مدل TTM چیست؟
بورس اوراق بهادار در ایران از سال ۱۳۴۶ با تعداد معدودی از شرکت شروع به کار کرد و به تدریج توسعه یافت اما با وقوع انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ و پس از آن آغاز جنگ تحمیلی در ایران تا سال ۱۳۶۸ هیچ فعالیتی نداشت و با پایان یافتن جنگ به تدریج با شروع فعالیت های عمرانی بورس نیز فعالیت خود را از سر گرفت و با افزایش تعداد شرکت های پذیرفته شده در بورس رونق گرفت. تا قبل از سال ۱۳۸۴ و تصویب قانون جدید اوراق بهادار در مجلس معاملات به شکل سنتی و حضور معامله گران اصلی بازار بورس در تالار شیشه ای خیابان حافظ انجام می گرفت. ولی پس از تصویب قانون مزبور و ورود الکترونیک در بورس ماهیت اطلاعات موجود در سایت نیز تغییرات عمده ای پیدا کرد و یکی از خدمات اصلی اطلاعات موجود در سایت TSETMC به عنوان مرجع اصلی معاملات بازار بورس بوده است. یکی از اطلاعات اصلی موجود در این سایت، سود هر سهم یک شرکت(EPS) و نسبت قیمت به درآمد(P/E) برای هر سهم بوده است که به شدت مورد توجه معامله گران بوده است. در این مقاله به این قسمت مهم و حیاتی و تغییرات به وقوع پیوسته در آن و توضیح مدل TTM می پردازیم.
★ سود هر سهم یا EPS چیست
همان طور که استحضار دارید یکی از انواع صورت های مالی شرکت ها، صورت سود و زیان است. در واقع صورت سود و زیان نمایانگر عملکرد یک شرکت در طی یک دوره زمانی است که محصول نهایی آن سود( زیان) خالص است. در تصویر زیر یک نمونه از صورت سود و زیان شرکت پتروشیمی زاگرس را مشاهده می فرمایید.
همان طور که می بینید سود خالص پس از کسر مالیات در دوره ۹ ماهه سال ۱۳۹۷ معادل ۳۳۴۴۲ میلیارد ریال بوده است. سود هر سهم نمایانگر عملکرد یک شرکت بورسی است که از تقسیم سود خالص پس از کسر مالیات به تعداد سهام شرکت به دست می آید. از آنجایی که تعداد سهام شرکت پتروشیمی زاگرس ۲٫۴ میلیارد سهم است سود هر سهم آن ۱۳۹۳۴ ریال خواهد بود.
۳۳۴۴۲۲۰۳۰۰۰۰۰۰ / ۲۴۰۰۰۰۰۰۰۰ = ۱۳۹۳۴
حال که با مفهوم EPS آشنا شدید بایستی به این نکته توجه داشته باشید که تمامی معامله گران به دنبال برآورد سود هر سهم سال آینده یک شرکت هستند تا در صورتی که احتمال افزایش سود هر سهم وجود داشته باشد اقدام به خرید سهام این شرکت ها نمایند و تحلیلگران بنیادی با استناد به مجموعه ای از داده های اقتصادی و پیش بینی آینده شرکت ها, سود هر سهم سال های آتی شرکت ها را برآورد می کنند. اهمیت این موضوع باعث شده است که در صفحه هر نماد بورسی اطلاعاتی در مورد سود هر سهم(EPS) آن شرکت درج گردد.
★ نسبت قیمت به درآمد هر سهم یا P/E چیست؟
این نسبت همان طور که از نام آن پیداست از تقسیم قیمت جاری( اصطلاحاً به آن قیمت تابلوی سهم می گویند) سهم بر سود هر سهم به دست می آید.لازم به ذکر است که در تمام دنیا استفاده از نسبت قیمت به درآمد هر سهم رایج است و به نوعی جزو ابزار رایج نزد تمامی معامله گران است. عموماً معامله گران از نسبت قیمت به درآمد هر سهم(Price/Earnings) میانگین بازار در محاسبه ارزش ذاتی شرکت ها استفاده می کنند. هم چنین در بازار بورس ایران نیز استفاده از این نسبت به عنوان ابزار رایج تحلیلگران بنیادی یاد می شود و همواره در کنار برآورد دقیق سود هر سهم به عنوان اصلی ترین فاکتور, تلاش می کنند تا با تخمین دقیق نسبت P/E بتوانند دقیق ترین برآورد را از ارزش ذاتی شرکت ها داشته باشند. توجه داشته باشید که رایج ترین شیوه ارزش گذاری در بین تحلیلگران بنیادی از رابطه زیر به دست می آید:
سود هر سهم برآوردی * قیمت به درآمد هر سهم برآوردی = ارزش ذاتی سهم
بنابراین همان طور که از متون فوق برداشت می شود نسبت P/E نیز به عنوان یکی دیگر از متغیرهای اثرگذار مطرح است. حال که با مفهوم و اهمیت جایگاه تحلیلی EPS و P/E نزد تحلیلگران آشنا شدید به روند تغییرات این دو می پردازیم.
