انواع بانکداری در ایران و جهان چگونه است؟

واژه بانک در زبان انگلیسی میانه از زبان فرانسوی میانه (banque)، و آن هم از واژه ایتالیایی قدیمی banca، و آن نیز از واژه آلمانی بسیار قدیمی “bench.counter” گرفته شده‌ است. Bench (نیمکت‌ها) به عنوان میزها یا شمارش‌گرهای مبادله در حین دوره رنسانس توسط بانکداران فلورانتین مورد استفاده قرار می‌گرفتند که مذاکرات و مبادلاتشان را پشت میزهایی انجام می‌دادند که با رومیزی‌های سبز رنگ پوشیده شده بود. یکی از قدیمی‌ترین موارد مشاهده شد که نشان‌دهنده فعالیت‌های تبدیل پولی بود، سکه درهم نقره یونان است که از مستعمره ترابزون یونان باستان در دریای سیاه، پیش از میلاد است که در موزه بریتانیا در لندن به نمایش گذاشته شده‌ است. این سکه نشان می‌دهد که میز یک بانکداری (تراپزا) مملو از سکه بود، که جناسی از نام شهر است. درحقیقت، حتی در زمان حاضر در یونان امروزی، واژه تراپزا (به یونانی trapeze) به معنی یک میز است و هم به معنی بانک. ریشه احتمالی این واژه سانسکریت از bayaya-onka گرفته شده‌است.

بانکداری

بانکداری در دنیا انواع و اقسام مختلفی دارد که در ایران نیز نوع بانکداری اسلامی را شاهد هستیم که در سیستم مالی اجرایی شده است. استفاده از مدل‌های تجاری و مطالعه آن‌ها به درک رفتارهای بانک‌های مختلف و تمایزها و تشابه‌های آن‌ها کمک می‌کند. از سوی دیگر کاربرد این مدل‌ها می‌تواند به سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران بانک کمک کند تا با توجه به شرایطی که توانایی کنترل آن را ندارند به بهترین‌ نحو از بانک و منابع مالی آن استفاده کرده و سود سرمایه‌گذاری در صنعت بانکداری را افزایش دهند. به کارگیری این مدل‌ها همچنین می‌تواند سیاست‌گذاران بخش بانکداری را در برآورد روند و مسیری که برای رسیدن به اهداف خود انتخاب می‌کنند، یاری رساند. ریشه بانکداری به معنای امروزی این کلمه را می توان در دوره رنسانس ایتالیا و در شهرهای ثروتمند آن در شمال مانند فلورانس، ونیس و ژنووا یافت. خانواده‌های باردی و پروزی بانکداری را در فلورانس با توسعه شعبات در بسیاری از بخش‌های دیگر اروپا گسترش دادند؛ و شاید مشهورترین بانک ایتالیا، بانک medici، باشد که توسط جیووانی مدیسی در سال ۱۳۹۷ میلادی تأسیس شد.  بانک سنت جورج نیز (به ایتالیایی Banco di san Giorgio) در ژنووا ایتالیا در سال ۱۴۰۷، تأسیس شد. در ادامه انواع بانکداری در چند نوع طبقه بندی مورد بررسی قرار می گیرد.

