آشنایی با مفاهیم و اصطلاحات بانکی و مالی

مفاهیم و اصطلاحات بانکی و پرداختی

بانک ها یکی از مؤسساتی هستند که هر کدام از افراد جامعه ملزم به استفاده از خدمات آن ها هستند. از این رو آشنایی با مفاهیم و اصطلاحات بانکی می تواند در پیش برد امور در مواقع لازم به کار آید. هرچند در نگاه اول بسیاری از این اصطلاحات بسیار ساده و پیش پاافتاده دیده می شوند، اما هنوز هم بسیاری از کاربران از مفهوم واقعی آن ها مطلع نبوده و گاها آن ها را به جای یکدیگر استفاده می کنند. امکاناتی نظیر اینترنت، برای عدم آگاهی از این اصطلاحات هیچ بهانه ای باقی نگذاشته است. هر کاربری به فراخور استفاده هایی که از خدمات بانکداری دارد، بایستی سطح آگاهی خود را دراین باره افزایش دهد. ازاین رو بر آن شدیم تا در یک مقاله ی جامع، مفهوم پراستفاده ترین اصطلاحات بانکی را باهم مرور کنیم.

1. نهادها و مؤسسات

قبل از هر چیز کاربران باید با نهادهایی که در سیستم نقل وانتقال مالی در بانک ها رایج است، آشنا باشند. در برخی موارد برخی اصطلاحات بانکی به کار رفته در نقل وانتقال پول بین بانک ها توسط افراد، در صورت ناآگاهی کمی گیج کننده خواهند شد. استفاده از این مفاهیم در میان بانک ها کاملاً رایج بوده و درک آن ها توسط مشتری نیز کاملاً ضروری است. البته با همین چند تعریف ساده که در ادامه آن ها را مشاهده خواهید کرد، می توانید کارهای بانکی خود را به سادگی به انجام برسانید.

2.بانک

نهاد رسمی و قانونی است که با دریافت مجوز از بانک مرکزی جمهوری اسلامی اقدام به فعالیت در سیستم نقل وانتقال مالی افراد جامعه می نماید.

3. بانک مرکزی جمهوری اسلامی

به عنوان یک نهاد مرجع برای تنظیم ضوابط کاری بانک ها و رسیدگی به امور آن ها تعریف شده است. مجوز PSP برای شرکت هایی که شرایط لازم برای دریافت آن را دارند، توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی صادر می شود.

4. بانک صادرکننده

در سیستم نقل انتقال مالی بانک صادرکننده از جمله اصطلاحات بانکی رایج می باشد. بانکی که صادرکننده ی کارت، چک بین بانکی یا هر سند دیگری باشد به عنوان بانک صادرکننده شناخته می شود.

5. بانک پذیرنده

در اصطلاحات بانکی، بانک پذیرنده اصطلاحاً به بانکی اطلاق می شود که هر شخص به عنوان مشتری دادوستدهای مالی خود را با آن انجام می دهد. درواقع هر دادوستد مالی توسط یک بانک به عنوان بانک مرجع صورت می پذیرد که بانک پذیرنده نامیده می شود.

6. پذیرنده

پذیرنده اصطلاحاً مشتری حقیقی یا حقوقی است که برای دریافت کارت بانکی و سایر خدمات بانکی به بانک پذیرنده مراجعه می نماید.

7. دارنده کارت

هر کارت بانکی در سیستم بانکداری ایران به نام شخص حقیقی یا حقوقی صادر می گردد. این شخص دارنده ی کارت نیز نامیده می شود.

8. ابزارهای پذیرش

یکی دیگر از دسته بندی های رایج در میان اصطلاحات بانکی مربوط به ابزارهای پذیرش می شود. این ابزارها به نوعی رابط هر مشتری با بانک ها می باشند و خدمات بانکی اعم از پرداخت وجه، دریافت وجه، نقل وانتقال پول و سایر موارد توسط این ابزارهای پذیرش صورت می پذیرد. شناخت این قسم از اصطلاحات بانکی کاملاً ضروری است.

