تسهیل کمی چیست و چه تأثیری بر اقتصاد بازار سهام دارد؟

به یقین می توان گفت که عبارت تسهیل کمی در میان اقتصاد بازار گرم سهام در دنیای امروزی توجه کاربران را به خود جلب می کند. فعالیت در چنین زمینه هایی و دستیابی به پیشرفت های والاتر نیازمند آگاهی بیشتر و اقدامات هوشمندانه است. QE نیز موضوعی است که آشنایی با آن آگاهی کامل تری برای فعالیت فراهم می کند؛ به همین دلیل در مقاله حاضر، با تسهیل کمی یا QE بیشتر آشنا می شوید.

تسهیل کمی (Quatitative Easing) چیست؟

بهتر است پیش از هر اقدامی با تعریف ساده ای از عبارت QE آشنا شوید. در میان تعاریف گوناگون و بحث برانگیز از تسهیل کمی، بهترین تعریف ممکن برای Quatitative Easing  عملی است که توسط بانک های مرکزی صورت گرفته و درنهایت به افزایش میزان تورم و نقدینگی منتهی می شود. برانگیختن اقتصاد کشور، ترغیب مشتری ها و کسب وکارها به وام گرفتن و خرج های بیشتر از اهداف اصلی و اساسی این عمل به شمار می روند. درواقع تسهیل کمی، سیاست نامتعارف پولی است تا بانک های مرکزی در موقعیت های ناکارآمدی سیاست پولی، از افت عرضه پول جلوگیری کنند.

علاوه بر این امروزه بیشتر استادان دانشگاهی و اقتصاددانان بر این باورند که تسهیل کمی یا Quatitative Easin کاملاً صحیح نیست و اشکالاتی دارد. از آنجا که آن ها نمی توانستند به مشکل یابی دقیق این موضوع بپردازند، به اقداماتی همچون افسانه سازی درباره QE پرداختند. برای آشنایی و صحبت درباره جزئیات بیشتر تسهیل کمی، این مقاله از سایت را مطالعه کنید.

تاریخچه تسهیل کمی

پس از فروپاشی لیمن برادرز، یعنی همان اولین ورشکستگی و به دنبال قضیه بحران مالی سال 2008 بازارهای بانکی مسدود شدند و بانک ها وام دادن به یکدیگر را متوقف کردند؛ زیرا ممکن بود بانک دریافت کننده وام از آن پس حمایت و پشتیبانی بانک مرکزی را از دست بدهد. چنین اتفاقی با منجرشدن به انقباض پولی، تهدیدی جدی برای حاکم شدن یک دوره تورم منفی در سطح جهان بود. باید توجه داشت که به کمک بازخرید بدهی به شکل سنتی می توان بدهی دولت عرضه پول را افزایش داد. وقتی ایالات متحده سیاست تسهیل کمی را اعلام کرد، انگلستان از آن روش پیروی نمود. نخستین مشکلی که در آن موقعیت باید رفع می شد، مقدار بدهی بازخرید شده بود. برخلاف عقیده بخشی از اقتصاددانان، میان میزان تغییر در عرضه پول و تأثیرات آن بر درخواست پول رابطه ای تأخیری وجود دارد. ممکن است این تأخیر چیزی بین 12 تا 24 ماه باشد. اکنون این سؤال مطرح می شود که چه مقدار پول نقد یا به تأکید بانک انگلستان چه مقدار پول الکترونیکی باید به وجود آورد؟

با توجه به اینکه تسهیل کمی، علم دقیقی نیست و بانک مرکزی قدرت ریسک و اشتباه در این حوزه را ندارد، بهترین اقدام واردکردن مقدار زیادی پول نقد به چرخه اقتصاد است. با کاری که بانک مرکزی انگلیس انجام داد، نتایج تنها پس از مدت کوتاهی و به سرعت همان بود که تصور می شد؛ به گونه ای که تورم حتی از هدف نیز بیشتر شد. براساس شاخص RPI، تورم در سال 2011 بیش از 6 درصد افزایش یافت. براساس تمام گفته های فوق، تسهیل کمی کاری را که از آن انتظار می رفت، به خوبی انجام داد؛ زیرا مانع تورم منفی در انگلستان شد و از تورم منفی بیشتر در ناحیه اتحادیه اروپا ممانعت می کرد.

