طی سالهای گذشته بانک‌ها به دو روش (روزشمار و ماه شمار) سود سپرده‌گذار را محاسبه و پرداخت می‌کردند. سود روزشمار تا دی ماه سال ۹۷ برقرار بود و بانک‌ها به این روش سود سپرده‌های نزد خود را به مشتریان پرداخت می‌کردند. این نوع پرداخت سود اگرچه برای سپرده گذاران مفید بود، اما تاثیرات منفی بر بازار داشت که باعث افزایش تورم می‌شد. رویکرد جدید بانک مرکزی بر تغییر پرداخت سودها از روزشمار به ماه‌شمار تغییر پیدا کرد. قانونی که در ماه‌های پایانی سال ۹۷ توسط شورای پول و اعتبار برقرار شد، بر پرداخت سود بلندمدت تاکید می‌کند. با توجه به اینکه اخیرا سود روز شمار توسط برخی بانک‌های خصوصی مجددا از سر گرفته شده است، بهتر است اطلاعاتی در این مورد کسب کنید.
سود روزشمار چگونه محاسبه میشود؟
روش محاسبه‌ی سود روزشمار که توسط بانک مرکزی تعیین شده است، به صورت زیر است:
(سود سپرده‌های کوتاه‌مدت روز شمار= (مدت به روز) × (نرخ) × (مبلغ سپرده‌گذاری) / ۳۶۵۰۰) منظور از “نرخ” که در محاسبات وارد شده است، نرخ سود علی الحساب تعیین شده توسط بانک است. به عنوان مثال سود روزشمار یک حساب با موجودی ۱۰ میلیون تومان در بانکی با نرخ ۱۰ درصد به صورت زیر محاسبه میشود؛
تومان ۸۲۱۹۱=۳۶۵۰۰/(۳۰×۱۰×۱۰۰۰۰۰۰۰)
قابل ذکر است که میزان سود روزشمار اختصاص یافته بر اساس کمترین موجودی حساب در طول هر روز محاسبه میشود.
اگر بخواهیم سپردهای که سود آن روز شمار است را ببندیم، محاسبه ی مبلغ کسر شده و باقی مانده چگونه انجام میشود؟
افرادی که دارای سپرده‌های کوتاه مدت روزشمار هستند، می‌توانند هر زمانی که اراده کنند، نسبت به برداشت مبلغی از سپرده‌ی خود اقدام کنند. سود مبلغ باقیمانده با توجه به حداقل موجودی حساب فرد در پایان روز محاسبه میشود و در پایان ماه به حساب فرد واریز میشود.
تغییر سود روز شمار به ماه شمار چه زمانی و چرا رخ داد؟ سپرده‌های با سود روز شمار چرا به وجود آمدند؟
علت اصلی پرداخت سودهای بانکی به صورت روزشمار، جذب منابع بود. این سیستم از سال ۱۳۸۰ با ورود بانک‌های خصوصی مورد استقبال قرار گرفت. با ارائه‌ی این امتیاز توسط بانک‌های خصوصی، بسیاری از سپرده‌گذاران سرمایه‌های خود را به بانک این بانک‌ها منتقل نمودند. خلوت شدن بانک‌های دولتی سبب شد در نهایت این بانک‌ها هم یکی پس از دیگری اقدام به پرداخت سودهای روزشمار نمایند. پرداخت سود روزشمار تا سال ۱۳۹۷ همچنان پابرجا بود. در نهایت پس از بررسی‌های انجام شده از سوی بانک مرکزی، سود روزشمار برای سپرده‌های کوتاه مدت به سود ماه‌شمار تغییر پیدا کردند. قانون جدید مانع از ضررهای وارد شده به سیستم بانک‌ها از سوی افراد سودجو میشود.
سود روز شمار حسابهای کوتاه مدت چه کسانی را متضرر می‌کند و چرا؟
سود روزشمار حسابهای کوتاه مدت دارای منافع و زیان‌هایی است که شامل حال سپرده‌گذار و بانک میشود. سود سپرده‌های کوتاه مدت به صورت روزانه با توجه به موجودی حساب در پایان هرروز محاسبه میشود. این مسئله به سپرده‌گذار اجازه‌ی برداشت پول در طول روز را می‌دهد که به سود سپرده گذار خواهد بود. با توجه به اینکه معیار محاسبه‌ی سود، مانده حساب در پایان روز است و در طول روز امکان برداشت از حساب وجود دارد، بسیاری از افراد منفعت طلب از این ترفند استفاده می‌کنند. به این ترتیب که در ابتدای روز بخشی از سپرده خود را خارج و وارد بازار تجارت می‌کنند و در پایان روز پس از کسب سود کافی، موجودی خود را به بانک برمی‌گردانند. در این مدت سپرده در اختیار بانک نخواهد بود. درحالی که بانک ناچار به پرداخت سود آن است. نواقص سیستم پرداخت سود روزشمار به این ترتیب بانک‌ها را متضرر می‌کند. از سوی دیگر افزایش تراکنش‌ها، حجم بالای انتقال هزینه‌های بالا را در پی دارد. در مجموع می‌توان گفت در سیستم پرداخت سود روزشمار، بانک‌ها متحمل ضررهای زیادی می‌شوند. این نوع پرداخت سود در مقیاس وسیع‌تر مردم را نیز متضرر می‌کند. چرا که با افزایش نقدینگی و برهم خوردن تعادل بازار ارز، سکه و طلا، تورم افزایش می‌یابد.
