طی سالهای گذشته بانک ها به دو روش (روزشمار و ماه شمار) سود سپرده گذار را محاسبه و پرداخت می کردند. سود روزشمار تا دی ماه سال ۹۷ برقرار بود و بانک ها به این روش سود سپرده های نزد خود را به مشتریان پرداخت می کردند. این نوع پرداخت سود اگرچه برای سپرده گذاران مفید بود، اما تاثیرات منفی بر بازار داشت که باعث افزایش تورم می شد. رویکرد جدید بانک مرکزی بر تغییر پرداخت سودها از روزشمار به ماه شمار تغییر پیدا کرد. قانونی که در ماه های پایانی سال ۹۷ توسط شورای پول و اعتبار برقرار شد، بر پرداخت سود بلندمدت تاکید می کند. با توجه به اینکه اخیرا سود روز شمار توسط برخی بانک های خصوصی مجددا از سر گرفته شده است، بهتر است اطلاعاتی در این مورد کسب کنید.
سود روزشمار چگونه محاسبه می شود؟
روش محاسبه ی سود روزشمار که توسط بانک مرکزی تعیین شده است، به صورت زیر است:
(سود سپرده های کوتاه مدت روز شمار= (مدت به روز) × (نرخ) × (مبلغ سپرده گذاری) / ۳۶۵۰۰) منظور از “نرخ” که در محاسبات وارد شده است، نرخ سود علی الحساب تعیین شده توسط بانک است. به عنوان مثال سود روزشمار یک حساب با موجودی ۱۰ میلیون تومان در بانکی با نرخ ۱۰ درصد به صورت زیر محاسبه می شود؛
تومان ۸۲۱۹۱=۳۶۵۰۰/(۳۰×۱۰×۱۰۰۰۰۰۰۰)
قابل ذکر است که میزان سود روزشمار اختصاص یافته بر اساس کمترین موجودی حساب در طول هر روز محاسبه می شود.
اگر بخواهیم سپردهای که سود آن روز شمار است را ببندیم، محاسبه ی مبلغ کسر شده و باقی مانده چگونه انجام می شود؟
افرادی که دارای سپرده های کوتاه مدت روزشمار هستند، می توانند هر زمانی که اراده کنند، نسبت به برداشت مبلغی از سپرده ی خود اقدام کنند. سود مبلغ باقی مانده با توجه به حداقل موجودی حساب فرد در پایان روز محاسبه می شود و در پایان ماه به حساب فرد واریز می شود.
تغییر سود روز شمار به ماه شمار چه زمانی و چرا رخ داد؟ سپرده های با سود روز شمار چرا به وجود آمدند؟
علت اصلی پرداخت سودهای بانکی به صورت روزشمار، جذب منابع بود. این سیستم از سال ۱۳۸۰ با ورود بانک های خصوصی مورد استقبال قرار گرفت. با ارائه ی این امتیاز توسط بانک های خصوصی، بسیاری از سپرده گذاران سرمایه های خود را به بانک این بانک ها منتقل نمودند. خلوت شدن بانک های دولتی سبب شد در نهایت این بانک ها هم یکی پس از دیگری اقدام به پرداخت سودهای روزشمار نمایند. پرداخت سود روزشمار تا سال ۱۳۹۷ همچنان پابرجا بود. در نهایت پس از بررسی های انجام شده از سوی بانک مرکزی، سود روزشمار برای سپرده های کوتاه مدت به سود ماه شمار تغییر پیدا کردند. قانون جدید مانع از ضررهای وارد شده به سیستم بانک ها از سوی افراد سودجو می شود.
سود روز شمار حساب های کوتاه مدت چه کسانی را متضرر می کند و چرا؟
سود روزشمار حساب های کوتاه مدت دارای منافع و زیان هایی است که شامل حال سپرده گذار و بانک می شود. سود سپرده های کوتاه مدت به صورت روزانه با توجه به موجودی حساب در پایان هرروز محاسبه می شود. این مسئله به سپرده گذار اجازه ی برداشت پول در طول روز را می دهد که به سود سپرده گذار خواهد بود. با توجه به اینکه معیار محاسبه ی سود، مانده حساب در پایان روز است و در طول روز امکان برداشت از حساب وجود دارد، بسیاری از افراد منفعت طلب از این ترفند استفاده می کنند. به این ترتیب که در ابتدای روز بخشی از سپرده خود را خارج و وارد بازار تجارت می کنند و در پایان روز پس از کسب سود کافی، موجودی خود را به بانک برمی گردانند. در این مدت سپرده در اختیار بانک نخواهد بود. درحالی که بانک ناچار به پرداخت سود آن است. نواقص سیستم پرداخت سود روزشمار به این ترتیب بانک ها را متضرر می کند. از سوی دیگر افزایش تراکنش ها، حجم بالای انتقال هزینه های بالا را در پی دارد. در مجموع می توان گفت در سیستم پرداخت سود روزشمار، بانک ها متحمل ضررهای زیادی می شوند. این نوع پرداخت سود در مقیاس وسیع تر مردم را نیز متضرر می کند. چرا که با افزایش نقدینگی و برهم خوردن تعادل بازار ارز، سکه و طلا، تورم افزایش می یابد.
