بخش بزرگی از آزادی مالی این است که قلب و ذهن خود را از نگرانی درباره اتفاقات زندگی آزاد کنید. سلامت مالی اصطلاحی است که برای توصیف وضعیت مالی اشخاص استفاده می‌شود و ابعاد مختلفی برای آن وجود دارد؛ از جمله میزان پس‌اندازی که دارید، مقداری که برای بازنشستگی اختصاص می‌دهید و اینکه چقدر از درآمد خود را صرف هزینه‌های ثابت یا غیر اختیاری می‌کنید.
اگرچه کارشناسان مالی دستورالعمل‌هایی را برای هر شاخص سلامت مالی طراحی کرده‌اند، وضعیت برای هر فردی متفاوت است. توصیه می‌شود هر فردی برنامه مالی خود را برای اطمینان از دستیابی به اهداف زندگی خود تنظیم کند؛ بنابراین تا پایان این مقاله همراه ما باشید تا با مفهوم این سلامت بیشتر آشنا شویم.
چگونه سلامت مالی خود را بسنجیم؟
کارشناسان مالی دستورالعمل‌های تقریبی برای هر شاخص سلامت مالی ابداع کرده‌اند، اما وضعیت هر فرد با دیگری متفاوت است؛ به همین دلیل ارزش این را دارد تا برای توسعه برنامه مالی خود وقت بگذارید تا مطمئن شوید در مسیر درست رسیدن به اهداف خود هستید. همچنین درصورت وقوع یک اتفاق غیرمنتظره در معرض خطرات مالی قرار نخواهید گرفت.
امیلی بیرکن که یک کارشناسی مالی شناخته شده بود، می‌گوید: «سلامت مالی شباهت بسیاری به سلامت جسمانی دارد. شما نمی‌توانید با استفاده از یک معیار مشخص سلامت جسمانی همه افراد را مشخص کنید». چندین معیار برای سنجش این سلامت وجود دارد؛ به همین دلیل شما باید با یکی از این معیارها شروع کرده و در زمینه‌های دیگر نیز به‌مرور پیشرفت کنید.
درآمد بالا یکی از اولین نشانه‌های سلامت مالی است و حتی می‌توان گفت حیاتی‌ترین علامت به شمار می‌رود. کسب درآمد بالا ضروری نیست، اما باید به اندازه‌ای بالا باشد که بتوانید از پس هزینه‌ها بربیایید. آشنایی با معیارهای مورد استفاده برای سنجش سلامت مالی یکی از راه‌های شروع بهبود وضعیت مالی شما خواهد بود. برای درک بهتر سلامت مالی خود بهتر است ابتدا سؤالات زیر را از خود بپرسید و آن را یک ارزیابی از این سلامت در نظر بگیرید.
- چقدر برای اتفاقات غیرمنتظره آماده هستید؟ آیا پس‌اندازی برای هزینه‌های این چنینی دارید؟
- ارزش ثروت خالص شما چقدر است؟
- آیا چیزهایی را که در زندگی به آن‌ها نیاز داشته، در اختیار دارید؟ درباره چیزهایی که می‌خواهید داشته باشید، چطور؟ برای مثال شما به مواد غذایی نیاز دارید، اما لپ‌تاپ و گوشی مدل بالا جزء خواسته‌های شما محسوب می‌شوند.
- چند درصد از بدهی‌ها و اقساط را باید با سود بالای 50 درصد پرداخت کنید؟
- آیا در حال حاضر برای دوران بازنشستگی خود پولی پس‌انداز کرده‌اید؟ احساس می‌کنید در مسیر رسیدن به اهداف بلندمدت خود هستید؟
- آیا بیمه عمر و درمانی مناسبی برای پوشش هزینه‌های خود دارید؟
معیارهای سنجش سلامت مالی چست؟
سلامت مالی یک فرد را می‌توان به روش‌های مختلفی اندازه‌گیری کرد. پس‌انداز و دارایی خالص کلی فرد نشان‌دهنده منابع مالی است که برای استفاده در زمان حال یا آینده در اختیار او قرار دارد. این منابع مالی می‌توانند تحت تأثیر قرار بگیرند؛ مانند بدهی کارت‌های اعتباری، وام مسکن، وام خودرو و وام‌های دانشجویی که هرکدام هزینه‌های سربار زیادی هستند؛ بنابراین این سلامت رقم ثابتی نخواهد بود. براساس نقدینگی و دارایی‌های فرد و همچنین نوسان قیمت کالاها و خدمات تغییر می‌کند.
