاده کنند.

البته پلتفرم یونی سواپ هم نسخه Flash Loan خود را در قالب تبادل فوری یا فلش سواپ (Flash Swap) ارائه می کند. برخلاف سایر معاملات در یونی سواپ که برای مبادله باید ابتدا توکن های واریزی را ارسال کنید، در تبادل فوری می توانید مشابه با Flash Laon، ابتدا توکن برداشت کنید. اگر نتوانید در عرض چند ثانیه به اندازه برداشتتان واریزی داشته باشید، کل تراکنش برگشت می خورد.

به بیان دیگر، تبادل فوری به شما اجازه می دهد توکن های مبتنی بر اتریوم را بدون هزینه برداشت کنید، مشروط بر اینکه درنهایت یا با جفت ارز مربوط هزینه توکن های برداشت شده را بپردازید یا توکن های برداشت شده را بازگردانید. البته در این بین باید به فکر پرداخت کارمزد تراکنش مبادلات هم باشید.

مثلاً می توانید از استخر نقدینگی رپد اتر/ dai/’>دای (wETH/DAI) توکن دای برداشت کنید. از هر نوع منطق آربیتراژی که مایل هستید برای کسب سود استفاده کنید و درنهایت، علاوه بر کارمزد تراکنش سه دهم درصدی، به همان میزان دای بازپرداخت کنید یا معادل آن رپد اتر بپردازید. اساساً وام های فوری از کاربردهای گوناگونی برخوردار هستند که در ادامه به هرکدام از آن ها خواهیم پرداخت:

آربیتراژ وام فوری (Flash loan arbitrage)

یکی از راه های کسب درآمد معامله گران، استفاده از اختلاف قیمت ها در بین صرافی های رمز ارزی است. معامله گران با استفاده از این وام خرید را در صرافی اول و فروش را در صرافی دوم انجام می دهند و از نوسان قیمت ها کسب درآمد می کنند.

تبادل وثیقه (Collateral swaps)

به طورکلی تبادل وثیقه زمانی رخ می دهد که معامله گر از Flash Loan برای بازپس گیری وثیقه خود استفاده می کند. در این حالت، دارایی کاربر به عنوان وثیقه در اختیار پلتفرم دیگری است.

تأمین مالی مجدد بدهی ها

از وام فوری می توان برای تأمین مالی مجدد بدهی یا تغییر نرخ بهره در پروتکل های وام دهی ارزهای دیجیتال استفاده کرد.

آشنایی با مفهوم حملات وام فوری (Flash Loan Attacks)

Flash Laon یک سرویس جدید محسوب می شود؛ از این رو هکرها و مجرمان سایبری زیادی به دنبال سوءاستفاده از حفره های امنیتی و فرایندی آن هستند؛ برای مثال یک وام گیرنده متقلب می تواند قرارداد را فریب دهد تا پروتکل از بازپرداخت وام مطمئن شود؛ درحالی که بازپرداختی صورت نگرفته و هکر توانسته وجوه وام را به سرقت ببرد. در برخی موارد نیز قراردادهای هوشمند آسیب پذیر هستند و فرصت هایی برای آربیتراژهای جعلی به وجود می آید.

علت رخ دادن حملات وام فوری در حوزه دیفای

اساساً ایمن ترین پلتفرم های فعال در حوزه ارزها نیز در ماه های اخیر دچار چالش های امنیتی شده اند؛ درنتیجه اینکه حمله هکرها به پلتفرم های ارائه دهنده وام های فوری به هیچ وجه دور از انتظار نیست. علاوه بر این، سرویس های ارائه دهنده Flash Laon عمر کمتری از وام های عادی یا سایر سرویس های ارزی دارند؛ از این رو طبیعی است چالش ها و مشکلات امنیتی و فنی بیشتری داشته باشند.

چند مورد از حملات وام های فوری

در این بخش قصد داریم چند مورد از معروف ترین حملات وام فوری را که تاکنون در حوزه دیفای رخ داده اند، بررسی کنیم.

