چکیده:
این قسمت از مقاله به بررسی تاریخچه به وجود آمدن بورس در جهان و ایران می پردازد. سپس تغییر و تحول آن در سالهای متمادی را بررسی می کند . مزایا و معایب بورس، تعریف بازار بورس اوراق بهادار ، انواع بورس، انواع بازار سرمایه، انواع ارزشها، مولفه های اصلی بورس، کارگزاران بورس، معیار انتخاب کارگزار و شرکتهای سرمایه گذاری را مورد مطالعه قرار می دهد
تاریخچه
در گذشته، بازرگانان خطر کرده و ضرر دیده، به دنبال ساز و کاری بودند تا ضرر و خسارات احتمالی را با شریک یا شرکای دیگر تسهیم نمایند. تنها فرمول ممکن، ایجاد یا تأسیس یک شرکت سهامی با چند نفر شریک و مسئولیتی در حدود سرمایه پرداخت شده یا سهام خریداری شده بود. در سال ۱۶۰۲ میلادی یکی از اولین شرکتهای سهامی عام در دنیا، به نام کمپانی هند شرقی تأسیس شد. در حقیقت این کمپانی برای انجام مقاصد خود نه تنها ریسک را بین سهامداران توزیع کرده بود، بلکه با جمع آوری نقدینگی از مردم، این عملیات را با سرمایه آنان انجام می داد و خود فقط هزینه تأمین سرمایه را می پرداخت. بعدها ، با گسترش مبادلات تجاری در اروپا و لزوم ارتباط هر چه بیشتر مردم و صاحبان سرمایه، مراکزی به وجود آمد که در آن، دارندگان سرمایه و متقاضیان استفاده از نقدینگی مردم، با یکدیگر تماس گرفته و با داد و ستدهای مالی به منظور رفع احتیاجات بلندمدت یکدیگر، بازار سرمایه را به وجود آوردند.
واژه «بورس» از نام خانوادگی شخصی بنام «واندر بورس» اخذ شده که در اوایل قرن پانزدهم در شهر بروژ بلژیک می زیسته و صرافان شهر در مقابل خانه او گرد می آمدند و به داد و ستد کالا و پول و اوراق بهادار می پرداختند. این نام بعدها به کلیه اماکنی اطلاق شد که محل داد و ستد پول و کالا و اسناد مالی و تجاری بوده است. رشد بورس سهام و جاافتادن آن در عملیات تجاری و اقتصادی، با انقلاب صنعتی اروپا و شکوفایی اقتصاد تازه متحول شده آن قاره از کشاورزی به صنعتی همراه بوده است. نکته قابل توجه آنکه درست در هنگام جهش معاملات بورس و پا گرفتن آن، دول اروپایی مانند انگلستان، آلمان و سوئیس ، قوانین و مقررات ناظر بر فعالیت این نهاد را وضع کردند و قبل از اینکه امنیت سرمایه گذاری به خطر افتد و موجباتی فراهم شود که صاحبان پس اندازهای کوچک، صنایع نوپای اروپایی را از موهبت مشارکت خود محروم نمایند. قوانینی وضع شد تا از هر گونه تقلب و تزویر و پایمال شدن حقوق صاحبان سهام، جلوگیری گردد.
بورس لندن از سال ۱۸۰۱ میلادی آغاز به کار نمود. از ابتدای امر در بورس لندن، اوراق بهادار خارجی و داخلی مورد داد و ستد قرار می گرفت. بورس نیویورک در اواخر قرن هیجدهم تأسیس شده و با وجود رقیب دیگری به نام بورس امریکن، از نظر حجم معاملات و اهمیت در بازار سرمایه آمریکا، در مقام اول قرار دارد. گر چه تا قبل از تأسیس بورس نیویورک، اوراق قرضه و سهام شرکتها توسط دلالان و بازرگانان حرفه ای مورد داد و ستد قرار می گرفت. در سال ۱۷۹۲، بیست و چهار نفر از واسطه های خرید و فروش سهام تصمیم گرفتند با انتخاب محل معینی در آنجا مستقر شده و موجباتی را فراهم آورند تا متقاضیان خرید سهام شرکتها یا فروشندگان اوراق قرضه به آنجا مراجعه نمایند. در آمریکا، اولین محل شناخته شده به عنوان بورس اوراق بهادار در نیویورک و در محوطه ای در زیر سایه درخت نارون بزرگی در «وال استریت» بود که بعدها به قهوه خانه ای در نزدیکی همان محل انتقال یافت. بورس «وال استریت» با جمع آوری مبالغی به عنوان ورودیه از دلالان (کارگزاران) و گسترش عملیات تقویت شد و به مجتمع تجاری عظیمی مبدل گردید که بعدها به نام «بورس سهام نیویورک» رسماً به ثبت رسید. در حال حاضر تعداد کارگزاران این بورس به چند هزار شخص حقیقی و حقوقی بالغ می گردد.
