بهترین نوع افزایش سرمایه کدام است؟

مفهوم افزایش سرمایه

پیش از آن که به پاسخ مستقیم به این سوال که “بهترین نوع افزایش سرمایه چیست؟” بپردازیم، لازم است مروری بر معرفی انواع روش های افزایش سرمایه، ویژگی ها و کاربرد آن ها داشته باشیم، در انتها و با شناخت ابعاد مختلف این موضوع می توانیم به سوال مذکور پاسخ دهیم. در اجرای پروژه ها و طرح های توسعه های و تحقق اهداف شرکت ها، بحث تأمین مالی یکی از پر چالش ترین و مهم ترین موضوعات برای ادامه حیات و توان حفظ رقابت و توسعه کمی و کیفی بوده و مالکان و مدیران بنگاه ها همواره به دنبال تهیه ارزان ترین منابع درزمانی کوتاه هستند تا قادر به اجرای به موقع طرح های توسعه باشند. در ایران تأمین مالی از طریق اخذ تسهیلات بانکی و گشایش اعتبار داخلی و خارجی سابقه ای دیرینه و اولویتی اصلی و جایگاهی مهم برای شرکت ها دارد، اما در اکثر اقتصادهای دنیا که سال هاست از بانک محور بودن خارج و به سمت بازار محور شدن رفته اند، گزینه اول شرکت ها برای تأمین منابع مالی استفاده از ظرفیت ها و ابزارهای بازار سرمایه است، چراکه بازارهای سرمایه در اکثر کشورهای توسعه یافته جایگاه ویژه ای دارد. هم اکنون یکی از مزیت های حضور شرکت های سهامی عام در بازار سرمایه، استفاده از مکانیزم افزایش سرمایه و جمع آوری وجوه ارزان برای اجرای پروژه ها و طرح های توسعه است که نیازی به طی مراحل طولانی اداری و سپرده گذاری و ارائه وثیقه و ضمانت و پرداخت سودهای گاه دو برابر مبلغ وام دریافتی ندارند و درنهایت موجب کاهش بهای تمام شده پول و محصولات و خدمات قابل ارائه می شوند. این مزیت نزد اکثر مدیران و سهامداران شرکت های سهامی عام خارج از بازار سهام پنهان مانده و یا عده ای از مدیران به دلیل نیاز به شفاف سازی اطلاعات و طی مراحل گاه سخت گیرانه پذیرش شرکت ها در بازار سهام، ترجیح می دهند در فهرست شرکت های بورسی یا فرابورسی درج نشوند و برای تأمین منابع مالی موردنیاز از همان سیستم بانکی با همه مشکلات و بالا بودن نرخ سود استفاده کنند.

افزایش سرمایه شرکت معمولاً به یکی از دو دلیل زیر هست:

• تأمین منابع مالی جدید برای گسترش فعالیت های شرکت
• اصلاح ساختار مالی و سرمایه شرکت

شرکت ها قبل از افزایش سرمایه، ابتدا مدارک و مستندات خود را روی سامانه کدال (codal.ir) ارسال می کنند. همچنین چند روز قبل از بسته شدن نماد و برگزاری مجمع عمومی فوق العاده، آگهی برگزاری مجمع روی سایت ذکرشده قرار می گیرد. این افزایش نیز به سهامداری تعلق می گیرد که در تاریخ اجرای مصوبه مجمع عمومی فوق العاده شرکت مبنی بر افزایش سرمایه، مالک سهام شرکت باشد.

چهار دسته اصلی بهترین افزایش سرمایه به شرح زیراند:

• از محل سود انباشته (سهام جایزه)
• از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده سهامداران
• از محل تجدید ارزیابی دارایی ها
• به روش صرف سهام

در ادامه به بررسی هریک از این روش ها پرداخته و پس از بیان ویژگی های هر روش در انتها، به سوال اصلی این مقاله پاسخ خواهیم داد.