برای مثال ممکن است حقوق یک فرد ثابت باشد؛ درحالی‌که هزینه‌های بنزین، غذا، وام مسکن و شهریه دانشگاه افزایش پیدا کند. با وجود وضعیت خوب سلامت مالی اولیه فرد ممکن است موقعیت خود را از دست بدهد و درصورت جبران‌نشدن هزینه‌ها دچار مشکلات مالی فراوان شود. نشانه‌های معمول سلامت مالی قوی این است که شخص دارای جریان ثابت درآمد است، تغییرات کمی در هزینه‌های خود دارد و تعادل نقدی او در حال رشد است.
مالکیت صرف دارایی‌ها تنها یکی از معیارهایی است که می‌تواند برای اندازه‌گیری این سلامت استفاده شود. دارایی به چیزهایی گفته می‌شود که به‌طور مثبت به ارزش خالص ثروت ما کمک کند. دارایی‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- پولی که در حساب پس‌انداز اضطراری شما وجود دارد.
- سرمایه‌گذاری‌هایی مانند سهام و صندوق سرمایه‌گذاری مشترک
- حساب‌های بازنشستگی
- بیمه درمانی
- بیمه عمر
داشتن یک بیمه درمانی کامل یکی از معیارهای سلامت مالی شما به حساب می‌آید؛ زیرا در زمان بیماری می‌تواند بسیاری از هزینه‌های شما را پوشش دهد؛ بنابراین همه بیمه‌ها نمی‌توانند نشانه وضعیت مالی خوب شما باشند؛ زیرا برای مثال بیمه خودرو امری اختیاری نیست و شما با هر سطح درآمدی موظف به پرداخت آن هستید.
همچنین معیارهایی وجود دارد که میزان بدهی‌های شما را می‌سنجند و تأثیر آن‌ها را در سلامت مالی شما نشان می‌دهند؛ برای مثال میزان بدهی‌ها تقسیم بر درآمد می‌تواند یکی از معیارهای مهم برای این سنجش باشد. امتیازات اعتباری شما می‌تواند به‌تنهایی یک معیار در نظر گرفته شود. ارزش خالص دارایی‌ها نیز معیار دیگری است. عامل مهم دیگر این است که کل دارایی‌های شما بیشتر از ارزش کل بدهی‌های شما باشد.
سلامت مالی خوب به معنای داشتن عادات مالی خوب نیز است. فردی که عادات مالی صحیحی دارد، هر ماه هزینه‌ها و درآمدهای خود را ثبت کرده و حداقل 10 تا 15 درصد از درآمد خود را برای بازنشستگی پس انداز می‌کند.
بهبود وضعیت سلامت مالی
برای بهبود وضعیت مالی خود ابتدا باید نگاه دقیق و واقع‌بینانه‌ای به جایی که در حال حاضر هستید داشته باشید. همچنین باید ارزش خالص دارایی‌های خود را محاسبه کنید و بفهمید که دقیقاً در چه جایگاهی ایستاده‌اید. این موضوع شامل در نظر گرفتن همه چیزهایی است که اکنون در اختیار دارید؛ یعنی شما باید حساب‌های بازنشستگی، وسایل نقلیه و سایر دارایی‌ها و بدهی‌های خود را لیست کنید.
