«اقتصاد دیجیتال» در شمار مفاهیم امیدوارکننده ای قرار دارد که همراه با چالش ها و فرصت هایش ما را به سوی آینده ای بسیار متفاوت از امروز سوق می دهد، اما باید دانست این مفهوم چیست؟ از کجا می آید و چه نوع فرصت ها یا تهدیدهایی را در دل خودش جای داده است؟ اگر می خواهید پاسخ این پرسش ها را بدانید و با نسل بعدی اقتصاد آشنا شوید، تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.
اقتصاد دیجیتال چیست و چه کسانی آن را تعریف کرده اند؟
بسیاری از افراد از اقتصاددان ها گرفته تا متخصصان بازاریابی و حتی بسیاری از استادان دانشگاهی در بسیاری از مقالات که «مرکز تحقیقات اقتصاد دیجیتال دانشگاه نیویورک» (New York University’s Center for Digital Economy Research) منتشر کرده است، سعی کردند به سهم خودشان تعریفی از ماجرای این اقتصاد را بیان کنند که در ادامه به چند مورد از آن ها اشاره می کنیم:
-
دان تاپسکات (Don Tapscott) نویسنده و متفکر تکنولوژی و اقتصاد دیجیتال
او اولین کسی بود که در سال 1996 و با نوشتن کتابی به نام «اقتصاد دیجیتال» یا «Digital Economy» از این عبارت استفاده کرد، اما در تمام طول کتابش تعریف دقیقی از این عبارت ارائه نکرد. شاید درست باشد بگوییم او در این کتاب، نقش یک پیک را داشت که خبر ایجاد این نسل جدید از اقتصاد را برای دیگران منتشر کرد.
او می گوید: «گویا اقتصاد جدیدی به وجود آمده است که در آن کسب و کارها از فناوری اطلاعات برای انجام عملیات و رشد خودشان کمک می گیرند. گذشته از این، در این اقتصاد، کسب و کارها بهتر و سریع تر به یکدیگر متصل خواهند شد. این اقتصاد جدید «Digital Economy» نام دارد».
-
توماس مسنبورگ (Thomas Mesenbourg) متخصص آمار و اقتصاددان آمریکایی
توماس مسنبورگ در سال 2001 یک گام فراتر از دان تاپسکات برداشت و گزینه های مؤثر در اقتصاد دیجیتال را شمرد. از نظر او این اقتصاد با سه بخش زیر تعریف می شود:
- زیرساخت کسب و کارهای الکترونیکی مانند انواع «سخت افزارها»، «نرم افزارها»، «مخابرات»، «شبکه ها»، «سرمایه های انسانی» و…
- کسب و کارهای الکترونیکی از نحوه انجام کارها گرفته تا تمام فرایندهایی که کسب و کارها آن ها را از طریق شبکه های کامپیوتر انجام می دهند.
- تجارت الکترونیک و انتقال کالا، خدمات یا محتواها، یعنی آغاز کسب درآمد واقعی در بستر اقتصاد دیجیتال
-
نیکلاس نگروپونته (Nicholas Negroponte)
وی بنیان گذار و رئیس بازنشسته «لابراتوار رسانه ای مؤسسه فناوری ماساچوست» (MIT Media Lab) و نویسنده کتاب پرفروش «دیجیتال بودن» (Being Digital) است. نیکلاس در سال 1995 و در قالب تشریح جالبی، اقتصاد دیجیتال را از زبان خودش تعریف کرد.
او می گوید: «موضوع ساده است. وقتی ما منابع را فقط در اتم ها می دیدیم، برای زندگی و به راه انداختن کسب و کارها به انواعی از انقلاب های صنعتی و کار با ماشین های مختلف نیاز داشتیم، اما حالا منبع ما از اتم ها به بیت ها تغییر پیدا کرده است. با این حساب، بسیاری از دستاوردهای انقلاب های صنعتی گذشته اکنون بی فایده می شوند. شما می توانید به راحتی در اینترنت وجود داشته باشید!»
-
کلاوس شواب (Klaus Schwab) اقتصاددان معروف آلمانی
او تعریف خود از این اقتصاد را در کتاب پرفروشش انقلاب صنعتی چهارم (The fourth industrial revolution) توضیح داد. از نظر شواب، انقلاب صنعتی چهارم یا «Digital Economy» ماجرایی بود که پس از گسترده شدن ابزارهای «انقلاب دیجیتالی» در میان مردم، کسب و کارها و در کل جهان ایجاد شد.