روش سهام جایزه (از محل سود انباشته)

در حالی اکثر شرکت های سهامی عامی حاضر در بهابازارهای پیشرفته در برابر تقسیم سود حداقلی در مجمع سالانه از مزایای افزایش سرمایه از محل سود انباشته و اندوخته قانونی بهره مند می شوند که در ایران معمولاً سود و اندوخته ای در حساب شرکت ها برای انباشت و استفاده در افزایش سرمایه باقی نمی ماند. اما برخی شرکت ها به منظور جلب رضایت و حفظ سهامداران در طولانی مدت یا به دلیل وجود محدودیت هایی مانند لزوم رعایت مقررات قانونی سقف درصد سهامداری در بانک ها و بیمه ها، اقدام به اعمال افزایش سرمایه از محل سود انباشته و اندوخته قانونی می کنند. معمولاً شرکت ها مقداری از سود سالیانه را در حساب اندوخته ذخیره و در زمان مقتضی با انتقال موجودی این حساب به حساب سرمایه و انتشار اوراق جدید سهام سرمایه اسمی شرکت را افزایش می دهند و سپس اوراق سهام جدید را به نسبت سهام قبلی بین سهامداران توزیع می کنند. چون در این حالت سهامداران پولی بابت اوراق جدید پرداخت نمی کنند اصطلاحاً به این روش، روش سهام جایزه گفته می شود.

در این نوع افزایش، فرمی برای تکمیل ارسال نشده و وجهی برای واریز به حساب شرکت پرداخت نمی شود و همه سهامداران چه بخواهند و چه نخواهند نسبت به تعداد سهامی که دارند، سهام جایزه خواهند گرفت. درواقع، برخی شرکت ها همه سود قابل تقسیم را توزیع نمی کنند و درصدی را به عنوان سود انباشته و اندوخته لحاظ می کنند. همچنین گاه سودهای غیرعملیاتی را به جای تعدیل، در حساب اندوخته نگه می دارند. بنابراین در برابر عدم توزیع ۱۰۰ درصدی سود هر سهم سال های قبل یا بلااستفاده شدن مبلغ اندوخته قانونی، توانایی پرداخت ۱۰۰ تومان قیمت اسمی هر سهم در اعمال افزایش سرمایه فراهم می شود تا دیگر نیازی به آورده نقدی سهامداران با استفاده از مطالبات لحاظ شده آنان نباشد. بنابراین با اعمال افزایش سرمایه ۱۰۰ درصدی از این محل، مالک مثلاً هزار سهمی یک شرکت، هزار سهم جایزه آن هم بدون پرداخت وجه را خواهد گرفت. اما فقط بعد از تبدیل شدن به سهام عادی می تواند تصمیم به فروش یا نگهداری این نوع سهام بگیرد. همان طوری که پیداست این نوع افزایش از بهترین انواع افزایش سرمایه برای تأمین منابع مالی شرکت ها و افزایش انگیزه سهامداران برای سرمایه گذاری بلندمدت بوده و تنها عیب آن رقیق شدن تعداد سهام مخصوصاً برای شرکت های دارای سرمایه بالا است.

پس باید توجه کرد که مهم ترین ویژگی های این روش به شرح زیر است:

• عدم نیاز به پرداخت قیمت اسمی سهم
• سرعت گرفتن فرایند توسعه
• کمک به بهبود سودآوری شرکت
• عدم ورود نقدینگی از خارج شرکت

افزایش سرمایه از محل آورده نقدی

این نوع افزایش سرمایه مرسوم ترین روش بین شرکت های حاضر در بازار سهام کشور بوده و در جریان آن منابع مالی موردنیاز از سهامداران دریافت می شود. به این ترتیب شرکت خواهان تأمین مالی ۱۰۰ میلیارد تومانی، به ازای هر سهم یک سهم ۱۰۰ تومانی (درمجموع یک میلیارد سهم) منتشر کرده و فروش آن را با اولویت سهامدارانی که در مجمع فوق العاده جزء مالکان باشند، آغاز می کند. به همین علت به این نوع سهم، سهام حق تقدم گفته می شود. یعنی صاحبان حقیقی و حقوقی شرکت نسبت به سایرین حق تقدم دارند که آیا سهام منتشرشده را به قیمت هر سهم ۱۰۰ تومان خریداری کنند یا خیر. مثلاً در صورت اعمال افزایش سرمایه ۱۰۰ درصدی و مالکیت ۱۰۰۰ سهمی، باید ۱۰۰ هزار تومان به شماره حساب اعلامی شرکت واریز شود تا از سهام حق تقدم استفاده و به نام سهامدار شود. در صورت خرید سهام حق تقدم هم می توان طی مهلت قانونی ۳۰ یا در صورت تمدید، ۶۰ روزه مبادرت به فروش آن به قیمت مندرج در تابلو کرد. سایر سهامداران متقاضی خرید سهام حق تقدم باید علاوه بر قیمت تابلوی حق تقدم، ۱۰۰ تومان قیمت اسمی هر سهم را نیز بپردازند. آخرین نفری که در پایان مهلت قانونی ۳۰ یا ۶۰ روزه دارنده سهام حق تقدم باشد باید تا زمان تبدیل این نوع سهم به سهم عادی که گاه ۶ تا ۸ ماه طول می کشد، صبر کند. در صورت عدم تمایل به استفاده از سهام حق تقدم یا بی اطلاعی سهامداران، شرکت بعد از پایان مهلت قانونی و بسته شدن نماد سهام حق تقدم، اقدام به عرضه یک جای سهام حق تقدم استفاده نشده کرده و از محل فروش آن مبلغ قابل پرداخت به هر سهامدار (به نسبت تعداد سهام) را واریز می کند.