بودجه‌بندی
اولین گام برای بهبود وضعیت مالی خود ایجاد یک بودجه‌بندی مناسب است که هم باید شامل خرج‌های ضروری شود و هم باید درباره اهداف آینده شما بررسی شود؛ بنابراین مهم است که به نحوه خرج‌کردن خود نیز نگاه دقیقی داشته باشید. آیا هزینه‌هایی وجود دارد که بتوانید آن‌ها را کم کنید؟ هزینه‌های اشتراک مختلفی را که نیازی به آن‌ها ندارید، کنسل کنید و تعریف درستی از «نیازها» و «خواسته‌ها» داشته باشید.
برای تنظیم بودجه‌بندی خود ابتدا باید هزینه‌ها و درآمدهای یک ماه را ثبت کنید. این کار را می‌توانید هم به‌کمک اپلیکیشن‌های گوشی موبایل و هم با استفاده از نرم افزارهایی مانند اکسل و گوگل شیت انجام دهید. یکی از روش‌های مناسب برای بودجه‌بندی روش پاکت است.
در این روش شما برای هریک از اقلام ضروری مانند خواروبار، هزینه بنزین، قبض‌ها و غیره بودجه‌ای مشخص تعیین می‌کنید و مبلغ آن را نقد داخل یک پاکت قرار می‌دهید. زمانی که مبلغ داخل آن پاکت به اتمام رسید، دیگر اجازه برای خرج‌کردن نخواهید داشت.
یکی از کلیدهای اصلی برای بودجه‌بندی و حفظ این سلامت این است که به بودجه خود پایبند باشید؛ بدون توجه به اینکه درآمد شما رو به افزایش است. اگر با افزایش درآمد، هزینه‌های خود را نیز به همان نسبت افزایش دهید، هیچ پیشرفت مالی رخ نداده است.
صندوق پس انداز اضطراری
ایجاد یک صندوق پس‌انداز اضطراری می‌تواند سلامت مالی شما را افزایش دهد. منظور از این صندوق پولی است که برای مواقع اضطراری مانند تعمیر خودرو یا از دست دادن شغل پس‌انداز می‌شود؛ بنابراین پولی بوده که به‌راحتی در دسترس شما قرار دارد و نیاز ندارید برای دستیابی به آن چیزی را بفروشید. هدف باید این باشد که سه تا شش ماه هزینه‌های زندگی شما را شامل بشود.
هدف از داشتن یک صندوق پس‌اندازی اضطراری این است که درصورت ضربه‌های مالی غیرمنتظره، شما دچار بدهی نشوید. همچنین درصورت بیماری، از دست دادن شغل و هزینه‌های اضافی برای تعمیرات خانه آرامش مالی خود را از دست نمی‌دهید. اگر به‌تازگی شروع به بودجه‌بندی کرده باشید، ممکن است ناخواسته برخی هزینه‌ها را در برنامه‌ریزی خود لحاظ نکنید.
این صندوق به شما کمک می‌کند تا هزینه‌های مختلف را پوشش دهید و سپس برای افزایش بودجه خود برنامه‌ریزی کنید. بعد از چند ماه شما دیگر نباید هیچ هزینه غیرمنتظره‌ای در زندگی خود داشته باشید.
بدهی‌ها
یکی دیگر از راه‌های بهبود وضعیت مالی، پرداخت بدهی‌هاست. دو روش برای این پرداخت‌ها وجود دارد؛ یکی از این روش‌ها می‌گوید که بهتر است با پرداخت بیشترین بدهی خود شروع کنید و روش دیگر توصیه می‌کند تا ابتدا بدهی‌هایی را پرداخت کنید که کوچک‌تر هستند. سپس به نوبت بدهی‌ها و اقساط دیگر را تسویه کنید. هرکدام از این روش‌ها مزایا و معایب خود را دارد و انتخاب روش مناسب به وضعیت شما وابسته است.
