استاندارد حسابداری بین المللی شماره ی ۱، صورت های مالی الزامی و چگونگی ارائه ی آن ها را تعریف می کند. صورت های مالی اساسی عبارت اند از:
- صورت سود و زیان
- ترازنامه
- صورت جریان وجه نقد
- ورت سود و زیان جامع
- یادداشت های همراه صورت های مالی، شامل خلاصه ای از خط مشی های حسابداری
سه جز صورت مالی چیست؟
گزارش وجوه نقد، صورت سود و زیان و ترازنامه
هنگام تهیه صورت های مالی به چه مواردی باید توجه کرد؟
از ویژگی های اصلی تهیه صورت های مالی عبارت اند از:
- ارائه منصفانه
- مبنای تعهدی حسابداری (در مبنای تعهدی، معاملات و سایر رویدادها در زمان وقوع و نه در زمان دریافت یا پرداخت وجه نقد شناسایی و در اسناد و مدارک و حسابداری ثبت می شود و در صورت های مالی دوره های مربوطه انعکاس می یابد).
- مبنای کدام فعالیت (به این معنی که صورت های مالی بر مبنای این فرض تهیه می شوند که شرکت به فعالیت خود ادامه می دهد مگر اینکه مدیریت بخواهد (مجبور شود) آن را منحل کند).
- یکنواختی بین دوره ها
- اهمیت (صورت های مالی باید عاری از تحریف یا حذف هایی باشند که می تواند بر تصمیمات استفاده کنندگان صورت های مالی تاثیر بگذارد).
- اطلاعات قابل مقایسه برای دوره های پیشین باید ارائه شود.
اجزای صورت های مالی چیست؟
صورت سود و زیان
به طور کلی صورت سود و زیان به گزارش درآمدها و هزینه های یک شرکت در یک دوره زمانی خاص می پردازد. عناوین دیگری که برای صورت سود و زیان به کار می روند عبارت اند از صورت عملیات شرکت، یا صورت درآمدها. معادله سود و زیان به صورت زیر هست:
هزینه ها – درآمدها = سود (درآمد) خالص
به کسر هزینه های هر دوره از درآمدهای همان دوره، اصل تطابق اطلاق می شود. طبق این اصل، برای محاسبه صحیح سود هر دوره، باید هزینه های هر دوره از درآمدهای همان دوره کسر شوند. سرمایه گذاران اساسا صورت سود و زیان یک شرکت را به منظور ارزشیابی بررسی می کنند. از سوی وام دهندگان صورت سود و زیان شرکت ها را برای بررسی توان آن ها در بازپرداخت اصل تسهیلات دریافت شده و بهره آن مورد استفاده قرار می دهند.
تعریف اقلام صورت سود و زیان و تهیه صورت سود و زیان
در زیر نمایی کلی از صورت سود و زیان آورده شده که در ادامه به تفصیل تمامی آیتم های آن توضیح داده می شود (تمامی اعداد فرضی است):
- درآمدها (فروش): درآمدها مبالغی هستند که از محل ارائه و فروش خدمات یا محصولات با کسر تخفیفات در طول فعالیت های عادی واحد تجاری کسب می شوند. حسابداری بنگاه های اقتصادی به صورت تعهدی صورت می گیرد بدین معنا که شناسایی درآمد و هزینه بر مبنای انتقال وجه نقد نیست بلکه بر اساس یک سری معیارها و ضوابط خاص انجام می گیرد. شناخت درآمد متضمن ملاحظه این امر است که آیا شواهد کافی مبنی بر وقوع یک افزایش در خالص دارایی ها (حقوق صاحبان سهام) قبل از دوره مورد گزارش وجود دارد یا خیر. مبلغ دریافتی قبل از انجام کار منجر به شاخت درآمد نمی گردد زیرا تا زمانی که کار آنجا نشود، افزایش در دارایی ها ناشی از پیش دریافت با افزایشی مساوی در بدهی ها خنثی می گردد. به طور مثال، حق اشتراک سالانه یک مجله ماهانه که در آغاز دوره اشتراک دریافت می شود تا زمانی که مجله تولید و ارسال نشود (تا زمانی که واحد تجاری یک بدهی به شکل تعهد ایفا نشده مبنی بر تحویل مجله یا برگشت وجه دریافتی دارد)، به عنوان درآمد شناسایی نمی شود. برای نمونه، اگر شما کالایی را به مبلغ ۱۰۰ تومان بفروشید (کالا را تحویل دهید) و مبلغی بابت آن دریافت نکنید، همچنان ۱۰۰ تومان درآمد ثبت خواهید نمود ولی اگر مبلغ ۱۰۰ تومان را دریافت نمایید ولی کالا را تحویل نداده باشید، درآمدی ثبت نخواهد شد و شما این ۱۰۰ تومان را به عنوان یک تعهد در قسمت بدهی های ترازنامه (تحت عنوان پیش دریافت) ثبت می نمایید.
- هزینه ها: هزینه ها مقادیری هستند که برای ایجاد درآمد مصرف می شوند. هزینه ها شامل بهای تمام شده کالای فروش رفته، هزینه های عملیاتی، بهره (هزینه مالی) و مالیات می شوند. صورت سود و زیان همچنین شامل سودها و زیان هایی می شود که منجر به افزایش (سود) و یا کاهش (زیان) می شود. سود و زیان ممکن است حاصل فعالیت اصلی شرکت باشد و یا درنتیجه فعالیت های عادی کسب و کار نباشد و برای مثال، فروش ضایعات تولید و یا املاک و تجهیزات که شرکت دیگر به آن ها نیاز ندارد به عنوان سود یا زیان در صورت سود و زیان شناسایی می شود؛ بنابراین معادله سود و زیان به صورت زیر بازنویسی می شود:
زیان – سایر هزینه ها – سایر درآمدها + هزینه های عملیاتی – درآمد = سود (درآمد) خالص
ترازنامه
ترازنامه وضعیت مالی شرکت ها را در نقطه ای از زمان گزارش می کند و شامل دارایی ها، بدهی ها و حقوق صاحبان سهام هست که در ادامه فرم کلی آن و توضیحات هر مورد آورده می شود:
اقلام مهم ترازنامه
- دارایی ها: منابعی که درنتیجه مبادلات گذشته به کنترل شرکت درآمده اند و انتظار می رود که در آینده منافع اقتصادی ایجاد کنند.