• پنکیک بانی (Pancake Bunny)

در حمله پنکیک بانی، مهاجمان به این سرویس از طریق یک آسیب رسانی، جدا از سرقت مبلغی بالغ بر 200 میلیون دلار، در عرض کمتر از یک روز قیمت توکن این سرویس را نیز با سقوط 95 درصدی مواجه کردند. در این حمله، مهاجمان در ابتدا مقادیر زیادی BNB  از طریق پنکیک سواپ قرض گرفته و از آن برای دست کاری قیمت جفت دارایی های تتر/ بایننس کوین (USDT/BNB) و بانی/ بایننس کوین (BUNNY/BNB) در استخرهای پنکیک بانی استفاده کردند.

درحقیقت این موضوع به هکرها این فرصت را داد تا مقادیر زیادی بانی بدزدند که به سرعت آن را در بازار خالی کردند و سبب شدند قیمت به سرعت کاهش یابد. هکر سپس بدهی خود را به پنکیک سواپ تسویه کرد.

•  آلفا هومورا  (Alpha Homora)

بزرگ ترین حمله مرتبط با مفهوم وام فوری در سال ۲۰۲۱ اتفاق افتاد و طی آن پروتکل آلفا هومورا با استفاده وامی که از سرویس آیرون بنک (Iron Bank) و متعلق به پلتفرم وام دهی کریم (Cream) دریافت کرده بود، مورد حمله قرار گرفت و مبلغ 37 میلیون دلار از دارایی های آن به سرقت رفت. البته پروتکل ییلد فارمینگ آلفا هومورا چندین بار مورد حمله وام های فوری قرار گرفت.

هکر ابتدا به شکل متناوب مقادیری sUSD (توکن دلار سینتتیکس – استیبل کوینی هم ارز با دلار متعلق به گروه  Synthetix) از آیرون بنک (از طریق اپ غیرمتمرکز آلفا هومورا) وام گرفت و هر بار، ۲ برابر مبلغ قبلی این کار را انجام داد. این کار طی ۲ تراکنش انجام گرفت و هکر هر بار مبالغ قرض گرفته شده را در خود سرویس آیرون بنک سرمایه گذاری می کرد و در ازای آن توکن cySUSD (Yearn Synth sUSD)  دریافت کرد.

سپس فرد مهاجم ۱.۸ میلیون USDC (یک استیبل کوین برابر با ارزش دلار بر بستر شبکه اتریوم) را در قالب Flash Laon از سرویس آوه دریافت کرد و این مبلغ را در صرافی غیرمتمرکز کرو (Curve) به sUSD تبدیل کرد. سپس از sUSD برای بازپرداخت وام گرفته شده و قرض دادن دوباره در آیرون بنک استفاده کرد. درحقیقت این کار سبب شد تا مهاجمان بتوانند بارها و بارها مبالغ بیشتری قرض گرفته و قرض داده و در این بین توکن cySUSD را به عنوان سود دریافت کنند.

اما بعد از آنکه هکرها بارها این عمل را انجام داده و مبالغ هنگفتی cySUSD کسب کردند، از این توکن ها برای قرض گرفتن ارزهای دیگر از آیرون بنک استفاده کردند. درواقع آن ها موفق شدند سیزده هزار توکن  WETH (Wrapped Ethereum)، ۳٫۶ میلیون دلار توکن USDC، ۵.۶ میلیون دلار تتر و ۴.۲ میلیون دلار دای (DAI) قرض بگیرند.

سیستم های دیفای چطور می توانند در مقابل حملات وام فوری مقاومت کنند؟

اساساً تاکنون راه های گوناگونی برای افزایش امنیت پروتکل های این وام ارائه شده است. با وجود این ممکن است تا چند سال آینده، سطح امنیت این پلتفرم ها همچنان در حد مطلوبی قرار نگیرد. به طورکلی، از برجسته ترین راهکارهای افزایش امنیت و جلوگیری از سوءاستفاده مجرمان می توانیم به موارد زیر اشاره داشته باشیم:

اوراکل های قیمت گذاری غیرمتمرکز جهت محافظت در برابر لغزش (Slippage)

به صورت کلی استفاده از اوراکل های غیرمتمرکز فرصت آربیتراژهای جعلی را از سوءاستفاده کنندگان خواهد گرفت. درحقیقت وقتی داده های صرافی دقیق تر و به روزتر باشند، اختلاف قیمت بین چند پلتفرم کمتر مشاهده خواهد شد. درواقع هر چه صحت و دقت داده ها افزایش پیدا کند، امکان کسب سود از طریق آربیتراژ نیز کمتر خواهد شد. دقت داشته باشید که اوراکل های غیرمتمرکز بهترین راهکار برای افزایش دقت و صحت داده ها محسوب می شوند.

