به زبان ساده، قرارداد هوشمند پروتکلی برای تنظیم قراردادها است که با استفاده از اطلاعات مربوط به شرایط قرار داد، تمامی اقدامات پیش بینی شده در آن را به صورت خودکار انجام می دهد. این نوع از قراردادها، اجازه انجام تراکنش های معتبر را بدون دخالت اشخاص ثالث فراهم می کنند و در واقع پروتکلی کامپیوتری هستند که برای تسهیل، تأیید و یا اجرای یک مذاکره به صورت دیجیتالی در نظر گرفته شده اند. علاوه بر این، تراکنش ها در این روند قابل ردیابی و برگشت ناپذیر هستند.
هدف قرارداد هوشمند چیست؟ (Smart Contract)
تصور کنید نیاز دارید خانه ای را بفروشید. این کار بسیار زمانبر و نیازمند دوندگی است و مستلزم مستندات کافی، ارتباطات و همچنین سطح بالایی از ریسک های مختلف است. به همین دلیل است که اکثریت فروشندگان خانه تصمیم می گیرند یک نماینده املاک پیدا کنند، تا او تمام کارهای دفتری و بازاریابی را به عهده بگیرد و به عنوان واسطه تا زمان بسته شدن قرارداد بر روند کار نظارت داشته باشد. در انتها نیز پس از بستن یک قرارداد موفق، نمایندگان فروشنده و خریدار درصدی از قیمت فروش را به عنوان کمیسیون دریافت می کنند. این میزان پول، یک ضرر مالی قابل توجه برای فروشنده به حساب می آید. با وجود شرایطی از این دست، قراردادهای هوشمند می توانند بسیار کارآمدتر عمل کنند و منجر به انقلابی در صنعت شوند. شاید مهم تر از همه، بتوانند مسئله “اعتماد” را حل کنند. روند قراردادهای هوشمند به این شکل است که مالکیت خانه تنها در صورت ارسال پول توافق شده در سیستم، به خریدار منتقل خواهد شد. به این معنا که هم پول و هم حق مالکیت در این سیستم ذخیره می شود و دقیقاً در یک زمان به طرفین قرارداد ارائه می شوند. علاوه بر این، این تراکنش توسط صدها نفر دیگر نیز مشاهده و تأیید می شود، در نتیجه تحویل بی عیب و نقص آن نیز تضمین شده است. از آنجایی که دیگر مسئله “اعتماد” بین طرفین مطرح نیست، دیگر نیازی به واسطه هم نیست. تمام کارهایی که یک نماینده املاک انجام می دهد را می توان از قبل در یک قرارداد هوشمند برنامه ریزی کرد و هر دو طرف قرارداد نیز مبلغ قابل توجهی را صرفه جویی خواهند کرد.
ایده قرارداد هوشمند از کجا می آید؟
این ایده ابتدا در سال ۱۹۹۴ توسط Nick Szabo (نیک زابو)، متخصص رایانه و رمزنگاری، در سال ۱۹۹۴ مطرح شد. او اصول اصلی کار را تعریف کرد، اما در آن زمان محیط مناسبی برای تحقق ایده اش وجود نداشت. از زمان ظهور فناوری بلاک چین، تغییرات زیادی شکل گرفت و بیت کوین، پایه و اساس قرارداد هوشمند را بر بستر بلاک چین ایجاد کرد. اما با این حال، ابزارهای آن نمی توانستند پاسخگوی تمام این نیازها باشند. پس از آن با ظهور اتریوم، قراردادهای هوشمند برای عموم به اجرا درآمد و محرک انجام معاملات بیشتری شد.