سابقه ایجاد بورس در ایران
فکر اصلی ایجاد بورس اوراق بهادار در ایران، به سال ۱۳۱۵ بر می گردد. در این سال یک کارشناس هلندی و یک کارشناس بلژیکی به منظور بررسی و اقدام در مورد تهیه و تنظیم مقررات قانونی ناظر بر فعالیت بورس اوراق بهادار، به ایران آمدند. اما مطالعات آن دو با آغاز جنگ جهانی دوم متوقف گردید. پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ ، مجدداً در سال ۱۳۳۳، مأموریت تشکیل بورس اوراق بهادار به اتاق بازرگانی و صنایع و معادن، بانک مرکزی و وزارت بازرگانی وقت محول گردید. این گروه پس از دوازده سال تحقیق و بررسی در سال ۱۳۴۵ ، قانون و مقررات تشکیل بورس اوراق بهادار تهران را تهیه و لایحه مربوط را به مجلس شورای ملی ارسال داشتند. این لایحه در اردیبهشت ماه سال ۱۳۴۵ تصویب شد. اما به دلیل عدم آمادگی محافل صنعتی و بازرگانی، بورس تهران با ورود سهام بانک صنعت و معدن و نفت پارس، بهمن ماه سال ۱۳۴۶، فعالیت خود را آغاز نمود. متعاقب آن سهام اوراق قرضه دولتی، اسناد خزانه و اوراق قرضه سازمان گسترش مالکیت صنعتی و اوراق قرضه عباس آباد به بورس راه یافتند. طی ۱۱ سال فعالیت بورس قبل از انقلاب اسلامی، تعداد شرکتها، بانکها و شرکتهای بیمه پذیرفته شده در بورس از ۶ بنگاه اقتصادی با سرمایه ۶/۲ میلیارد ریال به بیش از ۲۳۰ میلیارد ریال در سال ۱۳۵۷ افزایش یافت. همچنین ارزش مبادلات در بورس از ۱۵ میلیون ریال به بیش از ۱۵۰ میلیارد ریال در سال ۱۳۵۷ افزایش یافت. در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با تحولات پیش آمده از جمله تصویب لایحه قانون اداره امور بانک ها در ۱۴/۳ / ۱۳۵۸ ، ملی شدن شرکت های بیمه و تصویب قانون حفاظت و توسعه صنایع و در نتیجه ادغام و تملک بانک ها و شرکت های بیمه و تملک بسیاری از بنگاههای اقتصادی توسط دولت، تعداد شرکتهای پذیرفته شده در بورس از ۱۰۵ شرکت در سال ۱۳۵۷ به ۵۶ شرکت تقلیل یافت. دوره فترت بورس که از سال مزبور آغاز گردیده بود تا سال ۱۳۶۷ ادامه یافت.
از سال ۱۳۶۸ و در چهارچوب برنامه پنج ساله اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، تجدید فعالیت بورس به عنوان پیش زمینه اجرای خصوصی سازی، جذب و گردآوری پس اندازها و هدایت آن در جهت سرمایه گذاری آغاز گردید.
مزایای سرمایه گذاری در بورس
حال باید دید که چرا آحاد مردم درخصوص ورود به این بازار اظهار تمایل می نمایند . دراین قسمت تنها به ذکر چکیده ای از عوامل موثر در این امر خواهیم پرداخت:
نبود حد سرمایه مجاز: به نحوی که هر فردی با هر میزان سرمایه امکان ورود به این بازار را خواهد داشت . به عنوان مثال دربازار سرمایه شما به راحتی می توانید با مبلغ یک میلیون ریال بخشی ازسهام یک شرکت بزرگ و معتبر را خریداری نمائید . اما اگر بازار بورسی وجود نمی داشت ، به سختی می توانستید درشرایط عادی با این مبلغ حرکت اقتصادی خاصی را انجام دهید
دوره آموزشی از صفر تا سطح پیشرفته در ترید که با هدف “استاد تمامی ترید” طراحی شده است
قابلیت نقد شوندگى بالا:که موجب گردیده تا درشرایط عادی ورود و خروج شما به این بازار در کمتر از چند روز فراهم گردد . که یقینا با توسعه الکترونیکی بازار (که مقدمات آن درحال اجرا است) این مدت می تواند حتی به چند ساعت تقلیل پیدا نماید که تقریبا چنین وضعیت مشابهای به ندرت درسایر رویه های سرمایه گذاری یافت مى شود.