در روش از محل آورده نقدی می تواند توأمان با مطالبات لحاظ شده سهامداران باشد. به این معنی که اگر سود قابل تقسیم (DPS) مجمع سالانه تا زمان برگزاری مجمع فوق العاده و اعمال افزایش سرمایه توزیع نشده باشد یا هر دو مجمع سالانه و فوق العاده در یک روز یا به فاصله زمانی کمی برگزار شود، سود قابل توزیع به عنوان طلب سهامداران منظور شده و می تواند تأمین کننده بخشی یا تمام قیمت اسمی ۱۰۰ تومانی هر سهم حق تقدم باشد. به طور مثال، در صورت تصویب تقسیم سود ۵۰ تومانی هر سهم در مجمع سالانه و اعمال افزایش سرمایه ۱۰۰ درصدی در مجمع فوق العاده، متقاضیان استفاده از سهام حق تقدم فقط ۵۰ تومان به ازای هر سهم ۱۰۰ تومانی را پرداخت می کنند. چون ۵۰ تومان دیگر از محل سود و طلب سهامداران تأمین و پرداخت می شود. این در حالی است که برخی شرکت ها به رغم اعمال افزایش سرمایه در چند هفته یا چند ماه قبل از مجمع سالانه اعلام می کنند به دلیل زمان بر بودن ثبت سرمایه جدید در اداره ثبت شرکت ها، سود تقسیمی در مجمع سالانه پیش رو به سهام ناشی از افزایش سرمایه تعلق نخواهد گرفت.

پس باید توجه کرد که مهم ترین ویژگی های این نوع افزایش سرمایه به شرح زیر است:

• زمانی که شرکت اندوخته ای برای افزایش سرمایه ندارد و جهت ایجاد نقدینگی قصد افزایش سرمایه را داشته باشد از این روش استفاده می کند. لذا موجب تزریق نقدینگی به درون شرکت می شود.
• افزایش سرمایه درروش مطالبات و آورده نقدی زمان بر است تا جایی که ممکن است حتی تا ۶ ماه طول بکشد که سهام منتشرشده پس از افزایش سرمایه به پرتوها منتقل شود.
• سرعت گرفتن فرایندهای توسعه ای
• کمک به بهبود سودآوری در بلندمدت

افزایش سرمایه به روش صرف سهام

در بهابازارهای توسعه یافته به دلیل کارکرد بسیار مؤثر افزایش سرمایه از محل صرف سهام و نقش ویژه این نوع تأمین مالی، به این روش مبادرت ورزیده اند، اما در بازار سرمایه ایران این روش یکی از کم استفاده پذیر روش های افزایش سرمایه هست. عدم استفاده از این روش عمدتاً ناشی از عدم شناخت و توجیه نبودن مدیران از جزئیات این نوع افزایش سرمایه و نگرانی از به فروش نرفتن سهام عرضه شده است. درحالی که از این طریق و تعیین قیمت پذیره نویسی بر اساس شرایط بازار مناسب ترین رویه ای است که ضمن تأمین اهداف شرکت ها در تأمین مالی، منافع سهامداران را هم به صورت کاملاً منطقی حفظ می نماید. درصورتی که گزارش توجیهی حسابرس، مجوز سازمان بورس و رأی مجمع فوق العاده تأییدکننده افزایش سرمایه از محل صرف سهام باشد و نحوه صرف اضافه ارزش سهام فروخته شده و سلب شدن یا نشدن سهامداران وقت در پذیره نویسی هم توسط مجمع تعیین شود، سهام جدیدی به مبلغی مازاد بر مبلغ ۱۰۰ تومان قیمت اسمی هر سهم عرضه و به فروش می ترسد. بنابراین در تعریف افزایش سرمایه از محل صرف سهام باید گفت صرف سهام “تفاوت قیمت اسمی و قیمت فروش یک سهم” است که بعد از محاسبه آخرین قیمت هر سهم شرکت قبل از توقف نماد برای برگزاری مجمع فوق العاده و اضافه کردن آن به قیمت اسمی ۱۰۰ تومان و تقسیم آن به عدد دو (در صورت اعمال افزایش ۱۰۰ درصدی که معادل دو برابر شدن سرمایه شرکت است)، رقمی برای فروش سهام به دست می آید که مبنای پذیره نویسی سهام جدید می شود.