9. پایانه فروش / کارت خوان(POS)

پایانهی فروش یا همان دستگاه کارت خوان یک دستگاه الکترونیکی است که می تواند برخی از خدمات بانکی را به صورت درجا در محل برای پذیرنده ی آن انجام دهد. رایج ترین مورد استفاده از این دستگاه برای نقل و انتقال پول در فروشگاه ها است که توسط آن مشتری با استفاده از این دستگاه قیمت لازم برای خرید جنس را از کارت بانکی خود به شماره حساب پذیرنده دستگاه انتقال می دهد. خدمات دیگری از قبیل شارژ موبایل، مانده حساب و .. نیز از دیگر امکانات این دستگاه ها می باشد.

10. دروازه پرداخت اینترنتی

درگاهی که از طریق اینترنت و سایت اینترنتی خودِ بانک، این امکان را برای کاربر فراهم می آورد تا از این طریق به نقل وانتقال پولی و سایر خدمات بانکی مرسوم در این سیستم بپردازد.

11. دروازه پرداخت از طریق تلفن همراه

بانک ها برای رفاه حال مشتریان امکان انجام برخی خدمات بانکی را از طریق تلفن همراه نیز فراهم آورده اند. انتقال پول، دریافت مانده حساب، چند گردش آخر حساب و برخی خدمات دیگر از جمله کاربردهای دروازه ی پرداخت از طریق تلفن همراه می باشند.

12. دستگاه خودپرداز (ATM)

در راستای خدمات بانکی ۲۴ ساعته، بانک ها با استفاده از دستگاه ATM اقدام به فراهم آوردن بسیاری از خدمات بانکی به کاربران بدون نیاز به مراجعه به خود بانک نموده اند. با استفاده از ATM یا دستگاه خودپرداز شما می توانید اقدام به نقل وانتقال پول، خرید شارژ، پرداخت قبوض، مانده حساب، گردش آخر، تغییر رمز و بسیاری خدمات دیگر را انجام دهید.

13. کارت های پرداخت

کارت های بانکی صادرشده از طرف بانک ها برای اشخاص به دو دسته کارت های نقدی و اعتباری تقسیم می شوند. در زیر تعریف هر دو این نوع کارت ها را باهم مرور می کنیم.

14. اعتباری

کارت اعتباری از جمله اصطلاحات بانکی است که شاید خیلی ها با آن مواجه نشده باشند. این کارت از سوی بانک برای اشخاصی که سابقه ی طولانی فعالیت و سپرده گذاری و گردش مالی بالایی در بانک را داشته اند، صادر می شود. اشخاص می توانند از طریق این کارت اقدام به خرید کالاهای موردنظر خود نموده و در پایان هر ماه برای تامین هزینه های انجام شده اقدام کنند.

15. نقدی

کارت بانکی نقدی کارت معمولی است که برای همه اشخاص با سپرده های بانکی صادر می شود. امکان خرید از طریق این کارت در دستگاه های پذیرنده فراهم آمده است تا از طریق کاربران بتوانند بدون نیاز به حمل مقادیر زیادی پول نقد به خرید بپردازند.

16. کارت های پیش پرداخت

کارت های پیش پرداخت نیز از جمله کارت های رایج در سیستم بانکی کشور ما می باشند. دو نوع کارت خرید و کارت هدیه در این دسته بندی قرار می گیرند.

17. کارت خرید

کارت خرید یک کارت بانکی است که از طرف بانک برای اشخاص صادر می شود. این کارت درواقع جایگزین بن های کاغذی قدیمی شده است که بانک ها برای کارمندان مؤسسات مختلف صادر می کردند. معمولاً مقدار مشخصی سپرده از قبل در این کارت قرار داده می شود و کاربر هم می تواند تا همان سقف به خرید مایحتاج خود بپردازد.

18. کارت هدیه

کارت هدیه با شکل و شمایلی شبیه به کارت های معمولی از طرف بانک با مبلغی مشخص البته بی نام صادر می شود. این کارت که بیشتر برای اهدای پول کاربرد دارد، امکان استفاده تا سقف موجودی را برای هر فرد فراهم می آورد.

19. اصطلاحات امنیتی دارندگان کارت

دارندگان کارت های بانکی برای انجام امور نقل وانتقال پول و بالا بردن امنیت کارت خود نیاز به آشنایی با اصطلاحات بانکی رایج در این زمینه دارند. تعاریف اصطلاحات بانکی در این مبحث بسیار مهم بوده و عدم آشنایی با آن ها می تواند امنیت کارت بانکی شما را به مخاطره بیندازد.

