بازار سرمایه به عنوان یک بازار جذاب و پر ریسک شناخته می شود. شما می توانید حتی با مبالغ کم وارد این بازار شده و در فعالیت های اقتصادی مشارکت کنید. این بازار محلی جهت ارتباط صاحبان سرمایه و صاحبان ایده و فعالیت است تا با یکدیگر تعامل کنند. ازآنجایی که فعالیت در این بازار به لطف گسترش سامانه های آنلاین، آسان تر شده، تمایل سرمایه گذاران برای انتخاب این بازار به عنوان مقصد سرمایه گذاری افزایش یافته است. گرچه در این بازار نیز مانند سایر بازارهای سنتی و فیزیکی مانند زمین و ساختمان، مبادله صورت می گیرد، ولی نوع دارایی مبادله شده و ماهیت ان متفاوت است. در این مقاله با مفهوم فراکاب و هم چنین با انواع بازارها آشنا می شویم.
در بازار سرمایه، دارایی مالی مانند سهام، اوراق مشارکت و سایر دارایی های مالی دادوستد می شود. این دارایی مالی می تواند ماهیت کالایی داشته یا از جنس انرژی باشد. همین تفاوت ماهیت زمینه ساز شکل گیری بورس های چهارگانه شده است.
انواع بازار بورس
در کل جهان، بازارهای مختلفی در حوزه بورس وجود دارد و این تقسیم بندی به ایران نیز راه پیداکرده است. در ایران تاکنون چهار بازار بورس اوراق بهادار، فرابورس، بورس کالا و بورس انرژی راه اندازی شده و فعال هستند.
بازار بورس اوراق بهادار
بازار بورس ایران از سال ۱۳۸۳ شروع به فعالیت کرده است. در این بازار، سهام، حق تقدم سهام، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار دادوستد می شود. غالباً سهام شرکت های بزرگ تر و معتبرتر در این بازار پذیرفته می شوند. بازار بورس اوراق بهادار تهران دارای دو بازار اول و دوم است که بازار اول دو تابلوی اصلی و فرعی دارد. شرایط پذیرش شرکت ها در این تابلوها با یکدیگر متفاوت است. همچنین این بورس نمادی مختص به خود دارد که بورس» نام داشته و حقیقی ها نیز می توانند آن را معامله کنند.
بازار فرابورس
در این بازار نیز مانند بورس، سهام، حق تقدم و اوراق معامله می شود ولی قوانین پذیرش شرکت ها متفاوت تر و آسان تر از بورس است. همچنین بسیاری از شرکت ها با سرمایه کوچک تر، شفافیت کمتر و سودآوری کمتر در این بازار پذیرش می شوند. بازار فرابورس شامل ۵ بازار اصلی به نام های بازار اول، بازار دوم، بازار سوم، بازار پایه و بازار ابزارهای نوین است. شرایط پذیرش، عرضه و نقل وانتقال شرکت ها در بازار اول فرابورس نسبت به بازار دوم فرابورس سخت گیرانه تر است. در بازار سوم نیز معاملات عمده و بلوکی، حق تقدم سهام، پذیره نویسی سهام و سایر اوراق بهادار صورت می گیرد.
شرکت هایی که شرایط پذیرش در بازارهای اول تا سوم را نداشته باشند، در بازار پایه حضور خواهند داشت.
در بازار ابزارهای نوین، نیز ابزارهای مالی مانند صکوک معامله می شود.
درنهایت می توان گفت که بازار فرابورس نیز مانند بورس، نمادی مختص به خود با نام فرابورس» دارد که حقیقی ها می توانند آن را خریدوفروش کنند.
بازار بورس کالا
در بازار بورس کالا، عمدتاً کالاهای مشخص مانند مواد خام شرکت های تولیدکننده، محصولات کشاورزی و… معامله می شود. گندم، نفت، زعفران، فولاد ازجمله کالاهایی هستند که در این بازار دادوستد می شوند.