چرا از مدل‌های تجاری استفاده می‌کنیم؟

با شروع و گسترش بحران مالی بخش انواع بانکداری و نقشی که ‌این بخش از اقتصاد در ایجاد بحران داشت، موضوع مدل‌های تجاری به‌صورت خاص مورد توجه قرار گرفت. این امر سبب شد بانک‌ها برای دستیابی به اهداف تعیین‌ شده از مدل‌های تجاری استفاده کنند. یکی از این اهداف می‌تواند، بیشینه‌سازی سود برای بانک‌های ارزش سهام‌دار (Shareholder-Value Banks) (SHV) یا ایجاد ارزش برای مشتریان یا دیگر ذینفعان در بانک‌های ارزش ذینفــع (Stakeholder-Value Banks) (STV) باشد. این اقدامات منجر به‌ ایجاد نتایجی شد که در حوزه‌هایی مانند عملکرد مالی، پروفایل ریسک و کمک به پایداری یا ناپایداری مالی و همچنین پایداری یا ناپایداری اقتصادی که در طول زمان متغیر است. از طریق تحلیل مدل‌های تجاری می‌توان رفتار بانک‌ها و تاثیر آن‌ها را بر ریسک‌های سیستمی رصد کرد که‌ این امر از منظر نظم و تنظیم بازار بسیار مفید است. علاوه بر این، زمانی که یک مدل تجاری خاص در انواع بانکداری مختلف، روند تبدیل‌شدن به تهدید برای ثبات سیستمی را طی می‌کند، تنظیم‌کنندگان محتاط در سطح کلان، می‌توانند با به‌کارگیری مکانیزم‌های مناسب، مانع از مخاطرات بیش از حد شوند.

از منظر نظم بازار نیز، تحلیل مدل‌های تجاری نیاز به شفافیت از جانب بانک‌ها در مورد ترازنامه‌ها دارد، خصوصا زمانی که تحلیل‌های چند بعدی از توضیح تغییر رفتار بانک‌هایی که از یک مدل تجاری پیروی می‌کنند، ناتوان می‌شوند. رصد مدل‌های تجاری بانک‌ها، حلقه مفقوده ارتباط بین دو بررسی نظارتی و تنظیمی را در دو سطح کلان و خرد ارائه می‌کند. استفاده از مدل‌های تجاری بانکی، می‌تواند شرایطی را ایجاد کند که بانک‌ها به اهداف خود دست یابند. این مدل‌ها از یک سو در کنترل ریسک‌هایی که در فعالیت بانکی به سهامداران یا ذینفعان منتقل می‌شود کمک کرده و از سوی دیگر رفتارهای گاه متناقض بانک‌ها را توضیح می‌دهد. ‌

دسته بندی بانک ها بر مبنای مدل تجاری

یکی از شیوه‌های دسته‌بندی بانک، از منظر نوع نگاه آنها به سهامداران و ذینفعان است. می‌توان بانک‌ها را به دو دسته تقسیم کرد:

• بانک‌های بزرگ تجاری که معمولا براساس ساختار ارزش-سهامدار (SHV) شکل‌گرفته و بر ترکیب‌های مختلفی از فعالیت‌های بانکی تمرکز می‌کنند.
• موسسات مالی دیگری که با ساختار ارزش ذینفع (STV) از ساختارهای مالکیت مختلفی برخوردار هستند، مانند بانک‌های عمومی، تعاونی‌ها و موسسات پس‌اندازی.

این دو نوع بانک در بازارها در کنار هم وجود دارند، اما چنانچه بخواهیم بانک‌ها را براساس مدل‌های تجاری دسته‌بندی کنیم، باید عواملی که سبب تمایز این مدل‌ها از هم می‌شوند را شناسایی کنیم. به صورت کلی این تمایز براساس “ماهیت” و گستره “اقدامات و استراتژی‌های” سرمایه‌گذاری بانک‌ها قابل تشخیص هستند. لذا:

• بسیاری از بانک‌های خرده‌گرا (Retail-oriented banks)، که شامل بانک‌های تجاری، پس‌اندازی و تعاونی‌ها می‌شوند، بسیاری از خدمات سنتی بانکی را به جامعه ارائه می‌دهند. 
• بانک‌های سرمایه‌ای (Investment-oriented banks)، بیشتر بر فعالیت‌های تجاری تمرکز کرده و بر منابع مالی متعدد و همچنین حفظ شبکه خرد فروشی (Retail-oriented) خود اتکا می‌کنند.
• دیگر بانک‌ها خدماتشان را به مشتریانی چون شرکت‌های بزرگ و متوسط، شرکت‌های ساختمانی، مراکز تامین منابع مالی تجارت بین‌المللی و دیگر موسسات مالی ارائه می‌دهند.