او فکر می کند پیشرفت تکنولوژی که به دنبال خود ارزان شدن ابزارهایی مانند «موبایل» و «کامپیوتر» را به دنبال داشت و همچنان با «هوش مصنوعی» و «یادگیری ماشینی» ادامه می یافت، تأثیر بسیاری بر ایجاد و شکوفایی اقتصاد دیجیتال داشته است.
انقلاب دیجیتال با اقتصاد دیجیتال چه تفاوتی دارد؟
روشی ساده برای تفکیک دو اصطلاح وجود دارد. در این روش، باید ببینیم پدیده روبه روی ما از چه نوعی است. اگر ما در حال انجام کارهای قدیمی با استفاده از تکنولوژی های جدید هستیم؛ یعنی در حال تماشای «انقلاب دیجیتال» هستیم؛ برای مثال زمانی که به جای حسابداری در دفترهای کاغذی و… همه کارها را با استفاده از نرم افزارهای هوشمند انجام می دهیم.
در مقابل، اگر با کالاها و خدماتی روبه رو بودیم که قبل از این وجود نداشتند و ما به دلیل پیشرفت تکنولوژی می توانیم از آن ها استفاده کنیم، یا اینکه ابزارهای دیجیتالی در حال حذف برخی شاخه های فعالیت سنتی هستند و جایگزین آن ها شده اند، با «اقتصاد دیجیتال» روبه رو هستیم.
برای مثال به وجود آمدن شبکه های اجتماعی مانند «اینستاگرام»، «فیسبوک»، «توییتر» و… فعالیت موتورهای جست وجو مانند «گوگل» یا راه اندازی کسب و کارهایی پلتفرم محور مانند «آمازون»، «دیجی کالا»، «علی بابا» و «eBay» مثال های خوبی از قدرت گرفتن «Digital Economy» هستند. البته در بیشتر موارد نمی توان خط دقیقی میان این دو مفهوم کشید؛ زیرا هم پوشانی های زیادی با هم دارند.
سه لایه اصلی Digital Economy
در حالت کلی و چیزی شبیه به تعریف «نیکلاس نگروپونته» می توان لایه های درونی اقتصاد دیجیتال را به سه بخش تقسیم کرد:
۱. هسته مرکزی
در این لایه، تمام بخش هایی قرار دارند که نقش زیرساخت را برای این اقتصاد بازی می کنند. مواردی مانند «تکنولوژی ارتباطات»، «فناوری اطلاعات»، «زیرساخت های فیزیکی»، «کلان داده»، «رایانش ابری»، «بلاک چین» و …
۲. کسب و کارهای زاده شده در دنیای دیجیتال
در این لایه، کارآفرین ها و شرکت های بسیار بزرگ دیجیتالی جای می گیرند که توانستند در بستر انقلاب دیجیتال متولد شوند، رشد کنند و گسترش عجیبی پیدا کنند. در این زمینه می توانیم به شرکت هایی مانند «گوگل»، «اپل»، «مایکروسافت» و… اشاره کنیم.
۳. صنعت های سنتی زنده مانده بعد از تحول دنیای دیجیتال
در این لایه، شرکت های موفقی که قبل از دوران انقلاب دیجیتالی به همان شکل و شمایل سنتی خودشان در حال کار و فعالیت بودند حضور دارند. این شرکت ها که اکنون دیجیتالی شدن را تجربه کرده اند، از پتانسیل های دنیای دیجیتال برای افزایش بهره وری و رشد خودشان نهایت استفاده را می برند. به زبان ساده، آن ها یاد گرفتند چطور خودشان را در رودخانه این تحول عظیم زنده نگه دارند و روی امواجش موج سواری کنند.
اقتصاد دیجیتال چه ویژگی هایی دارد؟
-
این اقتصاد بی ثبات است
این اقتصاد که به تکنولوژی و توسعه آن گره خورده است، معیارهای متفاوتی برای خلق ارزش دارد؛ به همین دلیل به راحتی دستخوش تغییرات گوناگون می شود و بخش های ناکارآمد در آن خیلی زود جای خود را به بخش های کارآمد می دهند.
-
سرعت انتشار فناوری در آن بالاست
فناوری های دیجیتالی به این اقتصاد کمک می کنند تا با سرعت بالایی رشد و تغییر کند. این سرعت بالای رشد به کسب و کارهای فعال در اقتصاد دیجیتال کمک می کند تا موانعی را که سر راه توسعه شان وجود دارند، خیلی راحت تر از اقتصاد سنتی از جای بردارند یا حتی دور بزنند.