20. رمز اول کارت

رمز اول هر کارت بانکی یک عدد ۴ رقمی است که در ابتدا توسط بانک صادرکننده اختصاص داده شده و سپس هر مشتری با نظر خود نسبت به تغییر آن اقدام می نماید. برای تغییر رمز اول کارت، شما می توانید از دستگاه خودپرداز خودِ بانک صادرکننده ی کارت استفاده نمایید. برای امنیت بیشتر این رمز در بازه های زمانی چندماهه باید تغییر داده شود.

21. رمز دوم کارت

برای انجام پرداخت های اینترنتی در سیستم بانکداری نیاز به استفاده از یک رمز دیگر علاوه بر رمز اول کارت می باشد که در اصطلاح بانکی با رمز دوم کارت شناخته می شود. برای دریافت رمز دوم کارت بانکی خود باید به دستگاه خودپرداز همان بانک مراجعه نمایید. داشتن این رمز برای انجام کارهای نقل و انتقال اینترنتی در ابزارهای پذیرش کاملاً لازم و ضروری است.

22. رمز پویا

رمز پویا یکی از اصطلاحات بانکی جدید است. این رمز برای بالا بردن امنیت دارندگان کارت به عنوان جایگزینی برای رمز دوم کارت در نقل وانتقال های مالی بیش از ۱۰۰ هزار تومان به کار گرفته می شود.

23. CCV2

CVV2 یک کد ۳ یا ۴ رقمی است که روی کارت های بانکی درج می شود. استفاده از آن برای نقل وانتقال های اینترنتی و از راه دور کاربرد دارد و به منظور بالاتر بردن امنیت کارت های بانکی و کاهش احتمال جعل آن ها درج می شود.

24. تاریخ انقضای کارت

تاریخ انقضای کارت یکی دیگر از اصطلاحات بانکی رایج برای نقل وانتقال پول با استفاده از ابزارهای پذیرش اینترنتی می باشد. کاربران باید توجه داشته باشند که در این تاریخ، انجام هرگونه عملیات با استفاده از کارت بانکی مسدود خواهد شد و قبل از سررسید آن باید نسبت به تمدید تاریخ انقضای کارت اقدام نمایند.

25. پول الکترونیک

پول الکترونیک یکی از اصطلاحات بانکی تازه است که هنوز خیلی در سیستم بانکداری جهان رایج نشده است. درواقع این پول نوعی اعتبار است که به مشتری به صورت الکترونیکی داده می شود تا امکان هزینه کردن آن در خریدوفروش های اینترنتی فراهم آید. کاربران می توانند این پول را در کارت بانکی، کیف پول الکترونیکی و از این قبیل موارد در اختیار داشته باشند.

26. تراکنش

به هر گونه عملیات در سیستم بانکی کشور در اصطلاح بانکی تراکنش گفته می شود.

27. حساب تسویه پذیرنده

حسابی که پذیرنده آن را در بانک افتتاح نموده و بانک برای تسویه با وی از آن استفاده می نماید در اصطلاحات بانکی به حساب تسویه ی پذیرنده معروف است.

28. خرید اعتباری

انجام خرید با استفاده از کارت های اعتباری و به صورت اعتباری را خرید اعتباری می گویند.

29. خرید غیر اعتباری

پرداخت نقدی هزینه ی خرید با استفاده از کارت های نقدی یا پیش پرداخت با نام خرید غیر اعتباری شناخته می شود.

30. درگاه پرداخت اینترنتی

درگاهی که هر بانک در اینترنت آن را برای تراکنش های اینترنتی کاربران فراهم آورده است.

31. ساتنا

نام دیگر این سامانه، سامانه ی تسویه ی خالص آنی است و از آن برای تسویه ی بین بانکی استفاده می شود.

32. سامانه پایا

این سامانه که کاربران از طریق موبایل بانک به آن دسترسی دارند، جهت مکانیزه کردن پرداخت های بین بانکی توسعه یافته است.

33. شاپرک

شاپرک مخفف عبارت شبکه ی پرداخت الکترونیک کارت می باشد. این سامانه وظیفه ی اتصال همه ی درگاه های پرداخت بانک ها را به سامانه های پرداخت ملی به عهده دارد. نظارت بر نحوه ی عملکرد فنی این سامانه ها و تسویه حساب نیز به عهده ی شاپرک است.

