نفت خام
نفت خام و مشتقات آن، اهمیت زیادی در صنایع گوناگون دارند. این واقعیت که مناطق قرارگیری ذخایر عظیم نفت با مناطق عمده مصرف آن تطبیق ندارد، نفت را به پدیده ای ژئوپلیتیکی تبدیل کرده که از هر تحول سیاسی به ویژه در مناطق استخراج و عرضه آن تأثیر می پذیرد. بـا گسـترش اقتصـاد جهانی، به صورت مشابه تقاضا برای مواد خام صنعتی از جمله نفت خام بیشتر می شود و همـین امـر فشار بر قیمت نفت را افزایش می دهد. برخی اوقات تغییرات مهمی نیز در تقاضا بـرای ذخیره سازی نفت خام در انبارهای روزمینی مشاهده می شود که به نوبه خود تغییـرات مربـوط بـه انتظـارات قیمت نفت را منعکس می کند.
شوک های بازار نفت
هر عاملی که موجب بروز اختلال در عرضه یا تقاضا در بازار نفت شود، به ویژه در حالتی که این عامل پیش بینی ناپذیر بوده و در کوتاه مدت قابل تعدیل نباشد، به عنوان شوک (تکانه) بر بازار نفت شناخته می شود. در بیشتر موارد این اختلالات به تغییر قیمت نفت منتهی می شود. شوک های نفتی با توجه به جایگاه مهم نفت در صنایع گوناگون، اغلب موجب بروز بحران هایی در اقتصاد کشورهای واردکننده نفت می شود و همچنین به دلیل تغییر شدیدی که در درآمدهای ارزی کشورهای صادرکننده نفت ایجاد می کند، تأثیر قابل توجهی نیز بر اقتصاد این کشورها دارد.
گفتنی است عرضه به میزان نفتی که موجود است، برمی گردد و معمولاً از سوی کشورهایی تعیین می شود که عضو اوپک هستند، اما در حال حاضر آمریکا به مدد رونق تولید میادین شیل این کشور، نقش پررنگ تری در عرضه ایفا می کند؛ بنابراین اگر کشورهای تولیدکننده بزرگ، نفت زیادی تولید کنند میزان عرضه بالا خواهد رفت. از سوی دیگر تقاضا با میزان نیازی که برای مصرف نفت وجود دارد، مشخص می شود. این نیاز اغلب برای مواردی مانند گرمایش، برق و حمل و نقل است. هرچه منطقه ای رشد اقتصادی بیشتری داشته باشد، تقاضای بیشتری برای نفت وجود خواهد داشت. رشد اقتصادهای سراسر جهان از زمان بحران مالی بهبود یافته و به حدی قوت پیدا کرده که مردم انرژی بیشتری مصرف می کنند.
از آنجا که عرضه از سوی کشورهای تولیدکننده بزرگ نفت تعیین می شود، تنش در یکی از این کشورها مشکلات عمده ای را ایجاد خواهد کرد؛ بنابراین اگر جنگ یا منازعه ای در یک منطقه تولیدکننده نفت روی دهد، ذخایر نفت ممکن است تهدید شوند و این مسئله بر قیمت نفت تأثیر خواهد گذاشت. مسائل ژئوپلیتیکی همواره یک عامل تأثیرگذار بر قیمت نفت بوده اند. به خصوص زمانی که وضعیت در خاورمیانه یا سایر مناطق نفت خیز ملتهب می شود، معمولاً قیمت نفت سیر صعودی پیدا می کند.
بحران نفتی
اکنون بیش از ۴۰ سال است که از بحران نفتی سال های ۱۹۷۴-۱۹۷۳ می گذرد. این رویداد با ظهور یک رژیم جدید در بازار جهانی نفت خام همراه بود که در آن قیمت های نفت در واکنش به نیروهای عرضه و تقاضا به سادگی دچار نوسان می شدند. این بحران زمانی شدت گرفت که قیمت نفت خام در طول تنها سه ماه به میزان تقریباً چهار برابر افزایش یافت و به دنبال آن کشورهای مصرف کننده نفت مجبور به ایجاد تعدیلات عمده ای شدند.
