آقای غفاری که تصمیم داشت در 6 ماه اول سال قبل، یک واحد مسکونی خریداری کند؛ با شکستی بزرگ در تصمیمات سرمایه گذاری خود مواجه شد. براساس برآوردهایی که آقای غفاری از بررسی روندهای سال های گذشته در حوزه های ارز و مسکن داشت، پیش بینی کرده بود که می تواند با فروش 500 هزار دلار خود به قیمت 28 هزار تومان، اقدام به خرید مسکن در منطقه مورد نظر خود بکند.اما در بازه زمانی مدنظرش، شاهد کاهش قیمت ارز در کشور بود ولی قیمت مسکن روند صعودی را در پیش گرفت و آقای غفاری از خرید مسکن بازماند. در واقع آقای غفاری در نظر نگرفته بود که او توانایی پیش بینی دقیق اتفاق های آینده را ندارد و همواره سرمایه گذاری و تصمیماتی که در آینده قابل اجرا هستند، با ریسک و نااطمینانی همراه خوهند بود.علت تغییرات قیمتی که باعث شد آقای غفاری نتواند به هدف گذاری خود دست یابد، تحت عنوان نظریه قوی سیاه پوشش داده می شود.
نظریه قوی سیاه به اتفاق هایی اشاره می کند که ویژگی های زیر را داشته باشد:
اتفاقاتی به شدت نادر، غیرقابل پیش بینی و بسیار دورتر از میانگین با احتمال وقوعی بسیار ناچیز ولی بسیار تأثیرگذار. به بیان دیگر، پیشامدهایی در چارچوب نظریه قوی سیاه قرار می گیرند که احتمال وقوع آن ها از دیدگاه ما بسیار پایین است اما در صورت وقوع اثرات بسیار قویی را در پی خواهند داشت.
در واقع، نظریه قوی سیاه به ریسک های خاصی اشاره دارد که احتمال وقوع آن ها بسیار کم است، آن قدر کم که حتی ممکن است غیرقابل پیش بینی و شناسایی باشند اما در صورت وقوع، تأثیرات قابل توجهی دارند و بعد از رخ دادن به صورت نامناسبی توجیه می شوند.
در واقع به این موضوع اشاره دارد که افراد قبل از وقوع پدیده های قوی سیاه هیچ ایده ای از احتمال رخ دادن آن ندارند، بنابراین بعد از مشاهده آن ، سعی می کنند تا به نحوی دلیل این رخداد پیش بینی نشده را توجیه کنند و به گونه ای جلوه دهند که این رویداد قابل پیش بینی بوده است.
نظریه قوی سیاه، توسط نسیم نیکلاس طالب (Nassim Nicholas Taleb) در کتابی تحت همین عنوان معرفی شد و مورد بررسی قرار گرفت. این کتاب، به عنوان یکی از تأثیر گذارترین کتاب ها از زمان جنگ جهانی دوم شناخته شده و در مورد تأثیر شدید پدیده های غیرقابل پیش بینی و تلاش انسان ها برای جستجوی توضیحی ساده برای تشریح این پدیده ها صحبت می کند.
هدف نظریه قوی سیاه چیست؟
هدف این نظریه، توضیح موقعیت هایی است که به صورت خارق العاده و غیرمنتظره ای رخ می دهند و تأثیرات قابل توجه و گاهی جبران ناپذیری دارند. اما انسانها پس از برخورد با چنین موقعیت هایی سعی دارند به گونه ای جلوه دهند که این حوادث قابل پیش بینی بوده و آن را به صورت نامناسبی توجیه می کنند. ولی واقعیت امر این است که انسان ها قدرت پیش بینی مسایل پیچیده در آینده و بررسی روندهای گذشته را به طور دقیق ندارند.
آیا می توان قوی سیاه را تشخیص داد؟
نسیم طالب، در کتاب خود بیان می کند که پدیده قوی سیاه، ویژگی های زیر را دارد:
- پدیده ای که رخ می دهد، برای آن فرد، یک اتفاق غیرمنتظره و خارق العاده به حساب می آید که تاکنون و در آن مقطع زمانی با آن مواجه نشده بود.