در پژوهش‌ها برای شناسایی و ارزیابی مدل‌های تجاری بانک‌ها از پنج شاخص کلی زیر استفاده می­‌شود:

• مالکیت
• فعالیت‌های مالی
• عملکرد مالی
• ریسک
• بحران

برای تشخیص نقاط قوت و ضعف این مدل‌ها نیز در دو مرحله تحلیل می‌شوند. در مرحله نخست از شاخص‌های دقیق‌تری که براساس شاخص‌‌های کلی اشاره‌ شده به دست آمده‌اند، استفاده کرده‌ تا با به کارگیری آنالیز خوشه‌‌ای، مدل‌های تجاری مشخصی را ایجاد کنند. در مرحله دوم، این مدل‌ها براساس عملکرد نسبی، ریسک و دیگر فاکتورهای موثر با هم مقایسه شده‌اند. در ادامه شیوه خوشه بندی توضیح داده خواهد شد.

شیوه و روش انجام خوشه بندی

برای ایجاد خوشه‌های معین از مدل‌های تجاری، از شش ابزار که همه به‌صورت درصدی از اموال معرفی شده‌اند، استفاده می­‌شود:

1. بدهی به بانک‌ها (Loans to Banks): این شاخص میزان فعالیت‌های عمده (Wholesale) و بین بانکی را اندازه می‌گیرد. این شاخص در واقع میزان ریسکی را که بانک‌ها به واسطه به هم پیوستگی بخش بانکداری با آن مواجه می‌شوند را مطالعه می‌کند.
2. اموال تجاری (Trade Assets): این شاخص به اموال غیر‌نقدی بانک‌ها به غیر‌از طلب‌‌های آن‌ها اشاره می‌کند، هر چه ارزش این شاخص بیشتر باشد، نشان دهنده رواج فعالیت‌های سرمایه‌گذاری است که به بازار و شناوری ریسک تمایل دارد.
3. تعهدات بانک (Bank Liabilities): این شاخص به سهم دیون دیگر بانک‌ها از قبیل سپرده‌ها، اوراق قرضه، منابع مالی که از بانک‌های مرکزی کسب شده‌اند اشاره می‌کند. بانک‌هایی که منابع مالی بین بانکی بیشتری دارد به دلیل اتکایشان به منابع مالی کوتاه‌مدت، در مراحل اولیه بحران با مشکلات جدی مواجه می‌شوند.
4. سپرده مشتری (Customer Deposits): این شاخص سهم سپرده مشتریان غیر‌بانکی بانک‌ها مانند موسسات و خانواده‌ها را نشان می‌دهد و بیان‌گر میزان اتکای بانک به منابع مالی سنتی است.
5. تعهدات استقراضی (Debt Liabilities): این شاخص از کم کردن کل سپرده‌های مشتریان، دیون بانک، ارزش شناور و منفی همه تراکنش‌ها از تعهدات کل بانک به دست می‌آید. این شاخص با میزان سپرده‌های مشتریان رابطه معکوس دارد، در حالی که دیون بانک به بدهی‌های بین بانکی کوتاه‌مدت ارتباط دارد، این شاخص دیدی کلی‌تر از میزان قرار گرفتن بانک در معرض منابع مالی بازار را ارائه می‌کند.
6. ریسک مشتقه (Derivative Exposure): این شاخص میزان کلی ارزش حال همه ریسک‌های مشتقه یک بانک را که معمولا به‌صورت یکی از معاملات مالی مهم (پرخطرترین) بانک با سرمایه‌گذاری‌های سنگین و فعالیت‌های تجاری است اندازه‌گیری می‌کند.