در برخی کشورهای صنعتی، واکنش دولت ها اعمال سقف قیمتی برای نفت خام تولید داخل و نیز قیمت محصولات نفتی پالایش شده مانند بنزین بود که این امر موجب کمبود بنزین و تشکیل صف های طولانی در پمپ بنزین ها شد که این اقدامات نیز اوضاع را وخیم تر کرد. از این گذشته، بسیاری از دولت ها از روش هایی مانند محدودیت سرعت، ممنوعیت تردد اتومبیل در روزهای تعطیل یا محدودکردن خرده فروشی بنزین استفاده کردند. با وجود این، تصویر صف های طولانی در پمپ بنزین ها و بزرگراه های خالی، خاطره کلی ما از بحران نفتی سال های ۱۹۷۴-۱۹۷۳ را شکل می دهد. اگرچه در واقعیت هیچ یک از این پدیده ها، پیامد اجتناب ناپذیر افزایش قیمت نفت خام نیستند.
ثبات قیمت نفت
پیش از سال ۱۹۷۳ قیمت دلاری نفت توسط نهادهای دولتی تنظیم می شد و همین امر ثبات قیمت نفت را در دوره های طولانی به وجود آورده بود. این ثبات قیمتی، تنها با چند تعدیل کوچک همراه بود که با اختلالات برون زای عرضه نفت در خاورمیانه هم زمان شد. چنین سیاستی سبب ایجاد نوسانات گه گاه تند در نرخ رشد قیمت نفت خام تعدیل شده با تورم شد.
سیستم تنظیم قیمت نفت
سیستم آمریکایی تنظیم قیمت نفت در اوایل دهه ۱۹۷۰ زمانی که ایالت متحده دیگر از هیچ ظرفیت مازاد در تولید نفت داخلی برای پاسخ گویی به تقاضای روزافزون داخلی برای نفت برخوردار نبود، پایان پذیرفت؛ درنتیجه ایالت متحده به صورت فزاینده ای به واردات نفت از خاورمیانه محتاج شد؛ نفتی که قیمت آن به صورت داخلی تنظیم شدنی نبود. چهار برابر شدن قیمت نفت خام وارداتی در سال های ۱۹۷۴-۱۹۷۳ سبب اعمال سقف قیمتی پایین تر برای قیمت نفت خام تولیدشده داخلی شد، اما خیلی زود، ناکارآمدی آن به عنوان یک راه حل مشخص شد.
اگرچه آخرین رد پاهای قیمت گذاری نفت خام داخلی در ایالات متحده تا اوایل دهه ۱۹۸۰ ادامه یافت، با توجه به مجموعه ای از مطالعات کاربردی، نوعی شکست ساختاری در فرایند سری های زمانی ناظر بر قیمت نفت خام WTI در اوایل سال ۱۹۷۴ وجود داشت که در نتیجه آن قیمت حقیقی نفت در پاسخ به شوک های عرضه و تقاضا مانند بسیاری دیگر از قیمت های حقیقی کالاهای صنعتی دچار نوسان شد.