بازده بالاتر: از منابع پربازده شناخته شده در بازارهای مشابه ، با در نظر گرفتن ریسک بهینه .
تب گسترش این بازار: که به عنوان عاملی نادیدنی (همانند تب طلا در ایالات متحده)، بازار امروز ایران را فرا گرفته است و همچنان تا ظرفیت نهایی و تعادل، گام های بسیار بزرگی را در پیشروخواهد داشت . علی رغم عدم تنوع دربازار بورس ایران ، درعین حال منابع کسب سود دراین بازار بسیار متنوع است ، به نحوی که یک سهم خریداری شده می تواند برای دارنده آن ، به طرق گوناگون سود ایجاد نماید که از آن جمله می توان به انواع افزایش سرمایه ، ما به التفات قیمت خرید با قیمت روز ، سود نقدی و … اشاره داشت
ظرفیت های باز موجود: نحوی که علیرغم تمام رشدهای این بازار همچنان ظرفیتهای رشد فوق العاده بکر و دست نخوردهای وجود دارد ،که سیاستهای خصوصیسازی دولت نیز بعنوان یکی از اهداف کلان اقتصادی در واقع تقویتکننده این موضوع می باشد .
مزایای ورود به بورس برای شرکتها
دراین بین سوالی مطرح می شود و آن این است که واقعا ، چرا شرکتها برای حضور دراین بازار از خود علاقه نشان می دهند ؟ و اساسا مزایای حضور شرکتها در بازار بورس چیست ؟ درپاسخ به این پرسش سعی نمودیم به اختصار پاره ای از عوامل بااهمیت را بیان نمائیم که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
استفاده از معافیت های مالیاتی: شرکتهایی که در بورس مورد پذیرش قرارمی گیرند مادامیکه از لیست سازمان بورس واوراق بهادار خارج نگردیده باشند ، مىتوانند نسبت به نرخ مقطوع مالیات حداقل از ۱۰ معافیت مالیاتی بهره مند گردند. در بورس به جهت تمرکز سرمایه که با هدف مشارکت درحقوق شرکتهای مورد پذیرش صورت گرفته و تشکیل یک بازار هدفمند را داده است ، امکان افزایش سرمایه بسیار ساده تر از حالتی است که شرکتها در خارج از بورس به این امر اقدام میورزند. چرا که مجبور خواهند بود تا برای افزایش سرمایه به دنبال شرکای جدید ، که بعضا با چانه زنی نیز همراه خواهد بود و منجر به افزایش هزینه های مرتبط با توسعه را فراهم خواهد گردانید مواجه گردند.
انتشاراوراق قرضه: که براساس قانون تجارت به شرکتهای سهامی عام این اجازه داده شده و طبعا حضور در یک بازار متمرکز این امر را به نحو چشمگیری تسهیل خواهد نمود .
به روز رسانی ارزش واقعی: شرکتکه این موضوع می تواند انعکاس دهنده نگرش یک بازار متخصص نسبت به آتیه شرکت مورد بررسی باشد و کاملا واضح خواهد بود که این امر توانایی ارایه خط مشی مدیریتی به مجموعه مدیران شرکتهای بورسی را در راهبرد اهداف خود فراهم خواهد ساخت .
ورود به بورس و عبور از فیلترهای نظارتی و کنترلی آن بعضا موجب کسب وجهه و اعتبار برای شرکتهای پذیرفته شده را فراهم ساخته که این امر می تواند موجبات یکسری منافع نادیدهای را برای این شرکتها فراهم آورد.
تعریف بازار بورس اوراق بهادار
بورس اوراق بهاداربه معنای یک بازار متشکل و رسمی سرمایه است ، که درآن سهام شرکتها واوراق مشارکت ، تحت ضوابط و مقررات خاص، مورد معامله قرارمی گیرد.
سهم چیست
سرمایه هرشرکت سهامی ، به قسمتهایی مساوی تقسیم می شود که به هریک از این قسمت ها، یک سهم گفته می شود .معمولا قیمت اسمی سهام در ایران ۱۰۰۰ ریال است.هر فرد پس از خرید سهام مالک جزئی از دارایی شرکت می شود.