به طور مثال، اگر بهای هر سهم شرکت خواهان افزایش سرمایه ۱۰۰ درصدی، ۸۰۰ تومان باشد این عدد به علاوه ۱۰۰ تومان قیمت اسمی شده و با تقسیم عدد به دست آمده یعنی ۹۰۰ تومان به ۲، قیمت ۴۵۰ تومانی هر سهم برای فروش و پذیره نویسی حاصل می شود. در صورت پیشنهاد هیئت مدیره و تصویب مجمع فوق العاده، رقم به دست آمده نهایی می تواند با تخفیف چند تا چندین تومانی همراه شده و مثلاً ۴۰۰ تومان تعیین شود تا انگیزه سرمایه گذاران برای مشارکت در پذیره نویسی و خرید سهام جدید افزایش یابد. برهمین اساس برای تأمین مالی مثلاً ۱۰۰ میلیارد تومان سرمایه، ۲۵۰ میلیون سهم ۴۰۰ تومانی منتشر می شود تا در مدتی محدود از طریق بازار اولیه یا عرضه در بازار سوم فرابورس با امکان مشارکت یا عدم مشارکت سهامداران شرکت پذیره نویسی شود. با اتمام پذیره نویسی و جذب ۱۰۰ میلیارد تومان منابع موردنظر، مبلغ به دست آمده در ترازنامه شرکت و ذیل حسابی تحت عنوان صرف سهام درج می شود. پس به صورت خلاصه می توان گفت، در این روش شرکت سهام را به مبلغی بیش از قیمت اسمی و از طریق پذیره نویسی به فروش می رساند و تفاوت حاصل از قیمت فروش و قیمت اسمی را به حساب اندوخته منتقل یا در ازای آن سهام جدید به سهامداران قبلی می دهد. این مبلغ می تواند به سه شکل مصرف شود:

• تقسیم نقدی صرف سهام بین سهامداران: در این صورت این سود به عنوان سود غیرعملیاتی خواهد بود و با توزیع نقدی صرف سهام چیزی جز افزایش سرمایه به قیمت اسمی نصیب شرکت نمی شود. این نوع مصرف سرمایه جدید معقول نبوده و به ندرت استفاده می شود. در این حالت لازم است شرکت به اطلاع صاحبان سهام برساند که سود نقدی توزیع شده از محل صرف سهام یا بازده سرمایه است نه از محل فعالیت عملیاتی و بازرگانی شرکت و با توزیع نقدی صرف سهام میان سهامداران قبلی چیزی جز افزایش سرمایه به قیمت اسمی نصیب شرکت نخواهد شد.
• توزیع سهام جدید میان سهامداران: در این حالت برابر حساب صرف سهام، سهام جدید به قیمت اسمی منتشر و به سهامداران قبلی شرکت داده می شود که نتیجه آن برابر با افزایش سرمایه به قیمت اسمی است. این نوع شکل مصرف سرمایه جدید مانند نوع اول کمتر مورداستفاده قرار می گیرد.
• انتقال صرف سهام به حساب اندوخته قانونی: نوع سوم مصرف سهام به دلیل ایجاد بنیه مالی در شرکت جهت اجرای طرح های توسعه و پروژه ها بیشتر مدنظر بوده و طی آن منابع حاصله در ترازنامه شرکت و ذیل حقوق صاحبان سهام قرار می گیرد و به سهامداران قبلی شرکت، سهام جایزه داده می شود.

ذینفعان صرف سهام را می توان چهار دسته ی بازار، سهامدار اصلی، سهامدار جز و خود شرکت دانست.

