بانکداری اختصاصی به انگلیسی (Private banking) به طیف وسیعی از خدمات مالی و غیرمالی با کیفیت بالا برای مشتریان ثروتمند و افراد خانواده آن‌ها اطلاق می شود، که توسط بانک‌ها ارائه میگردد. ویژگی اصلی «بانکداری اختصاصی» بیشتر به کیفیت و نحوه ارائه خدمت بر میگردد، نه به خود خدمت. اگر چه امروزه بانک‌ها به ارائه خدماتی نظیر حسابداری، وکالت، کارگزاری، سرمایه گذاری، بیمه و مشاوره مالی که ارتباط زیادی با بانک ندارد نیز، می‌پردازند. این بانک‌ها با بررسی دقیق بازارها مبتنی بر میزان و منشأ ثروت در مناطق گوناگون، مشتریان هدف خود را انتخاب می‌کنند و با ارائه خدمات متنوع و با کیفیت به آن‌ها، سعی در افزایش میزان سودآوری هر مشتری دارند. خدمات سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی در سراسر دنیا بخش عمده تشکیل دهنده خدمات این بانک‌هاست.
با توجه به ماهیت تخصصی این خدمات و تحلیل‌های پیچیده مورد نیاز جهت کاهش ریسک و افزایش بازده سرمایه گذاری، این بانک‌ها از پرسنل کارآزموده در بخش تحقیقات بازاریابی خود بهره می‌جویند. نقش بانکداری اختصاصی در ایجاد درآمد در بانک‌ها می‌تواند متفاوت باشد، اما در برخی از بانک‌های منطقه خاورمیانه و اروپا این واحد در حدود نیمی از درآمد زایی بانک را به خود اختصاص داده است.
مشتریان هدف بانکداری اختصاصی
همان طور که اشاره شد، مشتریان با ثروت و درآمد خالص بالا هدف این شیوه بانکداری هستند. این طبقه از نظر تعداد بسیار محدود است اما منابع بسیاری در اختیار دارند که بانک‌ها بسیار علاقه مند هستند که کنترل و مدیریت این منابع را در دست داشته باشند. این دسته از مشتریان نیازمندی خدماتی متفاوتی نسبت به مشتریان خرد دارند و بانک‌ها برای به دست آوردن این مشتریان نیازمند زیر ساخت‌های بسیار متفاوتی هستند. این دسته از از مشتریان از قدرت چانه زنی بالایی برخوردارند و ارتباط نزدیک و متفاوتی با بانک‌های خود دارند. خدمات برای این دسته از مشتریان شخصی سازی شده است. ارایه خدمات به مشتریان اختصاصی مربوط به تمام جنبه‌های مالی آن‌ها است.
تاریخچه بانکداری اختصاصی
قدمت بانکداری اختصاصی به ۵۷۵ سال پیش از میلاد در بابل برمی‌گردد و بعدها در روم باستان، اما دوره ی نوین آن به قرن پانزدهم در سوئیس برمی‌گردد و نهادهای بانکداری اختصاصی خدمات خارج از حیطه ی بانکداری رایج نظیر ایفای نقش امین، مدیریت بر بازسازی املاک و تحویل پول و مدارک سفر را در دستور کار داشتند. در قرن شانزدهم بسیاری از بانکداران خبره اروپا به سوئیس رفتند و کسب و کار بانکداری اختصاصی را در این کشور که محل امنی برای نگهداری دارایی ثروتمندان تلقی می‌شد (به دلیل اعلام بی‌طرفی در دو جنگ جهانی) متحول کردند و امروزه ۳۵ درصد ثروت شخصی جهان در این کشور مدیریت می‌شود. در گذشته افراد بیشتر به دنبال حفظ ثروت خود بودند اما امروزه ثروتمندان آگاهی‌های مالی بیشتری دارند و با درجه ریسک پذیری بالاتر نسبت به گذشته به دنبال افزایش دارایی خود هستند. تقریبا تمامی بانک‌های تراز اول دنیا چون Barclays ,HSBC ,UBS ,Citibank و…. به ارائه این خدمت توجه ویژه نشان داده اند. دلیل استقبال بانک‌های برتر دنیا از این خدمت آن است که حدود یک چهارم ثروت دنیا در دستان ثروتمندان قرار دارد. بانک‌ها هم با شناسایی این فرصت تلاش کرده اند تا با ارائه راه‌حل‌های جامع و سودآور، متناسب با ریسک پذیری مشتریان خود ثروت آن‌ها را افزایش داده و مدیریت کنند.
بازوی بانکداری اختصاصی
مدیریت ثروت مشتریان ویژه نیازمند تجهیز و فراخوانی مجموعه ای از خدمات مالی، بانکی و سرمایه گذاری است. بر همین مبنا بانک‌های تجاری دنیا به فراهم آوردن زمینه‌های همکاری و مشارکت موسسات و نهادهایی که بتوانند ارائه مجموعه‌ای از خدمات ممتاز را امکان‌پذیر و مهیا کنند، مبادرت ورزیده اند. یکی از این موسسات که به عنوان خواهر بانک‌های تجاری از آن یاد می‌کنند شرکت‌های تامین سرمایه اند. این خواهر خوانده‌ها با مدیریت ثروت مشتریان وظیفه رشد ثروت آن‌ها را به عهده دارند. پس بانک‌های تجاری برای ارائه خدمات سرمایه گذاری نیازمند ایجاد یا همکاری با بانکداری سرمایه گذاری برای مدیریت ثروت مشتریان خود هستند. بانکداری سرمایه‌گذاری با برآورد میزان ریسک‌پذیری مشتریان خود اقدام به تشکیل سبدهای سرمایه گذاری می‌کند. می توان فرض کرد که بانکداری اختصاصی نتیجه همکاری میان بازار سرمایه و پول برای ارزش آفرینی برای مشتریان خاص و ثروتمند است. اما خدمات قابل ارائه به مشتریان خاص و ثروتمند به همین جا ختم نمی‌شود. بانک‌ها با درک ارزش این دسته از مشتریان در پی ارائه خدماتی منحصر به فرد در حوزه‌های مالی و بانکی نیز هستند.