بورس کالا ، بورس فلزات ، بورس کشاورزی، بورس اوراق بهادار ، بورس اسناد خزانه . در بورس افراد حقیقی و حقوقی توسط کارگزاران خود به دادوستد می پردازند و در آن خریدار و فروشنده می توانند یک فرد یا یک شرکت باشند. این خرید و فروش تابع قوانین خاصی است ؛ که در مورد همه و با هر مقدار سرمایه به صورت یکسان برخورد می کند
هرشرکتی برای ایجاد و فعالیت در بازار نیاز به یک تامین مالی دارد می خواهیم بدانیم تامین مالی چیست؟
تامین مالی چیست
تامین مالی یا فاینانس ، یعنی تهیه منابع مالی و وجوه برای ادامه فعالیت شرکت و ایجاد و راه اندازی طرح های توسعه و درآمدزای این واحدهای اقتصادی . تامین مالی عمدتا از طریق انتشار سهام ، فروش اوراق قرضه و وام و اعتبار صورت می گیرد.
ابزارهای ویژه تامین مالی
الف- سهام عادی
ب- سهام ممتاز
ج- اوراق قرضه
د- اوراق مشارکت
ه- اوراق بهادار قابل تبدیل
سهام عادی چیست ؟
سهام عادی، همین سهامی است که شرکت ها عرضه می کنند وسهامداران به نسبت سهام خود، مالک شرکت می شوند.شما سهام عادی را هرزمان که بخواهید می توانید بفروشید ولی اگر شرایط بازار و کشور خوب باشد با قیمت بالاتر و اگر شرایط بازار خوب نباشد با قیمت کمتر آن را می فروشد.
سهام ممتاز چیست ؟
سهامی است ، که شرکت عرضه می کند وسود آن مثلا این طور گفته می شود ۱۰ ٪ از قیمت اسمی سهام. حال اگر قیمت اسمی سهام ۱۰۰ تومان است ۱۰ درصد آن ۱۰ تومان می شود سود سهام ممتاز ، نسبتا دائمی است و پرداخت سود سهام ممتاز نسبت به سهام عادی اولویت دارد. برای رعایت حقوق سهامداران شرکت هایی که در بورس پذیرفته می شوند دارای سهام عادی ومشابه و یکسان هستند.
اوراق مشارکت یا اوراق قرضه:
اوراقی است که سودمعین دارد وصادرکننده اوراق قرضه متعهد می شود اصل پول و سود را در تاریخ معین پرداخت کند. این اوراق چند کوپن سود دارند که مثلا هر سه ماه یکبار باید به بانک عامل مراجعه کرد و با تحویل آن بخشی از سود را دریافت کرد.
در بازار بورس ایران، اوراق مشارکت نیز مورد دادو ستد قرار می گیرد. اولین شرکتی که اقدام به انتشاراوراق مشارکت در بورس کرد شرکت ایران خودرو- طرح پژوپارس – با سود ۱۹ ٪ بود.
انواع بازار سرمایه
بازار اولیه: در بازار اولیه اوراق بهادار شرکت ، برای اولین بار صادر شده ودر معرض مبادله قرارمی گیرند. به سهام جدیدی که شرکت های بازار ثانویه عرضه می کنند بازار اولی گفته نمی شود.
بازار ثانویه : بازار ثانویه شامل خریداران و فروشندگان سهام و اوراق قرضه ای است که قبلا انتشار یافته است. برای مثال اگر فردی بخواهد سهم یا ورقه ای قرضه ای راکه برای اولین بار پس از عرضه توسط یک شرکت خریداری کرده به فروش برساند باید به بازار ثانویه برود. به همین ترتیب وقتی شخصی بخواهد ، سهم یا ورقه قرضه مربوط به شرکتی را از بازار ثانویه خریداری کند، (در صورتی که آن شرکت در فهرست شرکت های پذیرفته شده در بازار سهام باشد) ناچار نیست منتظر انتشار عمومی سهام جدید آن شرکت بماند. بورس اوراق بهادار مهم ترین نهاد بازار ثانویه برای معاملات اوراق بهادار است .بازار ثانویه مکانی است که سهام منتشرشده ودر حال انتشار مورد خرید و فروش قرار می گیرند. تفاوت بازار ثانویه با بازار اولیه در این است که در بازار اولیه عرضه کننده ، سهام را مستقیما به سرمایه گذار می فروشد.
انواع ارزشها
ارزش دفتری: ارزشی که برروی ترازنامه ثبت می باشد (درموردکالاها و اجناس) خواه این قیمت برای امسال باشد، خواه برای ۱۰ سال قبل، به آن ارزش دفتری می گویند.
ارزش ذاتی: ارزش یک سهم برحسب نرخ بازده سرمایه گذاری،هرقدرازسهم خود بازده بیشتری کسب کنیم ارزش ذاتی آن بیشترخواهد بود.
