شرکتهای بازرگانی برای تامین مالی فعالیتهای خود و پرداخت هزینههای رشد و توسعه به حجم بالایی از سرمایه گذاری نیاز دارند. واضح است که تامین این میزان سرمایه در زمانی محدود امکان پذیر نیست و باید از منبع دیگری برای تامین مالی استفاده کرد. دولتها نیز به منظور ارائه بهتر خدمات و کالاها به مردم، باید به میزان زیادی وام بگیرند. بازارهای مالی، این امکان را برای شرکتها و دولتها فراهم میکنند تا بتوانند از طریق فروش اوراق بهادار، نیازهای خود را برطرف کنند. از طرفی، سرمایه گذاران هم از طریق خرید این اوراق بهادار، بازده و رفاهشان را افزایش میدهند. بازار اولیه – اگر به شکلی درست عمل کند – میتواند برای اقتصاد سرمایه داری کاملا مفید باشد. چون این بازارها کانال مناسبی را برای سرمایه گذاران و وامگیرندگان فراهم میکنند و باعث میشوند تا سرمایهها به سمت کسانی که توان استفاده کارآمد از پول و سرمایه را دارند جریان پیدا کنند.
منظور از بازار اولیه بورس چیست؟
بازار اولیه یا «primary market» محلی است که شرکتها برای اولین بار سهام و اوراق قرضه جدیدشان را برای عموم و سرمایه گذاران به قیمت اسمی به فروش میگذارند. هر معاملهای پس از آن شامل بازار ثانویه میشود و در آن صورت میگیرد. نماد بازار اولیه در ایران، بانک و نماد بازار ثانویه، بورس است. در بازار اولیه، شرکتها پذیره نویسی و تأسیس میشوند و در بازار ثانویه سهام شرکتهای پذیرفته شده، معامله میشوند. سپس شرکتها به طور مستقیم سرمایه مورد نیاز خود را از طریق فروش سهام به مردم تامین میکنند که این کار از طریق پذیره نویسی انجام میشود.
پذیره نویسی از طریق بانکی که نماینده شرکت است یا سایر مؤسسات مجاز صورت میپذیرد. در این بازار، فروشنده اوراق، همان شرکت عرضه کننده سهام است. عرضه عمومی اولیه یا همان IPO، نمونهای از یک بازار اولیه است که اوراق بهادار شرکت برای اولین بار به عموم و بدون سابقه قیمت گذاری قبلی عرضه میشود. به زبان سادهتر، به روز اول عرضه سهام شرکتی که برای اولین بار وارد بورس شده است اصطلاحاً «عرضه اولیه» گفته میشود. در طول این زمان، درصد مشخصی از کل سهام یک شرکت برای نخستین بار از طریق بورس اوراق بهادار و توسط سرمایه گذاران بر اساس قیمت کارشناسی خریداری میشود. به عنوان مثال، تحلیل گران با بررسی جزئیات مالی شرکت X قیمت هر اوراق بهادار آن را ۱۸۰,۰۰۰ تومان تعیین میکنند. درنتیجه سرمایه گذاران میتوانند سهام این شرکت را در زمان IPO با این قیمت و مستقیماً از شرکت صادرکننده خریداری کنند.
این اولین فرصتی است که سرمایه گذاران میتوانند از طریق خرید سهام یک شرکت در سرمایه آن سهیم شوند. اما در روز عرضه اولیه سهام، هیچ نقدینگی یا منابعی به شرکت تزریق نمیشود. سرمایه سهام یک شرکت، از وجوه حاصل از فروش سهام آن در بازار اولیه تشکیل میشود. اصولا برای عرضههای اولیه در روز اول یک مقدار مشخص تعیین میکنند که نمیتوان در آن روز بیشتر از این مقدار، سهام شرکت را خریداری کرد. ولی از فردای آن روز همهچیز به حالت عادی برمیگردد و آن سهام مانند بقیه سهامهایی که در بورس وجود دارند معامله خواهد شد. عرضه اولیه سهام از دید سرمایهگذاران به دلیل اینکه عموماً بازدهای جذاب – حداقل ۲۰ درصدی – را در کمترین زمان محقق میسازد از جذابیتهای زیادی برخوردار است.