خدمات بانکداری اختصاصی
هر ثروتی در معرض ریسک‌های مختلف است، عوامل مختلفی باعث این ریسک‌ها می‌شوند مانند عوامل محیطی از جمله عوامل اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و عوامل درونی مانند عدم توانایی در مدیریت صحیح ثروت و … . یکی از عوامل بسیار قابل توجه، نیاز به اشراف کامل به علم و دانش اقتصادی است. برای ثروتمند ماندن دانش و دانایی متفاوتی نسبت به ثروتمند شدن لازم است. در واقع با استفاده از خدمات بانکداری اختصاصی می‌توان خطرات انواع ریسک را مدیریت کرد و ثروت موقتی را به ثروت دائم تبدیل کرد.پس بخشی از این خدمات نیز در قالب سوپرمارکت بانکی تعریف و به مشتریان ارائه می‌شود. خدماتی چون خدمات بیمه ای، لیزینگ، صرافی و…. نکته قابل تامل در این خصوص آن است که این خدمات به صورت منحصر به فرد و بسیار منعطف به مشتریان بانکداری اختصاصی ارائه می‌شود. این امر بدان معنا است که برای مشتریان خاص نمی‌توان به خدمات استاندارد و رایج بسنده کرد و باید با انعطاف، خلاقیت و حساسیت خدمات مورد نیاز آن‌ها را شناسایی و پاسخ گفت.
خدماتی که بانکداری اختصاصی ارائه می‌کند عبارت است از:
۲- مدیریت پرتفوی و دارایی
خدمات مربوط به مصون سازی تغییرات نرخ ارز، برنامه ریزی مالیاتی و اداره دارایی‌ها. با اینکه ادغام و تملیک (M&A) در حیطه ی بانکداری سرمایه‌گذاری است، بانکداری اختصاصی هم ممکن است در مقیاس‌های کوچک تر به ارائه خدمات در این زمینه بپردازند. بانکداری اختصاصی نسبت به بانکداری سرمایه گذاری، شخصی تر است. یک بانکدار خصوصی مانند یک مشاور مالی قابل اعتماد عمل می‌کند و برای جذب و حفظ مشتری باید در ایجاد رابطه و اعتماد در مشتریان، ممتاز باشد. بانک‌های مطرح دنیا به این خدمات نیز بسنده نکرده و وارد تمامی حوزه‌های مالی مشتریان خود شده اند. این خدمات طیف وسیعی از پیچیده ترین مشاوره‌های حقوقی و مالیاتی تا خدمات مربوط به تسهیل فرآیندهای کاری و مالی مشتریان را در بر می‌گیرد. انجام معاملات املاک و مستغلات مشتریان، ثبت‌نام فرزندان آن‌ها در موسسات آموزشی، خرید اتومبیل، انجام امور مربوط به کارت‌های اعتباری و… تنها چند مثال ساده از خدمات قابل ارائه در این بانکداری است که امروزه در دنیا به این مشتریان ارائه می‌شود.
اهمیت بانکداری اختصاصی
از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪن دﺷﻮارﺗﺮ از ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﺷﺪن اﺳـﺖ ﻣـﺪﯾﺮﯾﺖ ﺻـﺤﯿﺢ و ﻣﻨﻄﻘـﯽ ﺛـﺮوت و ﮐﻨﺘﺮل رﯾﺴﮏﻫﺎی ﻣﺘﻌﺪدی ﮐﻪ در ﺑﺎزار ﻣﺎﻟﯽ وﺟﻮد دارد از اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣـﺴﺌﻠﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﻃﺮﯾﻖ داﺷﺘﻦ داﻧﺶ و آﮔﺎﻫﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد ﻣﯿـﺴﺮ ﻣـﯽﮔردد. ﺑـﯿﻦ داﻧشی ﮐـﻪ ﺑـﺮای ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪن ﻧﯿﺎز اﺳﺖ و داﻧﺶ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﺷﺪن ﺗﻔﺎوتﻫﺎی ﺑﺴﯿﺎری وﺟﻮد دارد. ﺑﺎﻧﮑﺪاری اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ ﺑـﺎ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺛﺮوت و ﮐﻨﺘﺮل ﺧﻄﺮات ﻣﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺛﺮوت ﻣﻮﻗﺖ را ﺑﻪ ﺛـﺮوت داﺋـﻢ ﺗﺒـﺪﯾﻞ ﮐﻨـﺪ، ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮرﺳﯽ اﺑﻌﺎد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎﻧﮑﺪاری اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ و ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻮدن زﯾﺮﺑﻨﺎﻫﺎی ﻣـﻮرد ﻧﯿـﺎز آن در داﺧـﻞ ﮐـﺸﻮر ﺑـﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺴﯿﺎرﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺖ.