- بدهی ها: تعهداتی هستند که درگذشته ایجاد شده اند و انتظار می رود که در آینده باعث خروج وجه نقد یا کاهش منابع اقتصادی شرکت گردند.
- حقوق صاحبان سهام: تفاوت بین دارایی ها و بدهی ها هست. تحلیل گران گاهی از حقوق صاحبان سهام به عنوان خالص دارایی ها یاد می کنند. نام دیگر حقوق صاحبان سهام، حقوق مالکانه هست.
- تمامی اقلام در صورتی در صورت های مالی شناسایی می شوند که ورود و خروج وجه نقد ناشی از آن محتمل باشد و ارزش یا بهای تمام مربوطه این اقلام به شکل قابل اتکایی قابل اندازه گیری باشد. دارایی ها و بدهی هایی وجود دارند که دارای ارزش هستند، اما در ترازنامه ثبت نمی شوند، برای مثال ارزش کارکنان و نیروی انسانی شرکت هرگز در ترازنامه ثبت نمی شود.
- دارایی های جاری: شامل وجه نقد و دیگر دارایی هایی می شوند که در طول یک سال مالی و یا یک چرخه عملیاتی (چرخه عملیاتی مدت زمانی است که برای تولید، خرید موجودی و فروش محصول و وصول وجه نقد لازم است) هرکدام طولانی تر است، تبدیل به وجه نقد می شوند یا مورد استفاده قرار می گیرند. دارایی های جاری به طور معمول با توجه به میزان نقد شوندگی در ترازنامه از بالا به پایین مرتب می شوند؛ بنابراین وجه نقد به عنوان نقدشونده ترین دارایی در اولین سطر در بخش دارایی ها گزارش می گردد. به طور کلی، دارایی های جاری اطلاعاتی را در مورد فعالیت های عملیاتی شرکت ها به دست می دهند.
- بدهی های جاری: تعهداتی هستند که طی یک سال مالی یا یک چرخه کامل عملیاتی باید پرداخت شوند. به شکل خاص، هر تعهدی که دارای ویژگی های زیر باشد، بدهی جاری قلمداد می گردد:
- موعد سررسید آن طی یک چرخه عملیاتی باشد.
- موعد سررسید آن طی یک سال مالی آینده باشد.
- اساسا برای اهداف معاملاتی و خرید و فروش کوتاه مدت نگهداری شود.
- هیچ گونه قید و شرطی برای به عقب انداختن موعد سررسید به بیش از یک سال وجود ندارد.
- دارایی های جاری منهای بدهی های جاری، سرمایه در گردش را تشکیل می دهند. کمبود سرمایه در گردش می تواند سبب به وجود آمدن مشکلات نقدینگی برای شرکت گردد و بیش از اندازه بودن سرمایه در گردش نیز می تواند نشانگر عدم استفاده درست و اثربخش از دارایی ها باشد.
- دارایی های غیر جاری: دارایی های جاری در مدت زمان کمتر از یک سال یا کمتر از یک چرخه عملیاتی، نمی توانند تبدیل به وجه نقد شوند. این نوع از دارایی ها اطلاعات را درباره فعالیت های مرتبط با سرمایه گذاری شرکت ها ارائه می دهند که پایه و اساس فعالیت های شرکت هست.
صورت جریان وجوه نقد
صورت جریان وجوه نقد اطلاعاتی فراتر از آنچه صورت سود و زیان بر پایه حسابداری تعهدی در اختیار قرار می دهد، تهیه می کند که بر پایه حسابداری نقدی استوار است. این اطلاعات شامل:
اطلاعات درباره دریافتی ها و پرداختی های نقدی شرکت در طول دوره مالی
اطلاعات درباره فعالیت های عملیاتی، سرمایه گذاری و تامین مالی شرکت
درک تاثیر حسابداری تعهدی بر جریان های نقدی
با استفاده از اطلاعات به دست آمده از صورت جریان وجه نقد می توان به برآورد نقدینگی شرکت، توان ایفای تعهدات و انعطاف پذیری مالی ارزیابی کرد و به سوالات زیر پاسخ داد:
آیا عملیات معمول شرکت جریان نقد مناسب برای باقی ماندن شرکت در رقابت تولید می کند؟
آیا شرکت نقدینگی لازم برای پرداخت بدهی هایی که سررسید آن ها فرا می رسد را دارد؟
آیا شرکت نیاز به تامین مالی جدید دارد؟
آیا شرکت توان رویارویی با حوادث غیرمنتظره را دارد؟
آیا شرکت می تواند از فرصت های پیش رو بهره کافی ببرد؟
دسته بندی جریان های نقدی در طبقات مختلف
تصویر زیر نمایی از صورت جریان وجه نقد هست که در ادامه آیتم های آن توضیح داده می شود.
تمامی اقلام در صورت جریان وجوه نقد از دو منبع ناشی می شوند: ۱) اقلام صورت سود و زیان ۲) تغییرات در حساب های ترازنامه. تمامی دریافت ها و پرداخت های یک شرکت در سه دسته فعالیت های عملیاتی، سرمایه گذاری و یا تامین مالی (طبق استانداردهای ایران در پنج دسته) جای می گیرند.