- پدیده قوی سیاه، اثرات قابل توجه و گاهی جبران ناپذیری را با خود به همراه دارد.
- پس از رخ دادن این پدیده، آن فردی که در حال تجربه این اتفاق است، سعی بر این دارد، به گونه ای نشان دهد که منتظر رخ دادن آن بوده و علت به وجود آمدن آن را به گونه ای توجیه کند.
در این جا ممکن است این سؤال برایتان مطرح شود که در طول تاریخ چنین پدیده هایی با این ویژگی ها رخ داده اند و در صورتی که تاریخ شاهد این پدیده ها بوده، چه مواردی را می توان در این نظریه جا داد؟
به طور کلی، می توان وقوع هر نوع جنگ و حملات نظامی، بلایای طبیعی مانند سیل، زلزله و گردباد، آتش سوزی های مهیب و انفجار و … که به طور معمول و در برنامه ریزی های ما برای انجام پروژه ها در نظر گرفته نمی شوند را به عنوان قوی سیاه در نظر گرفت.
دوره آموزشی از صفر تا سطح پیشرفته در ترید که با هدف “استاد تمامی ترید” طراحی شده است
بنابراین کاملأ قابل حدس و پیش بینی هست که چنین پدیده هایی در طول تاریخ رخ داده و افراد و سازمان های مختلفی را با خود درگیر کرده است.
مثال هایی از پدیده قوی سیاه در طول تاریخ
در طول تاریخ شاهد اتفاق های بی شماری بوده ایم که تا پیش از وقوع؛ قابل پیش بینی نبوده اند و پس از اتفاق افتادن، اثرات زیاد و گاهی جبران ناپذیری را بر بدنه پروژه ها وارد کرده اند. از جمله این موارد می توان به نمونه های زیر اشاره کرد:
- جنگ جهانی اول
- جنگ جهانی دوم
- حادثه 11 سپتامبر
- حباب دات کام
- سقوط بازار مسکن در سال 2008
- ابرتورم زیمباوه
- شیوع بیماری کووید-19
آیا قوی سیاه، همیشه فاجعه بار خواهد بود و فقط به اتفاقات نامحتمل منفی، قوی سیاه می گویند؟
جواب این سؤال خیر است. این پدیده لزومأ شامل حوادث و اتفاقات نامحتمل منفی نیست. بلکه پدیده های مثبتی نیز در طول تاریخ رخ داده اند که وقوع آن ها نامحتمل بود ولی اتفاق افتادند. مانند کشف پنی سیلین، اینترنت و …
علت نام گذاری این پدیده به نام قوی سیاه چه بوده است؟
تا یک دوره ای از تاریخ، انسان ها فکر می کردند که در جهان فقط یک نوع قو وجود دارد و آن هم قوی سفید است. اما با مشاهده قوی سیاه در استرالیا باور انسان ها تغییر کرد و آن ها دریافتند که قوهای سیاه نیز در دنیا وجود دارند که تاکنون پذیرش آن، برای این افراد، خارج از تصور بود.
آن ها قوی سفید را پرنده ای سفید و مظهر پاکی تصور می کردند ولی قوی سیاه را به دلیل عدم شناخت کافی از آن، نماد شر می دانستند.
نسیم طالب، در کتاب قوی سیاه خود، با کمک علم آمار و احتمال، از اسطوره قدیمی قوی سیاه برای کمک به تصمیم گیری بهتر و درست تر استفاده کرد. در واقع، او به دنبال این بود تا به افراد کمک کند که بتوانند با پدیده های نامطلوب مقابله کنند.
چگونه می توانیم با پدیده قوی سیاه مقابله کنیم؟
نظریه قوی سیاه به دنبال این نیست که به افراد در پیش بینی حوادث غیرمترقبه کمک کند، بلکه هدف این نظریه، این است که به انسان ها یادآور شود که لزومأ بررسی روندهای گذشته از یک حادثه و اتفاق و علوم آمار و احتمال به تنهایی نمی توانند برای پیش بینی حوادث آینده تسهیل کننده باشند و باید همیشه دید مؤثری نسبت به حل مسایل از پیش تعیین نشده داشت که به واسطه آن از وقوع بحران جلوگیری کرد و بتوان در بدترین شرایط، بهترین تصمیم را اتخاذ نمود.