ارزش اسمی: ارزشی که آن راقانون تعیین می کند وبرای هربرگه سهام ۱۰۰ تومان است.
ارزش بازار: قیمت فروش سهام دربازاراست ، این ارزش راعرضه وتقاضا مشخص می کند.
گسترش فعالیت بازار سرمایه در مناطق جغرافیایی کشور بر اهداف و فعالیت های ذیل تاثیر با اهمیت دارد:
الف)فرایند توسعه اقتصادی همزمان و یکنواخت مناطق را شتاب می بخشد،
ب) اجرای سیاست های مربوط به تمرکززدایی را آسانتر می کند،
ج) مشارکت طیف گسترده تر مردم را در فعالیت های اقتصادی مولد امکان پذیر می سازد،
د) شدت انباشت نقدینگی را در مناطق مختلف کشور از توزیعی یکنواخت برخوردار می سازد،
ه)سازوکار گردآوری منابع مالی راکد یا سرگردان را در اقتصاد ملی کارامدتر می کند،
و) رویکرد نامناسب به پس انداز را به ویژه در بخش خانوار اصلاح می کند،
ز)دستیابی به الگوی بهینه تخصیص منابع مالی را با در نظر گرفتن نیازهای هر یک از مناطق جغرافیایی و اولویت های اقتصاد ملی امکان پذیرتر می سازد،
ح) با گسترش فرهنگ سهامداری در جامعه و سازمان یافته شدن بازار سرمایه در اقتصاد ملی، زمینه های کاهش درجه و شدت اتکای بنگاه های اقتصادی را به استقراض از شبکه بانکی یا تامین دولتی فراهم می اورد که خود به کاهش فشار تقاضا در بازار پول و فشار کسری بودجه دولت می انجامد.
مولفه های اصلی بورس کدامند؟
تالاربورس
جایی است که کارگزاران به خرید و فروش سهام میپردازند که به دو بخش تالار اصلی و تالار فرعی تقسیم می شود. همچنین برای آگاهی مردم در تالار بورس تابلویی نمایانگر قیمت لحظه ای هر سهم می باشد .
تالاراصلی وتالار فرعی به چه جایی گفته می شود:
تالاراصلی
تالاری است که شرکت هایی که توانسته اند خود را با قوانین سازمان بورس وفق بدهند به آنجا راه پیدا می کنند.
تالارفرعی
تالاری است که شرکت ها ابتدا در آن پذیرفته می شوند ودرآن تالار آزمایش می شوند .اگر توانستند خود را با قوانین وفق دهند در تالار اصلی پذیرفته می شوند.
کارگزاران بورس
شرکت هایی هستند که افراد برای خرید و فروش سهام باید به آنها مراجعه کنند که به دو دسته دولتی و خصوصی تقسیم میشوند. درواقع کارگزاران واسطه بین سهامداران وشرکت های حاضر در بورس می باشند. خرید و فروش سهام شرکتهای بورسی در بازار، فقط توسط کارگزاران رسمی سازمان بورس اوراق بهادار امکان پذیر است . و این مسئله موجب شفافیت بازار می شود . چرا که به این ترتیب اطلاعات مربوط به معاملات مانند تعداد سهام و قیمت مورد معامله و تعداد خریدار و فروشنده هر روز دردسترس قرار می گیرد . معمولا سرمایه گذاران دائمی بورس هر کدام با کارگزار معینی کار میکنند . به غیر از کارگزارانی که به تازگی مجوز مشاوره و سبد گردانی را دریافت نموده اند سایر کارگزاران اجازه دادن مشاوره به سرمایه گذاران را ندارند . لذا برای آنان تفاوتی نمیکند که سرمایه گذار چه سهمی بخرد و بفروشد و آنها تنها کارمزد خود را دریافت خواهند کرد لذا این سرمایه گذار است که باید با توجه به موارد خاصی کارگزار خود را انتخاب کند .
١- حجم سرمایه سرمایه گذار : به عبارتی در انتخاب کارگزار باید دقت نمود که کارگزار برای چه مقدار سرمایه هایی کار میکند و آیا سرمایه ما در حدی است که کارگزار برای ما معامله کند .اصولا کارگزاران به نسبت حجم سرمایه افراد انها را در اولویت قرار میدهند . فرضا کارگزاری که اکثر مشتریان ان دارای سرمایه های بالای ۱۰۰ میلیون تومان باشند برای سرمایه گذار با سرمایه ۱۰ میلیون مناسب نیست.