- جریان های نقدی حاصل از فعالیت های عملیاتی: جریان های نقدی حاصل از عملیات یا جریان نقدی عملیاتی نیز نامیده می شود، شامل جریان نقدی ورودی و خروجی حاصل از عملیاتی است که سود خالص شرکت را تحت تاثیر قرار می دهد.
- جریان نقدی ناشی از بازده سرمایه گذاری ها و سود پرداختی بابت تامین مالی: شامل جریان های نقدی ورودی و خروجی حاصل از دریافت بهره و سود نقدی و پرداخت بهره و سود نقدی هست.
- جریان ناشی از مالیات بر درآمد: شامل جریان های نقدی خروجی حاصل از پرداخت مالیات هست.
- جریان نقدی حاصل از فعالیت های تامین مالی: شامل جریان های ورودی و خروجی حاصل از فعالیت هایی است که بر ساختار سرمایه شرکت تاثیر می گذارد.
توجه داشته باشید که تحصیل سهام و یا اوراق بدهی شرکت های دیگر (به جز اوراق معاملاتی) و وام های اعطایی به دیگران به عنوان فعالیت های سرمایه گذاری دسته بندی می شوند، ولی سود حاصل از این سرمایه گذاری ها (دریافت بهره و سود پرداختنی) به عنوان فعالیت های عملیاتی گزارش می شوند. همچنین توجه به این نکته ضروری است که اصل وام های دریافتی از دیگران تحت عنوان فعالیت های تامین مالی قرار می گیرد، در حالی که بهره پرداختی بابت آن ها به عنوان فعالیت عملیاتی دسته بندی می شود. به علاوه سود سهام پرداختی به صاحبان سهام شرکت نوعی فعالیت تامین مالی است.
مراحل تهیه صورت جریان وجوه نقد
دو روش برای ارائه صورت جریان وجوه نقد وجود دارد، روش مستقیم و غیرمستقیم. روش غیرمستقیم توسط بیشتر شرکت ها مورد استفاده قرار می گیرد. این دو روش تنها در ارائه جریان های نقدی عملیاتی تفاوت دارند و ارائه جریان های نقدی حاصل از فعالیت های تامین مالی و سرمایه گذاری در هر دو روش یکسان است.
همواره در نظر داشته باشید:
- محاسبه جریان وجه نقد عملیاتی در روش مستقیم و غیرمستقیم متفاوت است.
- محاسبه جریان وجه نقد ناشی از فعالیت های تامین مالی و سرمایه گذاری در هر دو روش یکسان است.
- بین تغییرات در دارایی ها و تغییرات در جریان وجه نقد رابطه معکوس وجود دارد؛ به عبارت دیگر افزایش در حساب دارایی ها موجب خروج وجه نقد و کاهش در حساب دارایی ها ورود وجه نقد می شود.
- بین تغییرات در حساب بدهی ها و تغییرات در جریان نقدی رابطه مستقیم وجود دارد؛ به عبارت دیگر افزایش در حساب بدهی ها موجب ورود وجه نقد و کاهش در حساب بدهی ها موجب خروج وجه نقد می شود.
- جریان های نقدی ورودی مثبت و جریان های نقدی خروجی منفی هستند.
انواع دارایی در صورت های مالی
انواع دارایی های جاری
وجه نقد یا معادل وجه نقد
به سرمایه گذاری های کوتاه مدت و به شدت نقد شونده اطلاق می گردد که در هر زمان قابلیت تبدیل به وجه نقد را دارا هستند و ریسک نرخ بهره آن ها بی اهمیت تلقی می گردد.
حساب های دریافتنی تجاری
دارایی های مالی هستند که نشان دهنده مقادیری می باشند که شرکت بابت فروش کالا و یا ارائه خدمات به صورت اعتباری از مشتریان خود طلب دارد. تحلیل حساب های دریافتی نسبت به فروش می تواند اطلاعاتی را در مورد مشکلات وصول مطالبات یک شرکت به دست دهد.
موجودی کالا
موجودی کالا به کالاهای اطلاق می شود که برای فروش به مشتری یا برای تولید کالایی دیگر نگهداری می شوند. شرکت های تولیدی به طور مجزا موجودی مواد خام کالای در جریان ساخت و کالای ساخته شده را گزارش می کنند. بهای تمام شده موجودی کالا شامل بهای خرید، بهای تبدیل و دیگر هزینه های لازم برای قرار گرفتن موجودی کالا در وضعیت و مکان فعلی هست. لازم به ذکر است که هزینه هایی مانند ضایعات غیرعادی مواد، دستمزد و سربار، بهای انبارداری (مگر اینکه بخشی از تولید باشد)، سربار مدیریتی و هزینه های فروش جزو بهای تمام شده محاسبه نمی شوند.
سایر دارایی های جاری
مقادیری هستند که به شکل جداگانه گزارش نمی شوند و باید در کنار سایر موارد یکجا گزارش شوند. پیش پرداخت هزینه ها (هزینه های عملیاتی هستند که از قبل پرداخت شده اند) و دارایی مالیاتی انتقالی به دوره های آتی از این قبیل می باشند. با شناسایی هزینه در صورت سود و زیان، پیش پرداخت هزینه کاهش می یابد. برای مثال چنانچه شرکتی سالانه مبلغ ۴ میلیون ریال در ابتدای سال هزینه اجاره دهد، یک دارایی (وجه نقد) کاهش و در عین حال دارایی دیگری (پیش پرداخت اجاره) به اندازه مبلغ پرداختی افزایش می یابد. در پایان سه ماه اول یک چهارم از مبلغ پیش پرداخت اجاره مورد استفاده قرار گرفته است. در این حالت، شرکت ۱ میلیون ریال هزینه اجاره را در صورت سود و زیان شناسایی می کند و ۱ میلیون ریال نیز از پیش پرداخت اجاره که یک دارایی است کم می کند.