-
عمر محصولات و خدمات در این اقتصاد زیاد نیست
بالابودن سرعت رشد و بی ثباتی موجود در این اقتصاد سبب می شود که محصولات و خدمات مختلف، عمر چندان طولانی نداشته باشند و خیلی زود جای خود را به نسخه های بهتر و کاراتر بدهند.
-
این اقتصاد با نوآوری گره خورده است
در این اقتصاد «نوآوری» حرف اول را می زند. تمام شرکت هایی که اکنون آن ها را با عنوان غول های اینترنتی می شناسیم، جزء کسب و کارهایی بودند که در زمان خودشان نوآوری بسیاری داشتند و به واحدهای تحقیق و توسعه، بهای بسیار زیادی می دادند. بی تردید حتی این صنعت های موفق نیز برای حفظ سهم بازار خودشان باید قبل از دیگران به دنبال کشف نوآوری های تازه تر باشند.
-
فرایند جهانی شدن در این اقتصاد آسان است
«Digital Economy» با استفاده از بستر اینترنت بین المللی این امکان را به کسب و کارهای مختلف می دهد تا بسیار راحت تر از اقتصاد سنتی وارد بازارهای جهانی شوند. به این ترتیب، شرکتی که در یک دفتر محلی در گوشه ای از جهان فعالیت می کند، می تواند خدمات یا محصولات خود را به مشتری هایی که در آن سوی دنیای زندگی می کنند، ارائه دهد. به زبان ساده، فرایند گسترش بازار در این اقتصاد چیز چندان پیچیده ای نیست.
-
در اقتصاد دیجیتال، فاصله میان مشتری و فروشنده کم شده است
در اقتصاد سنتی تولیدکننده در یک کارخانه یا کارگاه مشغول تولید محصولات یا ارائه خدمات به مشتریانی بود که فرسنگ ها از او فاصله داشتند. ارتباط میان تولیدکننده و مصرف کننده در بهترین حالت به یک شماره تماس با عنوان «خدمات مشتریان» ختم می شد. اگر هم کسی همت می کرد و به آن شماره ها زنگ می زد، احتمال کمی وجود داشت تا به خواسته خودش برسد.
با وجود این در اقتصاد دیجیتال، مصرف کننده می تواند وارد یکی از شبکه های اجتماعی شود، پیج یا کانال شرکت مورد نظرش را به راحتی پیدا کند و به طور مستقیم با آن ها ارتباط داشته باشد. تولیدکننده ها یا شرکت ها هم در همان بستر به او پاسخ می دهند.
-
رقابت در این اقتصاد، معنای متفاوتی دارد
در اقتصاد سنتی وقتی دو شرک، رقیب هم می شدند، هر کاری می کردند تا رقیب خودشان را شکست دهند. در این ماجرا کمتر اتفاق می افتاد که دو شرکت با منافع تقریباً یکسان با هم سازگاری پیدا کنند، اما در اقتصاد دیجیتال، ماجرا فرق می کند؛ زیرا شرکت ها فهمیده اند تلاش برای حذف یکدیگر از بازار، هدردادن انرژی و زمانی است که می توانست برای گسترش و توسعه نوآوری مصرف شود؛ به همین دلیل، بیشتر شرکت هایی که در این اقتصاد، موفق هستند یاد گرفته اند با هم همکاری کنند.
-
تحلیل داده ها در این اقتصاد بسیار مهم است
در اقتصاد دیجیتال، داده ها و اطلاعات گوناگون، مغز اصلی این ماجرا را تشکیل می دهند، اما به این راحتی ها نمی توان داده ها را خواند و مصرف کرد. برای این کار به علم، مهارت و ابزارهای ویژه ای نیاز است؛ به همین دلیل در این اقتصاد نقش افرادی که می توانند داده های مختلف را تحلیل کنند و اطلاعات قابل استفاده را از دل انبوهی داده های بی ارزش بیرون بکشند، بسیار مهم و حتی حیاتی است.
-
Digital Economy سبب توزیع ثروت می شود
در اقتصاد سنتی، ثروت در یک بخش خاص از جامعه یا کشور حبس می شد، ولی در اقتصاد دیجیتال به کمک بستر اینترنت و توسعه تکنولوژی، شرکت ها و کسب و کارهای کوچک و بزرگ می توانند در هر جایی از دنیا حضور داشته باشند و به خلق ارزش مشغول شوند.
