سکه از دیرباز یکی از مهم ترین دسته از دارایی ها جهت سرمایه گذاری در ایران بوده است، بازار سکه نقدشوندگی نسبتا مناسبی دارد، امکان ورود با سرمایه های متوسط را فراهم می کند و البته ریسک نگهداری بالائی دارد. اما در چند ماه اخیر به دلیل نوسانات اقتصادی، حباب سکه عامل اصلی در تصمیم گیری برای خرید یا فروش سکه در نظر گرفته می شود. اگر شما هم میخواهید بدانید که حباب سکه چیست و نحوه محاسبه حباب سکه چگونه است، در ادامه این مطلب همراه ما باشید.
حباب سکه چیست؟
اگر شما نیز قصد سرمایه گذاری در سکه را دارید، یکی از مهم ترین فاکتورهایی که باید در معاملات خود مد نظر قرار دهید، مفهوم حباب است، به معنی ساده باید معیاری داشته باشید تا تشخیص دهید، درآن مقطع سکه را گران می خرید یا خیر؟ این مفهوم را با عنوان حباب نیز می شناسند.
اما پیش از آن که به دنبال مفهوم حباب برویم، این سوال را پاسخ می دهیم که آیا در سکه سرمایه گذاری کنیم یا خیر؟
پاسخ آن است که سکه به عنوان یک دسته از دارایی ها می تواند در سبد سرمایه گذاری شما جای بگیرد و از آن جائی که در بلندمدت بازدهی بالاتر از تورم داشته، با نرخ دلار و طلای جهانی نیز وابسته است، از این جنبه ریسک سبد سرمایه گذاری شما را تعدیل می کند و با در نظر گرفتن وزنی مناسب در سبد سرمایه گذاریتان، می تواند گزینه مناسبی باشد.
البته در نظر داشته باشید که حتما از فروشندگان معتبر و دارای مجوز از اتحادیه، خریداری کنید.
سکه نیز مانند هر دارایی دیگری ارزشی ذاتی دارد، که در ادامه نحوه محاسبه آن را به صورت دقیق شرح خواهیم داد، وقتی قیمت معاملاتی سکه در بازار از این رقم بالاتر باشد، سکه حباب مثبت دارد و اگر پایین تر از ارزش ذاتی خود باشد حباب منفی دارد.
تعریف حباب مثبت و منفی سکه
وجود حباب قیمت در بازار سرمایه یک امر اجتناب ناپذیر است. نه تنها طلا و سکه بلکه در مواقعی در هنگام خرید و فروش ملک، زمین و انواع کالا نیز با این پدیده مواجه می شویم. به طورکلی عدم تناسب میان عرضه و تقاضا در بازار عامل اصلی در ایجاد حباب قیمت است؛ بنابراین اگر قیمت عرضه و تقاضا به یکدیگر نزدیک بوده و یک تناسب منطقی با هم داشته باشند، شاهد تعادل در قیمت های بازار و ارزش ذاتی کالای مدنظر خواهیم بود.
همانطور که در بالا توضیح داده شد، حباب سکه از طریق یک فرمول ساده محاسبه می شود. از آنجاییکه بازار سکه همواره با حباب قیمت همراه است، نتیجه حاصل از محاسبه فرمول هیچ گاه برابر با صفر که به معنای وضعیت بدون حباب است، نخواهد شد. در نتیجه عدد به دست آمده همواره در دو بازه مثبت و منفی قرار دارد. اما مثبت و منفی کنار عدد به دست آمده را چطور تفسیر می کنیم؟
- پاسخ مثبت = حباب مثبت: قیمت سکه از ارزش ذاتی آن بیشتر است.
- پاسخ منفی = حباب منفی: قیمت سکه از ارزش ذاتی آن کمتر است.
چه عواملی بر ایجاد حباب مثبت و منفی سکه مؤثر هستند؟
اکنون که با مفهوم حباب و نحوه اندازه گیری و تعریف حباب مثبت و منفی سکه آشنا شدیم، بهتر است در این قسمت عوامل تأثیرگذار بر حباب مثبت و منفی را نیز مورد بررسی قرار دهیم. قبل از بررسی عوامل مؤثر بر حباب مثبت و منفی سکه بهتر است تعاریف زیر را در نظر داشته باشیم.
- قیمت عرضه: قیمتی که فروشندگان یک کالا تعیین می کنند.
- قیمت تقاضا: قیمتی که خریداران یک کالا تمایل دارند کالا را بر اساس آن بخرند.