حالت اول انواع بانکداری

براساس ابزارهای تعریف‌شده، این ۵ مدل را می‌توان شناسایی کرد:

1. مدل نخست، بانک‌های بزرگ سرمایه‌ای (Investment Bank) را در کنار هم قرار می‌دهد و شامل بزرگ‌ترین بانک‌های اروپایی می‌شود. این بانک‌ها بر فعالیت‌های تجاری عمده تمرکز کرده‌اند. آن‌ها برای تامین منابع مالی خود کمتر به منابع سنتی و با ثبات تکیه می‌کنند و منابع مالی خود را از منابعی مانند توافقنامه‌های بازخرید شده (Repurchasing agreements) و تعهدات استقراضی تامین می‌کنند، این منابع در شرایط بحران به‌شدت تحت فشار قرار می‌گیرند.
2. مدل دوم که مدل عمده نامیده شده، شامل بانک‌هایی می‌شود که به‌شدت به منابع مالی بین بانکی و استقراض، متکی هستند. به‌صورت متوسط تعهدات یک بانک در این گروه که شامل سپرده و استقراض بین بانکی و… می‌شود کمتر از نیمی از ترازنامه بانک را به خود اختصاص می‌دهد. این مدل کمترین میزان اتکا به سپرده مشتریان را میان مدل‌های به دست آمده داراست. تعداد این بانک‌ها نیز به دو دلیل بحران اقتصادی سال ۲۰۰۸ و همچنین دنباله‌روی از دیگر مدل‌ها کاهش یافته است.
3. مدل سوم، از بانک‌های خرد فروشی (Retail-oriented banks) تشکیل شده است که از منابع مالی غیر‌ سنتی استفاده می‌کنند. وام مشتریان و تعهدات استقراضی درصد بالایی از ترازنامه ‌این دسته از بانک‌ها را به خود اختصاص می‌دهد. این گروه از بانک‌ها با استفاده از استراتژی تنوع بخشی هر چه بیشتر به منابع مالی، توانسته‌اند حتی در دوران بحران مالی نیز به رشد خود ادامه دهند. این مدل را خرد متنوع می­‌نامند.
4. مدل چهارم که مشابهت‌های بسیاری با مدل سوم دارد. مهم‌ترین وجه شباهت آن با مدل قبلی این است که بانک‌های خرد آنها را تشکیل می‌دهند و به صورت متوسط بیش از ۶۰ ‌درصد از ترازنامه هر دو مدل به وام‌های مشتریان سنتی اختصاص دارد. مدل‌های ۳ و ۴ دو برابر بانک‌های سرمایه‌ای و عمده برای کارکنان خود هزینه می‌کنند. هزینه بالای کارکنان می‌تواند نشانگر سطح گسترده جغرافیایی باشد که‌ این‌گونه از بانک‌ها پوشش می‌دهند. این دو مدل با یکدیگر تفاوت‌‌هایی نیز دارند که مهم‌ترین آن‌ها اتکای مدل سوم به بازارهای قرضه و تکیه‌ این مدل به سپرده مشتریان است. این مدل را خرد متمرکز می‌نامند.

بانک‌های سرمایه‌گذاری و خرد متنوع، از نظر بین‌المللی فعال‌ترین مدل‌ها هستند. بانک‌هایی که از این مدل‌های تجاری پیروی می‌کنند در مقایسه با بانک‌هایی که از مدل عمده و خرده متمرکز استفاده می‌کنند، مناطق جغرافیایی گسترده‌تری را تحت پوشش خود قرار می‌دهند.

حالت دوم انواع بانکداری

در نوع دیگری از دسته بندی بانکداری، می توان به گروه های زیر اشاره داشت:

• بانک‌داری شعبه‌ای: فعالیت بانکی با مجوز تأسیس شعبه.
• بانک‌داری بی‌شعبه: فعالیت بانکی بدون مجوز تأسیس شعبه.
• بانک‌داری سرمایه‌گذاری: واسطه‌گری مالی در خرید اوراق بهادار دست اول و عرضه به سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه.
• عمده‌بانک‌داری: انجام عملیات بانکی توسط یک بانک برای یک بنگاه مالی یا بانک دیگر.
• خرده‌بانک‌داری: انجام عملیات توسط یک بانک برای بنگاه‌ها و اشخاص.