در عرضه عمومی اولیه شرکت فیسبوک، هر سهم چقدر قیمت گذاری شد؟
عرضه عمومی اولیه (IPO) شرکت فیس بوک در سال ۲۰۱۲، بزرگترین IPO یک شرکت آنلاین و یکی از بزرگترین IPO های بخش فناوری بود. بسیاری از سرمایه گذاران معتقد بودند که با توجه به محبوبیت این شرکت، ارزش سهام آن در بازار ثانویه، خیلی زود افزایش خواهد یافت. به دلیل تقاضای بالای سهام این شرکت در بازار اولیه، تضمینکنندگان، هر سهم را ۳۸ دلار قیمت گذاری کردند – یعنی اوج قیمتی آن بازار- و سطح عرضه سهام را با ۲۵ درصد افزایش به ۴۲۱ میلیون سهام رساندند. در نهایت ارزش سهام فیسبوک به ۱۰۴ میلیارد دلار رسید که از این منظر بزرگترین شرکت عمومی جدید محسوب میشد.
بازار اولیه بورس چه کاربردی دارد؟
همه شرکتها برای انجام فعالیتهای خود به سرمایه نیاز دارند که این سرمایه میتواند به صورت سهام یا وام باشد. به منظور افزایش سرمایه به شکل سهام، یک شرکت میتواند اوراق خود را به عموم مردم بفروشد. وقتی سهامها مستقیماً به عموم مردم فروخته میشوند، این کار از طریق بازار اولیه بورس انجام میشود. سرمایه گذاران معمولا در بازار اولیه بورس، برای خرید اوراق بهادار مبلغ کمتری به نسبت بازار ثانویه پرداخت میکنند. بازار اولیه، هم برای بازار سرمایه و هم برای کل اقتصاد بسیار حیاتی است. در واقع این بازار، محلی است که در آن سرمایه شکل میگیرد.
انتشار کلیه اوراق بهادار در بازار اولیه بورس، تحت مقررات سختگیرانهای قرار دارد. شرکتها در ابتدا باید بیانیههای خود را به کمیسیون بورس اوراق بهادار ارائه دهند و سپس صبر کنند تا پیش از انتشار در عرضه عمومی، تائیدیه خود را دریافت کنند. انتشار اوراق بهادار در چنین بازاری به شرکتها این امکان را میدهد تا پیش از وارد شدن به بازار ثانویه، سرمایه بیشتری جذب کنند. حق و حقوق سرمایه گذاران فعلی نیز بر اساس میزان سهامی که اکنون در اختیار دارند به آنها ارائه میشود و دیگر سرمایه گذاران نیز میتوانند در سهام جدید سرمایه گذاری کنند.
از آنجایی که اکثر منتشرکنندگان اوراق بهادار همیشه درگیر فعالیتهای مربوط به افزایش سرمایه نیستند، ممکن است از تجربه کافی جهت انجام این کار برخوردار نباشند. از طرفی هم عرضهکنندگان سرمایه پراکنده هستند و دستیابی به آنها نیازمند وجود سازمان خاصی است. در نتیجه شرکتها برای انتشار اوراق بهادار خود به سراغ «موسسات تامین سرمایه» میروند. موسسات تامین سرمایه در طراحی و فروش اوراق بهادار در بازارهای اولیه و ثانویه متخصص هستند و به عنوان واسطهای میان منتشرکنندگان و سرمایه گذاران قرار میگیرند. منتشرکنندگان، اوراق بهادار خود را به موسسات تامین سرمایه میفروشند. این موسسات برای شرکتهایی که به دنبال افزایش سرمایه آن هم به مقدار زیاد هستند امکاناتی را مانند مشاوره، تضمین فروش اوراق بهادار و بازاریابی فراهم میکنند.
