بورس ژاپن (توکیو)
در آخرین مطلب از سری مقالات بازارهای مالی بزرگ جهان به معرفی دیگر بازار مهم آسیای شرقی یعنی بورس اوراق بهادار توکیو رسیده ایم. کلان شهر توکیو علاوه بر جاذبه های توریستی و پذیرایی از میلیون ها مسافر در طول سال، در کنار نیویورک و لندن یکی از سه پایتخت مالی بزرگ جهان محسوب می شود. این شهر آسیایی با جمعیتی بسیار بالا و تراکم نسبتاً زیادی از شرکت های برتر چندملیتی نقش مهمی در عرصه اقتصاد جهانی داشته و به طور کلی کشور ژاپن همواره در تعیین سیاست های کلان اقتصادی و سیاسی جهان تأثیرگذار بوده است.
نگاهی به اقتصاد ژاپن
زمانی که صحبت از کیفیت و دوام کالاهای خارجی به میان می آید، معمولاً نام برندهای ژاپنی در ذهن اغلب ما ایرانیان تداعی می شود! کشور چشم بادامی های مؤدب آسیای شرقی از لحاظ میزان تولید ناخالص داخلی در رده سوم جهان ایستاده است؛ در حالی که ژاپن از لحاظ منابع طبیعی کشور چندان غنی محسوب نمی شود.
این رشد اقتصادی گسترده به واسطه نیروی انسانی سختکوش و سرمایه گذاری در صنعت و تکنولوژی های پیشرفته حاصل شده است. تمامی عوامل مذکور سبب شده اند که در حال حاضر ژاپنی ها بتوانند به عنوان یکی از قدرتمندترین صادرکنندگان خودرو، تجهیزات الکترونیکی، ابزار صنعتی و… بخش بزرگی از بازار جهانی را تصاحب کنند.
روند رشد اقتصادی ژاپن نسبتاً باثبات بوده و در بلندمدت تلاطمات شدیدی را تجربه نکرده است. از طرفی کسب وکارهای فعال در این کشور نیز از قدمت بالایی برخوردارند؛ بنابراین بانک های بزرگ معمولاً تمایل بالایی نسبت به ارائه وام به شرکت های ژاپنی از خود نشان می دهند.
البته شایان ذکر است که شیوع ویروس کرونا برای کشور ژاپن نیز آسیب های اقتصادی نسبتاً شدیدی را در پی داشته است!
بورس ژاپن چند سال قدمت دارد؟
بورس اوراق بهادار توکیو در پانزدهم می سال 1878 میلادی تحت عنوان «Tokyo Kabushiki Torihikijo» با هدایت وزیر دارایی وقت «Shibusawa Eiichi» که یکی از طرفداران سرسخت سرمایه داری بود، تأسیس شده و فرآیند معاملات بازار نیز در یکم ژوئن همان سال آغاز شد. در سال 1943 این بازار با ده بورس محلی در شهرهای بزرگ ژاپن ادغام شده و بورس یکپارچه ژاپن تأسیس شد.
عملیات بازار جدید بلافاصله پس از بمباران ناگازاکی متوقف و مجدداً سازماندهی شد. پس از اتمام مسائل و مشکلات مربوط به جنگ، سرانجام بورس جدید توکیو در شانزدهم می سال 1949 دوباره آغاز به کار کرد.
بورس ژاپن در بازه زمانی 1983 تا 1990 میلادی رشد عجیب و بی سابقه ای را تجربه نمود؛ تا جایی که در اوج سال 1990 و پیش از ریزش قریب الوقوع شاخص ها این بازار حدوداً 50 درصد سرمایه موجود در بازارهای سهام جهان را به خود اختصاص داده و در رده چهارمین بازار مالی بزرگ جهان قرار گرفت! البته شایان ذکر است که پس از ترکیدن این حباب قیمتی در بازار سهام و املاک، شاخص های بورس افت محسوسی را تجربه کردند.
ساختمان فعلی بورس ژاپن در بیست و سوم می سال 1988 افتتاح شده و طبقه تالار معاملات در روز سی ام آپریل همان سال بسته شد، تا فرآیند معاملات به صورت تمام الکترونیکی انجام شود.
دوره آموزشی از صفر تا سطح پیشرفته در ترید که با هدف “استاد تمامی ترید” طراحی شده است
در ادامه بورس ژاپن یک سامانه معاملاتی به نام «TSE Arrows» را در سال 2000 معرفی و راه اندازی کرد. در ادامه فرآیند الکترونیکی شدن بازار نیز سامانه معاملاتی جدید و پیشرفته «Arrowhead» در سال 2010 در دسترس سرمایه گذاران این بازار قرار گرفت.