34. شبا

یکی از پرکاربردترین اصطلاحات بانکی امروز شبا است. این شماره هم برای یکپارچه کردن حساب های بانکی مشتریان، هم برای تراکنش های داخلی و هم برای تراکنش های بین المللی توسعه یافته است. تخصیص کد شبا به حساب های بانکی فارغ از سیستم درونی هر بانک می باشد اما در تولید آن از شماره حساب داخلی بانک استفاده می شود.

35. شتاب

تبادل اطلاعات میان تراکنش های بانکی در شبکه ای با عنوان شتاب صورت می پذیرد. عضویت یک بانک در این شبکه به کاربر اجازه ی انجام کارهای بانکی از ATM سایر بانک ها را نیز می دهد.

36. شرکت ارائه دهنده ی خدمات پرداخت

شرکت ارائه دهنده ی خدمات پرداخت به شرکت هایی گفته می شود که برای سهولت تراکنش های بانکی و پرداخت برای مشتریان خدمات ارائه داده و عضو شبکه ی پرداخت الکترونیک کارت باشند. این شرکت ها باید مجوز خود را از بانک مرکزی دریافت نمایند.

37. مرحله آزمون

اصطلاحی است که به مرحله ای اطلاق می شود که در آن شرکت های عضو PSP با پیکربندی سیستم خود برای شروع کار و عملیاتی شدن آماده می شوند.

38. مرحله عملیات

در این مرحله شرکت های PSP می توانند به صورت عملی تراکنش های بین بانکی کاربران خود را از طریق سامانه ی شاپرک انجام دهند.

39. چک

چک یک سند تجاری است که به موجب آن شخص دارنده ی حساب وجهی را در تاریخ معین به شخص دیگری یا حساب عامل واگذار می نماید.

40. سفته

سفته یک سند تجاری و تعهد پرداختی است که صادرکننده ی آن به شخصی معین یا در حساب عامل واگذار می نماید.

41. برات

یک سند تجاری است که طی آن فرد برات گیر متعهد می شود تا در زمان مشخص مبلغ مندرج در سند را به شخص ثالث پرداخت نماید. در سیستم طلبکار و بدهکار از برات برای بازگشت پول در تاریخ معین استفاده می شود.

42. فروش اقساطی

در این نوع فروش دارنده ی مال آن را درازای پرداخت مبلغ در قسط های ماهانه به شخص دیگری واگذار می نماید.

43. سلف

معامله سلف عبارت است از پیش خرید نقدی محصولات واحدهای تولیدی به قیمت معین.

44. خرید دین

دین به معنی بدهی و یا وام است. خرید دین در اصطلاح بانکی خرید بدهی واحدهای تولیدی و یا اشخاص برای تامین نقدینگی آن ها می باشد. از این طریق طلبکار می تواند دین افراد مقروض را با مبلغ معادل و یا کمتر از میزان دین به شخص دیگر که معمولاً بانک است، واگذار نماید.

45. جعاله

جعاله در لغت به معنی دستمزد و اجرت است. درواقع جعاله پول یا مالی است که درازای یک کار به فرد دیگری پرداخت می شود.

46. مضاربه

مضاربه در اصطلاحات بانکی به قراردادی اطلاق می شود که در آن شخص صاحب سرمایه یا بانک با شخص عامل در سود کاری شریک می شود.

47. مشارکت مدنی

مشارکت مدنی قراردادی است که طی آن یک شخص سرمایه ی نقدی و یا حمایت معنوی خود را برای پیش برد کارهای تولیدی و یا ایده های دیگران برای درصدی از سود پرداخت می نماید.

48. دامپینگ

دامپینگ به صادرات یک کالا به خارج با قیمت کمتر از هزینه های تمام شده در داخل گفته می شود.

49. اعتبار اسنادی

اعتبار اسنادی یا همان LC قراردادی است که در آن بانک و مؤسسات مالی متعهد به پرداخت پولی در تاریخ معین برای انجام تجارت، می شوند.

50. عقد

یک یا چند نفر به یک یا چند نفر دیگر در قبال امری متعهد می شوند.