- نقطه تعادل: زمانی که قیمت عرضه و تقاضا بازار در یک نقطه یکسانی باشد.
بررسی عوامل تأثیرگذار بر ایجاد حباب مثبت سکه
افزایش سرمایه و نقدینگی در بازار
بی شک اولین و مهم ترین عامل مؤثر در حباب مثبت سکه افزایش و ورود بی رویه سرمایه و نقدینگی به بازار است. اساساً در نتیجه تصمیم دولت و بانک مرکزی، حجم زیادی سرمایه وارد بازار شده و به دنبال آن تعادل عرضه و تقاضا بازار به هم می خورد. از آنجاییکه سرمایه تزریق شده به بازار بدون پشتوانه است، حباب مثبت ایجاد خواهد شد.
کمیاب شدن سکه در بازار
معمولاً به دلیل عوامل مختلف سیاسی، اقتصادی و بلایای طبیعی مانند تحریم، احتکار و سیل و زلزله در دوره هایی بازار با کمبود سکه مواجه می شود. در نتیجه به دنبال کمیاب شدن سکه در بازار، شاهد حباب مثبت سکه خواهیم بود. چراکه عرضه نسبت به تقاضا پایین بوده و تعادل عرضه و تقاضای بازار برهم می خورد.
امید به افزایش قیمت سکه
در برخی مواقع به دلایل مختلف سکه در بازار به قیمتی بسیار بالاتر از ارزش واقعی آن قیمت گذاری می شود. اما بااین حال سرمایه گذاران برای خرید به بازار هجوم برده و سکه را با قیمت غیرواقعی معامله می کنند. در واقع این افراد با امید به افزایش بیشتر قیمت و کسب سود بیشتر در آینده نزدیک، اقدام به خرید می کنند. از آنجاییکه در این شرایط قیمت سکه از ارزش ذاتی آن بیشتر است، شاهد حباب مثبت خواهیم بود.
بررسی عوامل تأثیرگذار بر ایجاد حباب منفی سکه
افزایش عرضه و تولید سکه
زمانی که نسبت عرضه و تقاضا بازار از تعادل خارج شود، بسته به شرایط باید منتظر حباب مثبت یا منفی باشیم. به این ترتیب اگر تولید و عرضه سکه بسیار بیشتر از تقاضای بازار باشد، به دلیل فراوانی در بازار، قیمت سکه از ارزش ذاتی آن کمتر شده و حباب منفی شکل می گیرد.
امید به کاهش قیمت سکه
همانطور که امید به افزایش قیمت می تواند باعث ایجاد حباب مثبت شود، امید به کاهش قیمت نیز می تواند باعث کاهش تقاضای خرید، و ایجاد حباب منفی سکه شود. بااین حال از آنجاییکه قیمت طلا و سکه از عوامل جهانی همچون قیمت اونس تأثیر می گیرد، این مورد کمتر اتفاق می افتد.
خارج کردن سرمایه از سکه
زمانی را در نظر بگیرید که در آن به دلیل عوامل شرایط مختلف سیاسی، اجتماعی یا اقتصادی گروه زیادی از سرمایه گذاران اقدام به فروش سکه و خارج کردن سرمایه خود از بازار سکه کنند. در این سناریو نسبت خرید و فروش سکه از حالت تعادل خارج شده و باعث کاهش ارزش سکه می شود. در نتیجه سکه نسبت به ارزش ذاتی خود با قیمت پایین تری خرید و فروش می شود که به آن حباب منفی می گوییم.
ارزش ذاتی سکه چگونه محاسبه می شود؟
فرمول قیمت سکه (با در نظر گرفتن وزن) عبارت است از:
هر اونس ۳۱٫۱ گرم است، قیمت هر اونس پس از ضرب در نرخ دلار تقسیم بر ۳۱٫۱ می شود تا هر گرم به دست آید.
عدد ۰.۹ را می شود از این طریق نیز بدست آورد که عیار طلای معامله شده در بازارهای جهانی یا اونس ۲۴ و عیار سکه بهار آزادی ۲۲ است و با تقسیم عدد ۲۲ بر ۲۴ عدد ۰.۹ به دست می آید.
بانک مرکزی در محاسبه قیمت سکه عددی را نیز تحت عنوان حق ضرب در نظر می گیرد و این رقم را نیز باید به قیمت به دست آمده اضافه کرد.