با توجه به اهمیت بانکداری خرد، در ادامه به توضیح جزییات بیشتری از این نوع بانکداری پرداخته خواهد شد.

بانکداری خرد

این بانک‌ها، نهادهایی هستند که مستقیما به مشتریان خدمات ارائه می‌دهند، مثل افتتاح و بررسی حساب‌ها، ارائه‌ حواله‌های بانکی، ارائه‌ کارت اعتباری و گاهی خدمات وام و بازنشستگی. این بانک‌ها می‌توانند بانک‌های محلی بدون شعبه باشند یا یک شعبه از بانک‌های تجاری یا بانک‌های دولتی که برای ارائه‌ خدمات به مشتریان شخصی و محلی تأسیس می‌شوند. اتحادیه‌های اعتباری و بانک‌های ارائه دهنده‌ وام و سپرده‌ی سرمایه هم می‌توانند زیر مجموعه‌ بانکداری خرد قرار بگیرند؛ البته اتحادیه‌های اعتباری عموما خدمات سرمایه‌گذاری و تجارت را هم هدایت می‌کنند. بانکداری خرد در صنعت بانکداری به عنوان بازویی برای “بازاریابی انبوه” بانک‌ها شناخته می‌شود که خدمات مختلف را در مکان واحد به مشتریان عرضه می‌کنند و همه‌ تراکنش‌های مالی مشتریان را در یک بانک انجام می‌دهند.

بسیاری از خرده‌ بانک‌ها خدمات کوچک تجاری مثل ارائه‌ وام یا خطوط اعتباری را به سایر خدمات خود مثل رسیدگی به حساب‌های بانکی افزوده‌اند تا مشتریانی را که علاوه بر رسیدگی به حساب‌های شخصی به خدمات بانکی دیگری هم احتیاج دارند، حفظ کنند. معمولا خرده‌بانک‌ها ساختمانی دارند که به راحتی در دسترس مشتریان است، اما بانک‌های مجازی و آنلاین هم روز‌ به روز در حال توسعه هستند که خدمات خود را فقط از طریق اینترنت یا تلفن ارائه می‌کنند و هیچ مکان مشخصی ندارند که مشتریان به طور فیزیکی به آن‌ها مراجعه کنند. خرده بانک‌ها با ارائه‌ خدماتی مثل حساب‌های بازنشستگی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، صندوق‌های سرمایه‌گذاری بازار پول و گواهی سپرده، خدمات سرمایه‌گذاری و کارگزاری را نیز به مشتریان عرضه می‌کنند. زمانی که یک خرده‌بانک، خدماتی از قبیل وام‌های تجاری یا سرمایه‌گذاری و بازنشستگی را به مشتریان ارائه می‌کند، شاید به دلیل محدودیت قوانین و کمبود منابع، این خدمات را در قالب یک عرضه‌کننده‌ ثالث یا بانک مادر ارائه می‌دهد.

آینده بانکداری خرد

امروزه با گسترش استفاده از اینترنت، خدمات بانکداری آنلاین و دستگاه‌های خودپرداز، خرده بانک‌های کمتری در یک مکان فیزیکی فعالیت می‌کنند. امروزه به طور فزاینده‌ بانک‌ها و نهادهای تجاری از مشتریان می‌خواهند تا برای دریافت خدمات بانکی از خدمات پرداخت مستقیم، دستگاه‌های خودپرداز، گوشی‌های هوشمند و اینترنت استفاده کنند. مشتریانی که به اینترنت دسترسی ندارند یا توانایی استفاده از آن را ندارند در بانک‌های فیزیکی پذیرفته می‌شوند اما پیش بینی می‌شود به مرور زمان در آینده، بانک‌های کمتری خدمات فیزیکی بانکداری را به رایگان در اختیار مشتریان قرار خواهد داد.

انواع بانکداری خرد

صنعت بانکداری خرد به زیرمجموعه‌های مشخصی تقسیم می‌شود. هدف از ایجاد این زیرمجموعه‌های بانکی عبارت است از:

• ارائه مجموعه‌ای از خدمات تخصصی‌تر یا
• خدمت‌رسانی به دسته مشخصی از مشتریان.

