آشنایی با مفهوم صورت جریان وجوه نقد
صورت جریان وجوه نقد (Cash Flow Statement)، یک صورت مالی است که انعکاس‌دهنده فعالیت‌های کسب‌وکار یک شرکت است، چرا که تغییرات در وجوه نقد یا همان پول را نشان می‌دهد. در واقع، به کمک این صورت مالی، می‌توان دادههای کلی مرتبط با تمامی ورودی‌های نقدی یک شرکت که از فعالیت‌های در حین انجام و منابع سرمایه‌گذاری‌های خارجی حاصل میشود را دریافت نمود. همچنین این صورت‌های مالی، شامل کلیه وجوه خروجی نقدی است که برای فعالیت‌های تجاری و سرمایه گذاری طی یک دوره معین پرداخت میشود نیز، است.
با توجه به ماهیت تعریف شده از صورت جریان وجوه نقد، می‌توان بیان کرد که این صورت مالی یکی از منابع مهم تأمین مالی کسب‌وکارها و سازمان‌ها به حساب می‌آید. بنابراین تهیه آن بسیار حایز اهمیت است زیرا هدف تهیه این گزارش‌ها، موجب شفافیت و آگاهی‌رسانی به سرمایه‌گذاران و سهام‌داران نسبت به جریان وجوه نقد در شرکت است.
چه زمانی نیاز به استفاده از این صورت مالی است؟
بررسی و ارزیابی فرصتها و تهدیدهای حاکم بر یک کسب و کار، یک شرط لازم به جهت بهبود موقعیت و جایگاه آن کسب و کار و صنعت به شمار می‌آید. به جهت دستیابی به درک درست از موقعیت‌های کسب‌وکاری، درک راه‌های ورود و خروج وجوه نقد و البته مدیریت و استفاده از سود این وجوه، در کسب و کار است.
در گزارش‌های حسابداری، تدوین و بررسی صورت‌های مالی مانند ترازنامه، صورت سود و زیان و جریان وجوه نقد، به شرکتها برای اتخاذ تصمیمات مالی صحیح و مدیریت مؤثرتر و جلوگیری از ورشکستگی کمک می‌کند.
از بین صورت‌های مالی بیان شده در بالا، صورت جریان وجوه نقد به این جهت که جریان وجه نقد در شرکتها را مورد بررسی قرار می‌دهد، بسیار کارآمد است. با توجه به ماهیت تعریف شده از این صورت مالی و اهمیت و نقشی که در بررسی جریان وجوه نقد در سازمان دارد، هر سه ماه توسط شرکت‌های سهامی در بورس گزارش‌های مرتبط با آن منتشر میشود.
هدف اصلی صورت جریان وجوه نقد در چیست؟
هدف اصلی صورت گردش وجوه نقد، بررسی علل تغییرات این وجوه طی بازه زمانی تعیین شده است. بر همین اساس، تمامی اطلاعات مرتبط با جریان‌های نقدی یک شرکت که در جریان عملیات جاری و سرمایه‌گذاری وارد مجموعه میشود و همین‌طور تمامی جریان‌های مرتبط با خروجی پول که با هدف فعالیت‌های تجاری و سرمایه‌گذاری در بازه زمانی مشخص و تعیین شده از مجموعه خارج میشود، در صورت جریان وجوه نقد قابل رؤیت است.
به واسطه جریان وجوه نقد، اطلاعات ارزشمندی مانند علت تغییرات مربوط به وجوه نقد و شبه نقد، دریافت خلاصه‌ای از فعالیت‌های مرتبط با سرمایه‌گذاری، عملیاتی و تأمین مالی طی بازه زمانی تعیین‌شده‌ای، قابل دسترسی است.
به بیان دیگر، صورت جریان وجوه نقد، مقدار وجه نقد تولید و مصرف شده طی یک دوره حسابداری در شرکت را نشان می‌دهد. همچنین این امکان را در اختیار تصمیم‌گیران قرار می‌دهد تا وجوه نقد در سازمان را بر اساس نوع فعالیت و کسب و کار طبقه‌بندی کنند و به این واسطه، اطلاعات مفیدی در مورد سرمایه‌گذاری مجدد در سازمان با هدف افزایش ظرفیت عملیاتی و نگهداری، پرداخت سود سهام و بدهی را در اختیار مدیران قرار می‌دهد.
تدوین و تهیه صورت‌های جریان وجوه نقد، چه فایده‌ای برای سازمان‌ها و کسب و کارها دارد؟
1. به جهت اندازه‌گیری انعطاف‌پذیری مالی در مؤسسات و سازمان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
2. ابزاری است که برای مشخص کردن عملکرد مالی در سازمان‌ها استفاده میشود.
3. ابزاری است که امکان ارزیابی توان ایجاد گردش وجوه نقد در آینده سازمان و مؤسسات را فراهم می‌آورد.