دارایی های غیر جاری
اموال، ماشین آلات، تجهیزات
دارایی های مشهود می باشند که در تولید کالا و خدمات به کار می روند. اموال، ماشین آلات و تجهیزات شامل زمین و ساختمان، اثاثیه و منابع طبیعی می باشند. در مدل بهای تمام شده اموال، ماشین آلات و تجهیزات (به غیر از زمین) به بهای مستهلک شده گزارش می شود (بهای تمام شده تاریخی منهای استهلاک انباشته و کاهش ارزش دارایی ها). به طور کلی زمین مستهلک نمی شود چون دارای عمر نامحدود است.
دارایی های نامشهود
دارایی های غیر پولی می باشند که ماهیت فیزیکی ندارند. اوراق بهادار دارایی نامشهود نیستند. دارایی های نامشهود قابل شناسایی را می توان به شکل جداگانه تحصیل کرد؛ به عبارت دیگر موجودیت این دارایی ها از واحد تجاری مربوطه مجزا است و ارزش آن ها به سایر دارایی ها آن واحد تجاری وابسته نیست، مانند حق اختراع و حق تالیف. دارایی های مشهود غیرقابل شناسایی مانند سرقفلی عبارت از حقوقی هستند که ماهیت مجزا از واحد تجاری ندارند و به صورت جداگانه قابل فروش نیست. دارایی های نامشهود با عمرمحدود در طول عمر مفید خود مستهلک می گردند و مشابه با اموال، ماشین آلات و تجهیزات برای کاهش ارزش بررسی می شوند.
انواع بدهی در صورت های مالی چیست؟
انواع بدهی های جاری
تعهداتی هستند که طی یک سال مالی یا چرخه عملیات، هرکدام طولانی تر است، پرداخت می شوند و شامل:
حساب های پرداختنی
مقادیری هستند که شرکت به تامین کنندگان کالا و مواد خام و خدمات خود بدهکار است. تحلیل حساب های پرداختنی در مقایسه با خریدها می تواند بیانگر مشکلات اعتباری شرکت ها با عرضه کنندگان باشد.
اسناد پرداختنی و بخش جاری بدهی بلندمدت
تعهداتی هستند که در قالب اسناد مالی و سفته به وام دهندگان و اعتباردهندگان داده می شوند. اسناد پرداختنی همچنین می توانند به عنوان بدهی های بلندمدت طبقه بندی شوند. البته این در صورتی است که دارای سررسیدی بیش از یک سال باشند. بخش جاری بدهی بلندمدت بخشی از یک بدهی بلندمدت است که در سررسید کمتر از یک سال پرداخت می شود. این اصطلاح بیشتر در مورد حساب ها و اسناد پرداختی یا تسهیلات دریافتی به کار می رود و آن بخش از وام دریافتی را نشان می دهد که ظرف یک سال از تاریخ ترازنامه باید پرداخت شود.
پیش دریافت درآمد
به درآمد یا سود معوق نیز معروف است و به وجه نقد دریافتی قبل از ارائه خدمات و کالا اطلاق می شود. در هنگام تحلیل نقدینگی شرکت ها به خاطر داشته باشید که پیش دریافت درآمد مستلزم خروج وجه نقد در آینده (مانده حساب های پرداختنی) نیست. پیش دریافت درآمد همچنین می تواند نشانگر رشد درآمدهای آتی شرکت باشد چرا که به زودی در صورت سود و زیان شناسایی خواهد شد.
انواع بدهی های غیر جاری
بدهی های مالی بلندمدت
بدهی های مالی شامل وام های بانکی، اسناد پرداختنی، اوراق قرضه پرداختنی و اوراق مشتقه هستند.
اجزای حقوق صاحبان سهام در صورت های مالی
حقوق صاحبان سهام
منافع باقی مانده صاحبان سهام در دارایی ها پس از پرداخت بدهی های شرکت، حقوق صاحبان سهام نامیده می شود. حقوق صاحبان سهام شامل سرمایه پرداخت شده، سهام ممتاز، سهام خزانه، سود انباشته، حقوق اقلیت و سایر اقلام سود جامع هست. سرمایه پرداخت شده میزان پرداختی صاحبان سهام عادی به شرکت است. طبق قانون تجارت در ایران، انتشار سهام باید باارزش اسمی ۱۰۰۰ ریال باشد و انتشار سهام بدون ارزش اسمی متفاوت از ۱۰۰۰ ریال ممنوع است. همچنین تعداد سهام عادی قابل انتشار، منتشرشده و جاری نیز گزارش می شود. سهام قابل انتشار تعداد سهامی است که شرکت می تواند طبق قوانین منتشر کند، سهام منتشرشده تعداد سهامی است که شرکت به سهام داران فروخته است. سهام جاری برابر است با سهام منتشرشده منهای سهامی که شرکت بازخرید کرده است.
سهام ممتاز
سهام ممتاز حقوق و مزایایی دارد که سهام عادی از آن ها برخوردار نیست. برای مثال صاحبان سهام ممتاز دارای سود سهام با نرخ مشخصی هستند که معمولا به صورت درصد مشخصی از ارزش اسمی گزارش می شود و صاحبان سهام ممتاز در صورت ورشکستگی شرکت در دریافت حقوق خود بر صاحبان سهام عادی اولویت دارند. سهام ممتاز را می توان بسته به شرایط به عنوان بدهی و یا حقوق صاحبان سهام دسته بندی کرد. برای مثال سهام ممتاز دائمی که قابل بازخرید نیستند به عنوان حقوق صاحبان سهام دسته بندی می شود، اما سهام ممتازی که با یک مبلغ ثابت قابل بازخرید هستند به عنوان نوعی بدهی مالی دسته بندی می شود.