طالب در ادامه کتاب خود به این موضوع اشاره می کند که بانک ها و مؤسسات مالی نسبت به پدیده قوی سیاه بسیار آسیب پذیر هستند و در صورتی که نتوانند در مقابل حوادث غیرقابل پیش بینی اقدام مؤثر و به موقعی انجام دهند، متحمل زیان های سنگینی خواهند شد.
بنابراین همیشه نمی توان از روش ها و راه حل های پیشین برای حل مسایل استفاده کرد، چرا که هر شرایط و پیشامدی، راه حل مختص به خود را دارد. در این شرایط، بهترین کاری که می توانید انجام دهید، این است که بفهمید نمی توانید پیش گویی های مطلق و ثابتی داشته باشید.
به روز کردن اطلاعات در مورد موضوعاتی که ما را با خود درگیر کرده است، به ما کمک می کند تا در صورت بروز حادثه ای غیرقابل پیش بینی و مواجهه با قوی سیاه، غافلگیر نشویم و بهترین تصمیمات را اتخاذ نماییم.
قوی سیاه در کسب و کار
با توجه به توضیحاتی که در بالا ارایه شد، برای آن که بتوان در شرایط نااطمینانی و ریسک، بهترین تصمیمات سرمایه گذاری را اتخاذ کرد و به سود رسید، باید بازاری که در آن فعالیت سرمایه گذاری انجام می دهیم را به طور دقیق بشناسیم. سپس نوسانات قیمتی مرتبط با بازار را شناسایی کنیم. سپس یک استراتژی مناسب با شرایط پیش رو را انتخاب کنیم و آن را پیاده سازی نماییم. به این ترتیب، می توانیم از پیامدهایی که قوی سیاه ممکن است برای کسب و کار ما ایجاد کند، به نفع خود استفاده کنیم.
توجه به این نکته ضروری است که پدیده قوی سیاه قابل پیش بینی نیستند، بنابراین باید از طریق اتخاذ استراتژی قوی سیاه، تأثیر اتفاق های پیش بینی نشده را کاهش داد و به این ترتیب، به سود رسید.
اما وقتی از استراتژی قوی سیاه حرف می زنیم، منظورمان چیست؟
با توجه به این نکته که برخی رویدادها قابل پیش بینی نیستند، ما باید فرض کنیم که بازارهای مالی شرایط ثابت و پایداری ندارند و هر لحظه ممکن است که کارایی خود را از دست بدهند. در چنین شرایطی، ریسک موجود و احتمالی آینده را در معاملاتمان لحاظ کرده ایم و به این ترتیب، در صورت وقوع هر گونه پیشامد ناگهانی، می توانیم از سرمایه خود محافظت کنیم.
سخن آخر
همیشه این نکته را به یاد داشته باشید، این که تاکنون قوی سیاه را ندیده اید به معنی عدم وجود آن نیست و همیشه احتمال وقوع یک پیشامد غیرمنتظره و غیرقابل پیش بینی وجود دارد. نکته مهم این است که پس از پیش آمدن پدیده قوی سیاه، باید آن را پذیرفت.
غیرقابل پیش بینی بودن پدیده قوی سیاه، محدودیت هایی را برای تصمیم گیرندگان به همراه دارد که می تواند آسیب زا باشد. بنابراین باید استراتژی مناسبی برای مقابله با این شرایط در نظر بگیریم و بعد از وقوع، آن را بپذیریم.
به یاد داشته باشیم که همیشه علوم آمار و احتمالات و بررسی روندهای گذشته نمی تواند به ما در تصمیم گیری کمک کند و همیشه احتمال وقوع خطا و یا رویداد غیرمنتظره وجود دارد. بنابراین به کارگیری آمار، براساس مشاهدات پیشین، برای پیش بینی پدیده قوی سیاه، مفید و کاربردی نخواهد بود و ممکن است لطمات جبران ناپذیری را بر سرمایه گذاری های انجام شده توسط ما و کسب و کارمان وارد کند.