• شرکت ها علاقه مند هستند با کمترین سهام منتشره، بیشترین تأمین مالی بلندمدت بدون سررسید را انجام دهند و با این کار بدون افزایش ریسک سهام شرکت، بر سودآوری و اعتبار شرکت بیفزایند.
• سهام دار اصلی شرکت که کنترل و مدیریت شرکت را در دست دارد بسیار علاقه مند است کنترل شرکت را همچنان حفظ کند و درصد سهام مدیریتی اش کاهش نیابد (به ویژه زمانی که درصد سهام مدیریتی آن ها شکننده و در حداقل ممکن برای مدیریت است). ضمناً با افزایش سرمایه در اغلب موارد مجبور به آورده نقدی به شرکت نباشد.
• سهام موردنظر باید در شرایط پذیره نویسی مورد اقبال بازار باشد. افزایش سرمایه با صرف سهام باید فرصتی را پیش روی بازار بگذارد. دورنمای مثبتی از سودآوری بالقوه در آینده، انتظارات مثبت از افزایش قیمت سهم و یا تخفیف مناسب در قیمت پذیره نویسی نسبت به قیمت بازار را در برداشته باشد.
• سهام داران جزء همواره به دنبال بازدهی بیشتر هستند بنابراین در پی این هستند که از محل صرف سهام بازدهی سریعی نصیبشان شود و نگرانی خاصی در کاهش درصد مالکیتشان در شرکت ندارند.

پس باید توجه کرد که مهم ترین ویژگی های این نوع افزایش سرمایه به شرح زیر است:

• رقیق نشدن بیش ازحد سهام و عدم تغییرات شدید قیمت سهام بعد از افزایش سرمایه
• تعیین درصد مشارکت سهامداران در سرمایه شرکت براساس ارزش جاری بازار نه قیمت اسمی
• ایجاد حساسیت در مدیران شرکت نسبت به آینده قیمت سهام
• هدایت سرمایه های سرگردان جامعه به سمت سرمایه گذاری مطمئن و آینده دار (باوجود منابع قابل توجه صرف سهام در اختیار شرکت، رشد سودآوری و EPS شرکت مضاعف می شود و این خود غنی شدن قیمت سهم و افزایش قیمت های قابل توجهی را برای سهامداران و کاهش ریسک سهم در بازار را در پی خواهد داشت.)
• کاهش ریسک سهام و افزایش اعتبار شرکت (اندوخته صرف سهام ریسک ناشی از عدم توان بازپرداخت بدهی ها را کاهش می دهد و این سبب افزایش اعتبار شرکت در بازار و صنعت می گردد.)
• نداشتن دغدغه مدیران در بازپرداخت منبع مالی
• دریافت سهام جایزه توسط سهامداران قبلی
• یکی از مهم ترین مزیت های صرف سهام، به کارگیری آن برای اصلاح ساختار مالی شرکت ها است. به ویژه در شرکت های دولتی خارج از بورس و شرکت های دارای پروژه های سرمایه گذاری که از یک سو نیاز به اصلاح ساختار سرمایه دارند و از سوی دیگر نیازمند منابع مالی سنگین برای پیشبرد طرح های توسعه هستند، این نوع افزایش سرمایه بسیار توصیه می شود.

با توجه به نکات ذکرشده، افزایش سرمایه با صرف سهام زمانى امکان پذیر است که میان منافع همه ذی نفعان تعادل برقرار شود و زمانى داراى فواید قابل توجه ای براى ذی نفعان خواهد بود که مبلغ حاصل از صرف سهام به اندوخته هاى شرکت منتقل شود و شرکت با سرمایه گذاری این منابع در دسترس بر سودآورى شرکت بیفزاید یا در صورت تصویب توزیع نقدى صرف سهام یا انتشار سهام جدید به ازاى آن، حداقل دو سال اندوخته صرف سهام در حساب یادشده نگه داشته شود تا شرکت با استفاده از آن بتواند بر توان سودآورى خود بیفزاید.