افزایش ناگهانی قیمت نفت
بزرگ ترین و قابل توجه ترین افزایش ناگهانی قیمت نفت از سال ۱۹۷۹ تاکنون، در بازه زمانی اواسط سال ۲۰۰۳ تا اواسط سال ۲۰۰۸ رخ داد و قیمت نفت WTI از ۲۸ دلار به ۱۳۴ دلار در هر بشکه رسید. اتفاق نظر گسترده ای وجود دارد که این افزایش ناگهانی قیمت، ناشی از ایجاد اختلال در عرضه نفت نبود، بلکه از برخی افزایش های کوچک تقاضای نفت خام در دوره چند ساله ناشی شده بود. برخی این مورد را مطرح کرده اند که این تغییرات در تقاضا، ناشی از رشد و توسعه غیرمنتظره اقتصاد جهانی و نیز به دلیل تقاضای بیشتر برای نفت به ویژه از سوی اقتصادهای نوظهور آسیا بود. از آنجا که تولیدکنندگان نفت قادر نبودند این تقاضای بیشتر را تأمین کنند، قیمت نفت باید افزایش پیدا می کرد. یک دیدگاه جایگزین در میان برخی از ناظران این بوده است که این افزایش ناگهانی در قیمت نفت در بازار فیزیکی، بی سابقه بوده است و تنها می تواند درنتیجه مواضع سفته بازانه معامله گران در بازار آتی نفت، توضیح داده شود.
تنش های سیاسی مؤثر بر قیمت نفت
یکی از عوامل مهم و تأثیرگذار بر قیمت نفت، تنش های سیاسی، جنگ ها و درگیری های داخلی در کشورهای اوپک است. دو نکته مهم درباره موضوع مورد مطالعه اثرات ریسک سیاسی کشورهای اوپک وجود دارد؛ نخست اینکه کشورهای عضو اوپک سهم عمده ای از تولید نفت بازارهای جهانی را به خود اختصاص داده اند؛ از این رو مطالعه وقایع تأثیرگذار بر تولید نفت در این کشورها از اهمیت خاصی برخوردار است. دیگر آنکه کشورهای عضو اوپک در مقایسه با سایر تولیدکنندگان نفت عمدتاً دارای ریسک سیاسی بیشتری هستند؛ بنابراین مطالعه تأثیر ریسک سیاسی این کشورها از اهمیت بسزایی برخوردار است. بررسی شوک های نفتی نشان می دهد هم در کوتاه مدت و هم در بلندمدت، اهمیت سازمان های مؤثر انرژی در دنیا مانند اوپک، آژانس بین المللی انرژی و سازمان اطلاعات انرژی آمریکا را نشان می دهد و سایر مؤسسات تصمیم ساز و تخصصی در حوزه انرژی نیز می توانند در تغییر قیمت ها مؤثر باشند.
تغییرات دما و فصول
آب و هوا یکی از عوامل مؤثر بر میزان تقاضا و گاهی اوقات نیز مقدار عرضه نفت و فرآورده هاست. معمولاً در فصل های تابستان و زمستان تقاضا برای نفت افزایش می یابد. در زمستان پالایشگاه ها برای عرضه بیشتر نفت گرمایشی و در تابستان نیز به دلیل مصرف بیشتر بنزین به سبب کثرت مسافرت ها به نفت خام بیشتری نیاز دارند. معمولاً تشدید سرما و یخبندان سبب عکس العمل سریع بازار نفت، نفت سفید و گاز طبیعی می شود و ناگهان قیمت این کالاها سیر صعودی به خود می گیرند و به قولی پرواز می کنند. در تابستان و به ویژه ایام نزدیک به تعطیلات تابستانی به دنبال تقاضای بنزین برای مسافرت ها، قیمت این فرآورده و نیز نفت خام سیر صعودی به خود می گیرند.
دسته بندی عوامل مؤثر بر قیمت نفت
به طورکلی عوامل مؤثر بر قیمت نفت را می توان به دو گروه عمده عوامل بنیادین و عوامل غیر بنیادین تقسیم کرد. عرضه و تقاضا جزء عوامل بنیادین و بازارهای مالی در گروه عوامل غیر بنیادین مؤثر بر قیمت نفت قرار می گیرند؛ بنابراین تغییر در هریک از عوامل تعیین کننده، با عبور از این دو مجرا به صورت شوک نفتی ظاهر می شود. از طرف دیگر شوک های قیمت نفت می تواند اثرات مختلفی بر اقتصاد کشورهای گوناگون بگذارد که این اثرات به موقعیت کشور موردنظر در بازار جهانی نفت، ساختارهای اقتصادی و نهادی و سطح توسعه اقتصادی آن کشور بستگی دارد.