لذا سه نوع از متداول‌ترین انواع بانک‌های خرد عبارتند از:

• بانک‌های مصرف‌کنندگان: نوعی از بانک هستند که بر دریافت سپرده و پرداخت وام به مشتریان فردی متمرکز هستند.
• بانک‌های شرکتی: مالکیت بانک‌های شرکتی به عهده مشتریان است. این نوع از بانک‌ها یک هدف مشخص را دنبال می‌کنند و آن عبارت است از ارائه خدمات مالی به یک گروه اقتصادی خاص. برای مثال، کشاورزان و صاحبان کسب و کارهای کوچک نمونه‌هایی از این گروه‌های اقتصادی هستند. این نوع از بانک‌ها بر اساس اصول مشارکتی تصمیم گیری دموکراتیک و عضویت آزاد عمل می‌کنند. در بهره‌مندی از خدمات وام دهی بانک‌های شرکتی محدودیت خاصی وجود ندارد؛ به طوری که هم اعضا می‌توانند وام دریافت کنند و هم کسانی که عضو گروه‌های اقتصادی نیستند.
• اتحادیه‌های اعتباری: اتحادیه‌های اعتباری نوعی از موسسات غیرانتفاعی هستند که خدمات مالی را برای اعضای خود فراهم می‌کنند. مالکیت این موسسات مالی به عهده خود مشتریان است. اتحادیه‌های اعتباری از نوع شرکتی هستند و تلاش می‌کنند تا سود بالایی را به مشتریان خود ارائه دهند. فراهم کردن نرخ‌ پس‌انداز بهتر، نرخ سود وام کمتر و کارمزد پایین‌تر نمونه‌هایی از مزایای این موسسات مالی به شمار می‌روند.

تا به اینجا دو نوع کلی از دسته بندی بانکداری ارائه شد، در حالت اول بیشتر بر ماهیت و در حالت دوم بیشتر بر کارکرد بانک‌ها تمرکز داشت، در ادامه سومین نوع طبقه بندی بانکداری ارائه خواهد شد.

حالت سوم انواع بانکداری

• بانکداری جزئی، که مستقیماً با اشخاص و تجارت‌های کوچک سرو کار دارد.
• بانکداری تجاری، که خدمات تجارت بازار متوسط را ارائه می‌دهد
• بانکداری شراکتی، که مربوط به موسسات تجاری بزرگ و مستقل
• بانکداری خصوصی، که خدمات مدیریت سرمایه را برای اشخاص و خانواده‌های دارای ارزش شبکه‌ای بالا فراهم می‌کند
• بانکداری سرمایه‌گذاری، که مربوط می‌شود به فعالیت‌هایی که در بازارهای مالی انجام می‌گیرد.

با توجه به اهمیت بانکداری تجاری و سرمایه گذاری؛ در ادامه به ارائه جزییات بیشتری از این دو نوع بانکداری خواهیم پرداخت.

بانکداری تجاری

بانک تجاری، یک نهاد مالی است که با نگهداری سپرده‌ها و ارائه‌ وام به مشتریان درآمد کسب می‌کند و خدمات مالی مختلفی را به مشتریان عرضه می‌کند و با سرمایه‌گذاری سپرده‌ها به سود دست می‌یابد. مشتری بانک تجاری خدمات مشابه خرده بانک‌ها را دریافت می‌کند، مثل سپرده‌گذاری و رسیدگی به حساب‌ها، گواهی سپرده، دریافت وام، خدمات کارت‌های اعتباری و پیش‌پرداخت. تفاوت اصلی این دو نوع بانکداری این است که بانک‌های تجاری معمولا بر مشتریان تجاری و وام‌های کوتاه‌مدت یا خطوط اعتباری برای شرکت‌ها تمرکز دارند. یک بانک تجاری می‌تواند یک بانک محلی مجزا یا شعبه‌ای از بانک‌های ملی و دولتی یا اتحادیه‌های اعتباری باشد. بانک‌های تجاری بر خلاف بانک‌های سرمایه‌گذاری، معمولا با استفاده از منابع موجود و سرمایه‌های خود و درآمد حاصل از سرمایه‌گذاری‌ به مشتریان وام می‌دهند و سرمایه‌ی خارجی جذب نمی‌کنند.