دوره اختصاصی

دوره نخبگان، استاد تمامی در ترید

دوره آموزشی از صفر تا سطح پیشرفته در ترید که با هدف “استاد تمامی ترید” طراحی شده است

دریافت اطلاعات بیشتر

افزایش سرمایه از تجدید ارزیابی دارایی ها

نوع دیگری از افزایش سرمایه، افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی ها (اعم از دارایی های مشهود چون زمین و ساختمان و تجهیزات و دارایی های نامشهود مانند سرقفلی و حق اختراع و ثبت) است. این نوع افزایش سرمایه در سایر بورس ها به ندرت استفاده می شود و در ایران هم به جز مقاطعی در دهه ۶۰ چندان مورداستفاده قرار نمی گرفت، اما مجدداً طی سال های اخیر مورداستفاده برخی شرکت ها مخصوصاً بانک ها و شرکت های بیمه قرارگرفته است. در این روش آن دسته از بنگاه های اقتصادی که در بازه ی زمانی مشخصی که طبق آیین نامه اعلام می گردد، اقدام به تجدید ارزیابی دارایی های خود نکرده اند، می توانند با رعایت مقررات قانونی و مفاد آیین نامه، دارایی های خود را تجدید ارزیابی کرده و مازاد حاصل از آن را به حساب سرمایه منظور کنند. با این اوصاف افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی ها از طریق ارزش گذاری دوباره دارایی هایی مانند زمین و ساختمان و لحاظ کردن قیمت گذاری جدید در سرمایه اسمی اعمال می شود. به طور مثال، اگر شرکتی در سال ۱۳۶۰ با بهای تمام شده زمین و ساختمان و تجهیزات و سایر دارایی ها به ارزش ۱۰۰ میلیارد تومان تأسیس شده و مشمول مقررات و آیین نامه ابلاغی باشد، می تواند با تهیه گزارش توجیهی حسابرس و اخذ مجوز سازمان بورس و به کارگیری کارشناس دادگستری، همه دارایی های خود را باقیمت های روز مجدداً ارزش گذاری کرده و مبلغ حاصله را به سرمایه اسمی اضافه کند تا سرمایه آن طی یک یا چند مرحله از مثلاً ۱۰۰ تا ۵۰۰ درصد افزایش یابد. این نوع افزایش هرچند دارای مزایایی است، اما چون موجب رقیق شدن سهام شرکت ها و افت سودآوری (به علت تقسیم سود بر تعداد سهام جدید) و افزایش هزینه های دارایی های استهلاک پذیر و مالیات می شود، توجیه چندانی برای اکثر شرکت ها ندارد.

حتی آن دسته از شرکت های زیانده که مشمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت باشند، می توانند برای حل مشکلات خود از افزایش سرمایه به روش تجدید ارزیابی دارایی اقدام کنند، اما به علت استهلاک پذیر بودن سایر دارایی های مشهود مانند ساختمان و ماشین آلات و زیان ناشی از آن در میان و بلندمدت، این شرکت ها هم رغبتی برای اعمال افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی ها نشان نمی دهند، ولی بانک ها و شرکت های بیمه به دلیل نوع فعالیت و لزوم رعایت مواردی چون ارتقا نسبت کفایت سرمایه از این روش استفاده کرده اند. می توان گفت، این روش در اقتصادهای تورمی انجام می شود. درواقع تجدید ارزیابی دارایی های شرکت به شرطی انجام می شود که بهای تمام شده کالا، دارایی ها و محصولات شرکت باارزش های جدید اختلاف زیادی داشته باشند. درروش تجدید ارزیابی نیز سهامداران پولی بابت دریافت سهام انتشاریافته پرداخت نمی کنند و پولی از خارج شرکت وارد نقدینگی آن نمی شود اما بالا رفتن ارزش دارایی های شرکت در نسبت های مالی ترازنامه تأثیرگذار است. در تجدید ارزیابی درصد مالکیت سهامداران تغییر نمی کند چون سهام هر شخص به نسبت مالکیت آن و متناسب با درصد افزایش سرمایه به طور مساوی واریز می شود و سهامدار جدیدی از طریق تجدید ارزیابی سهامدار نمی شود، همچنین ارزش دارایی های سهامداران نیز تغییر نمی کند و با افزایش سهامشان در پرتفوی قیمت سهام به همان میزان کاهش یافته و سهم رقیق می شود.