چگونگی عملکرد تسهیل کمی

عملکرد کلی روش تسهیل کمی به این ترتیب است که یک بانک مرکزی، پس از خریداری اوراق بهادار (مانند سهام، دارایی های مرتبط با خزانه یا اوراق قرضه) از بانک های تجاری یا دولت، اقدام به تزریق پول به اقتصاد می کند. بانک های مرکزی با استفاده از تمدید میزان اعتبار جدید، به افزودن مبالغی بر ذخایر بانک های عضو یا به وجوه اندوخته می پردازند. گفتنی است نگهداری این مبالغ براساس سیستم بانکی کسری نگهدارنده صورت می گیرد. نبود پشتیبان و حامی برای این اعتبار از سوی کالا یا هر شیء مادی با ارزش فیزیکی، به با توجه به توضیحات فوق، می توان افزودن ذخایر مالی، افزایش دسترسی به آن و درنهایت بهره گیری از این روش برای تحریک و رشد اقتصاد را اهداف تسهیل کمی در نظر گرفت. همچنین تمرکز ایده اصلی این روش تقویت سیستم های وام دهی برای مصرف کنندگان و مشاغل، تقویت و ترویج سطح اعتماد و پایین نگه داشتن میزان سوددهی در اقتصاد است. با وجود این شرایط نمی توان گفت تسهیل کمی همیشه کارآمد خواهد بود، به عنوان یک مقوله و دیدگاه بحث برانگیز هم زمان بدگویان و مدافعانی دارد.

عامل تحریک کننده کارایی تسهیل کمی

اکنون این پرسش مطرح می شود که چه عاملی کارایی تسهیل کمی را تحریک کرده است؟ در برخی موارد، عملکرد سیستم های بانکداری نمی توانست از رکورد مشکلات جلوگیری کند؛ به همین دلیل تسهیل کمی به وجود آمد. در آن زمان، اهداف اولیه QE افزایش میزان تورم و بیش بود مالی به منظور ممانعت از کاهش گردش پول بود. امروزه بانک های مرکزی تنظیمات سطح سود را ابزار اولیه و اصلی برای نظارت بر میزان تورم می دانند و از آن استفاده می کنند؛ برای مثال در شرایطی که فعالیت های مالی و وامی با روند کندی اجرا شوند، بانک مرکزی مربوط چاره ای جز کاهش سطح مقادیر ندارد. با اقدام به این کار، تمدید وام برای بانک های دیگر مقرون به صرفه تر خواهد بود. در مقابل، زمانی اعتبارها و مخارج به خطر نزدیک می شوند که تسهیلات بی اندازه ارزان یا تا حدودی مجانی شود. در این شرایط، مقادیر فراوانی از سودها مشابه با یک نقطه توقف عمل می کنند.

تأثیرگذاری تسهیل کمی

مدت کوتاهی پس از اتمام شلوغی و هرج و مرج اقتصادی، در سال 2008 صندوق بین المللی طی یک بیانیه، روش QE یا همان تسهیل کمی را به عنوان نوعی سیاست غیرمتعارف پولی، اما مؤثر و کارآمد معرفی کرد. این آنالیز پنج بانک مرکزی بزرگ را شامل می شد که هریک عبارت بودند از: صندوق ذخایر فدرال ایالات متحده آمریکا، بانک انگلیس، بانک ژاپن، بانک کانادا و همچنین بانک مرکزی اروپا. هریک از مؤسسات نام برده شده با پیش بردن و گام برداشتن با راهبرد منحصربه فرد خود توانستند نقدینگی کلی بازار تا حد زیادی افزایش دهند. براساس گزارش های صورت گرفته، دخالت های بانک های مرکزی نتیجه بخش بوده است. افزون بر این، سطح افزایش نقدینگی برای ممانعت از بحران طولانی مدت اقتصادی یا تخریب سیستم مالی ضروری به نظر می رسد.

با وجود چنین شرایطی، همان گونه که گفتیم تسهیل کمی همواره مؤثر نیست و تا حد زیادی به زمینه فعالیتی افراد و راهبردی که آن ها در پیش گرفته اند، وابسته است. حتی گفته شده که بیشتر اقتصادهای بهره گرفته شده از QE و روش های مانند آن، به نتایج قابل قبول و مطلوب دست نیافتند. نظارت و کنترل نکردن، کاهش میزان سودها یا تزریق پول به چرخه اقتصاد مواردی هستند که ممکن است نتایج ناخوشایند و غیرمنتظره ای برای اقتصاد کشور داشته باشند.

دوره اختصاصی

دوره نخبگان، استاد تمامی در ترید

دوره آموزشی از صفر تا سطح پیشرفته در ترید که با هدف “استاد تمامی ترید” طراحی شده است

دریافت اطلاعات بیشتر

مزایا، معایب و تأثیرات روش تسهیل کمی یا QE

در ادامه، برای آشنایی جامع و کامل تر با موضوع تسهیل کمی به بررسی برخی از مزایا، معایب و تأثیرات QE می پردازیم.

