حراج تک قیمتی در بورس چیست؟

استفاده از حراج معاملاتی در بازار سرمایه یکی از روش های مرسوم و متداول است. در حراج های معاملاتی سیستم های خرید و فروش بازار سرمایه (خریدار و فروشنده)، مبلغ خاصی را برای اوراق بهادار، کالا یا خدمات و غیره در نظر می گیرند و پس از به توافق رسیدن معاملات خود را انجام می دهند. منظور از حراج دو مرحله از داد و ستد در جریان معاملات است نه اعمال تخفیف روی سهام. همه معاملاتی که در بورس و فرابورس قیمت گذاری و خرید و فروش می شوند از این مکانیسم پیروی می کنند. حراج های معاملاتی انواع مختلفی دارند که حراج تک قیمتی یا ناپیوسته یکی از آن هاست. در این مقاله از سری مقالات آموزش بورس خانه سرمایه قصد داریم شما را با این حراج آشنا کنیم.

حراج ناپیوسته یا حراج تک قیمتی در بورس چیست؟

در حراج تک قیمتی یا همان ناپیوسته، تا مدت زمان مشخص معامله ای بین خریدار و فروشنده صورت نمی گیرد؛ به این صورت که انگار مانعی برای رسیدن سفارش های مربوط به خرید و فروش به یکدیگر وجود دارد. حراج ناپیوسته درواقع به منظور کشف قیمت و رقابت میان خریداران و فروشندگان که سبب شکل گیری عرضه و تقاضا در بازار می شود، ایجاد شده است. هدف از این حراج رسیدن به قیمت متعادل است تا هم خریدار و هم فروشنده از آن راضی باشند و رقابت میان عرضه و تقاضا را کشف کنند.

برای مثال پیش گشایش در بورس نوعی حراج تک قیمتی است که در آن تنها فروشنده و خریدار اقدام به ثبت سفارش می کنند، اما در آن زمان خرید و فروشی انجام نمی شود. در پایان حراج ناپیوسته، هنگامی که خریدار و فروشنده در یک رقابت به توافق مشترک رسیدند، مچینگ قیمت یا همان برابری قیمت خریدار و فروشنده صورت می گیرد و حراج ناپیوسته به حراج پیوسته تبدیل می شود. در این زمان می توان گفت عرضه و تقاضا به توازن رسیده و معامله صورت گرفته است.

به طورکلی می توان گفت حراج پیوسته و ناپیوسته در زمان انجام شدن معامله با یکدیگر تفاوت دارند؛ به این صورت که در حراج ناپیوسته ابتدا به منظور رقابت بین عرضه و تقاضا یک مرحله پیش گشایش و در پایان معامله پس از مچ شدن قیمت صورت می گیرد.

زمان یا موقعیت حراج ناپیوسته

برای حراج ناپیوسته یا تک قیمتی چندین موقعیت مختلف وجود دارد که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم.

پیش گشایش

پیش گشایش اولین گام برای حراج تک قیمتی است. نحوه کار پیش گشایش در بازار بورس به این صورت است که ابتدا سفارش های ثبت می شوند و پس از رقابت میان قیمت ها، به مچینگ قیمت می رسند. قیمت صفر تابلو نیز به دلیل وجود نوسانات قیمتی همان قیمت پایانی روز قبل است.

بازگشایی مجدد نماد یک سهم

دومین موقعیت حراج ناپیوسته زمانی است که برای بازگشایی مجدد نماد سهم به مجمع می رود. از آنجا که در مجامع مختلف عوامل متفاوتی روی ارزندگی سهام تأثیرگذار هستند، باید برای کشف قیمت جدید عرضه و تقاضا بار دیگر با یکدیگر رقابت کنند.

افشای اطلاعات شرکت ها

افشای اطلاعات شرکت ها سومین موقعیت برای حراج ناپیوسته است. تمامی شرکت های بورسی و فرابورسی موظف اند اطلاعات مهم و مؤثر را به صورت افشای اطلاعات روی سامانه کدال ببرند؛ بنابراین به دلیل آنکه اطلاعات افشاشده بر نحوه عملکرد شرکت مؤثرند، پس از افشای آن ها سهم بسته شده و پس از مدتی دوباره بازگشایی می شود که این بازگشایی مجدد به کشف قیمت جدید و به دنبال آن حراج ناپیوسته نیاز دارد.