نوع دیگری از دسته بندی عوامل مؤثر بر قیمت نفت به شرح زیر است:
عوامل مؤثر بر قیمت نفت را می توان به سه گروه واقعیات فیزیکی، حوادث و اتفاقات غیرمترقبه و شرایط روانی بازار تقسیم کرد و با وجود وابستگی قیمت نفت به عرضه و تقاضا در بلندمدت، به جرئت می توان گفت در کوتاه مدت، حوادث غیرمترقبه و شرایط روانی بازار، وزنه اصلی را در تغییر قیمت نفت بر عهده دارند.
انواع شوک عرضه و تقاضا
براساس مطالعات، سه نوع شوک عرضه و تقاضا در بازارهای جهانی نفت وجود دارد:
- شوک های واردشده به دسترسی فیزیکی کنونی به منابع نفت خام (شوک های عرضه نفت)
- شوک های واردشده به تقاضای کنونی برای نفت بر اثر نوسان در چرخه تجاری جهانی (شوک های تقاضای کل)
- شوک های ناشی از تغییر در تقاضای احتیاطی (شوک های تقاضای احتیاطی).
افزون بر عرضه جهانی نفت و همچنین تقاضای جهانی کالاهای صنعتی برای نفت، عامل مؤثر دیگری بر قیمت جهانی نفت وجود دارد که عبارت است از تقاضای مختص بازار نفت که ماهیت آن متناظر با تقاضای احتیاطی برای نفت است. تقاضای احتیاطی می تواند به دلیل بی اطمینانی ناشی از نقصان در عرضه مورد انتظار به تقاضای مورد انتظار باشد. این تقاضا نشان دهنده سهولت ناشی از دسترسی به ذخایر نفت است که می تواند امنیت عرضه انرژی را هنگام وقوع اخلال در عرضه های نفتی تأمین کند.
انواع شوک های نفتی می تواند تأثیرات بسیار متفاوتی بر قیمت واقعی نفت داشته باشد؛ برای مثال افزایش تقاضای احتیاطی برای نفت خام سبب افزایش آنی، پایدار و زیاد قیمت واقعی نفت خام می شود. افزایش تقاضای کل برای تمامی کالاهای صنعتی نیز به افزایش با تأخیر، ولی پایدار در قیمت واقعی نفت می انجامد که باید مدنظر قرار بگیرد. اخلال در تولید نفت خام سبب افزایش اندک و زودگذر قیمت واقعی نفت در سال نخست می شود. تحلیل تاریخی نوسانات قیمت واقعی نفت نشان می دهد شوک های وارده به قیمت نفت، برخلاف باور عمومی بیش از آنکه ناشی از شوک عرضه نفت باشند، ناشی از ترکیب شوک تقاضای کل جهانی و شوک ناشی از تقاضای احتیاطی بوده اند. علاوه بر عوامل بنیادین (عرضه و تقاضای نفت)، عوامل غیر بنیادین نیز بر قیمت نفت تأثیرگذار هستند. در این میان می توان به سفته بازی و سوداگری در بازارهای مالی نفتی اشاره کرد. مهم ترین ویژگی مالی بازار جهانی نفت، وجود حجم بزرگی از معاملات آتی در آن است که قیمت نفت را متأثر می کنند.