قوانین و نکات ضروری برای داشتن سلامت مالی
وقتی صحبت از امور مالی شخصی می‌شود، حفظ سلامت مالی شما در بهترین حالت آسان نیست. ما گرفتار روتین زندگی می‌شویم و به‌سختی می‌توانیم روزانه از وضعیت مالی خود مراقبت کنیم. در اینجا چند قانون و نکته سریع وجود دارد که می‌توانید برای بهبود یا حفظ این سلامت از آن‌ها استفاده کنید.
- اگر می‌توانید پرداخت اقساط و همچنین پس‌انداز خود را به‌صورت خودکار انجام دهید؛ یعنی هر ماه سر زمان مشخصی، مقداری پول به‌عنوان پس‌انداز به یک حساب و مقداری هم برای پرداخت اقساط به حساب دیگر واریز شود.
- از یک روش بودجه‌بندی مانند 20/30/50 استفاده کنید. این روش می‌گوید 50 درصد از درآمد خود را برای نیازها، 30 درصد را برای خواسته‌ها و 20 درصد آن را پس‌انداز کنید. اگر بدهی‌هایی با بهره‌های بالا دارید، این 20 درصد می‌تواند صرف کاهش بدهی‌ها شود.
- سعی کنید هزینه‌های مسکن (اجاره یا رهن) را به بیش از 40 درصد از درآمد خود محدود کنید.
- سعی کنید 10 تا 15 درصد از دارایی خود را سرمایه‌گذاری کنید و در حساب بازنشستگی خود قرار دهید.
سلامت مالی کسب و کار
این سلامت را می‌توان به‌کمک دوام یک بیزینس با عوامل قابل مقایسه ارزیابی کرد. اگر درآمد نقدی یک شرکت به‌جای اینکه به سرمایه‌گذاری‌های مختلف اختصاص پیدا کند، صرف خرید تجهیزات، لوازم اداری، استخدام‌های جدید و خدمات تجاری شود، باید روی سلامت مالی آن شرکت تمرکز بیشتری شود.
بنابراین هر پول بیشتری که صرف کسب و کار شود، باید به ثبات کلی و رشد بالقوه بیزینس منجر شود؛ در غیر این صورت می‌تواند در پرداخت هزینه‌های منظم مانند حقوق، قبض‌ها و غیره خلل مستقیمی ایجاد کند؛ بنابراین کسب و کار مجبور به توقف فعالیت می‌شود یا باید حقوق کارکنان را کاهش دهد که در هر صورت آن را در مسیر شکست قرار خواهد داد.
نتیجه‌گیری
سلامت مالی امری ثابت نیست و با توجه به هزینه‌ها، درآمد و سبک زندگی شما متغیر خواهد بود؛ بنابراین باید به‌طور مداوم آن را زیر نظر داشته باشید. اگر وضعیت مالی شما سالم نباشد، می‌تواند به مشکلاتی در سایر زمینه‌های زندگی شما نیز منجر بشود. برای رفع این مشکل روش‌های مختلفی وجود دارد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها بودجه‌بندی است.
با اختصاص هزینه‌های ثابت برای بخش‌های مختلف زندگی خود می‌توانید روی ثبات مالی تمرکز کنید و درنتیجه با تمرین آن سلامت مالی مناسبی داشته باشید. دلیل اهمیت آن هم این است که بار روانی مسائل مالی از روی ذهن شما برداشته می‌شود و می‌توانید روی دیگر جنبه‌های زندگی تمرکز داشته باشید.
پرسش‌های متداول
به معیاری از وضعیت مالی جامع شما گفته می‌شود که در یک مقطع زمانی معین سنجیده می‌شود. این موضوع توانایی شما را برای برآورده‌کردن تعهدات، اهداف مالی و همچنین توانایی مقابله با مشکلات غیرمنتظره اندازه‌گیری می‌کند.
کسانی که از نظر مالی سالم هستند، از سلامت جسمی، روانی، اجتماعی، خانوادگی بهتری نیز برخوردار خواهند بود. در تمام معیارهای سلامت، افرادی که از نظر مالی آسیب‌پذیرند، به خوبی افرادی که سلامت مالی دارند عمل نمی‌کنند.