مزایا و تأثیرات مثبت QE

1. وام بیشتر

افزایش سطح سرمایه طی روش تسهیل کمی از راه خرید دارایی بانک های مرکزی، سبب شده که بانک ها به دادن وام های بیشتر تمایل پیدا کنند.

2. افزایش سطح قرض گرفتن

در شرایطی که نرخ بهره در سطح پایینی قرار داشته باشد، مصرف کنندگان و مشاغل به دریافت قرض و نقدینگی ترغیب خواهند شد.

3. بالارفتن میزان هزینه ها

قرض گرفتن جدید و سیستم وام مواردی هستند که درنهایت به تولید پول های بیشتر منجر می شوند؛ درنتیجه سطح هزینه مصرف کنندگان افزایش می یابد. با توجه به گفته های فوق، زمانی که نرخ بهره پایین باشد، کمتر کسی به پس انداز پول و سرمایه خود فکر می کند.

4. افزایش و رشد موقعیت های شغلی

دسترسی راحت تر صاحبان کسب وکار به سرمایه بیشتر از طریق وام میزان هزینه ها را افزایشی می دهد. به این ترتیب فروش بیشتر محصولات به مصرف کنندگان کسب وکار مربوط را توسعه داده و آن ها را به استخدام کارکنان بیشتر ترغیب می کند.

معایب و تأثیرات منفی تسهیل کمی

1. تورم

به طور طبیعی رشد میزان عرضه پول با استفاده از روش تسهیل کمی یا QE به ایجاد تورم منتهی می شود. با این وضعیت درحالی که هیچ افزایشی در عرضه محصولات مشاهده نمی شود، رقابت تنگاتنگی بر سر کالاها حاکم بوده و پول در حال گردش است. با تقاضای هرچه بیشتر جامعه، هزینه ها نیز افزایش پیدا می کند؛ بنابراین با مواردی مانند مدیریت غلط، نرخ تورم با سرعت فراوانی افزایش می یابد و درنهایت به تورم بیشینه می رسد.

2. اجبارنکردن در دریافت وام

در روش تسهیل کمی، برای استفاده و خرج پول های دریافتی از بانک های مرکزی، بانک های تجاری ملزم به ارائه تعداد بیشتری از وام ها هستند. با وجود این وضعیت، چیزی برای وادارکردن آن ها به انجام این کار در پروسه ذکرشده وجود ندارد؛ برای نمونه با گذر از بحران مالی حاکم در سال 2008، هنگامی که روش QE در ایالات متحده آمریکا در حال اعمال بود، بیشتر بانک ها به جای توزیع سرمایه جدید دریافت شده، آن را برای خود نگه داشتند.

3. بدهی های بیشتر

وجود منفعت و سودهای هنگفت وام می تواند زمینه را برای دریافت بیش ازحد استطاعت وام از سوی مصرف کنندگان و مشاغل فراهم کند. باید توجه داشت که بروز این حالت ممکن است عواقب جبران ناپذیری برای اقتصاد کشور داشته باشد.

4. تأثیر بر ابزارهای دیگر سرمایه گذاری

باید توجه داشت که پاسخ بازار اوراق بهادار به تغییرات ناگهانی و بی ثباتی واکنش منفی است. چنین حالتی حتی بعد از اعمال روش تسهیل کمی یا همان QE بسیار رایج و محتمل است.

مثال کاربردی از تسهیل کمی

در ادامه به بررسی بانک مرکزی کشورهایی که از روش تسهیل کمی بهره گرفتند، می پردازیم.

1. بانک ژاپن: از سال 2001 تا 2006 و از سال 2012 تا امروز

اهتمام و کوشش بانک های مرکزی ژاپن در راستای روش تسهیل کمی، مشکلات مالی را کاهش نداد. درنهایت نیز ین ژاپن در برابر دلار ایالات متحده آمریکا تضعیف شد و هزینه های واردات افزایش یافت.

2. ایالات متحده: از سال 2008 تا 2014

ایالات متحده به منظور رفع رکود اقتصادی و رفع بحران مسکن طی سه دوره از روش تسهیل کمی QE بهره می برد. پس از اعمال این روش اقتصاد بهبود یافت، اما باید دانست که آیا چنین پیشرفتی به دلیل QE بوده است؟ چراکه تفاوت قابل توجهی با بانک های کانادا که از روش بانکی تسهیل کمی استفاده نمی کردند، قابل مشاهده نیست.