٢- تعداد مراجعه کنندگان به کارگزار : به این معنی که آیا کارگزار فرصت رسیدگی به درخواستهای همه مشتریان را دارد . چرا که در غیر این صورت شاید به علت عدم فرصت کارگزار برای انجام درخواستهای خرید و فروش مشتریان درخواست ما به روزهای بعد موکول شود و این مسئله با توجه به ارزش زمان در معاملات بورس ممکن است موجب از دست رفتن برخی فرصتها شود .
٣- نوع شخصیت خریدار در ارتباط با کارگزار (حقیقی یا حقوقی ) : برخی از کارگزاریها اکثرا دارای مشتریانی با شخصیت حقوقی می باشند که برای اشخاص حقیقی مناسب نمی باشند .
۴- رتبه کارگزار از نظر حجم خرید و فروش : هر چه رتبه کارگزار از نظر حجم معاملات بالاتر باشد نشاندهنده فعالیت بیشتر ان کارگزار می باشد و نکته مثبتی به حساب می آید به شرط اینکه مورد اول یعنی حجم سرمایه سرمایه گذار رعایت شود پس بهتر از میان کارگزارانی که سرمایه ما با سرمایه مشتریان آنها همخوانی دارد کارگزاری را انتخاب کنیم که دارای حجم معاملات بیشتری باشد یا به عبارتی فعال تر باشد.
وظایف کارگزار
انجام معامله
اداره حساب سرمایه گذار ی اشخاص
مشاوره و راهنما یی و معرفی شرکت برای پذیرش در بورس
معیارهای انتخاب کارگزار
قابلیت انجام سریع سفارش مشتری
داشتن اطلاعات مربوط و کافی
داشتن سیستم های اطلاعاتی و کنترلی مناسب
خریدار و فروشنده
که می توانند افراد حقیقی و حقوقی باشند. یعنی همان صاحبان سرمایه و نقدینگی که می توانند ، مردم عادی یا یک شرکت خاص ویا حتی یک بانک خصوصی یا دولتی باشند.
فهرست رسمی بورس
شرکت هایی که قابلیت معامله شدن در بورس را دارند، در این فهرست موجود می باشند. صدها شرکت در کشور با موضوعات مختلف فعالیت می کنند ، اما در بورس فقط شرکت هایی حضور دارند که صلاحیت آنها تصویب شده و نام آنها در فهرست رسمی بورس درج شده است .
چرا در بورس سرمایه گذاری کنیم
همه ما برای گذران زندگی وبر حسب اجبار و علاقه و…شغلی را برای خود برمی گزینیم. هرشغلی می بایست، دارای شرایطی باشد تا نیازهای متصدی آن را ارضا نماید. برای مثال سود مطمئن و خوبی داشته باشد ، عمر طولانی داشته باشد، منع قانونی نداشته باشد،جذاب و قابل توسعه باشد و….
باتوجه به این مطالب ، به نظر میرسد که فعالیت دربورس اوراق بهادار می تواند به عنوان یک کسب وکار ثانویه مدنظر قرار گیرد، چراکه عمرطولانی دارد،همراه با ارتقا مالی و علمی است و در صورت فعالیت درست می توانیم سود خوب و مطمئنی به دست آوریم ؛ همچنین از پتانسیل های خود به بهترین نحو استفاده کنیم.
شرکت های سهامی عام و سهامی خاص چه شرکت هایی هستند
به شرکتهایی که سهام آنها دردست عموم مردم باشد) ۵۱ ٪ به بالا( و کنترل شرکت نیز دردست مردم باشد سهامی عام می گویند، مثل کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار. چنانچه کنترل ومالکیت شرکت و تصمیم گیری در اختیار افراد خاص باشد ، به آن سهامی خاص می گویند .
تفاوت شرکتهای سهامی عام و خاص
جهات افتراق دو شرکت مذکور به شرح زیر می باشد:
شرکت سهامی عام برای تامین سرمایه اقدام به پذیره نویسی عمومی می نماید ، ولی شرکت سهامی خاص، حق مراجعه به عامه را ندارد.
امکان صدور اوراق قرضه برای شرکت سهامی عام وجود دارد، ولی شرکت سهامی خاص چنین حقی ندارد. نقل وانتقال سهام در شرکتهای سهامی عام مشروط به موافقت سهامداران نیست. ولی در شرکت سهامی خاص، چنین نقل و انتقالی منوط به توافق مدیران یا مجامع عمومی شرکت می تواند باشد. سهام شرکت سهامی عام، قابل عرضه در بازار بورس می باشد ولی شرکت سهامی خاص چنین اجازه ای ندارد.