-
اقتصاد دیجیتال، حامی دموکراسی است
این اقتصاد، شفافیت بسیار بالاتری از اقتصاد سنتی دارد؛ به همین دلیل نمی توان نقش آن را در گسترش دموکراسی واقعی نادیده گرفت.
-
این اقتصاد نوع جدیدی از مفهوم بازار را معرفی کرد
در اقتصاد سنتی «بازار» فضایی فیزیکی با تعدادی غرفه یا مغازه برای ارائه و فروش محصولات یا خدمات بود، اما در اقتصاد دیجیتال، شکل و شمایل بازارهای سنتی دیگر کارایی ندارند؛ زیرا یک شرکت می تواند تمام خدمات خود را در قالب یک پلتفرم در بستر اینترنت بین المللی ارائه دهد. همچنین می تواند تمام ریزه کاری های فروش و بازاریابی را هم انجام دهد و سهم ویژه خودش را از یک بازار به دست بیاورد.
-
اقتصاد دیجیتال وابسته به اثر شبکه ای است
یکی از مفاهیم تقریباً تازه ای که با این اقتصاد جان دوباره ای گرفت «اثر شبکه ای» است. به زبان ساده، کسب و کارها در این بستر، تنها زمانی می توانند به فعالیت خود ادامه دهند که تعداد کاربران بسیاری داشته باشند. تصور کنید اگر شما تنها عضو فعال در یک شبکه اجتماعی بودید، آیا باز هم می توانستید به آن پلتفرم «شبکه اجتماعی» بگویید؟
-
این اقتصاد دانش محور است
تولید دانش، شاهرگ حیاتی بقا و توسعه کسب و کارهایی است که در این اقتصاد به فعالیت مشغول هستند.
اقتصاد دیجیتال؛ به وجود آورنده شغل یا نابودکننده آن؟
یکی از موضوعات همیشه مهم در هر اقتصادی «ظرفیت ایجاد شغل» است. مردم برای امرار معاش به داشتن شغل نیاز دارند. با روی کار آمدن انقلاب های صنعتی ابتدایی و ساخت کارخانه های بزرگ، مردم بسیاری صاحب شغل شدند؛ البته در این زمینه، ما از مواردی مانند «کیفیت شغل» و… چشم پوشی می کنیم و تنها از نظر کمی به این ماجرا نگاه می کنیم؛ برای مثال یکی از چالش های داشتن شغل در انقلاب های صنعتی ابتدایی این بود که چیزی به نام «امنیت شغلی» وجود خارجی نداشت.
شاید شما امروز شاغل بودید، اما فردا همراه با اعلام خبر ورشکستگی شرکت به یک بیکار تبدیل می شدید! سال ها گذشت و انقلاب صنعتی چهارم یعنی «انقلاب دیجیتال» پیدا شد. از همین جا بود که شایعه های ترسناکی با این مفهوم در میان مردم پیچید که ربات ها و کامپیوترها جای انسان ها را می گیرند.
در اقتصاد دیجیتال برای شاغل ماندن باید آموزش دید
این امر در حالی بود که اقتصاد و مردم در حال عبور از یک لایه قدیمی و زنگارگرفته به لایه ای جدید بودند و طبیعت تغییر، همیشه ترکیبی از ترس و تازگی را با خود به همراه دارد. حقیقت این بود که مردم برای داشتن شغل در آینده ای که با انقلاب دیجیتالی عجیب شده بود، به آموزش نیاز داشتند.
کسانی که از دایره امن خود بیرون آمدند و با مبانی این اقتصاد جدید آشنا شدند، شغلی بسیار راحت تر با درآمد بسیار بیشتر را از آن خود کردند. کسانی هم که با تمام قوا در برابر این تغییر مقاومت کردند، به تدریج فراموش شدند؛ بنابراین اگر بخواهیم پاسخی ساده به این پرسش بدهیم، باید بگوییم در اقتصاد دیجیتال، پتانسیل های بسیاری برای ایجاد شغل آن هم به آسانی و با درآمدهای بالا وجود دارد.
سهم ایران از جریان اقتصاد دیجیتال چیست؟
کشور ما هم شاید نه به سرعت کشورهای دیگر، ولی به اندازه خود در حال رشد در دنیای این اقتصاد است. با توجه به اینکه تحریم های خارجی و محدودیت های داخلی و خارجی دست ما را برای نشان دادن پتانسیل واقعی مان بسته اند، با وجود اینترنت بین المللی توانسته ایم دستی در «Digital Economy» داشته باشیم و مشاغلی صد درصد دیجیتالی را در کشور خودمان راه اندازی کنیم.