4. با استفاده از آن می‌توان جریان‌های نقدی آتی را ارزیابی کرد.
5. امکان بررسی توان تأمین تعهدات پرداخت سود سهام و یا تأمین مالی خارجی در صورت نیاز را فراهم می‌کند.
6. امکان بررسی و ارزیابی آثار رویدادهای غیرنقدی مانند سرمایه‌گذاری و فعالیت‌های مرتبط با تأمین مالی را فراهم می‌کند.
7. به تشخیص و تأیید وضعیت سودآوری و نقدینگی کسب و کارها و مشاغل کمک می‌کند.
8. امکان مدیریت آسان و صحیح‌تر در وجوه نقد را فراهم می‌نماید. به این ترتیب، می‌توان در مورد ورود و خروج وجوه نقد به سازمان، برآورد صحیحی را اعمال نمود.
9. امکان تأیید تراز نقدی سرمایه را فراهم می‌کند به این ترتیب که، این امکان را برای مشاغل ایجاد می‌کند تا وضعیت بیکاری و یا مازاد و کمبود نقدینگی را مورد بررسی قرار دهند و پس از آن، بتوانند به نحو صحیح‌تری، وجه اضافی را سرمایه‌گذاری کنند.
10. با توجه به این امر که صورت جریان وجوه نقد براساس برآورد یک سال مالی سازمان برنامه‌ریزی میشود، این امکان را در اختیار مدیران و تصمیم‌گیران قرار می‌دهد تا تصمیم بگیرند براساس اهداف تعیین شده، چه میزان بودجه لازم است. بنابراین امکان هماهنگی فعالیت‌های مختلف و برنامه‌ریزی در مورد آنها را به مدیران سازمان‌ها می‌دهد.
آیا می دانید که صورت جریان وجوه نقد از چه ساختاری برخوردار است؟
در ایران، پس از سال 1377، صورت گردش وجوه نقد، براساس 5 طبقه تعریف شده در زیر ارائه میشود:
- جریانات نقدی ناشی از فعالیت‌های عملیاتی
- جریانات نقدی ناشی از بازده سرمایه‌گذاری‌ها و سود پرداختی بابت تأمین مالی
- جریانات نقدی ناشی از مالیات بر درآمد
- جریانات نقدی ناشی از فعالیت‌های سرمایه‌گذاری
- جریانات نقدی ناشی از فعالیت‌های تأمین مالی
- جریانات نقدی ناشی از فعالیت‌های عملیاتی
زمانی که از فعالیت‌های عملیاتی در یک سازمان صحبت میشود، اشاره به فعالیت‌های مولد یک شرکت دارد که در نهایت منجر به ایجاد درآمد عملیاتی از ناحیه فروش کالا و یا ارایه خدمات میشود.
جریان‌های نقدی که به واسطه فعالیت‌های عملیاتی در صورت گردش وجوه نقد ثبت می‌شوند، به 2 دسته تقسیم می‌شوند:
- جریان‌های نقدی ورودی و خروجی که در صورت جریان وجوه نقد، ثبت می‌شوند.
- هزینه‌ها و درآمدهای مرتبط با وجوه نقد که با هدف تعیین سود و زیان ناشی از فعالیت‌های عملیاتی در صورت سود و زیان ثبت میشود.
با توجه به تقسیم‌بندی که در بالا به آن اشاره شده است، برای تهیه گزارش از فعالیت‌های عملیاتی، آنها را به دو بخش مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می‌کنند. - صورت جریان وجوه نقد به روش مستقیم
تمامی جریان‌های نقدی مرتبط با ورودی و خروجی وجه نقد که در جریان فعالیت‌های عملیاتی به دست آمده است، به صورت جداگانه ثبت خواهد شد و در نهایت خالص وجه نقد حاصل از فعالیت‌های عملیاتی محاسبه میشود.
جریان نقدی ورودی که از فعالیت‌های عملیاتی به دست می‌آید، عبارتند از:
- وجه نقد دریافتی بابت حق‌الزحمه، اجاره محل و کارمزد
- وجه نقد دریافتی حاصل از فروش کالا و ارایه خدمات
جریان‌های نقدی خروجی که از فعالیت‌های عملیاتی به دست می‌آید، عبارتند از:
- پرداخت‌های نقدی که به کارکنان واحدهای تجاری هزینه میشود.
- پرداخت‌های نقدی که تحت عنوان بیمه و تبلیغات صرف میشود.
- پرداختی‌های مرتبط با عرضه‌کنندگان کالا و خدمات
- صورت جریان وجوه نقد به روش غیرمستقیم
برای محاسبه سود عملیاتی که از صورت سود و زیان به دست می‌آید، از روش غیرمستقیم استفاده میشود.
نکته مهم در مورد این روش این است که 6 عامل وجود دارند که بر روی سود عملیاتی تأثیرگذار هستند که عبارتند از:
- تعیین سود عملیاتی که در صورت سود و زیان قرار دارد.