۵ ریال می باشد در حالی که حداقل /٠٠٠/ حداقل سرمایه برای تاسیس شرکت سهامی عام ٠٠٠
١ ریال می باشد . /٠٠٠/ سرمایه برای تاسیس شرکت سهامی خاص ٠٠٠
مدیران و سهامداران شرکت سهامی عام حداقل ۵ نفر و شرکت سهامی خاص حداقل ٣ نفر می باشد.
شرکت های سرمایه گذاری چه شرکت هایی هستند؟
شرکت های سرمایه گذاری، آنهایی هستند که واسطه گر مالی بوده ومنابع مالی مورد نیازخودرا از سهامدار یا سپرده گذار(بانکها) تهیه می کنند. این شرکتها منابع مالی مورد نیاز برای شرکتهای تولیدی و صنعتی را فراهم می کنند و به اصطلاح در آنها سرمایه گذاری می کنن . ولی شرکتهای غیرسرمایه گذاری مستقیما به فعالیت تولیدی و صنعتی می پردازند.
سهام چه شرکت هایی در بورس معامله می شود
برای سرمایه گذاری و شروع یک فعالیت اقتصادی، راههای زیادی است که یکی از آنها تاسیس یک شرکت و آغاز یک فعالیت اقتصادی اعم از تولیدی ، خدماتی ،سرمایه گذاری و غیره است. حال بسته به اینکه ، این فعالیت در چه زمین ای و با چه سرمایه ای باش ، میتوان به وسیله شراکت با دیگران به این هدف رسید. اصولا در مواقعی که برای آغاز یک فعالیت اقتصادی سرمایه لازم در اختیار نباشد، میتوان با ثبت یک شرکت سهامی و با مشارکت افراد دیگر این فعالیت را آغاز نمود . عمده مشخصات این شرکتها عبارتست از این موارد: سرمایه آنها به سهام مساوی تقسیم شده و تعداد سهام هر یک از شرکا مشخص می باشد. مسئولیت دارندگان سهام فقط محدود به تعداد سهام آنهاست.
تعداد شرکا نباید از ۳ نفر کمتر باشد و سرمایه شرکت نیز نباید از یک میلیون ریال کمتر باشد.
زمانی که سرمایه مورد نیاز به وسیله چند نفر تامین شود ، می توان با ثبت یک شرکت سهامی خاص و مشخص نمودن نام شرکت ، میزان سرمایه ، نوع فعالیت و نام شرکا و میزان سهام هر یک، این کار را به انجام رساند . در این نوع شرکت، تعداد شرکا محدود و انتقال سهام شرکا، به ندرت اتفاق می افتد و معمولا واگذاری سهام هر یک از شرکا باید با رضایت دیگران باشد. اما گاهی سرمایه لازم برای شروع فعالیت با شراکت چند نفر تامین نمی شود.
آغاز این نوع فعالیت ملزم به جذب سرمایه سایر افراد و شرکتها میباشد ،که این کار با تاسیس یک شرکت سهامی عام امکان پذیر می باشد . در این گونه شرکت ها بر خلاف شرکت سهامی خاص ، تعداد افراد محدود نیست و نقل و انتقال سهام نیز آزاد می باشد. شرکت سهامی عام ، شرکتی است که موسسین آن قسمتی از سرمایه شرکت را از طریق فروش به غیر تامین می کنند. به این ترتیب که موسسین قبلا ۲۰ % سرمایه را خودشان تعهد کرده و لااقل ۳۵ % مبلغ تعهد شده را به حسابی به نام شرکت در شرف تاسیس، در یکی از بانکها سپرده و سپس اظهار نامه ای به ضمیمه طرح اعلامیه پذیره نویسی سهام به مراجع ثبت شرکتها تسلیم می نمایند. در اینگونه شرکتها نام و نوع شرکت- موضوع شرکت- مدت شرکت ( از تاریخ تصویب اساسنامه به مدت نا محدود )، تابعیت و مرکز اصلی شرکت- سرمایه و تعداد سهام و …در اساسنامه ذکر می شود.
کلیه سهام این شرکتها با نام بوده و تا زمانی که اوراق سهام صادر نشده، شرکت می بایست به صاحبان سهام گواهینامه موقت بدهد .در این شرکتها مسئولیت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمی سهام آنهاست. این اوراق سهام جزو اوراق بهادار محسوب می شوند که در آنها نام شرکت ، نام سهامدار ، تعداد سهام ، مبلغ اسمی سهم و سرمایه شرکت درج میشود.