سود انباشته
بخش توزیع نشده سود خالص شرکت از ابتدای فعالیت شرکت است، سودهای تجمعی شرکت که به عنوان سود نقدی توزیع نشده است.
سهام خزانه
سهامی است که توسط خود شرکت ناشر سهام خریداری می شود، اما ابطال نمی شود. سهام خزانه حقوق صاحبان سهام را کاهش می دهد. سهام خزانه به عنوان سرمایه گذاری در شرکت به حساب نمی آید، همچنین حق رای ندارد و سود دریافت نمی کند.
تفسیر ترازنامه و صورت تغییرات در حقوق صاحبان سهام
ترازنامه هم مقیاس عمودی هر یک از اقلام ترازنامه را به صورت درصدی از کل دارایی ها شرح می دهد، درواقع هم مقیاس شدن ترازنامه را با حذف کامل اندازه شرکت استاندارد می کند و این اجازه را می دهد تا بتوان شرکت های مختلف را باهم مقایسه کرد و یا داده های یک شرکت در طول زمان (سری زمانی) را باهم مقایسه کرد. به عنوان مثال در زیر نمونه ای از ترازنامه دو شرکت رقیب گهربار و تموز آورده شده است.
شرکت گهربار به وضوح شرکت بزرگ تری از شرکت تموز است. با تبدیل ترازنامه به ترازنامه هم مقیاس می توان عامل اندازه شرکت را از بین برد.
سرمایه گذاری شرکت گهربار در دارایی جاری ۲۵٪ کل دارایی شرکت است و اندکی بیشتر از ۲۳٪ سرمایه گذاری شرکت تموز است. بدهی جاری شرکت گهربار ۲۲٪ کل دارایی شرکت است و بسیار بیشتر از مقدار ۷٪ برای شرکت تموز است؛ بنابراین نقدینگی شرکت گهربار کمتر است و ممکن است در پرداخت بدهی های سررسید شده خود با مشکل مواجه شود. سرمایه در گردش بیشتر شرکت تموز ممکن است موجب عدم استفاده بهینه از منابع شود.
بازده سرمایه گذاری در سرمایه در گردش معمولا کمتر از بازده دارایی های بلندمدت است. با نگاهی دقیق تر به دارایی های جاری می توان دریافت که شرکت گهربار درصد وجه نقد به کل دارایی کمتری نسبت به شرکت تموز گزارش کرده است. درواقع شرکت گهربار وجه نقد کافی برای پرداخت بدهی های جاری خود بدون فروش موجودی کالا و یا وصول حساب های دریافتنی را ندارد. موجودی کالای شرکت گهربار ۱۲٪ دارایی کل است و این میزان بیشتر از ۶٪ برای شرکت تموز است.
داشتن موجودی کالای بیشتر ممکن است نشانه مهجور بودن موجودی کالا باشد، البته تجزیه و تحلیل بیشتر موجودی کالا ضروری است. نه تنها بدهی جاری شرکت گهربار بیشتر از شرکت تموز است، بلکه شرکت گهربار دارای بدهی بلندمدت بیشتری نسبت به شرکت تموز است (۵۸٪ در مقابل ۳۳٪)؛ بنابراین شرکت گهربار ممکن است در پرداخت بدهی های بلندمدت خود با مشکل مواجه شود زیرا در ساختار سرمایه اش بدهی بیشتری دارد. تجزیه و تحلیل هم مقیاس می تواند برای ارزیابی استراتژی های یک شرکت نیز به کار رود. شرکت گهربار از طریق تحصیل و اکتساب شرکت دیگر در حال رشد است، زیرا سرقفلی گزارش کرده است، در حالی که شرکت تموز به صورت داخلی در حال رشد است، زیرا سرقفلی گزارش نکرده است. این احتمال وجود دارد که شرکت گهربار تحصیل شرکت دیگر را از محل بدهی تامین مالی کرده باشد.
تحلیل نسبت های مربوطه
محاسبه و تفسیر نسبت های نقدینگی و توان ایفای تعهدات
نسبت های تزار نامه تنها به مقایسه اقلام ترازنامه می پردازد. نسبت های ترازنامه، همراه با تحلیل ترازنامه هم مقیاس، می تواند برای ارزیابی نقدینگی و توان شرکت در ایفای بدهی های بلندمدت مفید باشد. نتایج حاصله باید در طول زمان و میان شرکت های مختلف مقایسه شود.
نسبت های نقدینگی: این دسته از نسبت ها به اندازه گیری توان شرکت در پرداخت بدهی های کوتاه مدت می پردازد. نسبت های نقدینگی شامل نسبت جاری، نسبت آنی، نسبت نقدی است.
اگرچه هر سه نسبت توانایی شرکت در پرداخت بدهی های جاری را می سنجد، اما به هر سه باید هم زمان توجه کرد. برای مثال فرض کنید شرکت الف در مقایسه با شرکت ب نسبت جاری بزرگ تر و نسبت آنی کوچک تری دارد، این به دلیل موجودی کالای بیشتر شرکت الف نسبت به ب است. نسبت سریع یا نسبت آنی بعد از خارج کردن موجودی کالا از دارایی جاری محاسبه می شود. تحلیل های مشابهی می تواند از مقایسه نسبت های آنی با نسبت های نقدی حاصل شود. نسبت نقدی بعد از خارج کردن موجودی کالا و حساب های دریافتنی از دارایی جاری محاسبه می شود.
نسبت های توان ایفای تعهدات بلندمدت: این نسبت ها برای اندازه گیری توان شرکت در بازپرداخت بدهی های بلندمدت به کار می روند. نسبت های بدهی بلندمدت شامل نسبت بدهی بلندمدت به حقوق صاحبان سهام، نسبت کل بدهی به حقوق صاحبان سهام، نسبت بدهی و نسبت اهرم مالی هست.