عرضه خصوصی اوراق بهادار به چه صورت است؟
در سالهای اخیر، بیشتر شرکتها به عرضه خصوصی اوراق بهادار «Private Placements» روی آوردهاند و اوراق بهادار منتشر شده جدید خود را مستقیماً به موسسات مالی مانند صندوقهای بازنشستگی و شرکتهای بیمه عمر میفروشند. عرضه خصوصی اوراق بهادار، جایگزینی برای عرضه عمومی و سنتی اوراق بهادار به شمار میرود. عرضه خصوصی به شرکتها این امکان را میدهد تا بدون اینکه سهام خود را در دسترس عموم قرار دهند، به طور مستقیم به سرمایه گذاران برجسته بیشتری مانند بانکها، دسترسی پیدا کنند. از مزایای چنین کاری این است که شرکت دیگر مجبور نیست برای فروش اوراق بهادار منتشر شده خود در بورس اوراق بهادار ثبتنام کند و این خود باعث جلوگیری از اتلاف زمان و پول میشود. از معایب عرضه خصوصی، هزینه بهره بالای آن است. به این دلیل که موسسات مالی باعث محدودیت در فعالیتهای وام گیرندگان میشوند. به علاوه چون در این روش اوراق بهادار در بورس ثبتنام نمیشوند در نتیجه قابل خرید و فروش نیستند. بنابراین خریدار انتظار دارد مزایای بیشتری را در شکل بازده بالا از وام دهنده دریافت کند.
بازار اولیه چه نقشهایی را بر عهده دارد؟
سازماندهی انتشارات جدید اوراق بهادار، نیازمند بررسی قابلیت و چشمانداز پروژههای جدید است. یکی از عناصر مهم این سازماندهی، دانش کافی در خصوص ساختار مالی است که شامل الزامات و در دسترس بودن حقوق صاحبان سهام، نسبت بدهی به سهام اوراق کوتاهمدت و نسبت نقدینگی است که همهی این موارد باید در خصوص انتشارات جدید اوراق بهادار به دقت مورد بررسی قرار بگیرند. سازماندهی انتشارات جدید اوراق بهادار، به تحقیق و تجزیه تحلیل پیشنهادهای جدید برای انتشار اشاره دارد. در این راستا شرکتهای تخصصی وجود دارند که این وظایف را انجام میدهند و به عنوان «حامیان انتشار» عمل میکنند. این شرکتها در واقع پس از بررسیهای لازم با استفاده از نام خود، پشتوانه انتشار اوراق بهادار را تضمین میکنند. این تحقیقات مقدماتی نیازمند مطالعه دقیق جنبههای فنی، اقتصادی، مالی و قانونی شرکتهای صادرکنندهی اوراق است و پس از تائید این موارد، آن شرکت برای انتشار سهام در بورس صلاحیت کسب میکند.
گام دیگر در خصوص انتشار جدید اوراق بهادار، تضمین است. به این معنی که خرید مقدار مشخصی از سهام منتشر شده جدید با یک قیمت ثابت تضمین میشود. تضمینکنندگان نقش بسزایی برای موفقیت در انتشار اوراق بهادار، ایفا میکنند. آنها فروش اوراق بهادار منتشر شده را در صورتی که مورد قبول عموم واقع نشوند، تضمین میکنند. به همین دلیل، ریسک شرایط عدم اطمینان را از بین میبرند. خدمات تضمین، هم برای شرکت و هم برای عموم بسیار حائز اهمیت است. شرکتها دریافت پولشان را تضمین میکنند و سرمایه گذاران نیز از استرس دور میشوند.
فروش اوراق بهادار به سرمایه گذاران نهایی با عنوان «توزیع» شناخته میشود. این یک کار تخصصی است که توسط کارگزاران و معاملهکنندگان اوراق بهادار اجرا میشود و آنها ارتباطی مستقیم و منظم را با سرمایه گذاران برقرار خواهند کرد. در واقع سهام برای اولین بار در معرض عموم قرار میگیرد.
بازار اولیه بورس چه مزایا و معایبی دارد؟
مزایای بازار اولیه بورس
معایب بازار اولیه بورس
نظر شما چیست؟
تجربه شخصی شما از سرمایه گذاری در بازار اولیه چیست؟ به نظر شما بازار اولیه، چه مزایا یا معایب دیگری دارد؟ لطفا آنها را برایمان بنویسید.

