مزایا و معایب سود روز شمار برای دولت و بانک ها
قانون سود روزشمار که برای سال های طولانی توسط سیستم های بانکی اجرا می شد، دارای مزایا و معایب متعددی است. با توجه به اینکه در برخی بانک های خصوصی سود سپرده به صورت روزشمار هم محاسبه می شود، بهتر است با مزایا و معایب این طرح بیشتر آشنا شوید:
- مزایای سود روزشمار سپرده های کوتاه مدت
- بسیاری از بانک ها که با مشکل کمبود وجه روبرو هستند، می توانند از این طریق اقدام به جذب سرمایه کنند.
- با پرداخت این نوع سیستم بانکی، بسیاری از افراد سرمایه ی خود را به شبکه ی بانکی تزریق می کنند.
- سپرده های کوتاه مدت با سود روزشمار سرمایه ی قشر متوسط و ضعیف جامعه را هم به سمت بانک ها سوق می دهند. گروه هایی که توان سرمایه گذاری بلندمدت را ندارند و ممکن است در کوتاه مدت به سرمایه ی خود نیاز داشته باشند.
- معایب سود روزشمار سپرده های کوتاه مدت
- پرداخت سود روزشمار به مشتریان تاثیرات منفی بر تراز مالی بانک ها دارد. این سیستم سرعت گردش مالی را بالا برده و هزینه های زیادی را برای بانک ها به دنبال خواهد داشت.
- رقابت بانک ها در جذب مشتری باعث بالا بردن سودهای بانکی می شود که عامل ایجاد تورم در بازار است.
- بانک هایی با نرخ سود بالا ممکن است توان پرداخت سود تعیین شده را نداشته باشند.
- خروج روزانه ی سرمایه از بانک ها عملا هیچ سودی برای بانک نخواهد داشت. در حالی که بانک موظف است به مشتری سود روزانه را پرداخت کند.
- خروج روزانه ی سرمایه از بانک ها علاوه بر زیان هایی که برای بانک دارد، باعث اخلال در بازار ارز و سکه و بی نظمی در بازار می شود.
- زمانی که در طول روز سرمایه ی بانک ها کم و زیاد می شود، قدرت برنامه ریزی از بانک ها سلب می شود. چرا که به لطف افراد سودجو، مبلغ موجودی بانک ها نوسان شدیدی خواهد داشت.
مزایا و معایب سود روز شمار برای سرمایه گذاران
سیستم پرداخت سود روزشمار در نگاه اول برای سرمایه گذاران سودمند خواهد بود. این سیستم به تمامی افراد جامعه امکان سرمایه گذاری و برداشت سود را می دهد. تا اینجای ماجرا سود روزشمار به نفع سرمایه گذار است. اما از معایب این طرح می توان به منفت طلبی دلالان و سفته بازان اشاره کرد؛ افرادی با واریز و برداشت های متعدد و برهم زدن تعادل بازار، باعث ایجاد تورم در جامعه می شوند. در نتیجه سودی که از حساب های کوتاه مدت عاید سپرده گذار می شد، در مقابل تورم موجود، بسیار ناچیز به شمار می رود.
قوانین سپرده های با سود روز شمار
مطابق با قوانین تعیین شده از سوی شورای پول و اعتبار، سپرده های کوتاه مدت روزشمار از تاریخ ابتدای دی ماه سال ۹۷ به ماه شمار تغییر پیدا کردند. پیش از این سود روزشمار به صورت هر روزه و با توجه به حداقل موجود حساب فرد محاسبه می شد و در پایان ماه به حساب سپرده گذار واریز می شد. با وجود تغییر قوانین اخیرا برخی بانک های خصوصی اقدام به پرداخت سود روزشمار می کنند. پرداخت این سود پس از گذشت یک ماه از تاریخ افتتاح حساب آغاز می شود. در حالی که این نوع پرداخت مغایر با قوانین تعیین شده از سوی بانک مرکزی است.
تفاوت سود روز شمار و ماه شمار
بانک ها به نسبت سرمایه ای که از مردم دریافت می کنند، سود سپرده را به صورت روزشمار یا ماه شمار محاسبه کرده و به حساب صاحبان سرمایه واریز می کنند. با توجه به اینکه سود ماه شمار به دلایل متعددی جایگزین سود روزشمار شده است، بهتر است با تفاوت های این دو سیستم آشنا شوید. مهم ترین تفاوت این دو نوع پرداخت سود، نوع محاسبه ی آن ها بر حسب زمان رسوب سرمایه است. سود ماه شمار بر حسب حداقل پول موجود در حساب در طول یک ماه محاسبه می شود. درحالی که سود روز شمار بر اساس حداقل سرمایه ی موجود در حساب در طول هر روز محاسبه می شود. به عبارت دیگر، چنانچه در طول روز و ماه گردش مالی صورت گیرد، برای سود ماه شمار کمترین موجودی در طول ماه و برای سود روز شمار همین قانون در طول روز محاسبه خواهد شد.