هر چهار نسبت برای اندازه گیری توان شرکت در بازپرداخت بدهی های بلندمدت به کار می روند، اما این نسبت ها را نیز باید در کنار هم موردتوجه قرار داد. برای مثال، شرکت الف ممکن است در مقایسه با شرکت ب نسبت بدهی بلندمدت به حقوق صاحبان سهام بزرگ تری داشته باشد، اما نسبت کل بدهی به حقوق صاحبان سهام کوچک تری داشته باشد. این امر نشان دهنده آن است که شرکت ب از بدهی بلندمدت بیشتری برای تامین مالی در ساختار سرمایه اش استفاده می کند.
در محاسبه نسبت های بدهی بلندمدت، بدهی شامل همه تعهداتی است که مستلزم پرداخت بهره هست. از طرف دیگر نسبت بدهی اهرم مالی اثر تمام بدهی ها، شامل بدهی های متضمن بهره و بدهی های بدون بهره را شامل می شود.
همواره باید به محدودیت های نسبت های ترازنامه توجه کنید که شامل موارد زیر است:
- مقایسه با شرکت های رقیب به دلیل تفاوت در روش های حسابداری متفاوت شرکت ها دشوار است.
- مقایسه شرکت هایی که در صنعت های مختلف فعالیت می کنند دشوار است.
- تفسیر نسبت ها به میزان زیادی بستگی به قضاوت دارد.
- داده های ترازنامه تنها یک مقطع از زمان را نشان می دهند.
تفاوت بین صورت جریان وجوه نقد با سایر صورت های مالی
صورت جریان وجوه نقد مقدار ابتدا و انتهای دوره وجه نقد در یک دوره مالی را مرتبط می سازد. تغییر در میزان موجودی نقد و درنتیجه فعالیت های عملیاتی، سرمایه گذاری و با در نظر گرفتن موارد استثناء، فعالیت های عملیاتی مربوط به دارایی های جاری و بدهی های جاری هست. فعالیت های سرمایه گذاری معمولا مربوط به دارایی های غیر جاری و فعالیت های تامین مالی عموما مربوط به بدهی های غیر جاری و حقوق صاحبان سهام هستند.
استهلاک: استهلاک عبارت است از کاهش تدریجی و سیستماتیک در ارزش ثابت استهلاک پذیر به عللی همچون استفاده، مرور زمان و تغییر تکنولوژی. مفهوم روش سیستماتیک این است که کاهش ارزش دارایی مستقل از ارزش روز دارایی و بر اساس یک سیستم از پیش تعیین شده است.
عوامل موثر بر میزان استهلاک:
- قیمت تمام شده
- هزینه خرید
- هزینه های حمل و نقل
- هزینه های نصب و آماده سازی
- عمر مفید
- ارزش اسقاط
تاثیر استهلاک بر صورت های مالی:
ترازنامه: استهلاک به صورت تجمعی در ترازنامه نشان داده شده و از دارایی های ثابت کسر می گردد؛ بنابراین استهلاک با کاهش دارایی های ثابت باعث کاهش مجموع دارایی ها می شود. در سمت چپ ترازنامه نیز، با توجه به اینکه استهلاک یک هزینه است، از طریق کاهش سود خالص باعث کاهش سود انباشته (و بالطبع کاهش حقوق صاحبان سهام) می شود تا بدین طریق ترازنامه، تراز بماند.
صورت سود و زیان: استهلاک به عنوان یک هزینه در صورت سود و زیان، قبل از مالیات اثر می گذارد. مستهلک کردن به جای هزینه کردن باعث از بین بردن نوسان سود خالص در دوره های مختلف می شود. استهلاک باعث کاهش هزینه های مالیاتی می شود از این رو به عنوان سپر مالیاتی از آن نام برده می شود.
صورت جریان وجه نقد: استهلاک یک هزینه غیر نقدی است و در گردش وجوه نقد وارد نمی شود.
محاسبات روش مستقیم
این روش ارائه صورت جریان وجه نقد تنها دریافت ها و پرداخت های وجه نقد در طول دوره را نشان می دهد. حاصل جمع این جریان های نقدی ورودی و خروجی، جریان نقدی عملیاتی شرکت است. روش مستقیم اطلاعات بیشتری به تحلیلگر می دهد. تحلیل گر می تواند مقدار وجه نقدی که در هر حوزه مصرف شده است و در هر حوزه ایجاد شده است را به طور دقیق مشاهده کند. این اطلاعات به تحلیلگر در درک بهتر عملکرد شرکت در طول زمان و پیش بینی جریان نقدی کمک می کند.
در زیر اجزای وجه نقد که به طور معمول در تهیه صورت جریان وجه نقد به روش مستقیم ظاهر می شوند آورده شده است:
- دریافت نقدی از مشتریان که به طور معمول عمده ترین جز جریان نقدی عملیاتی است.
- وجه نقد به کار رفته در تولید محصول و خدمات
- هزینه های عملیاتی نقدی
- وجه نقد پرداختی بابت بهره
- وجه نقد پرداختی بابت مالیات
جریان نقدی حاصل از فعالیت های سرمایه گذاری به وسیله تغییرات در حساب های دارایی های ناخالص مانند حساب اموال، ماشین آلات و تجهیزات، دارایی های نامشهود و سرمایه گذاری در سهام محاسبه می شود. حساب استهلاک انقضای انباشته در نظر گرفته نمی شوند، زیرا جز هزینه های نقدی به حساب نمی آیند.