سکه ضرب شده ی بانک مرکزی دارای مشخصات ثابتی می باشد. یعنی عیار آن ۹۰۰ و وزن انواع سکه نیز به شرح زیر است:
- وزن سکه بهار آزادی و سکه امامی برابر است با ۸.۱۳۳ گرم
- وزن سکه نیم برابر است با ۴.۰۶۶ گرم
- وزن سکه ربع برابر است با ۲.۰۳۳ گرم
به شکلی دیگر نیز، ارزش سکه تابع فاکتورهای اصلی نرخ دلار، نرخ انس جهانی و ضریب ثابتی است:
نحوه محاسبه عوامل مؤثر بر ارزش ذاتی سکه
در قسمت های قبل با نحوه محاسبه ارزش ذاتی سکه آشنا شدیم، اما سؤالی که مطرح می شود این است که چه عواملی بر ارزش ذاتی سکه مؤثر هستند و چطور می توان تأثیر آنها را محاسبه کرد؟ در ادامه به پاسخ این دو پرسش می پردازیم.
حق ضرب سکه
تاکنون عدد مشخصی به عنوان حق ضرب سکه از طرف بانک مرکز اعلام نشده است. اما بر اساس اعلام نایب رئیس اتحادیه طلا و جواهر تهران، حق ضرب سکه و هزینه های جانبی آن برابر با 50 هزار تومان است.
عیار سکه
سکه های موجود در بازار با عیار 21.6 خرید و فروش می شوند. از آنجاییکه طلا 24 عیار به عنوان طلای خالص شناخته می شود، می توان گفت سکه با عیار 21.6، نیز 90 درصد خلوص دارد.
قیمت دلار
قیمت دلار به صورت روزانه و لحظه ای در حال نوسان است، بنابراین در هنگام محاسبه ارزش ذاتی سکه لازم است ابتدا قیمت دلار را از منابع معتبر جستجو کرده و سپس در فرمول بالا قرار دهید.
قیمت جهانی طلا
قیمت جهانی طلا برای هر یک اونس طلا به صورت لحظه ای اعلام می شود. می توانید این قیمت را از طریق وب سایت های معتبر پیگیری کنید. از آنجاییکه در فرمول ارزش ذاتی سکه، قیمت هر یک گرم طلا در فرمول جای گذاری می شود، لازم است قیمت هر اونس را به قیمت هر گرم تبدیل کنید. برای این منظور باید قیمت جهانی هر اونس طلا را بر عدد 31.1 تقسیم کنید.
وزن سکه
در بازار طلا و سکه ایران چهار نوع سکه با وزن های مختلف ضرب می شوند. اغلب این چهار نوع سکه را با نام های سکه تمام بهار آزادی و سکه امامی، نیم سکه، ربع سکه و سکه یک گرمی می شناسیم. به این ترتیب در کنار سایر مولفه ها، با اضافه کردن وزن هر یک از سکه های موجود در بازار در فرمول ارزش ذاتی می توانید به پاسخ نهایی دست پیدا کنید.
نحوه محاسبه حباب سکه
پس از محاسبه ارزش سکه به شرح توضیحات بالا، اگر قیمت معاملاتی در بازار بالاتر از آن باشد، سکه دارای حباب مثبت خواهد بود،
اما سوال آن است که حباب سکه به چه دلایلی شکل می گیرد؟
برخی از سکه ها طرفداران بیشتری دارند، برای مثال ربع سکه با توجه به هزینه کمتر آن تقاضای بالاتری دارد و همین تقاضای بالاتر باعث سهولت در شکل گیری حباب در آن می شود، یا مثلا تفاوت دیگری که بین سکه های امامی و طرح قدیم وجود دارد و تقاضای بیشتر سکه های امامی که می تواند باعث شکل گیری حباب در آن شود.
لذا می توان این گونه تعبیر کرد که هر عامل بیرونی از فرمول مذکور که عرضه و تقاضای سکه را دستخوش تغییر کند می تواند موجب شکل گیری حباب گردد.
حال اما نکته مهم تری را در رابطه با حباب های قیمتی مطرح خواهیم کرد:
آیا اگر حباب مثبتی در بازار بود نباید خرید کنیم؟ و آیا اگر حباب منفی بود بدین معنی که زیر ارزش ذاتی معامله می شد حتما به معنی فرصت خرید است؟ پاسخ خیر است.