بانکداری سرمایه گذاری

بانک سرمایه گذاری که در ایران شرکت تأمین سرمایه نامیده می‌شود، یک مؤسسه‌ مالی است که با انجام معاملات اوراق بهادار به جذب سرمایه برای مشتریان خود می‌پردازد. این معاملات عبارت‌اند از معاملات اوراق مشتقه، بازارگردانی، ادغام و تملک (M&A)، معاملات ارز، تجارت کالا، خرید سهام و اوراق بهادار و غیره. مشاغل موجود در بانک سرمایه گذاری عبارت‌اند از تحلیلگران اقتصادی، تحلیلگران اعتبار، نمایندگان سرمایه‌گذاران، مشاوران و…. مشتریان یک بانک سرمایه‌گذاری می‌توانند افراد، شرکت‌ها و مؤسسات تجاری، صندوق‌های بازنشستگی یا ادارات دولتی باشند. بانک‌های سرمایه‌گذاری، سه بخش متمایز دارند؛

• بخش جلوسازمانی یا فرونت‌آفیس (front office)

فرونت آفیس محلی است که همه‌ تراکنش‌های بانک مثل خرید، فروش و خدمات تجاری مختلف انجام می‌شود. این بخش ممکن است شامل این موارد باشد: مدیریت سرمایه‌گذاری، معاملات ارزی جهانی، بانکداری تجاری، تملک و ادغام، سرمایه‌‌گذاری مالی، افزایش سرمایه، تجارت کالا و غیره. بخش فرونت‌آفیس، قسمتی نیز برای تحقیقاتی دارد. البته این بخش تحقیقاتی را نباید با بخش ارزیابی ریسک اشتباه گرفت که در قسمت میدل‌آفیس توضیح خواهیم داد. فعالیت‌های بخش تحقیقاتی فرونت‌آفیس باید کاملا جدا از فعالیت‌های سرمایه‌گذاری انجام شود چرا که گزارش‌های مرتبط با سرمایه‌گذاری‌های بانک بر جایگاه تجاری آن تأثیر می‌گذارد.

• بخش میان‌سازمانی یا میدل‌آفیس (middle office)

میدل‌آفیس محلی است که همه‌ استراتژی‌های و فعالیت‌های مدیریتی بانک، از جمله کنترل مالی دارایی‌های بانک، حضور در بازار و سودآوری را هدایت می‌کند. مدیران و کارکنان این بخش بر همه‌ ریسک‌های اعتباری و بازاریابی در وضعیت مالی بانک نظارت می‌کنند و اطمینان حاصل می‌کنند که هیچ‌گونه ریسک یا خطا و دستکاری اعتباری صورت نگرفته است.

• بخش پشت‌سازمانی یا بک‌آفیس (back office)

بک‌آفیس جایی است که، همه‌ پشتیبانی‌های اطلاعاتی و فناوری بانک را مدیریت و بر آنها نظارت می‌کند. همچنین رسیدگی به تراکنش‌ها و عملیات انجام شده توسط بانک بر عهده‌ این بخش است. واحدهای ارزیابی و تطبیق (Compliance departments) وظیفه‌ی نظارت و تطبیق همه‌ عملیات بانکی با قوانین و اصول را بر عهده دارند و ممکن است در بک‌آفیس یا میدل‌آفیس قرار بگیرند چرا که به نوعی، بخشی از تحلیل ریسک عملیاتی بانکی است.