در محاسبه جریان نقدی پرداختی برای خرید دارایی جدید لازم است مشخص شود که آیا دارایی قدیمی فروخته شده است یا خیر. اگر دارایی قدیمی در طول دوره فروخته شده است از فرمول زیر استفاده می کنیم:
نقد پرداختی بابت دارایی جدید= دارایی ناخالص انتهای دوره+ بهای دارایی فروخته شده –دارایی ناخالص ابتدای دوره
که اگر به شکل زیر نوشته شود ساده تر به نظر می رسد:
دارایی ناخالص در انتهای دوره=بهای ناخالص دارایی فروخته شده+نقد پرداختی بابت دارایی جدید+ناخالص دارایی های ابتدای دوره
برای محاسبه جریان نقدی حاصل از فروش دارایی قدیمی لازم است سود و زیان حاصل از فروش آن ها طبق رابطه زیر در نظر گرفته شود:
نقد ناشی از فروش دارایی=ارزش دفتری دارایی+سود (زیان) ناشی از فروش
جریان نقدی حاصل از فعالیت های تامین مالی با اندازه گیری جریان نقدی رد و بدل شده بین شرکت و تامین کنندگان سرمایه محاسبه می شود. جریان نقدی دریافتی از اعتباردهندگان مثبت و جریان نقدی پرداختی بابت اصل بدهی منفی خواهد بود. جریان وجه نقد ناشی از فعالیت های تامین مالی از جمع دو مقدار زیر به دست می آید.
=جریان نقدی ورودی از محل اعتباردهندگان استقراض جدید + بازپرداخت مبالغ اصل بدهی
جریان نقدی ورودی از محل سهامداران=سهام جدید منتشرشده- بازخرید سهام-سود نقدی پرداخت شده
سود نقدی پرداختی می تواند از طریق محاسبه سود نقدی اعلام شده و تغییرات سود نقدی پرداختی به دست آید.
جریان نقدی کل از حاصل جمع جریان نقدی عملیاتی، جریان نقدی سرمایه گذاری و جریان نقدی تامین مالی به دست می آید. اگر این مقادیر درست محاسبه شوند جریان نقدی کل با تغییرات در حساب وجه نقد ترازنامه از یک سال به سال دیگر برابر خواهد بود.
مثال: محاسبه جریان نقد عملیاتی از روش مستقیم
ترازنامه شرکت فرضی برای سال های ۱۳۸۶ و ۱۳۸۷ و صورت سود و زیان این شرکت برای سال ۱۳۸۹ ارائه شده است. با استفاده از اطلاعات بخش عملیاتی صورت جریان وجه نقد سال ۱۳۸۷ به روش مستقیم مطابق با استانداردهای حسابداری ایران به دست آورید.
هرگونه تفاوت میان تغییرات در حساب های گزارش شده در ترازنامه و حساب های گزارش شده در صورت جریان وجوه نقد معمولا به دلیل تحصیل سایر شرکت ها و تاثیر ارز است.
برای شروع باید نوع حساب را مشخص کنیم و تحلیل کنیم که حساب موردنظر در طی دوره افزایش یا کاهش یافته است. همان گونه که پیش تر گفته شد این تحلیل ها برای درک روابط صورت های سود و زیان، ترازنامه و جریان وجوه نقد مناسب است.
جریان نقدی حاصل از عملیات:
اقلامی که ترازنامه را که برای محاسبه جریان نقد عملیاتی مدنظر قرار می گیرد، محاسبه می کنیم:
وجه نقد ورودی=فروش –افزایش در حساب های دریافتنی=۱۰۰،۰۰۰-۱،۰۰۰=۹۹،۰۰۰
وجه نقد پرداختی به تامین کنندگان=-بهای تمام شده کالای فروش رفته+کاهش در موجودی کالا+افزایش در حساب های پرداختنی=-۴۰،۰۰۰+۲،۰۰۰+۴،۰۰۰=-۳۴،۰۰۰
موجودی کالای پایان دوره=موجودی کالای ابتدای دوره+خرید-بهای تمام شده کالای فروش رفته=۷،۰۰۰+۳۸،۰۰۰-۴۰،۰۰۰=۵،۰۰۰
کاهش در میزان موجودی طی دوره=۷،۰۰۰-۵،۰۰۰=۲،۰۰۰
حساب های پرداختنی پایان دوره=حساب های پرداختنی اول دوره+خرید-وجه نقد پرداختی به تامین کنندگان =۵،۰۰۰+۳۸،۰۰۰-۳،۰۰۰=۹،۰۰۰
افزایش در حساب های پرداختنی طی دوره=۹،۰۰۰-۵،۰۰۰=۴،۰۰۰
وجه نقد پرداختی بابت حقوق=-هزینه حقوق-کاهش در حقوق پرداختنی=-۵۰۰-۳۵۰۰=-۸۵۰۰
حقوق پرداختنی انتهای دوره=حقوق پرداختنی ابتدای دوره+هزینه حقوق طی دوره-حقوق پرداخت شده طی دوره=۸،۰۰۰+۵،۰۰۰-۸،۵۰۰=۴،۵۰۰
بنابراین داریم:
مراحل تهیه صورت جریان وجوه نقد به روش غیر مستقیم
در این روش سود خالص با لحاظ کردن تعدیلات مربوط به عملیاتی که سود خالص را تحت تاثیر قرار می دهند، اما غیر نقدی هستند، به جریان نقد عملیاتی تبدیل می شود. این تعدیلات شامل حذف هزینه های غیر نقدی (مانند استهلاک)، اقلام غیرعملیاتی (مانند سود و زیان ناشی از فعالیت هایی غیر از فعالیت اصلی شرکت) و تغییرات در حساب های ترازنامه ناشی از حسابداری تعهدی هست. در جدول زیر مثالی از چگونگی ارائه جریان نقدی عملیاتی طبق روش غیرمستقیم آورده شده است.