مزایا و معایب سود روز شمار برای دولت و بانک‌ها
قانون سود روزشمار که برای سالهای طولانی توسط سیستم‌های بانکی اجرا می‌شد، دارای مزایا و معایب متعددی است. با توجه به اینکه در برخی بانک‌های خصوصی سود سپرده به صورت روزشمار هم محاسبه میشود، بهتر است با مزایا و معایب این طرح بیشتر آشنا شوید:
- مزایای سود روزشمار سپرده‌های کوتاه‌مدت
- بسیاری از بانک‌ها که با مشکل کمبود وجه روبرو هستند، می‌توانند از این طریق اقدام به جذب سرمایه کنند.
- با پرداخت این نوع سیستم بانکی، بسیاری از افراد سرمایه‌ی خود را به شبکه‌ی بانکی تزریق می‌کنند.
- سپرده‌های کوتاه مدت با سود روزشمار سرمایه‌ی قشر متوسط و ضعیف جامعه را هم به سمت بانک‌ها سوق می‌دهند. گروه‌هایی که توان سرمایه‌گذاری بلندمدت را ندارند و ممکن است در کوتاه مدت به سرمایه‌ی خود نیاز داشته باشند.
- معایب سود روزشمار سپرده‌های کوتاه‌مدت
- پرداخت سود روزشمار به مشتریان تاثیرات منفی بر تراز مالی بانک‌ها دارد. این سیستم سرعت گردش مالی را بالا برده و هزینه‌های زیادی را برای بانک‌ها به دنبال خواهد داشت.
- رقابت بانک‌ها در جذب مشتری باعث بالا بردن سودهای بانکی میشود که عامل ایجاد تورم در بازار است.
- بانک‌هایی با نرخ سود بالا ممکن است توان پرداخت سود تعیین شده را نداشته باشند.
- خروج روزانه‌ی سرمایه از بانک‌ها عملا هیچ سودی برای بانک نخواهد داشت. در حالی که بانک موظف است به مشتری سود روزانه را پرداخت کند.
- خروج روزانه‌ی سرمایه از بانک‌ها علاوه بر زیان‌هایی که برای بانک دارد، باعث اخلال در بازار ارز و سکه و بی‌نظمی در بازار میشود.
- زمانی که در طول روز سرمایه‌ی بانک‌ها کم و زیاد میشود، قدرت برنامه‌ریزی از بانک‌ها سلب میشود. چرا که به لطف افراد سودجو، مبلغ موجودی بانک‌ها نوسان شدیدی خواهد داشت.
مزایا و معایب سود روز شمار برای سرمایه گذاران
سیستم پرداخت سود روزشمار در نگاه اول برای سرمایه گذاران سودمند خواهد بود. این سیستم به تمامی افراد جامعه امکان سرمایه گذاری و برداشت سود را می‌دهد. تا اینجای ماجرا سود روزشمار به نفع سرمایه گذار است. اما از معایب این طرح می‌توان به منفت طلبی دلالان و سفته‌بازان اشاره کرد؛ افرادی با واریز و برداشت‌های متعدد و برهم زدن تعادل بازار، باعث ایجاد تورم در جامعه می‌شوند. در نتیجه سودی که از حسابهای کوتاه مدت عاید سپرده‌گذار می‌شد، در مقابل تورم موجود، بسیار ناچیز به شمار می‌رود.
قوانین سپرده‌های با سود روز شمار
مطابق با قوانین تعیین شده از سوی شورای پول و اعتبار، سپرده‌های کوتاه مدت روزشمار از تاریخ ابتدای دی ماه سال ۹۷ به ماه شمار تغییر پیدا کردند. پیش از این سود روزشمار به صورت هر روزه و با توجه به حداقل موجود حساب فرد محاسبه می‌شد و در پایان ماه به حساب سپرده‌گذار واریز می‌شد. با وجود تغییر قوانین اخیرا برخی بانک‌های خصوصی اقدام به پرداخت سود روزشمار می‌کنند. پرداخت این سود پس از گذشت یک ماه از تاریخ افتتاح حساب آغاز میشود. در حالی که این نوع پرداخت مغایر با قوانین تعیین شده از سوی بانک مرکزی است.
تفاوت سود روز شمار و ماه شمار
بانک‌ها به نسبت سرمایه‌ای که از مردم دریافت می‌کنند، سود سپرده را به صورت روزشمار یا ماه شمار محاسبه کرده و به حساب صاحبان سرمایه واریز می‌کنند. با توجه به اینکه سود ماه‌شمار به دلایل متعددی جایگزین سود روزشمار شده است، بهتر است با تفاوت‌های این دو سیستم آشنا شوید. مهم‌ترین تفاوت این دو نوع پرداخت سود، نوع محاسبه‌ی آن‌ها بر حسب زمان رسوب سرمایه است. سود ماه شمار بر حسب حداقل پول موجود در حساب در طول یک ماه محاسبه میشود. درحالی که سود روز شمار بر اساس حداقل سرمایه‌ی موجود در حساب در طول هر روز محاسبه میشود. به عبارت دیگر، چنانچه در طول روز و ماه گردش مالی صورت گیرد، برای سود ماه شمار کمترین موجودی در طول ماه و برای سود روز شمار همین قانون در طول روز محاسبه خواهد شد.
