آشنایی با واحد پول پاکستان
روپیه از سال 1948 واحد پول رسمی پاکستان محسوب می شود. سکه ها و اسکناس ها توسط بانک مرکزی این کشور، یعنی بانک دولتی پاکستان، قابل صدور و کنترل است.
قبل از تقسیم پاکستان و هند، سکه ها و اسکناس ها توسط بانک مرکزی هند- انگلیس، یعنی بانک (رزرو هند) کنترل و صادر میشد.
درست از زمانی که تعلیق دلار ایالات متحده در سال 1971 مبنی بر تبدیل ارز کاغذی به هر فلز گرانبها صورت گرفت، روپیه پاکستان تبدیل به پولی فیات یا بدون پشتوانه شد.
قبل از فروپاشی سیستم برتون وودز یا نظام مدیریت پولی در اواخر جنگ جهانی دوم، ارز جهانی با نرخ ثابت برای تجارت بین المللی، به دلار متصل بود. این موضوع روپیه را نیز تحت تاثیر قرار داد.
در نظام پولی انگلیسی-پاکستانی، مقدار روپیه بر حسب هزار محاسبه می شود که شامل واحدهایی چون لخ، کرور، عرب و خراب است. در ادامه به جزییات بیشتری درباره این پول خواهیم پرداخت.
تاریخچه روپیه پاکستان
مخفف واحد پول پاکستان یا نماد ارز برای روپیه، PKR است. اغلب از روپیه، به عنوان روپایا یا روپای یاد شده است. روپیه از 100 پیم تشکیل شده است که با نماد Rp نشان داده می شود.
سکه روپیه، ساخته شده از نقره، قبل از سال 1947 در ایالات باهوالپور استفاده می شده است.
کلمه rūpiya از واژه سانسکریت ryapya اقتباس شده است که این کلمه به (نقره ساخته شده) یا (سکه نقره) معنا می شود.
در اصل معنای واژه روپیا، به فلز خوش فرم اطلاق می شود که در معنای خاص تری به عنوان (مهر) آن را معنی می کنند.
لفظ Rūpaya برای نشان دادن سکه معرفی شده توسط شاه سوری در زمان سلطنت از سال 1540 تا 1545 نیز استفاده شده است.
روپیه پاکستان پس از انحلال راج انگلیس در سال،1947 در پاکستان به طور ظاهرا رسمی به گردش درآمد. در ابتدا، پاکستان از سکه و اسکناس های هند-بریتانیایی استفاده می کرد.
در ابتدا پول های پاکستان در انگلیس صادر می شدند و به سادگی روی آنها مهر پاکستان زده می شد تا آنکه بعد از مدتی، پاکستان خودش شروع به چاپ کرد.
اکثر سکه های هند-بریتانیایی در آن زمان، مهروموم شده بودند. به همین دلیل سکه ها و اسکناس های جدید در سال 1948 صادر شد.
همانند روپیه هند، در ابتدا این پول به 16 سلانه تقسیم شد که هر کدام از آنها 4 عدد یا 15 عدد (پای) یا قسمت را شامل می شدند.
واحد پول در 1 ژانویه 1961 دچار تقسیم شد و روپیه به 100 قسمت در آمد. بعد از این در همان سال، تقسیمات از pice به paisa (در انگلیسی) تغییر نام دادند. با این حال از سال 1994 تاکنون سکه هایی با ارزش پائیزا (paisa) صادر نشده اند.
سکه های رایج پائیزا پس از سال 2013، به عنوان مبلغی قانونی به حساب نمی آمدند. در واقع سکه 1 روپیه ای، حداقل سود قانونی در پاکستان محسوب می شود.
سکه های روپیه پاکستان
در سال 1948 سکه ها در واحدهای یک عددی، یک دوم، یک چهارم و دو روپیه معرفی شد. یک سکه پائیزا در سال 1951 نیز به مجموع سکه ها اضافه شده است.
در سال 1951 سکه های یک، پنج و ده عددی نیز صادر شد که بعدا در همان سال یک سکه 10 پائیزا به بازار آمد.
در سال 1963سکه های 10 و 25 پاز از سکه های معرفی شده محسوب می شدند که پس از آن دو سکه دیگر نیز ارائه داده شد.
