بازار سرمایه به‌عنوان یک بازار جذاب و پر ریسک شناخته می‌شود. شما می‌توانید حتی با مبالغ کم وارد این بازار شده و در فعالیت‌های اقتصادی مشارکت کنید. این بازار محلی جهت ارتباط صاحبان سرمایه و صاحبان ایده و فعالیت است تا با یکدیگر تعامل کنند. ازآنجایی‌که فعالیت در این بازار به لطف گسترش سامانه‌های آنلاین، آسان‌تر شده، تمایل سرمایه‌گذاران برای انتخاب این بازار به‌عنوان مقصد سرمایه‌گذاری افزایش‌یافته است. گرچه در این بازار نیز مانند سایر بازارهای سنتی و فیزیکی مانند زمین و ساختمان، مبادله صورت می‌گیرد، ولی نوع دارایی مبادله شده و ماهیت ان متفاوت است. در این مقاله با مفهوم فراکاب و همچنین با انواع بازارها آشنا می‌شویم.
در بازار سرمایه، دارایی مالی مانند سهام، اوراق مشارکت و سایر دارایی‌های مالی دادوستد می‌شود. این دارایی مالی می‌تواند ماهیت کالایی داشته یا از جنس انرژی باشد. همین تفاوت ماهیت زمینه‌ساز شکل‌گیری بورس‌های چهارگانه شده است.
انواع بازار بورس
در کل جهان، بازارهای مختلفی در حوزه بورس وجود دارد و این تقسیم‌بندی به ایران نیز راه پیداکرده است. در ایران تاکنون چهار بازار بورس اوراق بهادار، فرابورس، بورس کالا و بورس انرژی راه‌اندازی شده و فعال هستند.
بازار بورس اوراق بهادار
بازار بورس ایران از سال ۱۳۸۳ شروع به فعالیت کرده است. در این بازار، سهام، حق تقدم سهام، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار دادوستد می‌شود. غالباً سهام شرکت‌های بزرگ‌تر و معتبرتر در این بازار پذیرفته می‌شوند. بازار بورس اوراق بهادار تهران دارای دو بازار اول و دوم است که بازار اول دو تابلوی اصلی و فرعی دارد. شرایط پذیرش شرکت‌ها در این تابلوها با یکدیگر متفاوت است. همچنین این بورس نمادی مختص به خود دارد که بورس» نام داشته و حقیقی‌ها نیز می‌توانند آن را معامله کنند.
بازار فرابورس
در این بازار نیز مانند بورس، سهام، حق تقدم و اوراق معامله می‌شود ولی قوانین پذیرش شرکت‌ها متفاوت‌تر و آسان‌تر از بورس است. همچنین بسیاری از شرکت‌ها با سرمایه کوچک‌تر، شفافیت کمتر و سودآوری کمتر در این بازار پذیرش می‌شوند. بازار فرابورس شامل ۵ بازار اصلی به نام‌های بازار اول، بازار دوم، بازار سوم، بازار پایه و بازار ابزارهای نوین است. شرایط پذیرش، عرضه و نقل‌وانتقال شرکت‌ها در بازار اول فرابورس نسبت به بازار دوم فرابورس سخت گیرانه تر است. در بازار سوم نیز معاملات عمده و بلوکی، حق تقدم سهام، پذیره‌نویسی سهام و سایر اوراق بهادار صورت می‌گیرد.
شرکت‌هایی که شرایط پذیرش در بازارهای اول تا سوم را نداشته باشند، در بازار پایه حضور خواهند داشت.
در بازار ابزارهای نوین، نیز ابزارهای مالی مانند صکوک معامله می‌شود.
درنهایت می‌توان گفت که بازار فرابورس نیز مانند بورس، نمادی مختص به خود با نام فرابورس» دارد که حقیقی‌ها می‌توانند آن را خریدوفروش کنند.
بازار بورس کالا
در بازار بورس کالا، عمدتاً کالاهای مشخص مانند مواد خام شرکت‌های تولیدکننده، محصولات کشاورزی و… معامله می‌شود. گندم، نفت، زعفران، فولاد ازجمله کالاهایی هستند که در این بازار دادوستد می‌شوند.
این بازار نیز به هدف تعادل عرضه و تقاضا کالاها و تسهیل معاملات ایجادشده و نماد مختص به خود تحت عنوان کالا» را دارا است.