 انواع بانک‌های سرمایه گذاری

• بانک‌های سرمایه‌ای که پذیره‌نویسی می‌کنند (برای فروش ضمانت می‌کنند) اوراق بهادار و اوراق قرضه، به داد و ستد حساب‌های خودشان می‌پردازند، ایجاد بازار می‌کنند و به شرکت‌ها پیشنهاد فعالیت‌های بازار سرمایه نظیر ادغام‌ها و کسب سود را می‌دهند.
• بانک‌های بازرگان: از دیرباز بانک‌هایی بودند که ضامن سرمایه‌گذاری معاملاتی بودند تعریف امروزی آن اشاره دارد به بانک‌هایی که برای شرکت‌ها سرمایه را به صورت سهام عرضه می‌کند نه وام.

 انواع دیگر بانک‌ها

تا به اینجا سه نوع مهم از طبقه بندی انواع بانکداری ارائه شد، از اینجا به بعد توضیحات با تمرکز با بانکداری در ایران ارائه خواهد شد، از این جنبه ذکر دو نوع بانک زیر در وهله اول ضروری بنظر می رسد:

• بانک‌های مرکزی: که معمولاً تحت مالکیت دولت است و با مسئولیت‌ها قانونی مشابه مدیریت می‌شود؛ نظیر پشتیبانی از بانک‌های تجاری یا مدیریت نرخ سود نقدی به‌طور کلی آن‌ها که نقدینگی را برای سیستم بانک‌داری فراهم می‌کنند و به عنوان وام‌دهنده در آخرین وهله در شرایط بحران عمل می‌کند.
• بانک‌های اسلامی: به قوانین اسلامی پایبندند. این نوع از بانکداری دور سیاست‌گذاری‌های صحیحی می‌چرخند که بر قوانین اسلامی استوار است برای مثال، تمامی فعالیت‌های بانک‌داری باید از سود (بهره‌ای که از ربا به دست می‌آید) اجتناب کنند.

انواع بانکداری در ایران

در حال حاضر انواع بانکداری در ایران براساس ماده ۸ پیش‌نویس قانون بانکداری ایران به صورت زیر تعیین شده است. ماده ۸ موسسات اعتباری عبارتند از:

• بانک تجاری
• بانک تخصصی (مشتمل بر بانک قرض الحسنه)
• بانک منطقه‌ای
• تعاونی اعتبار
• شعبه بانک خارجی

در بررسی تعاریف مربوط به هر یک از طبقات بانک‌های مذکور تنها بانک‌های تجاری مجاز به انجام کلیه فعالیت‌های بانکی بوده و برای سایر بانک‌ها محدودیت‌هایی را از نظر نوع فعالیت مشخص کرده‌اند.

انواع بانکداری در ایران مبتنی بر فعالیت و رسالت

برخی بانک‌ها مانند موارد زیر که توسط دولت تاسیس گردید، فعالیت و رسالت خاصی را بر عهده داشتند:

• بانک کشاورزی به منظور ترویج کشاورزی بنا نهاده شد.
• بانک صنعت و معدن در حوزه فعالیت‌های صنعتی تاسیس گردید.
• بانک مسکن در حوزه اعطای تسهیلات مسکن تاسیس گردید.
• بانک توسعه صادرات در زمینه توسعه صادرات کشور بنا گردید.
• بانک کارگشایی به منظور رفع نیازهای مالی و فوری مردم با پرداخت وام‌های کوچک از طریق ترهین و توثیق اموال منقول بنا گردید.

ترتیبی که برای خواندن مقالات سیستم بانکی و بانکداری به شما پیشنهاد میکنیم:

تسهیل کمی چیست و چه تأثیری بر اقتصاد بازار سهام دارد؟

بیشترین سود بانک ها چقدر است؟

سود ماه شمار چیست؟

سود روز شمار چیست؟

بانکداری شرکتی چیست و چه خدماتی را شامل می شود؟

بانکداری اختصاصی چیست؟

خدمات بانکداری خرد چیست؟

بانکداری الکترونیکی چیست؟

انواع بانکداری در ایران و جهان چگونه است؟

مکانیسم ایحاد پول توسط سیستم بانکی