★ سود هر سهم در مدل TTM
قبل از بهمن ۱۳۹۶ سازمان بورس شرکت های بورسی را ملزم کرده بود تا گزارش پیش بینی عملکرد خود را منتشر نمایند. به همین دلیل شرکت های بورسی و فرابورسی در چندین مرحله این گزارش را منتشر می کردند. در گام اول یک ماه مانده به شروع دوره مالی جدید پیش بینی از عملکرد سال مالی بعد خود منتشر می کردند و پس از آن متناسب با هر گزارش میان دوره ای گزارش پیش بینی خود را بازنشر می کردند و بسته به شرایط سود هر سهم پیش بینی خود را افزایش( تعدیل مثبت ) و یا کاهش( تعدیل منفی) می دادند و با هر تغییر در گزارش پیش بینی شرکت ها، در صورتی که تغییر بااهمیت بیش از ۲۰ درصدی انجام می شد نماد را بسته و بدون محدودیت نوسان بازگشایی می شد و در نتیجه عموماً تغییرات سنگینی را شاهد می بودیم. این موضوع در حالی که سادگی محاسبات را برای سرمایه گذاران در پی داشت اما به دلیل اینکه دیدگاه شرکت در آن دخیل بود و بعضاً ممکن بود شرکتی با نیت خاصی گزارش خود را تغییر دهد موجب گمراهی سرمایه گذاران را فراهم می آورد.
توجه فرمایید تا زمانی که قانون انتشار گزارش پیش بینی برای شرکت ها پابرجا بود آخرین سود هر سهم پیش بینی گزارش شده از سوی شرکت مبنای EPS گزارش شده سازمان بورس قرار می گرفت. اما از بهمن ماه ۱۳۹۶ مصوبه ای نزد سازمان بورس تصویب شد که پیرو آن شرکت ها از آن تاریخ به بعد مجاز به انتشار گزارش های پیش بینی عملکرد خود نبودند و هرگونه آثار مالی احتمالی در عملیات شرکت را مجبور بودند در گزارش جداگانه ای تحت عنوان گزارش تفسیری مدیریت و یا در قالب شفاف سازی ارائه کنند. بنابراین چون در این حالت از EPS پیش بینی شده خبری نبود، مجبور شدند که از مبنای دیگری جهت گزارش EPS در سایت TSETMC استفاده کنند. یکی از فرمت های جهانی گزارش EPS روشی تحت عنوان Trailing Twelve Months(دوازده ماهه گذشته) یا به اختصار TTM بوده است. اما منظور از EPS به روش TTM چیست؟ بر طبق الزامات سازمان بورس، شرکت های بورسی ملزم هستند تا در هر دوره سه ماهه صورت های مالی خود را گزارش نمایند. بنابراین می توان به سود هر سهم دوره های سه ماهه شرکت ها دسترسی پیدا کرد. مدل TTM چنین بیان می کند که شرکت ها را می توان بر اساس EPS دوازده ماه گذشته آن(۴ دوره سه ماهه) ارزیابی کرد. برای مثال تصویر زیر مربوط به صفحه سایت بورس برای شرکت پتروشیمی زاگرس با نماد زاگرس است که در تاریخ ۵ فروردین ماه ۱۳۹۸ گرفته شده است.