به این نکته توجه داشته باشید که در روش غیرمستقیم نقطه شروع سود خالص است (آخرین نقطه صورت سود و زیان). در روش مستقیم نقطه شروع قسمت بالایی صورت سود و زیان (درآمدها) است که تعدیل می شوند تا وجه نقد دریافتی از مشتریان را منعکس کند، اما درنهایت جریان نقدی عملیاتی به دست آمده از هر دو روش یکسان خواهد بود، تنها شیوه ارائه متفاوت خواهد بود.
جریان نقدی عملیاتی طبق روش مستقیم و غیر مستقیم به طور متفاوتی به تصویر کشیده می شود، اما مقدار جریان نقدی عملیاتی به دست آمده از هر دو روش یکسان است. محاسبه جریان نقدی حاصل از فعالیت سرمایه گذاری و تامین مالی از هر دو روش یکسان است.
به طور خلاصه گام های زیر را در روش تهیه صورت جریان وجه نقد، بخش عملیاتی به روش غیرمستقیم باید طی کرد:
- به دست آوردن سود عملیاتی
- افزودن تمام هزینه های غیر نقدی (مانند استهلاک و انقضا) به سود عملیاتی و کسر تمام اجزای غیر نقدی درآمدها
- افزودن (کسر) کردن تغییرات در حساب های عملیاتی ترازنامه از سود عملیاتی به صورت زیر:
-
- افزایش در حساب دارایی های عملیاتی (خروج وجه نقد) از سود خالص کسر می گردد، در حالی که کاهش آن (ورود وجه نقد) به آن اضافه می شود.
- افزایش در حساب بدهی های عملیاتی (ورود وجه نقد) به سود خالص اضافه می شود، در حالی که کاهش آن (خروج وجه نقد) از آن کسر می گردد.
مزایای هر یک از دو روش
مزیت اولیه روش مستقیم این است که دریافت ها و پرداخت های نقدی شرکت را نشان می دهد، در حالی که روش غیرمستقیم تنها نتیجه خالص این دریافت ها و پرداخت ها را نشان می دهد؛ بنابراین روش مستقیم اطلاعات بیشتری نسبت به روش غیرمستقیم در اختیار قرار می دهد. داشتن اطلاعات درباره دریافت ها و پرداخت های گذشته برای پیش بینی جریان نقدی عملیاتی آینده مناسب است.
مزیت عمده روش غیر مستقیم این است که بر تفاوت سود خالص و جریان نقدی عملیاتی تمرکز می نماید و این برای پیش بینی جریان نقدی عملیاتی آتی بسیار مناسب است. تحلیل گران ابتدا سود خالص شرکت را پیش بینی می کنند و سپس جریان عملیاتی نقدی پیش بینی شده را با تعدیل سود خالص به دست می آوردند.
درک نسبت های نقدی
نسبت های نقدی عملکرد
نسبت جریان نقد عملیاتی به درآمد که میزان جریان نقد عملیاتی تولید شده به ازای هر یک ریال از درآمد را نشان می دهد:
نسبت بازده نقدی دارایی ها که بازده جریان نقدی عملیاتی که توسط دارایی (تامین کنندگان سرمایه و بدهی) شرکت تپلید شده است را نشان می دهد.
نسبت جریان نقد عملیاتی به سود عملیاتی که توانایی تولید وجه نقد توسط عملیات شرکت را می سنجد:
نسبت های پوششی
نسبت پوشش بدهی که اهرم و ریسک مالی را می سنجد.
نسبت پوشش بهره که توانایی شرکت در پوشش هزینه بهره را می سنجد.
یادداشت های توضیحی
یادداشت های توضیحی به عنوان یکی از بخش های غیرقابل تفکیک صورت های مالی اطلاعات ارزنده ای در مورد صورت های مالی به مخاطب ارائه می دهد. یکی از ویژگی های صورت های مالی، خلاصه بود آن هاست، بدین معنا که مخاطب می تواند با یک نگاه اجمالی به مهم ترین اطلاعات مورد نیاز در مورد شرکت دست یابد. از سوی دیگر ممکن است مخاطب به اطلاعات کلی علاقه نشان ندهد و بخواهد که در یک مورد اطلاعات ریز و با جزییات کافی را کسب نماید. در این مواقع یادداشت های توضیحی به کمک مخاطب آمده که در یک مورد اطلاعات را در اختیار وی قرار می دهد. برای مثال ممکن است در ترازنامه ذکر شود که شرکت ۱ میلیارد تومان وجه نقد دارد ولی به این موضوع اشاره نشود که چه میزان از این مبلغ در حساب های بانکی و در کدام بانک ها قرار دارد. یادداشت های توضیحی این جزییات را در اختیار مخاطب قرار می دهد.
اطلاعات زیر باید در یادداشت های توضیحی واحد تجاری افشا شود:
- تصریح اینکه صورت های مالی بر اساس استانداردهای حسابداری تهیه شده است.
- رویه های حسابداری اعمال شده در خصوص معاملات و رویدادهای بااهمیت
- مواردی که افشای آن ها طبق استانداردهای حسابداری الزامی شده و در بخش دیگری از صورت های مالی ارائه نشده است.
- موارد دیگری که در صورت های مالی اساسی ارائه نشده است، لیکن افشای آن ها برای ارائه مطلوب ضرورت دارد.
یادداشت های توضیحی شامل اطلاعات تشریحی و جزئیات بیشتر از اقلام منعکس شده در صورت های مالی اساسی است. ضمن اینکه اطلاعات دیگری از قبیل بدهی های احتمالی و تعهدات را ارائه می کند.
سوالات متداول
گزارش وجوه نقد، صورت سود و زیان و ترازنامه
نظر شما درباره این مقاله چیست؟
0 نفر به این مقاله میانگین امتیاز0 دادهاند.
شما چه امتیازی میدهید؟