رشد اقتصادی
رشد اقتصادی کشورهای مصرف کننده نفت یکی از مهم ترین عوامل مؤثر بر تقاضای این ماده و متعاقباً تعیین بهای آن است. نفت از گذشته عامل گردش چرخ تولید و اقتصاد کشورهای پیشرفته بوده است. در این میان، برخی معتقدند که استحصال نفت ارزان در حوزه خلیج فارس همواره یکی از عوامل عقب نگاه داشته شدن کشورهای نفت خیز این حوزه ها توسط دولت ها و سرمایه داران و شرکت های نفتی غربی بوده است. دسته دیگری از کشورهای متقاضی نفت که در سال های اخیر جزء بزرگ ترین متقاضیان نفت خام بوده اند، کشورهای درحال توسعه مانند چین و هند هستند که به ترتیب رتبه دوم و سوم واردات نفت خام جهان را پس از آمریکا دارند. اقتصاد پرشتاب این دو کشور پرجمعیت و رشد اقتصادی روزافزون آن ها، سبب به وجود آمدن بازار تقاضایی سنگین برای نفت خام شده است. بیشتر تحلیلگران نفتی رشد اقتصادی فزاینده چین را یکی از عوامل مهم شروع سیر صعودی نفت از سال ۲۰۰۴ میلادی می دانند.
کیفیت نفت خام
نفت خام انواع مختلفی دارد که بیش از ۷۰ نوع آن به مقدار تجاری، تولید و در بازار معامله می شود. شاید هیچ 2 نفت خامی را نتوان یافت که ویژگی های آن مثل هم باشد، اما می توان ویژگی هایی به دست آورد که از طریق آن و با مقایسه آن ها با ویژگی های نفت خام های شاخص مانند برنت، دبلیو.تی.آی و دوبی، بهای معقولی برای آن ها در بازار به دست آید؛ از جمله این ویژگی ها سبکی و سنگینی و ترشی و شیرینی است.
نفت وست تگزاس اینترمدییت (West Texas Intermediate) نوعی نفت خام بسیار باکیفیت است که در غرب تگزاس استخراج می شود، بسیار سبک است و سولفور بسیار کمی دارد؛ به همین دلیل به آن نفت سبک شیرین گفته می شود. هرچه مقدار سولفور موجود در نفت خام کمتر باشد بهتر و شیرین تر خواهد بود؛ به همین دلیل این نوع نفت خام سبک و شیرین بهترین گزینه برای تولید بنزین است و این کیفیت بالا سبب شده است که نفت وست تگزاس اینترمدییت شاخص اصلی نفت خام در قاره آمریکا باشد. نفت برنت (Brent Blend) ترکیبی از نفت خام به دست آمده از ۱۵ میدان نفتی مختلف در دریای شمال است. این نفت در مقایسه با نفت وست تگزاس سبکی و شیرینی کمتری دارد، اما همچنان برای تولید بنزین باکیفیت مناسب است. این نفت شیرین از چاه های نفتی متعلق به بریتانیا و نروژ استخراج می شود. نفت برنت در شمال غربی اروپا تصفیه می شود و شاخص عمده نفت خام در اروپا و آفریقا به شمار می آید. نکته مهم درباره نفت برنت این است که اگرچه گوگرد کمتری در مقایسه با نفت وست تگزاس دارد، بخش عمده قیمت گذاری نفت در جهان براساس این نوع نفت صورت گرفته و در یک دهه اخیر قیمت بیشتری در مقایسه با نفت وست تگزاس دارد و این موضوع از تولید گسترده نفت شل در ایالات متحده ناشی می شود. به طورکلی نفت های برنت و وست تگزاس سبک تر از نفت های خاورمیانه است و گوگرد کمتری نیز دارند که سبب شده کیفیت بهتر، آلایندگی و سمیت کمتر و قیمت بیشتری داشته باشند. نفت برنت شاخص اصلی قیمت گذاری نفت در مقیاس جهانی است.