سکه یک روپیه ای در سال 1979 مجدد به بازار آمد که به دنبال آن سکه 2 روپیه ای در سال 1998 و سکه 5 روپیه ای در سال 2002 قابل معرفی است.
آخرین سکه های روپیه شامل 5، 10، 25 و 50 در سال 1996 همه متوقف شدند.
سکه های روپیه دو نشان مشخص دارند: بیشتر آنها دارای تصویر ابرهای بالای مسجد بدشاهی هستند اما این در واقع مختص دو سکه از روپیه پاکستان است.
سکه های یک و دو روپیه ای در سال 2007 از جنس نقره به آلومینیوم تغییر یافتند.
سکه های پائیزا در سال 2013 برای استفاده در معاملات قانونی متوقف شدند و سکه 1 روپیه ای به عنوان حداقل سود قانونی در این کشور باقی ماند.
در اکتبر 2015 دولت پاکستان یک سکه 5 روپیه ای اصلاح شده از نظر وزن و اندازه، دارای رنگی طلایی از ترکیب مس،نیکل و روی وارد بازار کرد.
در سال 2019 دولت پاکستان در 550 سالگی تولد سری گری ناناک دیو جی، به احترام افتتاح گوردواری جدید کارتارپور پاکستان، سکه ای به ارزش 50 روپیه معرفی و به بازار ارائه داد.
اسکناس روپیه پاکستان
در تاریخ 1 آوریل 1948، چاپ های موقت توسط بانک ذخیره و دولت هند به نمایندگی از دولت پاکستان صادر می شده است. این پول ها تنها به منظور استفاده در پاکستان صادر می شدند.
اسکناس های چاپ شده هند به شکلی که بدون بازخرید باشند، در اختیار پاکستان قرار می گرفت، این اسکناس ها شامل صفحه های چاپ شده هندی بودند که کلمات GOVERNMENT OF PAKISTAN به انگلیسی و “Hukumat-e PAKISTAN” به زبان اردو در زیر اسکناس اضافه می شدند.
نظام مندی دولت در سال 1948 با اسکناس های 1، 5، 10 و 100 روپیه ای آغاز شد. دولت تا سال 1980 به انتشار روپیه های تکی ادامه داد اما صدور اسکناس دیگر توسط دولت پاکستان در سال 1953 با صدور اسکناس های 2، 5، 10 و 100 روپیه ای تغییر کرد.
در سال 1957، اسکناس 50 روپیه ای و دو اسکناس روپیه دیگر در سال 1985 وارد بازار شد.
در سال 1986، اسکناس 500 روپیه ای معرفی شد که بعدها 1000 روپیه به دنبال آن صادر شد.
اسکناس های 2 و 5 روپیه ای در سال 1998 و 2002 جایگزین سکه شدند. اسکنای 20 روپیه ای نیز در سال 2005 و پس از آن 5000 روپیه در سال 2006 به بازار راه یافت.
تمامی اسکناس ها به غیر 1 و 2 روپیه ای تصویری از محمد علی جناح روی خود دارند. این عکس همراه با یک نوشته خاص، به نوعی مزین شده است.
طرح معکوس اسکناس های روپیه پاکستان، کمی متفاوت است و متن انگلیسی دارد. تنها متن اردو که در پشت صفحه اسکناس پاکستانی مشاهده می شود یک حدیث نبوی است به معنای (جستجوی معاش صادقانه یک عبادت است).
اندازه و رنگ اسکناس ها در روپیه پاکستان متفاوت است. تعداد اسکناس های بزرگ از نظر طول، در این نوع پول بیشتر است. با این حال هر فرقه یا دسته از اسکناس های روپیه، دارای یک رنگ است که در واقع رنگی غالب به نظر می رسند.
همه اسکناس ها برای اهداف امنیتی از یک علامت استفاده کرده اند. نخی که به شکل عرضی روی اسکناس کشیده شده است.
به طور مشخص، روی اسکناس های بزرگ تر، تصویری از محمد علی جناح مشهود است. در حالی که در اسکناس های کوچک تر، تصویری از هلال ماه و ستاره نمایان می شود.
اسکناس های روپیه حج و ویژه سالگرد
به دلیل حجم انبوهی از زائران که به پادشاهی سعودی مسافرت می کنند، در طول دهه 1950 بانک دولتی پاکستان تسهیلات ساده مبادله را برای زائران فراهم کرده است.