نوسان بیش از 20 و 50 درصد قیمت

نوسان بیش از 20 و 50 درصد قیمت چهارمین موقعیت حراج تک قیمتی یا ناپیوسته است. نحوه این موقعیت به این صورت است که اگر سهمی در 5 روز کاری بیش از 20 درصد نوسان داشته باشد، برای بازگشایی مجدد آن حراج ناپیوسته برگزار می شود؛ بنابراین هرگاه شاهد نوسان 20 درصد باشیم، سهم از حراج پیوسته به حراج ناپیوسته منتقل می شود و با محدودیت دامنه نوسان در همان روز به صورت حراج تک قیمتی بازگشایی خواهد شد.

گره معاملاتی

پنجمین موقعیت حراج ناپیوسته مربوط به گره معاملاتی است. اگر شرکتی در بازار بورس مشمول گره معاملاتی شود، با محدودیت دامنه نوسان در روز معاملاتی بعد با استفاده از حراج ناپیوسته بازگشایی خواهد شد.

فرایند بازگشایی نماد معاملاتی با حراج ناپیوسته و پیوسته

با باز شدن بازار بورس در ابتدا بازگشایی نماد معاملاتی از طریق حراج تک قیمتی به مدت 30 دقیقه با یک مرحله پیش گشایش شروع شده و پایان آن نیز با اجرای حراج ناپیوسته یا همان تک قیمتی است. در زمان باقی مانده تا پایان جلسه معاملاتی در دامنه نوسان مجاز روزانه قیمت معاملات از طریق حراج پیوسته انجام می شود.

قیمت مرجع در حراج پیوسته همان قیمت کشف شده از حراج ناپیوسته است. برای شرکت های پذیرفته در بازار اول و دوم بورس و فرابورس دامنه نوسان مجاز 5 درصد است. درخصوص تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز بازار پایه فرابورس نیز دامنه نوسان مجاز به ترتیب 3، 2 و 1 درصد است.

کشف نکردن قیمت در حراج تک قیمتی

گاهی اوقات ممکن است در حراج تک قیمتی به دلایلی مانند برابر نبودن قیمت پیشنهادی خریدار با فروشنده یا تأیید نشدن حراج توسط سازمان بورس تأیید نشود؛ در این صورت با تشخیص سازمان بورس و پس از اطلاع رسانی، در همان جلسه معاملاتی یا در 90 دقیقه ابتدایی جلسه بعد حراج ناپیوسته بار دیگر تکرار می شود.

پس از این مراحل اگر همچنان کشف قیمت در حراج ناپیوسته بورس یا فرابورس صورت نگیرد، قیمت مرجع در دوره حراج پیوسته آخرین قیمت پایانی نماد معاملاتی خواهد بود. همچنین اگر قیمت گذاری حق تقدم سهام پس از افزایش سرمایه و حق تقدم در زمان عرضه پس از 2 نوبت حراج تک قیمتی صورت نگیرد، تا زمان کشف قیمت این حراج تکرار می شود.

مدت زمان حراج ناپیوسته درمورد زمان عرضه حق تقدم از شروع عملیات حراج آغاز شده و تا پایان جلسه معاملاتی ادامه خواهد داشت.

تفاوت بین حراج پیوسته و ناپیوسته

همان طور که گفتیم حراج تک قیمتی یا همان ناپیوسته یک مرحله پیش گشایش اضافی دارد که در آن زمان هیچ گونه معامله ای انجام نمی شود، اما در حراج پیوسته برخلاف حراج ناپیوسته امکان معامله خرید و فروش هم زمان و دوطرفه وجود دارد. همچنین برخلاف حراج پیوسته، حراج ناپیوسته در شرایط خاص امکان انجام بدون محدودیت نوسان را دارد.

سخن پایانی

در این مقاله به معرفی حراج تک قیمتی، نحوه انجام آن و تفاوت آن با حراج پیوسته پرداختیم. همان طور که می دانید حراج های معاملاتی در دو نوع پیوسته و ناپیوسته انجام می شوند و حراج تک قیمتی درواقع همان حراج ناپیوسته است. تفاوت اصلی حراج ناپیوسته با حراج پیوسته در زمان انجام آن هاست.

به این صورت که در نوع ناپیوسته یک پیش گشایش وجود دارد. این حراج در موقعیت های مختلف مانند پیش گشایش، بازگشایی مجدد نماد یک سهم، افشای اطلاعات شرکت ها، گره معاملاتی و نوسان بیش از 20 و 50 درصد قیمت انجام می شود. همچنین درصورت مچ نشدن قیمت در بازه مشخص شده برای حراج ناپیوسته، این حراج با تشخیص سازمان بورس امکان انجام مجدد را دارد.

پرسش های متداول