ساختار بورس ژاپن چگونه است؟
سهام پذیرفته شده در بازار بورس ژاپن در سه بخش شامل بازار اول (راه اندازی از سال 1949 شامل شرکت های بزرگ)، دوم (راه اندازی از سال 1961 شامل شرکت های متوسط) و بازار شرکت های استارت آپی (راه اندازی از سال 1991) دسته بندی می شوند.
در تقسیم بندی دیگری بازار بورس ژاپن شامل پنج بخش یعنی بازار اصلی شامل بازارهای اول و دوم، بازار شرکت های استارت آپی شامل دو بازار Mothers برای شرکت های نوظهور با پتانسیل رشد بالا و Jasdaq برای شرکت های نوظهور با رشد استاندارد و همچنین بازار Tokyo Pro Market صرفاً مختص سرمایه گذاران حرفه ای می باشد.
بسیاری از سرمایه گذاران دسته بندی های موجود را عامل پیچیدگی و سردرگمی فعالان این بازار می پندارند، زیرا هر کدام از این بخش ها الزامات پذیرش و قوانین خاص خود را دارند.
بورس ژاپن نیز ابزار سرمایه گذاری متنوعی نظیر سهام، شاخص ها، اوراق قرضه، کالا، ETF و اوراق مشتقه در اختیار سرمایه گذاران قرار می دهد. همچنین این بازار یکی از بورس های متراکم از لحاظ کمیت شرکت های پذیرفته شده است؛ به گونه ای که هم اکنون بیش از 3700 کمپانی در فهرست شرکت های بورسی بازار توکیو حضور دارند؛ که ارزش بازار آن ها در مجموع بیش از 5 تریلیون دلار است.
شاخص Nikkei 225 چیست؟
Nikkei 225 مخفف عبارت Nikkei 225 Stock Average است، که نام مهم ترین شاخص بورس ژاپن می باشد. این شاخص قیمتی هم وزن متشکل از سهام 225 شرکت برتر پذیرفته شده در بازار بورس ژاپن است. بر اساس تاریخچه بازارهای مالی، نیکی قدیمی ترین شاخص در بازارهای مالی آسیا می باشد.
در واقع شاخص نیکی بورس ژاپن معادل شاخص میانگین صنعتی داوجونز در بازار سهام ایالات متحده است. این شاخص در گذشته (بین سال های 1975 تا 1985) Nikkei Dow Jones Stock Average نام داشت، اما امروزه نام آن از شهرت «Nihon Keizai Shimbun» معروف ترین روزنامه اقتصادی ژاپن ملقب به «Nikkei» برگرفته شده است؛ زیرا این روزنامه اقتصادی مسئولیت محاسبه و انتشار این شاخص را بر عهده دارد.
این شاخص از سپتامبر سال 1950 میلادی ایجاد شده است. ترکیب شاخص نیکی همه ساله در ماه سپتامبر بررسی شده و تغییرات لازمه در ماه اکتبر اعمال می شود.
از مهم ترین شرکت های پذیرفته شده در بازار اوراق بهادار توکیو می توان به Canon Inc (شرکت تجهیزات الکترونیکی)، Sony (شرکت چند صنعتی فعال در لوازم الکترونیکی، صنعت بازی های ویدئویی و تجهیزات سرگرمی) و Toyota (ابَر شرکت سازنده خودرو، پیشرانه و ماشین آلات) اشاره نمود.
موقعیت مکانی و زمان فعالیت بورس اوراق بهادار توکیو
ساختمان مرکزی بورس ژاپن در «Nihonbashi Kabutochō» محل تجمع شرکت های سرمایه گذاری و بزرگترین منطقه مالی ژاپن واقع شده است. بازار اوراق بهادار توکیو در روزهای کاری هفته یعنی دوشنبه تا جمعه طی دو جلسه معاملاتی (09 تا 11:30 و 12:30 تا 15) فعالیت می کند. البته سایر تالارهای معاملاتی ساعات کاری متفاوتی دارند.
این بازار همانند سایر رقبای جهانی خود در روزهای مشخصی از سال نظیر عید سال نو، تولد امپراطور، فرهنگ، بنیان گذاری کشور و… تعطیل است، اما به نظر می رسد که در اینجا تعداد تعطیلات نسبت به سایر بازارهای مالی مهم جهان کمی بیشتر باشد!
کلام پایانی
سری مقالات معرفی بازارهای مالی مهم جهان به پایان رسید و در طول این مطالب همواره سعی بر این داشتیم، که با شرایط اقتصادی کشور مبدأ، تاریخچه هر کدام از این بازارها، ساختار عملیاتی و شاخص های مهم آن ها آشنا شویم؛ تا به عنوان یک سرمایه گذار یا معامله گر با اطلاعات کامل تری نسبت به شرایط حاکم بر بازارهای مالی بین المللی در دنیای بورس و سرمایه گذاری فعالیت کنیم.