این بازار نیز به هدف تعادل عرضه و تقاضا کالاها و تسهیل معاملات ایجادشده و نماد مختص به خود تحت عنوان کالا» را دارا است.
بازار بورس انرژی
بورس انرژی محلی جهت دادوستد حامل های انرژی است که سال 1391 به هدف کشف قیمت منصفانه و تعادل بازاری تشکیل شده است.
دارایی هایی که در این بازار معامله می شوند شامل دارایی های فیزیکی مانند نفت، گاز، بنزین و… هستند.
این بازار عرضه کنندگان انرژی و تقاضاکنندگان آن را به یکدیگر مرتبط می کند. این بازار نیز مانند سه بازار مذکور دارای نماد است. نماد قابل معامله برای حقیقی ها انرژی 3″ است.
فراکاب چیست؟
نمادهای بورس های چهارگانه فراکاب نامیده می شوند که شامل نمادهای بورس، فرابورس، کالا و انرژی 3 هستند. درآمد شرکت های مذکور عمدتاً از خدمات و کارمزد معاملات تأمین می شود و ماهیت ساختاری آن ها شبیه به هیچ شرکت دیگری در بازار سرمایه نیست.
مزیت این شرکت ها به سایر شرکت ها در آن است که نیاز به مواد اولیه، تجهیزات یا سرمایه بالا جهت افزایش فروش و سودآوری ندارند. درواقع این شرکت ها تولیدی نیستند. همچنین ماهیت فعالیت آن ها با شرکت های ارائه کننده خدمات یا قراردادی نیز متفاوت است. مزیت دیگر این شرکت ها آن است که تحت هیچ شرایطی بسته نمی شوند و همگام با فعالیت بورس های چهارگانه به فعالیت خود ادامه می دهند.
شاید بد نباشد اثر نوسانات دلار و اتفاقات جهانی را نیز بر فراکابی ها بررسی کنیم. با توجه به ساختار خدماتی و کارمزد محور فراکابی ها، نوسانات نرخ دلار، تشدید تحریم ها، بر این شرکت ها بی اثر هستند و می توان آن ها را در طبقه شرکت های مستقل از نوسانات جهانی قرار داد. همچنین تغییرات نرخ بهره بانک ها و اخبار مرتبط با آن نیز فراکابی ها را متأثر نمی کند.
در شرکت های فراکاب، مبلغی که بابت کارمزد دریافت می شود با نسبت های مشخصی که از قبل تعیین شده میان بورس، سازمان بورس و دولت به عنوان مالیات تقسیم می شود. البته بخشی از این کارمزد نیز درامد شرکت بورس محسوب می شود. با این تفاسیر با افزایش حجم معاملات فراکابی ها، به افزایش درآمد این شرکت ها (جمع کارمزد دریافتی از خریدار و فروشنده) افزوده می شود.
بازدهی سهام فراکابی ها
شاید شنیده باشید که بازدهی سهام فراکابی ها بیش از سهام سایر شرکت ها است. با توجه به این که در محاسبه شاخص کل، مجموع ارزش شرکت ها محاسبه می شود، پس شرکت ها با ارزش بالاتر اثر بیشتری بر شاخص کل خواهند داشت. پس با رونق معاملات، دارندگان سهام فراکاب نفع بیشتری خواهند برد؛ زیرا پیوسته درآمد کسب می کنند و کاهش بازدهی یا زیان کمتری را متحمل می شوند؛ بنابراین ممکن است فراکابی ها را به عنوان گزینه سرمایه گذاری ببینید و تمایل داشته باشید سهامدار آن ها باشید.
با شرح فعالیت شرکت های این مجموعه، می توان اظهار داشت تغییر مقررات مربوط به کارمزدهای دریافتی و هرگونه تغییر خط مشی سازمانی در بورس های چهارگانه، بر فراکابی ها اثرگذار است. هرچند این گونه تغییرات نیازمند تغییرات اساسی تر در کلیت قوانین سازمان بورس است که بی شک نه تنها فراکابی ها بلکه سایر شرکت های پذیرش شده را متأثر خواهد کرد.