قراردادهای هوشمند چگونه کار می کنند؟
قاعده کلی آن را می توان با نحوه ی کار دستگاه های فروش توضیح داد. این دستگاه ها فقط دستورالعمل هایی را که به آنها داده می شود، به طور خودکار اجرا می کنند. شما باید به مقدار مورد نیاز کریپتوکارنسی وارد قرارداد هوشمند کنید و سپس حق مالکیت خانه و سایر مجوزهای لازم را در حساب خود دریافت کنید. در ابتدای کار، دارایی ها و شرایط قرارداد کدگذاری می شوند و بر روی بلاک یک بلاک چین قرار داده می شوند. این قرارداد چندین بار بین گره های پلتفرم توزیع و کپی می شود و پس از اجرای آن، قرارداد مطابق با شرایط تعیین شده انجام می شود. علاوه بر این، این برنامه به طور خودکار اجرای تعهدات را نیز بررسی می کند.
برای ایجاد یک قرارداد هوشمند به چه نیاز داریم؟
- موضوع قرارداد
این برنامه باید به کالا و خدمات تحت قرارداد برای قفل کردن و باز کردن خودکار آن ها دسترسی داشته باشد.
- امضاهای دیجیتال
همه شرکت کنندگان با امضای قرارداد از طریق کلیدهای خصوصی خود، توافق نامه را آغاز می کنند.
- شرایط قرارداد
شرایط قرارداد هوشمند، به شکل یک رشته دقیق از عملیات تعریف می شود و همه شرکت کنندگان باید این شرایط را امضا کنند.
- پلتفرم غیر متمرکز
قرارداد هوشمند بر روی بلاک چین پلتفرم قرار می گیرد و بین گره های این پلتفرم نیز توزیع می شود.
کاربرد قرارداد هوشمند در دنیای واقعی
قراردادهای هوشمند می توانند در زمینه های مختلف به کار برده شوند، برای مثال:
- رأی گیری
نتایج رای گیری را می توان بر روی بلاک چین قرار داد و بین گره های شبکه توزیع کرد. همه این داده ها به صورت رمزگذاری شده و ناشناس هستند درنتیجه امکان هرگونه دستکاری نیز از بین می رود.
- لجستیک
به طور کلی زنجیره تأمین، بخش ها و لینک های مختلفی را در بر می گیرد. هر لینک باید تأییدیه خود را از بخش قبلی دریافت کند تا مفاد قرارداد همکاریش قابل اجرا شود. این کار بسیار زمانبر است و با اعمال قرارداد هوشمند می توان در این زمان صرفه جویی کرد و هر یک از شرکت کنندگان نیز می توانند پیشرفت کار را مشاهده کنند و کار خود را به موقع انجام دهند. قراردادهای هوشمند، با ایجاد شفافیت در شرایط قرارداد، جلوگیری از کلاهبرداری را تضمین می کنند و به علاوه با ادغام اینترنت اشیا نیز می توان امکان ردیابی محموله ها را نیز فراهم کرد. از کاربردهای دیگر قراردادهای هوشمند می توان به حوزه هایی نظیر مدیریت، سیستم بانکی، بیمه، املاک و … اشاره کرد.
مزایای استفاده از قرارداد هوشمند چیست؟
قراردادهای هوشمند از تمامی مزایای فناوری بلاک چین استفاده می کنند، مانند:
- امنیت
قراردادهای هوشمند رمزگذاری شده اند و بین گره ها در شبکه توزیع می شوند. این موضوع تضمین می کند که بدون اجازه شما، داده ها نه از بین می روند و نه تغییر می کنند.
- سرعت و صرفه جویی در زمان
اکثر فرایندها به صورت خودکار انجام می شوند و در نتیجه بیشتر واسطه ها در این میان از بین می روند.
- استاندارد سازی
امروزه طیف گسترده ای از انواع مختلف قراردادهای هوشمند وجود دارند. شما می توانید یکی از آنها را انتخاب کنید و با توجه به نیاز خود آن را تغییر دهید.
- استقلال
قراردادهای هوشمند، نیاز به واسطه را از بین می برد و در اصل کنترل کامل توافقنامه را به شما می دهد.
- اعتماد
هیچ کس نمی تواند اسناد شما را بدزدد و یا گم کند، زیرا آنها رمزگذاری شده اند و به طور ایمن در یک دفتر کل عمومی ذخیره شده اند. علاوه بر این، لازم نیست به افرادی که با آنها سر و کار دارید اعتماد کنید و یا انتظار داشته باشید که آنها نیز به شما اعتماد کنند، زیرا سیستم قراردادهای هوشمند مشکل “اعتماد” را به راحتی حل کرده است.