دوره آموزشی از صفر تا سطح پیشرفته در ترید که با هدف “استاد تمامی ترید” طراحی شده است
از آنجایی که در آن تاریخ صورت مالی ۹ ماهه شرکت منتشر شده است, بنابراین برای محاسبه سود هر سهم(EPS) 12 ماهه گذشته بایستی به ۹ ماهه ۱۳۹۷ و ۳ ماهه چهارم(فصل زمستان) سال ۱۳۹۶ شرکت مراجعه کرد. همان طور که پیش از این نیز رؤیت شد پتروشیمی زاگرس در دوره ۹ ماهه ۱۳۹۷ سود هر سهم ۱۳۹۳۴ ریالی را محقق کرده است. بر طبق محاسبات ذیل نیز سود هر سهم فصل زمستان ۱۳۹۶ شرکت نیز معادل ۳۵۶۶ ریال بوده است.
سود هر سهم ۱۲ ماهه ۱۳۹۶ : ۸۱۲۴ ریال
سود هر سهم ۹ ماهه ۱۳۹۶: ۴۵۵۸ ریال
سود هر سهم ۳ ماهه چهارم سال ۱۳۹۶:
۸۱۲۴ – ۴۵۵۸ = ۳۵۶۶
سود هر سهم ۹ ماهه ۱۳۹۷ : ۱۳۹۳۴ ریال
سود هر سهم به روش TTM
۱۳۹۳۴ + ۳۵۶۶ = ۱۷۵۰۰
همان طور که مشاهده می فرمایید سود هر سهم گزارش شده در سایت بورس اوراق بهادار ۱۷۵۰۰ ریال گزارش شده است. این رویه برای تمامی شرکت ها انجام می شود.
★ نسبت p/e هر سهم به روش TTM
حال که شیوه برآورد سود هر سهم به روش TTM را فراگرفتید، به توضیح نسبت قیمت به درآمد هر سهم در این روش می پردازیم. همان طور که پیش از این نیز مطرح شد نسبت P/E از تقسیم قیمت جاری سهم به سود هر سهم به دست می آید. تا قبل از اجرایی شدن مدل TTM از سود هر سهم پیش بینی شده که شرکت ها ارائه می دادند استفاده می شد. اما با اجرایی شدن مدل TTM از سود به دست آمده ناشی از روش مزبور, استفاده می شود. در مثال ما, قیمت پتروشیمی زاگرس ۶۱۱۹۰ ریال بوده است. ازآنجایی که سود هر سهم به روش جدید ۱۷۵۰۰ ریال به دست آمده است نسبت P/E در تاریخ ۵ فروردین ۱۳۹۸ برای پتروشیمی زاگرس برابر ۳٫۴۹ می شود:
قیمت جاری سهم پتروشیمی زاگرس : ۶۱۱۹۰ ریال
سود هر سهم به روش TTM : 17500 ریال
نسبت قیمت به درآمد هر سهم پتروشیمی زاگرس:
۶۱۱۹۰ / ۱۷۵۰۰ = ۳٫۴۹
✖ نکات مهمی که باید در رابطه با مدل TTM بدانید
① یکی از مزیت های مدل TTM این است که به ما مقدار سود هر سهم را با فرض عدم تغییر شرایط در آینده نشان می دهد. در نتیجه اگر شرایط بهتری رقم بخورد قطعاً سود هر سهم در روش TTM افزایش پیدا خواهد کرد و این موضوع نمایانگر پتانسیل های صعود در آینده خواهد بود. همان طور که گفتیم این روش مجموع سودهای هر سهم چهار دوره سه ماهه گذشته سهم را نشان می دهد. بنابراین اگر در دوره سه ماهه اخیر عملکرد شرکت بهبود پیدا کند مقدار EPS گزارش شده افزایش پیدا خواهد کرد.
② این روش برای شرکت هایی که روند سودسازی آن ها با نوسان زیادی همراه است کارا نیست. برای مثال شرکتی مانند سایپا که در برهه ای سود هر سهم محدود و در برهه ای دیگر زیان می سازد قطعاً این روش کارایی خود را از دست می دهد.
③ این روش برای شرکت هایی که با دگرگونی بزرگی در فعالیتشان روبه رو می شوند، کارایی خود را از دست می دهد. برای مثال شرکت صنعتی دریایی ایران با نماد خصدرا تا سال های متمادی زیانده بوده است. اما با تغییرات بنیادی که در شرکت رخ داد، این شرکت در سال ۱۳۹۵ سودآور شد. اگر این روش در آن سال نیز حکم فرما بود نمی توانست اطلاعات تحلیلی مناسبی را به سرمایه گذاران مخابره کند.
مؤلف: احمد لحیم گرزاده