ابزارهایی برای شناسایی حملات احتمالی

اساساً پلتفرم های دیفای قادر هستند به کمک ابزارهایی فعالیت های غیرقانونی و خرابکارانه را شناسایی و از سرقت ها و جرائم امنیتی و مالی جلوگیری کنند. درحقیقت بازبینی و اصلاح مداوم قراردادهای هوشمند، بررسی ممیزی های امنیتی و کشف آسیب پذیری ها ازجمله این اقدامات و ابزارهاست.

الزام تراکنش های حساس به انتقال از طریق دو بلوک مجزا

یکی از تیم های پژوهشی فعال در حوزه ارزها به نام درگون فلای (Dragon Fly) در تحقیقات خود پیشنهاد داده که وام های فوری از طریق ۲ بلوک مجزا از هم انجام شوند. البته اگر این راه حل به شکل صحیح اجرا نشود، راه حل کاملی نخواهد بود؛ چراکه فرد یا افراد مهاجم می توانند در هر ۲ بلوک نیز حملات خود را تدارک ببینند. از طرفی، این راهکار می تواند به شدت رابط کاربری پروتکل های دیفای را تغییر دهد؛ چراکه تراکنش ها دیگر نمی توانند هم زمان رخ دهند.

سخن پایانی

وام فوری یکی از جدیدترین سرویس های ارائه شده در حوزه ارزهاست. درواقع از این وام می توان برای تعویض یا آزادسازی وثیقه، تأمین مالی قراردادهای هوشمند و کسب سود از طریق آربیتراژ استفاده کرد. البته باید دقت کرد که سرویس این وام هنوز در ابتدای مسیر خود قرار دارد و چالش های امنیتی و فنی بسیاری را پیش روی خود می بیند؛ از این رو پیشنهاد می شود از پلتفرم های شناخته شده برای دریافت Flash Loan استفاده کنید که مشهورترین آن ها آوه است که در دسته شناخته شده ترین شبکه هایی است که در حال حاضر خدمات Flash Laon را ارائه می کنند.

از طرفی، وام های فوری در دیفای می توانند میلیون ها دلار پول را بدون نیاز به وثیقه و تنها با چند خط کد در اختیار معامله گران قرار دهند. شاید همان طور که برخی معتقد هستند، با تکامل روزبه روز حوزه دیفای، وام های فوری نیز شهرت خود را از دست داده یا شاید با طراحی پروتکل هایی ایمن تر بتوانند به شکل کاملاً غیرمتمرکزی این امکان را در اختیار افراد قرار دهند تا بدون در دست داشتن هیچ گونه سرمایه ابتدایی، از فرصت های کسب سود در این حوزه بهره مند شوند.

علاوه بر این، درحالی که روند وام دهی در دیفای، پیچیده نیست، تفاوت های ظریفی در نحوه عملکرد هر پروتکل خاص وجود دارد؛ پس مجدداً تأکید می کنیم کاربرانی که قصد دارند در وام دهی در دیفای فعالیت کنند، باید محتاط بوده و اطمینان کامل حاصل کنند که شماره و آدرس کیف پول خود را صحیح وارد کرده اند؛ چراکه در صورت بروز چنین اتفاقاتی، راهی برای بازیابی آن ها وجود نخواهد داشت.

با این حال توجه به این نکته نیز ضروری است که مفهوم وام فوری در دیفای هنوز در مراحل اولیه رشد و تکامل است و با توجه به پیچیدگی های فنی فعلاً مناسب بسیاری از معامله گرها نیست. علاوه بر این، هک ها و حملات سایبری مداومی که طی سال های گذشته در پلتفرم های وام های فوری اتفاق افتاده نشان دهنده ناپختگی این فضا در امور مالی غیرمتمرکز است. درمجموع، پیشنهاد می کنیم پیش از اینکه پول خود را در هر حوزه ای از دیفای سرمایه گذاری کنید، مطمئن شوید که خطرات آن را کاملاً درک کرده و پوشش ریسک مناسبی برای ایمنی سرمایه خود در نظر گرفته اید.

پرسش های متداول