- صرفه جویی در هزینه ها
به لطف قراردادهای هوشمند دیگر نیازی به دفترخانه های رسمی، مشاوران، نمایندگان املاک و بسیاری از واسطه های دیگر نیست و با تمدید قرارداد، بسیاری از هزینه های مربوط به خدمات آنها نیز حذف می شود.
- کارایی
با استفاده از قراردادهای هوشمند، در وقت تان هم صرفه جویی می کنید و دیگر نیازی به ثبت انبوهی از اسناد کاغذی، ارسال یا انتقال آنها به مکان های خاص ندارید.
معایب قرارداد هوشمند
جدا از نکات مثبت ذکر شده، قراردادهای هوشمند هم مانند بسیاری دیگر از پروژه های جدید بی عیب و نقص نیستند. برخی از این کاستی ها عبارتند از:
- عامل انسانی
این کدها توسط افراد نوشته می شوند و در نتیجه این امکان وجود دارد که اشتباهی رخ دهد. اگر هم قرارداد هوشمند با وجود این اشتباهات در بلاک چین ثبت شود، دیگر نمی توان آن را تغییر داد. برای مثال، خطایی در برنامه نویسی الگوریتم یک شرکت باعث شد تا هکرها از این اشتباه سوء استفاده و حدود ۶۰ میلیون دلار را سرقت کنند.
- وضعیت حقوقی نامشخص
در حال حاضر، قراردادهای هوشمند توسط هیچ دولتی تنظیم نمی شوند. بنابراین اگر نهادهای دولتی تصمیم بگیرند چارچوبی قانونی برای قراردادهای هوشمند ایجاد کنند، این مسئله مشکل ساز خواهد شد.
- هزینه های اجرا
قراردادهای هوشمند بدون برنامه نویسی قابل انجام نیستند. بنابراین وجود یک برنامه نویس با تجربه، و پذیرش فناوری بلاک چین در ساختار داخلی شرکت برای اجرای یک قرارداد هوشمند ضروری است.
کدام بلاک چین ها می توانند قرارداد های هوشمند را پردازش کنند؟
- بیت کوین: بلاک چین بیت کوین برای پردازش معاملات بیت کوین گزینه ای بسیار عالی است، اما قابلیت های کمی برای پردازش اسناد دارد.
- زنجیره های جانبی (Side Chains): این نام دیگر بلاکچین هایی است که در مجاورت بیت کوین فعالیت می کنند و فضای بیشتری را برای پردازش قراردادها فراهم می کنند.
- NXT: NXT یک پلتفرم بلاک چین عمومی است که گلچین محدودی از الگوها برای قراردادهای هوشمند است. شما باید از آنچه در اختیارتان گذاشته می شود استفاده کنید؛ در واقع قادر به کدنویسی نیستید.
- اتریوم: اتریوم یک پلتفرم عمومی بلاک چین و برای رمزگذاری و پردازش قراردادهای هوشمند بسیار پیشرفته است. شما می توانید به راحتی کد دلخواه خود را بارگزاری کنید اما باید برای انجام این کار توکن های “ETH” پرداخت کنید.
نتیجه گیری
استفاده از امتیازات قراردادهای هوشمند تنها محدود به توافق نامه های کوچک نیست، بلکه دولت ها و شرکت های بزرگ نیز می توانند از مزایای بسیار آن ها بهره مند شوند. این نوع از قراردادها به معامله گران و خریداران این امکان را می دهند تا خرید خود را در زنجیره تامین ردیابی کنند و این خود باعث افزایش اعتماد در چرخه ی کار خواهد شد. علاوه بر این قراردادهای هوشمند با از بین بردن نیاز به واسطه ها، موجب صرفه جویی در هزینه ها و زمان می شوند و با خودکار سازی روند انجام کار، معاملات را ساده تر می کنند.