تمام این موارد به دلیل دسترسی تقریباً تمام مردم ایران به اینترنت بین المللی رخ داد که تا همین یکی دو سال پیش با سرعت خوبی در حال رشد بود؛ تا اندازه ای که مردم در انتظار افزایش سرعت اینترنت هم بودند. اگر در آن زمان از مدیرعامل یک شرکت اینترنتی درباره افق پیش روی کسب و کارش سؤالی مطرح می شد، پاسخ آن را با توجه به وعده و وعید های مقامات درباره گسترش زیرساخت ها برای افزایش سرعت اینترنت آزاد و ورود فناوری های تقریباً نامحدودی مثل «بلاک چین» بیان می کرد.
بزرگ ترین تهدید برای گسترش اقتصاد دیجیتال در ایران چیست؟
آغاز گفت وگوها درباره ایجاد محدودیت در دسترسی به اینترنت بین المللی و استفاده از دانش رایگانی که به صورت جهانی دردسترس ضعیف ترین کشورها هم قرار می گیرد، همچنین کاهش عجیب و غریب سرعت اینترنت و تصمیم گیری های عجولانه مانند فعال کردن دائمی قابلیت «safe search» که سبب اختلال در سایت ها و دست کاری هدفمند نتیجه نمایش ها شد، دیگر حوصله ای برای حرف زدن درباره رشد کسب و کارهای دیجیتالی و توسعه اقتصاد دیجیتال را در کشور باقی نگذاشته است.
درحالی که با وجود تحریم هایی که بر سر راه مردم ایران قرار دارد، جراحی های شگفت انگیز اقتصادی، تصمیم های عجولانه، بحران و ضربه های اقتصادی ناشی از «ویروس کرونا» که سبب اخراج صدها هزار نفر شد و حتی بحران های طبیعی مانند «خشکسالی» بهتر بود دست کم با افزایش سرعت اینترنت آزاد جهانی، شرکت ها، کسب و کارها، استارتاپ ها، گروه های دانش بنیان و تمام افرادی که کسب و کار کوچک خود را روی این بستر ساخته اند، امیدی تازه برای ادامه دادن و تاب آوردن داشته باشند.
با توجه به این موارد و البته گزارش هایی که از زبان برخی مسئولان در شبکه های اجتماعی محدودشده مثل «توییتر» می بینیم، گویا عده ای کمر همت بسته اند تا مردم ایران نتوانند طعم شیرین اقتصاد دیجیتال، افزایش قدرت خرید، رفاه و بازگرداندن غرور ملی خودشان را در سطح جهان بچشند و محکوم به کلنجاررفتن با مشکلاتی هستند که دست کم چندین دهه از اختراع راه حل های آن گذشته است! در این میان باید منتظر ماند و دید تصمیم های آینده مسئولان چه پیامدهایی را برای این اقتصاد جوان ما به همراه می آورد.
اقتصاد دیجیتال، سرنوشت نهایی تمام اقتصادهاست
درنهایت باید گفت مقاومت کردن در برابر این اقتصاد به شکل های گوناگون برای کشورهای درحال توسعه به ویژه ایران و سنگ اندازی در مسیر توسعه استارتاپ ها، کسب و کارها و شرکت های پلتفرم محوری که در این بستر فعالیت می کنند، کاری بیهوده است.
همان طور که درنهایت تمام دنیا، حضور و قدرت اینترنت، موبایل و کامپیوترها را پذیرفتند، ما نیز باید نهایت تلاشمان را برای بالابردن سرعت رشد در این اقتصاد نوین انجام دهیم. تلاش هایی که تاکنون کردیم، خوب بوده اند، اما با توجه به اینکه هنوز بیش از 90 درصد کسب و کارها در ایران به سبک و سیاق اقتصاد سنتی اداره می شوند و رشد حلزونی دارند، می توان گفت بسیاری از کارها، فرصت ها و چالش ها انتظارمان را می کشند.
با وجود این ما در مقایسه با اجدادمان خوشبخت تر هستیم؛ چون از دردسرهای بزرگ انقلاب های کشاورزی و صنعتی ابتدایی گذشته ایم و اکنون با انقلابی از سرعت، فرصت و پیشتازی سر و کار داریم و امید که هنوز هم وجود دارد.