3. بانک مرکزی اروپا: در سال 2015 تا 2018

حتی با وجود کاستی ها و مشکلات این بانک، در ناحیه یورو نرخ پایدار تورم، اقتصاد قدرتمند 2017 و از همه مهم تر کاهش بیکاری مشاهده می شود. با این حال هنوز هم با رشد نه چندان زیاد دستمزدها و افزایش نرخ بهره سر می کند.

سیاست تسهیل کمی یا QE

پیش از این بیان شد که اقتصاددانان و دانشگاهیان به افسانه سازی های بسیاری درباره QE پرداختند که در ادامه به تعدادی از آن ها اشاره می شود:

• تسهیل کمی برای نجات و کمک به بانک ها استفاده شده است.
• QE با در اختیار گذاشتن پول برای ثروتمندان بستر قمار آن ها را در بازار سهام فراهم می کند.
• موضوع بعدی این است که QE حباب هایی را در املاک و بازار سهام به وجود آورده است.

از این افسانه سازی ها که بگذریم، بهتر است با نگاه دقیق و جزئی تری به بررسی موضوع تسهیل کمی یا همان QE بپردازیم:

• تسهیل کمی گزینه مناسبی برای تأمین مالی زیرساخت هاست.
• گفتنی است QE در منطقه یورو به هر شهروند به مدت 19 ماه، هر ماه 175 یورو می دهد.

نقش تسهیل کمی در سیاست های پولی

مدیریت سطح کلی تقاضای پول بر عهده سیاست های پولی است. تقاضای پول شامل کل حجم پول و سرعت انتقال آن از فردی به فردی دیگر است. اقتصاددانان چنین فرایندی را با عنوان سرعت گردش پول می شناسند. حجم پول در حالت کلی متشکل از دو مؤلفه اساسی است: میزان وام بانکی که ایجادکننده پایه نقدی است و مقدار پول نقد در اقتصاد.

نقش بانک مرکزی در تسهیل کمی

کنترل و نظارت بر کل وجوه نقد در سیستم اصلی ترین وظیفه بانک مرکزی در این زمینه است؛ البته درحالی که وجوه تقلبی و جعلی را در نظر نگیریم. نظارت کمتر بانک های مرکزی بر میزان وام های بانکی بیانگر ناکارآمدی سیاست نرخ بهره است. علاوه بر این بانک مرکزی هیچ گونه کنترل و وظیفه ای بر سرعت گردش پول ندارد. کنترل پول در شرایطی که تقاضای پول رشد کندی را سپری می کند، کارآمدی و موفقیت تسهیل کمی را بیشتر نمایش می دهد؛ به همین دلیل سیاست پولی QE در ایالات متحده و با کمی تأخیر در منطقه یورو اجرا شد.

شرایط کنونی تسهیل کمی

در حال حاضر، این واقعیت که اقتصاد رشدی را طی نمی کند، عامل اصلی برای بد جلوه دادن تسهیل کمی و سیاست های پولی است؛ درحالی که مدارک نشان دهنده کنترل موفقیت آمیز QE بر سطح متوسط قیمت هاست. البته طبیعی است که سیاست های پولی نمی توانند هر آنچه را که از آن ها انتظار می رود، انجام دهند و تنها برای کنترل میزان قیمت ها استفاده می شوند.

سخن پایانی

در پایان نتیجه می گیریم که با عملکرد مؤثر یک بانک مرکزی و ثبات مبالغ فضای مناسبی برای شکوفایی، رشد اقتصاد و تغییرات نسبی قیمت ها صورت می گیرد. در غیر این صورت باید دانست که بانک مرکزی به چه دلیل منابع کشور را برای خرید بدهی از دولت صرف می کند؟ همچنین چرا همان بدهی و سود را از مالیات دهندگان می گیرد و در ازای این کار جایزه دریافت می کند؟ درمجموع، مفیدترین نتیجه حاصل از مقاله امروز این است که تسهیل کمی نوعی راهبرد پولی نامتعارف است که بسیاری از اقتصاد کشورها را بهبود داده است، اما با این حال هنوز هم راهبردی بحث برانگیز تلقی می شود. هنوز هم بخش عمده ای از خطرات بالقوه مانند بدهی بیش ازحد و افزایش غیرمجاز تورم به مرحله رفع و ریشه کن شدن نرسیدند. حتی گفته شده بعضی از کشورها هنگام استفاده از روش تسهیل کمی با ناپایداری ارزی و تأثیرات مخربی در بازارها و حوزه های اقتصادی خود مواجه می شوند.