نکته مهمی که در معاملات سکه باید در نظر گرفته شود، این است که در فرمول محاسبه ارزش ذاتی سکه ما قیمت امروز انس و دلار را قرار می دهیم، ولی معامله گران اصلی بازار بر اساس انتظارات آتی خود از این نرخ ها معامله می کنند، اما این حرف به چه معناست؟
فرض کنید امروز دلار ۲۰ هزار تومان و انس جهانی ۱۹۰۰ دلار است، با محاسبه قیمت سکه به این نتیجه می رسیم که دارای ۵۰۰ هزار تومان حباب مثبت است، لذا در نگاه اول نباید خرید کنیم، ولی می بینیم که یکی از معامله گران حرفه ای این بازار حتی در حباب مثبت نیز خریدار است، وقتی علت را جویا می شویم می بینیم که وی براساس تحلیل هایی که از بازار دلار و انس جهانی دارد، دلار را روی ۲۵ هزار تومان و انس جهانی را روی ۲۰۰۰ دلار تخمین می زند، به طوری که اگر محقق شود، عملا خرید وی در نهایت به سود او تمام خواهد شد.
مثال بالا را به این شکل در نظر بگیرید که با فرض دلار ۲۰ هزار تومانی و انس ۱۹۰۰ دلاری، به این نتیجه می رسیم که سکه ۵۰۰ هزار تومان حباب منفی دارد، آیا باید بخریم؟
در چنین شرایطی انتظار داریم خریداران به خرید کالای ارزان تر از ارزش ذاتی هجوم بیاورند ولی شاهد همچین شرایطی در بازار نیستیم، دلیل می تواند این باشد که انتظارات روی کاهش انس جهانی و دلار داخلی بوده و لذا این ارزان تر بودن در شرایط فعلی به معنی ارزان تر بودن در ۳ ماه آینده نیست!
پس در نظر داشته باشید که متغیر دلار و انس جهانی که قیمت های آن ها را در نظر می گیریم، خود ارزشی ذاتی دارند که ما با تکیه بر ماهیت قیمتی آن ها محاسبات خود را پیش می بریم که صحیح آن است که بر مبنای ارزش آن ها محاسبات را انجام دهیم.
درواقع دقت داشته باشیم که این قیمت ها خود ارزشی دارند و آن ارزش است که در بلند مدت اهمیت دارد و این نکته بسیار مهمی است که افرادی که به صورت هیجانی اقدام به خرید و فروش می کنند در نظر نمی گیرند.
در رابطه با توضیحات بالا تاکید بر دو نکته لازم است:
- اول آن که توضیحات بالا با تمرکز بر معقوله حباب و ارزش ذاتی ارائه شد، این در حالی است که شرایط اقتصاد کلان و بازارهای موازی نیز در میزان تقاضای بازار سکه اثرگذار هستند. لذا نکته بسیار مهمی که در سرمایه گذاری روی سکه باید مد نظر قرار دهید این است که عرضه و تقاضا که متاثر از فاکتورهای دیگر اقتصاد کلان و شرایط سرمایه گذاری در بازارهای موازی چون بورس، مسکن و ارز است، فاکتور بسیار مهمی در بازار سکه است.
- نکته مهم نیز آن است که این قانون سرمایه گذاری عموما به فراموشی سپرده می شود که سرمایه گذاران حرفه ای آینده را خرید و فروش می کنند، لذا بدون آن که درگیر هیجانات شرایط حبابی مثبت یا منفی امروز بازارها شوید، حباب های احتمالی آینده را برآورد کنید.
کدام سکه حباب کمتری دارد؟
سرمایه گذاری در طلا به روش های مختلف انجام شده و هر کدام به دلایل خاصی طرفدارانی دارند. به عنوان مثال گروهی خرید سکه را ترجیح می دهند، در حالیکه گروهی دیگر خرید طلای دست دوم و آب شده را گزینه مناسب تری می دانند. اما اگر قصد سرمایه گذاری در سکه طلا را داشته باشیم، کدام سکه حساب حباب کمتری خواهد داشت؟ برای پاسخ به این پرسش ابتدا باید سکه های موجود در بازار را به درستی دسته بندی کرده باشیم.
به این ترتیب اگر بخواهیم حباب ربع، نیم و تمام سکه را با یکدیگر مقایسه کنیم، تمام سکه نسبت به ربع و نیم سکه حباب کمتری دارد. اما در مقایسه حباب قیمت سکه بهار آزادی غیربانکی و سکه تمام با ضرب سال 86، به این نتیجه می رسیم که سکه بهار آزادی غیربانکی در بازار با حباب کمتری خرید و فروش می شود.