پس باید توجه کرد که مهم ترین ویژگی های این نوع افزایش سرمایه به شرح زیر است:

• انضباط در صورت های مالی و به روز شدن ارزش دارایی های شرکت
• عدم ورود نقدینگی جدید و عدم تغییر ارزش ذاتی شرکت (به عنوان عایدی محسوب نمی شود)

افزایش سرمایه ترکیبی

در این نوع افزایش سرمایه منابع مالی موردنیاز شرکت ها از دو یا سه محل تأمین می شود. مثلاً ممکن است ۶۰ درصد از افزایش سرمایه ۱۰۰ درصدی مدنظر مدیران از محل آورده نقدی یا مطالبات و ۴۰ درصد دیگر از محل سود انباشته یا صرف سهام و یا تجدید ارزیابی دارایی ها به دست آید. این نوع افزایش سرمایه کاربرد فراگیری در بازارهای سهام دنیا ازجمله ایران دارد و اغلب شرکت ها باهدف تأمین آسان منابع مالی، عدم فشار به سهامداران و ایجاد انگیزه و جلوگیری از رقیق شدن سهام، اقدام به افزایش سرمایه از دو یا سه محل می کنند. همانطور که در توضیحات بالا واضح است، تفاوت اصلی بین انواع روش های افزایش سرمایه، در محل تأمین این منابع جدید است.

بهترین افزایش سرمایه

افزایش سرمایه در وضعیت مالی و عملیاتی و درنهایت قیمت سهام شرکت ها نقش مهمی داشته و می تواند با تبعات متعدد و مستمری همراه باشند. بنابراین این موضوع هم مانند سایر موارد بااهمیت دارای نکات کاربردی است که با رعایت آن ها می توان ضمن کاهش ریسک و افزایش بازدهی، آگاهانه تر در بازار سرمایه حرکت کرد. به سوال “بهترین افزایش سرمایه” میتوان از دو بعد پاسخ داد، بهترین افزایش سرمایه برای شرکت و برای سهامدار. گرچه باید به این نکته بسیار مهم اشاره داشت که بی شک منافع بلندمدت سهامداران و شرکت ها با یکدیگر همسو و همجهت است، اما در اینجا سعی می کنیم از دو جنبهی شرکت و سهامداران به این سوال پاسخ دهیم:

• افزایش سرمایه از نگاه سهامداران:

اولین نکته، پیگیری اخبار مربوط به زمان، درصد و محل افزایش سرمایه شرکت هایی است که افراد مالک آن ها هستند یا بعد از بررسی اقدام به خرید کرده و یا می خواهند سهامدار آن ها باشند. با حضور در مجمع فوق العاده شرکت ها میتوان درباره استفاده یا عدم استفاده از حق تقدم و همچنین تجهیز منابع مالی (در صورت تمایل به خرید سهام حق تقدم) تصمیم گیری کرد. از طرف دیگر، با توجه به اینکه قیمت سهام شرکت ها بعد از اعمال افزایش سرمایه کاهش محسوسی می یابد. معمولاً با مشخص شدن درصد افزایش سرمایه و زمان تقریبی برگزاری مجمع فوق العاده، سهام در روزهای قبل از توقف نماد رشد می کند. مخصوصاً سهام شرکت های دارای قیمت ۱۰۰ تا ۲۰۰ تومانی هر سهم چون با اعمال افزایش سرمایه ۱۰۰ درصدی یا بیشتر، احتمال قیمت گذاری کمتر از ۱۰۰ تومانی هر سهم (که مرز روانی بهای سهام شرکت ها مخصوصاً شرکت های بزرگ است) هنگام بازگشایی نماد وجود دارد. به همین سبب معمولاً قبل از مجمع فوق العاده بهای سهام این دسته شرکت ها صعودی می شود. بنابراین بااطلاع از افزایش سرمایه شرکت ها، علاوه بر تصمیم گیری بهتر در مورد مشارکت یا عدم مشارکت، می توان از منفعت رشد احتمالی قیمت سهام هم بهره برد. اطلاع از ترکیب سهامداری و عملکرد گذشته سهامداران عمده نکته مهم دیگری است که در حمایت از افزایش سرمایه و در صورت لزوم تزریق نقدینگی نقش دارد. چون در صورت سابقه مثبت سهامدار یا سهامداران عمده در حمایت از افزایش سرمایه و خرید سهام حق تقدم مصرف نشده (که گاه به اندازه یک بلوک ۱۰ تا ۲۰ درصدی سهام می شود)، می توان به قطعیت افزایش سرمایه امیدوار بود. در غیر این صورت و با نهایی نشدن افزایش سرمایه، اعتبار، جایگاه و قیمت سهام شرکت ها به شدت افت می کند.