51. وثیقه

سند مالی غیرمنقول است که درازای شرطی در نزد دادگاه یا طلبکار گذاشته می شود.

52. سوئیفت

نقل وانتقال مالی بین بانکی در بانک های جهان از طریق یک سیستم یکپارچه بین بانکی به نام سوئیفت صورت می پذیرد.

53. قرض الحسنه

قرضی که در آن بهره ای در کار نباشد، در اصطلاحات بانکی به قرض الحسنه معروف است.

54. مشارکت حقوقی

عبارت است از تامین قسمتی از سرمایه ی شرکت های جدید و یا خرید بخشی از سهام آن ها توسط بانک

55. سود بانکی

سود حاصل از انباشت سپرده های نقدی در بانک

56. ال سی

اعتبار اسنادی یا ال سی روش پرداختی در سیستم بین المللی است. به موجب این سند بانک به شخص فروشنده تعهد می دهد که خریدار در زمان درست مبلغ درست را به وی بپردازد.

57. دیسکانت ال سی

دیسکانت ال سی به معنی تقسیم کردن وجه یک ال سی گشایش شده در دفعات و قبل از سررسید آن می باشد.

58. پی ار دی

نسبتی است که توسط آن میزان سوددهی هر شرکت نسبت به یک دلار ارزش خود به دست می آورد.

59. حاشیه سود

میزان سودآوری شرکت برای هر دلار ارزش آن شرکت با حاشیه سود نیز بیان می شود که برای مقایسه ی شرکت ها از نظر ارزش و سودآوری می توان از آن استفاده کرد.

60. سرمایه گذاری و وام

اصطلاحات بانکی مربوط به سرمایه گذاری و وام از رایج ترین اصطلاحات هستند که در این بخش با آن ها آشنا خواهیم شد.

61. سرمایه گذار

فردی که سرمایه و دارایی خود را برای کسب سود در تجارت، صنعت و یا سایر روش های سرمایه گذاری تخصیص می دهد.

62. ارزش

معادل پولی روز هر کالایی ارزش آن نامیده می شود.

63. وام

قرضی که بانک یا اشخاص حقیقی به شخص دیگری برای هدفی خاص اعطا می نمایند.

64. متقاضی

کسی که برای انجام کاری به بانک مراجعه کرده و تقاضایی دارد، متقاضی نامیده می شود.

65. حقیقی

هر شخصی که دارای مدارک شناسایی معتبر می باشد، به عنوان فرد حقیقی شناخته می شود.

66. حقوقی

افراد حقوقی در اصطلاحات بانکی اعتبار مادی یک سازمان، نهاد و یا شرکت می باشد.

67. پول تحریری

پول بانکی یا پول تحریری اسنادی هستند که برای نقل وانتقال پول توسط بانک ها و مؤسسات مالی از آن ها استفاده می شود. انواع چک ها و سپرده های اشخاص در بانک از جمله پول تحریری می باشند.

68. شبه پول

سپرده های غیر دیداری و مدت دار مردم در بانک ها را اصطلاحاً شبه پول می گویند.

69. سرعت گردش پول

به تعداد دفعاتی که پول در یک بازه ی زمانی معین دست به دست می شود، سرعت گردش پول می گویند.

70. سیاست های مالی دولت

مجموع قوانین و سیاست هایی که دولت از آن ها برای درآمدزایی و رسیدن به اهدافی مشخص استفاده می نماید.

71. بانک های تخصصی

بانک هایی که می توانند از محل سپرده گذاری های مردم نقدینگی کافی برای پیش برد صنایع، کشاورزی و بازرگانی را تامین نمایند.

72. بانک های تجاری

بانک هایی که از بانک مرکزی مجوز فعالیت داشته و از سپرده های مردم برای سرمایه گذاری در بخش های مختلف و پرداخت وام به سایر اشخاص استفاده می نمایند.

73. پول

سندی که به واسطه ی پشتوانه ی قانونی و اعتبار دولت می توان از آن برای خریدوفروش استفاده نمود و ارزش هر چیزی را نسبت به آن تعیین کرد.

74. سرمایه گذاری مستقیم

ورود هر شخص بدون واسطه به سرمایه گذاری در یک بخش را سرمایه گذاری مستقیم و بی واسطه می گویند.

75. سپرده های بخش غیردولتی

سپرده هایی که افراد غیردولتی در بانک ها قرار داده اند.