عامل پایه ای در قیمت گذاری انواع نفت میزان گوگرد آن ها و درحقیقت میزان سنگینی نفت است. هرچه میزان گوگرد نفت بیشتر باشد، نفت سنگین تر و قیمت آن پایین تر است. مقدار گوگرد نفت برنت بیشتر از نفت وست تگزاس اینترمدیت و کمتر از نفت اوپک (OPEC) است؛ به همین دلیل به طورکلی قیمت این نوع نفت کمتر از قیمت نفت وست تگزاس اینتر میدیت و بیشتر از قیمت نفت اوپک است. کیفیت نفت خام را می توان با استفاده از چند شاخص ارزیابی کرد که مهم ترین شاخص های مطرح در این زمینه عبارت اند از API (که درواقع معیاری برای ارزیابی سبکی و سنگینی نفت است.)، درصد سولفور (که معیاری برای ترشی و شیرینی نفت است)، درجه انجماد (با توجه به اینکه، گاه نفت خام مسافت های طولانی را توسط لوله یا تانکر طی می کند، اگر در دمای بالایی منجمد شود، سبب می شود که در زمان گذر از مسیرهایی که دما پایین تر است، نفت در لوله ها یخ ببندد و درنتیجه جریان نفت را متوقف کند، برای مقابله با این رخداد، از مواد افزودنی شیمیایی دیگری استفاده می شود که بسیار هزینه بر است؛ بنابراین درجه انجماد نفت بسیار مهم است. گفتنی است طیف وسیعی از درجات انجماد (از 20 درجه بالای صفر تا 20 درجه پایین صفر) وجود دارد.)
همان طور که اشاره شد، نفت خام افزون بر «هیدروکربورها» ، ناخالصی هایی مانند نیتروژن، گوگرد، نمک و فلزات نیز در خود دارد. مقدار گوگرد (سولفور) موجود در نفت، یکی از مهم ترین عوامل مؤثر بر قیمت آن است. هیدروژن سولفید به سبب داشتن خاصیت اسیدی، خورندگی دستگاه های تقطیر را افزایش می دهد و به دلیل سمی بودن، خسارات جبران ناپذیری به محیط زیست وارد می کند؛ از این رو حذف آن از نفت خام ضرورتی انکارنشدنی و در عین حال پرهزینه است.
سبد نفتی اوپک نیز متشکل از نفت تولیدی کشورهای عضو اوپک است که کیفیت آن ها در مقایسه با نفت های قبل کمتر است. عمده ترین نفت های مؤثر در این سبد نفت های خام به دست آمده در الجزایر، اندونزی، نیجریه، عربستان سعودی، دبی، ونزوئلا و مکزیک است. به طورکلی نفت خام کشورهای عضو اوپک به دلیل داشتن سولفور زیاد از نوع ترش است و گزینه مناسبی برای تولید بنزین باکیفیت نیست. نفت سنگین ایران یکی از غلیظ ترین نفت های جهان است که درصد گوگرد، نیتروژن و فلزات سنگین بالایی دارد. هزینه استخراج و پالایش این نوع نفت خام در مقایسه با دیگر انواع نفت خام بیشتر است و به همین دلیل قیمت و مشتریان کمتری دارد.
بازار فرآورده ها و پالایش
یکی دیگر از عوامل مؤثر بر بازار جهانی نفت خام و بقای آن، وضعیت بازار فرآورده های نفتی است. نفت خام با اینکه به خودی خود ارزش ذاتی و استراتژیکی دارد، بدون پالایش و تبدیل به فرآوردهای نفتی فاقد ارزش بالفعل و ارزش معاملاتی و عملیاتی است؛ از این رو مسائلی که در حاشیه عرضه، تقاضا یا بهای فرآورده ها به وقوع می پیوندد، می توانند در مقاطعی بر بازار نفت خام مؤثر باشند. در میان بازار فرآورده ها، بازار بنزین و نیز نفت سفید تأثیرات بیشتری بر بازار نفت خام دارد. در برخی مقاطع حساس مانند تعطیلات تابستانی یا امواج سرما که تقاضا برای فرآورده هایی مانند بنزین یا نفت خام افزایش می یابد، تغییرات بها در بازارهای مربوط می توانند بر بهای نفت خام تأثیر بگذارند.