در ایران مبلغ اسمی هر سهم یک هزار ریال تعیین شده است و سپس با تقسیم سرمایه بر این مبلغ تعداد سهام شرکت به دست می آید که همه این موارد در اساسنامه تعیین می شود. مرحله بعدی اعلام پذیره نویسی عمومی و جذب مابقی سرمایه شرکت است . پس از انجام این عملیات و آغاز فعالیت شرکت هر یک از سهامداران می توانند نسبت به نقل و انتقال سهام خود اقدام نمایند . اینکار با اطلاع شرکت و درج در دفاتر شرکت امکان پذیر است . اصولا وقتی اینگونه شرکتها به سوددهی برسند و بتوانند پیشرفتی در زمینه فعالیت خود بدست آورند ، باعث رشد ارزش شرکت میشوند . در اینجاست که تقاضا برای سهام این شرکتها بسته به مقدار رشد گذشته و پیش بینی ای که بازار از روند رو به رشد آنها در آینده مینماید، شکل میگیرد و تقاضا کنندگان حاضر میشوند سهام این شرکت را به مبلغی بیش از قیمت اسمی سهام آن خریداری نمایند و در مقابل برخی از سهامداران نیز حاضر میشوند ، تمام یا قسمتی از سهام خود را به مبلغی بیش از مبلغ اسمی واگذار نمایند و بر اساس تعادلی که مابین نیروهای عرضه و تقاضا بوجود می آید قیمت بازار برای آنها شکل میگیرد .از اینجاست که هرگونه سودآوری یا عدم سودآوری و هرگونه پیش بینی از روند رشد یا عدم رشد شرکت می تواند به افزایش یا کاهش قیمت تعادلی میان عرضه و تقاضا یا همان قیمت تابلو بیانجامد. بدیهی است ، برای خرید و فروش سهام یک شرکت، نیاز به داشتن اطلاعات کافی در مورد شرکت و همچنین یافتن فروشنده و خریدار است .
در بورس اوراق بهادار امکان معامله بر روی سهام شرکتهای پذیرفته شده ، سهیل و نظارت میگردد.شرکتهای بورسی اصولا شرکتهایی هستند که یا قبلا دولتی بوده و توسط سازمان خصوصی سازی، سهام آنها عرضه شده و یا شرکتهایی که به وسیله پذیره نویسی عمومی سرمایه آنهاتامین شده و در حال فعالیت هستند . اصولا معامله بر روی شرکتهای پذیرفته شده در بورس آسان تر و با اطمینان بیشتری صورت می گیرد . چرا که این شرکتها در هنگام پذیرش باید دارای شرایط خاصی باشند ، که این شرایط به مثابه فیلتری میباشد ، که سهامداران با اطمینان بیشتری روی شرکتهایی که از این فیلتر عبور کرده اند، سرمایه گذاری می نمایند و همچنین پیدا کردن خریدار و فروشنده برای سهام شرکتهای بورسی به علت متمرکز بودن آسانتر است.ضمن اینکه دسترسی به اطلاعات شرکتهای پذیرفته شده ، براحتی امکان پذیر است و سازمان بورس اوراق بهادار بر ارائه اطلاعات شرکتها و ارائه صورتهای مالی آنها نظارت می نماید.
برای درج نام یک شرکت در تابلو بورس اوراق بهادار و به عبارتی پذیرش در بورس اوراق بهادار (جدای از ویژگیهای تالار اصلی و فرعی) خصوصیاتی لازم است که مهمترین آنها عبارتند از :
١- شرکت باید سهامی عام باشد.
٢- شرکت باید دارای سهام عادی با نام و دارای حق رای باشد و ۱۰۰ % بهای اسمی آن پرداخت شده
باشد.
٣- شرکت باید در آخرین سال مالی سود آور بوده و امکان سود آوری آن در آینده وجود داشته باشد.
۴- اساسنامه شرکت باید طوری تنظیم شده باشد که به تشخیص هیئت پذیرش، حقوق سهامداران جز در آن محفوظ باشد.
شرکتها پس از پذیرفته شدن باید برخی از ویژگیها را حفظ نمایند، در غیر این صورت، نام آنها از تابلو بورس اوراق بهادار حذف می شود.برخی موارد که باعث حذف شدن نام شرکتها از بورس میشود عبارتست از مواردی از قبیل زیاندهی ، عدم رعایت سیاست افشای اطلاعات مطلوب ، نبودن میزان فعالیت و حجم داد و ستد و گردش سهام و… .
ادامه مطلب در قسمت بعدی
نویسنده: آقای امیر عجمی