- تعدیل هزینه‌های غیرنقدی، مانند هزینه استهلاک
- ایجاد تعادل در اقلام عملیاتی ترازنامه
- ایجاد تعادل در درآمدها و هزینه‌های غیرعملیاتی
- تعدیلات سنواتی تأثیرگذار بر اقلام جاری
- سایر تعدیلات نیز در مواقعی اتفاق می‌افتد که حساب‌های عملیاتی با سایر سرفصل‌های حسابداری درگیر شود.
جریانات نقدی ناشی از بازده سرمایه‌گذاری‌ها و سود پرداختی بابت تأمین مالی
زمانی که از جریانات نقدی ناشی از بازده سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در شرکت صحبت میکنیم، منظورمان سود سهام و سود دریافتی مربوط به سپرده‌های سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت و بلندمدت است و زمانی که از جریانات نقدی ناشی از سود پرداختی بابت تأمین مالی صحبت میکنیم، به پرداختی‌های مربوط به هزینه‌های تأمین مالی اشاره داریم.
برای مثال، پرداخت‌های نقدی به سرمایه‌گذاران بابت خرید اوراق بهادار، جز این دسته به حساب می‌آید.
به این نکته توجه داشته باشید که در برخی شرکت‌های تجاری سود سهام در کنار سود تسهیلات و سود پرداختنی به صاحبان سپرده‌ها در زمره فعالیت‌های مستمر قرار می‌گیرد. در چنین شرایطی، تمامی دریافتی‌ها و پرداختی‌های نقدی طی فرآیند صورت جریان وجوه نقد، جزو فعالیت‌های عملیاتی محسوب میشود.
جریانات نقدی ناشی از مالیات بر درآمد
جریانات نقدی مبتنی بر مالیات بر درآمد ازجمله موارد بسیار مهم مخاطبان صورت‌های مالی به حساب می‌آید چرا که برای تعیین و بررسی وضعیت فعلی سازمان و مؤسسه مورد هدف بسیار کاربرد دارد. این مالیات، توسط دولت و براساس درآمد شرکت، دریافت میشود و معمولأ رقم آن برابر درصدی از درآمد کل واحد تجاری در نظر گرفته میشود.
جریانات نقدی ناشی از فعالیت های سرمایه گذاری
زمانی که از فعالیت‌های سرمایه‌گذاری صحبت میکنیم، در واقع به مجموعه فعالیت‌هایی اشاره داریم که اقدام به خرید و فروش و سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت و کوتاه‌مدت میکنیم.
بنابراین تمامی جریانات نقدی که به واسطه خرید و یا فروش دارایی‌هایی که به واسطه سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت و یا کوتاه‌مدت به دست آمده است، بخشی از ساختار صورت جریان وجوه نقد به حساب می‌آید. همچنین، وجوه نقدی که در ارتباط با دارایی‌های ثابت مشهود و نامشهود به دست می‌آید و همین‌طور پرداخت و وصول تسهیلات اعطایی به اشخاص مستقل از واحد تجاری، جز جریانات نقدی ناشی از فعالیت‌های سرمایه‌گذاری محسوب می‌شوند.
جریانات نقدی ناشی از فعالیت های تأمین مالی
فعالیت‌های مرتبط با تأمین مالی، شامل جریان‌های ورود و خروج وجوه نقد است که اقلام مرتبط با حقوق صاحبان سهام را تحت تأثیر قرار می‌دهد به همین دلیل، این نوع از فعالیت‌ها در ترازنامه در سمت بستانکار ثبت می‌شوند.
برای مثال، فروش اوراق مشارکت، افزایش سرمایه نقدی و دریافت وام، نمونه‌هایی از جریان وجوه نقد ورودی ناشی از فعالیت‌های تأمین مالی به حساب می‌آیند. و اما، بازپرداخت اصل اوراق مشارکت و اصل وام‌های دریافتی، نمونه‌های از جریان وجوه نقد خروجی ناشی از تأمین مالی به حساب می‌آیند.
سخن آخر
وجود وجوه نقد در هر سازمانی به جهت انجام فعالیت‌های تجاری و تولیدی لازم و ضروری است. اما مدیریت این وجوه و بررسی آنها به جهت شناخت و بررسی منبع پول و این که این وجوه در چه زمینه‌هایی مورد استفاده قرار می‌گیرند و سرمایه‌گذاری می‌شوند بسیار حایز اهمیت است و به عنوان یک شاخص کلیدی برای سرمایه گذاران، تحلیل‌گران مالی و مدیران شرکت ها به حساب می‌آید که کسب آگاهی از موقعیت این داده‌ها، به آنها در اتخاذ تصمیمات مدیریتی صحیح و سرمایه‌گذاری به موقع یاری می‌رساند.