چشم انداز تقاضای نفت و تأثیر آن بر قیمت نفت
با اینکه هنوز هم نفت اصلی ترین منبع انرژی محسوب می شود و در چشم انداز 2030 انرژی جهان نیز، درصد بالایی از انرژی را تأمین خواهد کرد، انرژی های نو نیز می توانند در تعیین قیمت نفت مؤثر باشند؛ چراکه از یک سو بر تقاضای نفت تأثیر می گذارند و از سوی دیگر، زمینه سرمایه گذاری های جدید بر صنایع نفتی را کاهش می دهند.
هم بستگی با طلا
در تئوری رابطه میان قیمت طلا و نفت، قیمت نفت از دو کانال بر قیمت طلا تأثیر می گذارد؛ نخستین کانال این است که با افزایش قیمت نفت و افزایش هزینه های تولید، هزینه های تمام شده بالا می رود و این افزایش هزینه تمام شده سبب کاهش سودآوری شرکت ها می شود. طبیعی است در این حالت سرمایه گذاران در عرصه بین المللی با افت شاخص بورس ها، تمایل پیدا می کنند به سمت کالاهایی همچون طلا بروند که ارزش ذاتی دارد؛ پس افزایش قیمت نفت سبب افزایش قیمت طلا می شود. افزایش قیمت نفت در بلندمدت، اثر تورمی دارد؛ به همین دلیل بسیاری از سرمایه گذاران برای بیمه کردن سرمایه خود در مقابل این اثر تورمی، به سمت سرمایه گذاری در طلا سوق داده می شوند.
پیش بینی قیمت نفت
ممکن است این گونه به نظر رسد که اقتصاددانان، سیاست گذاران یا فعالان بازار مالی اگر بتوانند عوامل تعیین کننده نوسانات گذشته قیمت نفت را درک کنند، باید تصویر دقیق انتظارات درمورد قیمت آتی نفت را نیز درک کنند، اما ضرورتاً این گونه نیست؛ زیرا حتی اگر مدل های اقتصادی بازار جهانی نفت تاحدودی صحیح باشند، قیمت نفت تنها به اندازه ای پیش بینی می شود که عوامل تعیین کننده اش قابل پیش بینی باشند؛ مگر در مواردی که بتوان تحولات آینده این عوامل تعیین کننده را پیش بینی کرد. وقوع تغییرات ناگهانی در قیمت نفت که ناشی از تغییرات غیرمنتظره در تقاضا یا عرضه نفت باشد، اجتناب ناپذیر خواهد بود. به صورت کلی قیمت نفت خام تحت تأثیر دو دسته عامل اصلی قابل پیش بینی و غیر قابل پیش بینی است که در ادامه به بررسی آن ها می پردازیم:
عوامل قابل پیش بینی
- رشد جمعیت، رشد اقتصاد
- جهت گیری به سمت انرژی های پاک در سبد مصرفی جهانی
- افزایش تولید کشورهای واردکننده نفت خام مانند آمریکا
- کاهش قدرت اپک به دلیل ظهور تولیدکننده های جدید
- تقویت دلار در مقابل سایر ارزها
- فشار ناشی از مراجع زیست محیطی
- اتمام میادین سبز و تولید از میادین قهوه ای با هزینه بالاتر
عوامل پیش بینی ناپذیر
در کنار عوامل فوق، عواملی وجود دارند که قیمت را از روند طبیعی خود خارج کرده و نوسان های شدید ایجاد می کنند. جنگ ها، تنش های سیاسی، تنش های اقتصادی و رویدادهای طبیعی در این دسته جای می گیرند. با این حال در سال گذشته عامل پیش بینی ناپذیر ویروس کرونا، سایر عوامل را با قدرت کنار زد و سبب افت شدید در قیمت نفت خام شد.