اجرای چنین طرحی، با موضوع چاپ های ویژه برای استفاده سریع زائران مطرح شد. اگرچه ابزارهای دیگری برای مبادله در نظر گرفته شده بود، اما سطح بالای بی سوادی در میان زائران پاکستانی و هزینه ای اضافی سبب شد که این طرح توسط دولت به عنوان روش مبادله در نظر گرفته شود.
استفاده از چاپ های حج تا سال 1978 ادامه داشت که تا این تاریخ، سهام چاپ ها بدون نیاز به چاپ های جدید با امضای فرمانداران جدید قابل استفاده بود.
باور بر این بود که با قطع استفاده از چاپ های حج، بیشتر مانده های اسکناس از بین می روند، با این حال بسیاری از اسکناس ها پس از فروش، توسط دولت و بانک پاکستان از بازار جمع شد.
قیمت ارزی روپیه پاکستان
روپیه تا زمانی که به پوند انگلستان متصل بود یعنی تا سال 1982 و دولت ضیا الحق، یک ارز شناور مدیریت شده به حساب می آمد. در نتیجه روپیه بین سال های 1983-1993 و1987 با 38.5 درصد کاهش ارزش روبرو شد.
با کاهش ارزش روپیه پاکستان، هزینه واردات مواد اولیه به سرعت افزایش یافت که این امر باعث فشار بر امور پاکستان و آسیب رسیدن به بسیاری از پایه های صنعتی این کشور شد. این موضوع سبب شد نرخ ارز روپیه پاکستان در برابر دلار ایالات متحده تا اواخر قرن کاهش یابد.
سپس زمانی فرا رسید که مازاد زیاد حساب جاری پاکستان، ارزش روپیه را در برابر دلار بالا برد؛ به این صورت که بانک دولتی پاکستان با حفظ نرخ بهره و خرید دلار، نرخ ارز را تثبیت کرد.
موضوع خرید دلار توسط پاکستان، هدفی به منظور ایجاد توانایی برای رقابت صادراتی کشور در پی داشت که تا حد زیادی محقق شد.
سقوط و صعود روپیه
در سال 2008 پس از انتخابات، فاجعه ای برای روپیه رخ داد. بین دسامبر 2007 و آگوست 2008 به مقدار 23 درصد از ارزش روپیه پاکستان از دست رفت و در برابر دلار آمریکا به پایین ترین رقم یعنی 79.2 در صد رسید.
دلایل عمده استهلاک ایجاد شده در واحد پول پاکستان، کسری حساب های جاری و تجاری بود که از زمان رونق اعتبار در پاکستان، پس از 2002 ایجاد شده بود.
به دلیل افزایش ستیزه جویی در مناطق گوناگون، سرمایه گذاری خارجی در این کشور شروع به سقوط کرد و مشکلات ساختاری تری از موضوع پرداخت، در معرض استهلاک قرار گرفت.
ذخایر ارزی به طرز فاجعه باری به 2 میلیارد دلار رسیده بود. با این حال تا فوریه 2011 ذخایر فارکس بهبود یافت و رکورد جدید را به ارزش 17 میلیارد دلار ثبت کرد. از این پول، بیش از 10 میلیارد دلار قرض گرفته شد که سود حاصل آن نیز قابل پرداخت بود.
در فوریه 2016 ارزش روپیه در برابر دلار آمریکا 104.66 پوند بود. در دسامبر 2017 پس از گفتگو با صندوق بین المللی پول، پاکستان موافقت کرد که ارزش روپیه را کاهش دهد و بانک دولت پاکستان اجازه داد که نرخ ارز به شرایط بازار پس از ماه ها و سال ها مقاومت تغییر کند.
روپیه پاکستان در پایین ترین سطح یعنی 110.67 در برابر دلار ایالات متحده قرار گرفت و در 15 ژوئیه پایین ترین سطح رکورد جدید خود یعنی 128.26 در برابر دلار ایالات متحده را تجربه کرد.
در 26 ژوئن 2019 مقدار روپیه در برابر دلار به پایین ترین سطح یعنی 161.50 رسید. روپیه تا به امروز همچنان در حال رشد و بهبود است.