افزایش سرمایهها به هر روشی جذابیت های خاص خود را دارند. درروش سود انباشته و تجدید ارزیابی پس از باز شدن نماد و واریز سهام جدید به پرتفوی چون قیمت سهم کاهش پیداکرده مستعد رشد می شود و از این طریق به سهامداران خود سود مناسبی می رساند. (بعد از افزایش سرمایه میزان دارایی ریالی شما از سهم تغییر نمی کند یعنی قبل از افزایش سرمایه ۱۰۰ عدد سهم داشتید به ارزش ۱۰۰ هزار تومان. حالا بعد از افزایش سرمایه ۴۰۰ عدد سهم دارید به ارزش همان ۱۰۰ هزار تومان با این تفاوت که قبل از افزایش سرمایه قیمت هر سهم ۱۰۰ تومان بود و بعد از افزایش سرمایه ۲۵ تومان). شناسایی شرکت هایی که در آینده نزدیک یا دور قصد افزایش سرمایه از محل سود انباشته یا تجدید ارزیابی دارایی دارند، اطلاع از مهلت قانونی خرید و فروش سهام حق تقدم و زمان تبدیل سهام حق تقدم به سهام عادی و سپس دریافت برگه های جدید اوراق، آگاهی از زمان بازگشایی نماد شرکت ها بعد از مجمع فوق العاده باهدف تصمیم گیری در مورد خرید سهام شرکتی که در سبد سهام نبوده و یا فروش سهامی که قبلاً خریداری شده و یا اضافه کردن سهام عادی و از سوی دیگر خرید یا فروش سهام حق تقدم در صورت مناسب بودن قیمت، از دیگر نکاتی است که می تواند موردتوجه سهامداران قرار گیرد.

• افزایش سرمایه از نگاه شرکت:

همان طور که در توضیحات مربوط به هر روش افزایش سرمایه تا بدین جا شرح داده شد، مهم ترین تفاوت در روش های افزایش سرمایه، مربوط به محل تأمین مالی است. “بهترین افزایش سرمایه” به صورت مطلق سؤالی بی پاسخ است، چراکه شرایط متفاوت شرکت ها، مدیران را ملزم به استفاده از روش های متناسب با آن شرایط در افزایش سرمایه می کند، لذا نمی توان نسخه کلی را ارائه داد، اما در زیر به برخی از مهم ترین نکات مدنظر در افزایش سرمایه شرکت ها اشاره می کنیم:

• به صورت کلی آن نوع از افزایش سرمایه که باعث شود منابع جدیدی به شرکت وارد شود، همچون روش افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و صرف سهام می تواند وضعیت بهتری را برای شرکت ایجاد کند. (باید توجه داشت که بحران نقدینگی باعث می شود امکان افزایش سرمایه از محل آورده نقدی وجود نداشته باشد، لذا آنچه در سرتاسر این مقاله بر آن تأکید داریم، نسبی بودن بهترین روش افزایش سرمایه متناسب با شرایط شرکت و اقتصاد است.)
• روش هایی همچون تجدید ارزیابی دارایی ها از آنجایی که عملاً پولی وارد شرکت نمی شود، صرفاً یک عملیات حسابداری برای اصلاح صورت های مالی شرکت محسوب می شود. در این روش دارایی های بنگاه های اقتصادی به روز شده و میزان اعتبار آن ها نزد بانک ها افزایش می یابد. به این ترتیب نظام پولی نیز برای تسهیلاتدهی به شرکت ها ترغیب می شود.
• مزیت اصلی روش سود انباشته این است که باعث می شود سود انباشته شرکت از آن خارج نشود و در شرکت باقی بماند در راستای پیاده سازی طرح های توسعه شرکت مورداستفاده قرار گیرد.

درواقع سهامداران نباید باتوجه به میزان درصد افزایش سرمایه ها نسبت به یک سهم توجه کنند، بلکه باید “شرایط و بنیاد” شرکت را بررسی کرده و این نتیجه را بگیرند که لزوم افزایش سرمایه فعلی “منطقی” و برای شرکت و سهامداران سودآوری خواهد داشت. “درواقع آنچه مهمتر از افزایش سرمایه است، دلیل آن می باشد، اینکه چه میزان تأمین مالی و به چه دلیلی قرار است انجام شود است که کمک به پیدا کردن پاسخ سوال بهترین نوع افزایش سرمایه می کند”. (البته قطعاً توانایی و شرایط خود شرکت، برای مثال داشتن سود انباشته کافی درروش افزایش سرمایه از محل سود انباشته شرط لازم است).