بازار بورس انرژی
بورس انرژی محلی جهت دادوستد حامل‌های انرژی است که سال 1391 به هدف کشف قیمت منصفانه و تعادل بازاری تشکیل‌شده است.
دارایی‌هایی که در این بازار معامله می‌شوند شامل دارایی‌های فیزیکی مانند نفت، گاز، بنزین و… هستند.
این بازار عرضه‌کنندگان انرژی و تقاضاکنندگان آن را به یکدیگر مرتبط می‌کند. این بازار نیز مانند سه بازار مذکور دارای نماد است. نماد قابل معامله برای حقیقی‌ها انرژی 3″ است.
فراکاب چیست؟
نمادهای بورس‌های چهارگانه فراکاب نامیده می‌شوند که شامل نمادهای بورس، فرابورس، کالا و انرژی 3 هستند. درآمد شرکت‌های مذکور عمدتاً از خدمات و کارمزد معاملات تأمین می‌شود و ماهیت ساختاری آن‌ها شبیه به هیچ شرکت دیگری در بازار سرمایه نیست.
مزیت این شرکت‌ها به سایر شرکت‌ها در آن است که نیاز به مواد اولیه، تجهیزات یا سرمایه بالا جهت افزایش فروش و سودآوری ندارند. درواقع این شرکت‌ها تولیدی نیستند. همچنین ماهیت فعالیت آن‌ها با شرکت‌های ارائه‌کننده خدمات یا قراردادی نیز متفاوت است. مزیت دیگر این شرکت‌ها آن است که تحت هیچ شرایطی بسته نمی‌شوند و همگام با فعالیت بورس‌های چهارگانه به فعالیت خود ادامه می‌دهند.
شاید بد نباشد اثر نوسانات دلار و اتفاقات جهانی را نیز بر فراکابی ها بررسی کنیم. با توجه به ساختار خدماتی و کارمزد محور فراکابی ها، نوسانات نرخ دلار، تشدید تحریم‌ها، بر این شرکت‌ها بی‌اثر هستند و می‌توان آن‌ها را در طبقه شرکت‌های مستقل از نوسانات جهانی قرار داد. همچنین تغییرات نرخ بهره بانک‌ها و اخبار مرتبط با آن نیز فراکابی ها را متأثر نمی‌کند.
در شرکت‌های فراکاب، مبلغی که بابت کارمزد دریافت می‌شود با نسبت‌های مشخصی که از قبل تعیین‌شده میان بورس، سازمان بورس و دولت به‌عنوان مالیات تقسیم می‌شود. البته بخشی از این کارمزد نیز درامد شرکت بورس محسوب می‌شود. با این تفاسیر با افزایش حجم معاملات فراکابی ها، به افزایش درآمد این شرکت‌ها (جمع کارمزد دریافتی از خریدار و فروشنده) افزوده می‌شود.
بازدهی سهام فراکابی ها
شاید شنیده باشید که بازدهی سهام فراکابی ها بیش از سهام سایر شرکت‌ها است. با توجه به این که در محاسبه شاخص کل، مجموع ارزش شرکت‌ها محاسبه می‌شود، پس شرکت‌ها با ارزش بالاتر اثر بیشتری بر شاخص کل خواهند داشت. پس با رونق معاملات، دارندگان سهام فراکاب نفع بیشتری خواهند برد؛ زیرا پیوسته درآمد کسب می‌کنند و کاهش بازدهی یا زیان کمتری را متحمل می‌شوند؛ بنابراین ممکن است فراکابی ها را به‌عنوان گزینه سرمایه‌گذاری ببینید و تمایل داشته باشید سهامدار آن‌ها باشید.
با شرح فعالیت شرکت‌های این مجموعه، می‌توان اظهار داشت تغییر مقررات مربوط به کارمزدهای دریافتی و هرگونه تغییر خط‌مشی سازمانی در بورس های چهارگانه، بر فراکابی ها اثرگذار است. هرچند این‌گونه تغییرات نیازمند تغییرات اساسی‌تر در کلیت قوانین سازمان بورس است که بی‌شک نه‌تنها فراکابی ها بلکه سایر شرکت‌های پذیرش‌شده را متأثر خواهد کرد.