76. سپرده های بخش دولتی

سپرده هایی که مالک اصلی آن ها دولت می باشد.

77. سپرده های قانونی

سپرده ی قانونی یا ذخیره ی بانکی مقدار پولی است که بانک ها نزد بانک مرکزی به امانت دارند.

78. سپرده های دیداری

سپرده دیداری در اصطلاحات بانکی سپرده ای است که بانک متعهد می شود تا به محض درخواست صاحب سپرده آن را پرداخت نماید.

79. سپرده های غیر دیداری

به سپرده های مدت داری که دریافت آن ها تنها در سررسید سپرده امکان پذیر است و برای دریافت قبل از این زمان دشواری های زیادی پیش روی صاحب سپرده وجود دارد، اطلاق می گردد.

80. سپرده های قرض الحسنه پس انداز

سپرده هایی که در نزد بانک برای سرمایه گذاری بانک در صنایع و کارهای عمرانی گذاشته می شود و هیچ سودی به آن ها تعلق نمی گیرد. جوایز بانکی در میان این سپرده ها توزیع می گردد.

81. سپرده های سرمایه گذاری مدت دار

سپرده ای که شخص صاحب آن متعهد می شود تنها در تاریخ معینی مثلاً یک سال پس از افتتاح حساب حق برداشت از آن را دارد، سپرده مدت دار نامیده می شود.

82. عملیات بانکی

هر گونه عملیاتی اعم از واریز، برداشت، نقل وانتقال، دریافت مانده حساب که به نوعی از طریق خدمات بانکی صورت می پذیرد.

83. منابع بانک

منابعی که بانک از آن ها برای اعطای وام، سرمایه گذاری در بخش های مختلف و پرداخت سود به سپرده ها استفاده می نماید.

84. منابع مسدود

منابعی که متعلق به بانک و دولت می باشد اما به دلایل مختلف مانند تحریم مسدود گشته و امکان استفاده از آن در حال حاضر وجود ندارد.

85. نقدینگی

میزان پول نقد موجود در صندوق بانک در اصطلاحات بانکی نقدینگی بانک تعریف می شود.

86. واحد بانکی

به هرکدام از ادارات و شعب یک بانک اطلاق می گردد.

87. وجوه اداره شده

مبالغی است که از طرف دولت برای انجام کارهایی خاص با اهدافی مشخص در اختیار بانک ها قرار می گیرد.

88. پول شویی

فرایندی که در آن پول به دست آمده از راه های غیرقانونی به نوعی به ثروت قانونی تبدیل می شود.

89. لاشه چک

چکی که وجه آن پرداخت شده و یا تنها جهت ضمانت انجام کاری به شخص واگذار شده است، بعد از اجرای تعهد، اصطلاحاً لاشه چک نامیده می شود.

90. سامانه سحاب

این امکان را برای مشتریان بانک فراهم می آورد تا بتوانند به سایر بانک های عضو شتاب حواله ارسال کنند.

91. انواع چک

چک انواع مختلفی دارد که صدور آن در شرایط مقتضی صورت می پذیرد. در زیر انواع چک ها را باهم مرور می کنیم.

92. چک عادی

رایج ترین نوع چک در جامعه چک عادی است که در آن صاحب و دارنده ی دسته چک برای پرداخت مالی از این طریق اقدام می نماید.

93. چک تضمین شده

چک تضمین شده نوعی از چک است که دسته چک آن از طرف بانک برای مشتریان خاص خود صادر می نماید. دارنده ی این چک با خیال راحت می تواند برای دریافت وجه آن در زمان سررسید اقدام نماید. زیرا بانک متعهد شده حتی در صورت نبود وجه کافی آن را پرداخت کند.

94. چک بین بانکی یا رمزدار

چکی است که بانک ها برای نقل وانتقال پول بین خود از آن استفاده می نمایند. این چک به درخواست صاحب سپرده صادرشده و وجه آن بعد از صدور چک از حساب شخص خارج می شود.

95. چک تضمین شده رمزدار

این چک نیز توسط بانک صادر می شود. به موجب این چک شخص گیرنده آن می تواند آن را در همه ی شعب بانک صادرکننده حتی در صورت نبود وجه کافی در حساب شخص، نقد نماید.