در این مقاله از چه چیزهایی حرف زدیم؟
- «اقتصاد دیجیتال» که به آن «انقلاب صنعتی چهارم» هم می گویند، نوعی اقتصاد است که بر پایه «تکنولوژی»، «فناوری اطلاعات» و «اینترنت بین المللی» جاری است.
- «انقلاب دیجیتال» یعنی استفاده کردن از ابزارهای جدید تکنولوژی و فناوری اطلاعات برای انجام کارهای قدیمی ولی اقتصاد دیجیتال، ما را با کالاها، امکانات و خدماتی روبه رو می کند که تا پیش از این ماجرا وجود نداشتند.
- «Digital Economy» از سه لایه «هسته مرکزی»، «کسب و کارهای زاده شده در دنیای دیجیتال» و «صنعت های سنتی زنده مانده بعد از تحول دنیای دیجیتال» تشکیل شده است.
- مواردی از قبیل «بی ثباتی»، «سرعت انتشار بالا»، «کوتاه بودن عمر محصولات و خدمات»، «ترکیب جدانشدنی از نوآوری»، «روند تقریباً آسان جهانی شدن»، «کم شدن فاصله میان خریدار و فروشنده» و… از جمله ویژگی های اقتصاد دیجیتال هستند.
- در ایران به دلیل تحریم ها و محدودیت ها نتوانستیم خودمان را همگام با دیگر کشورهای پیشرفته جهان در اقتصاد دیجیتال بالا بکشیم، اما تا همین اندازه هم نتیجه تلاش هایمان قابل توجه بوده اند.
- این اقتصاد پتانسیل ایجاد شغل های فراوانی را دارد. به شرط آنکه افراد هم خودشان را برای حضور در جریان این تغییرات آماده کنند و آموزش ببینند.
نظر شما چیست؟ آیا راهکاری برای بهبود اوضاع اقتصاد دیجیتال در ایران سراغ دارید؟ لطفاً برای ما بنویسید.
پرسش های متداول
۱. آیا می توان گفت اختراع کامپیوتر، سرآغاز اقتصاد دیجیتال است؟
خیر؛ چون نمی توان تنها به وجود آمدن ابزارها را سرآغاز رویدادی جدید دانست؛ مثلاً همان طور که نمی توان اختراع ترازو را شروع تجارت در گذشته حساب کرد، کامپیوترها هم به خودی خود کاری برای این اقتصاد نکردند، اما مدت ها بعد، وقتی کار با این ابزارها رواج بیشتری یافت و مردم با انقلاب دیجیتال خو گرفتند، جرقه های ایجاد «Digital Economy» هم زده شد.
۲. آیا لایه های اقتصاد دیجیتال به تنهایی می توانند خلق ارزش کنند؟
خیر؛ چون این اقتصاد یک اقتصاد «اکوسیستم محور» است؛ یعنی برای گرفتن بهترین نتیجه و رشد واقعی هرکدام از این لایه ها باید بتوانند مکمل یکدیگر باشند؛ برای مثال شرکت اپل برای آنکه بتواند خدمات خود را در بستر اینترنت ارائه دهد، به زیرساخت های جدیدی نیاز داشت که نقش واسطه را میان خود و گوگل برقرار کند.
این کار به او اجازه می داد تا بتواند خدمات اینترنت را به راحتی روی گوشی هایش ارائه دهد. بعد از تشکیل شبکه میان «اپراتورهای سیم کارت»، «اپل» و «گوگل» این موضوع حل شد و امروز بازکردن مرورگر در گوشی یکی از ساده ترین کارهایی است که تنها با یک کلیک انجام می شود.
۳. ماجرای انقلاب صنعتی پنجم چیست؟
اکنون در کشورهایی که سال هاست در ماجرای اقتصاد دیجیتال غرق شده اند، نسل بعدی انقلاب صنعتی یعنی «انقلاب صنعتی پنجم» در حال جاری شدن است. در این انقلاب، تلاش می شود به چهره خشک و حتی گاهی غیرانسانی انقلاب صنعتی، رنگ و رویی از انسانیت، دغدغه های محیط زیستی و … اضافه شود. با این حال برای ما که هنوز در ابتدای این اقتصاد هستیم، بهتر است آن را در ترکیب با انقلاب صنعتی پنجم در نظر بگیریم.
مقاله مفصل و خیلی خوبی بود. آفرین
واقعا امیدوارم که دست از سر اینترنت بردارن و کمی گسترده تر به این ماجرا نگاه کنن. واقعا داشتیم تو این زمینه خوب پیش می رفتیم. به امید اینکه همه چیز بهتر بشه.