طرز فکرهای یک سرمایه گذار برنده و یک سرمایه گذار بازنده در بازار بورس و دیگر بازارهای سرمایه گذاری را در خلاصه کتاب فکر برنده-فکر بازنده بخوانید.
بسیاری از افراد در بازار بورس فکر می کنند برای سود کردن یک روش خاص و متمایز وجود دارد، چیزی شبیه به سحر و جادو که اگر آن را بیابند و اجرا کنند در بازار بورس سود می کنند. اما واقعیت این است برای موفقیت در بازار بورس و شکست بازارهای نزولی، مجموعه ای از افکار و رفتارهاست که به یک سرمایه گذار کمک می کند نتیجه مطلوبی از سرمایه گذاری بگیرد. در کتاب فکر برنده-فکر بازنده افکار مجموعه ای از افراد بازنده و برنده مطرح می شود که با دانستن آن ها می توان مرتکب آن اشتباهات نشد و تصمیم درست را در برهه های مختلف سرمایه گذاری گرفت.
کلید فراموش شده موفقیت در معاملات بازار بورس
مؤثرترین راه برای رسیدن به موفقیت در بازار بورس داشتن رویکرد فاتحانه است. این رویکرد بیان می دارد که شما باید از درون، خود را اصلاح کنید و به دنبال عوامل بیرونی برای پیروزی در بازار نباشید. نخبگان بورس با داشتن رویکرد فاتحانه، رفتار کاملا مسئولیت پذیر نسبت به عملکرد خود دارند و باور دارند باید فاتح بازار باشند و اشتباهات خود را نسبت به بازار اصلاح می کنند. تجربه نشان داده است که معامله گران زیادی وجود دارند که علیرغم داشتن دانش گسترده باز هم ضرر می کنند. چون به دلیل نداشتن رویکرد فاتحانه وقتی در بازار متضرر می شوند، خود را مسئول نمی بینند تا بخواهند آن ضرر را جبران کنند.
این اخلاق شما را در بازار بورس از پا درمی آورد
به طور کلی در بازار بورس وقتی سهام شرکتی را می خریم انتظار داریم قیمت آن افزایش پیدا کند و این توقع خود را به شکل های مختلف بروز می دهیم. وقتی روند بازار و قیمت سهم ها بر اساس میل ما پیش می رود احساس بسیار خوبی داریم و وقتی که این روند خلاف توقع ما است احساس خوشایندی نداریم. وقتی ما سهام شرکتی را خریداری می کنیم و توقع رشد قیمت آن را داشته باشیم، ذهن ما به گونه ای رفتار می کند که همیشه به صورت جانبدارانه به دنبال جمع آوری اطلاعاتی که هم جهت با توقع ما هستند حرکت می کند و برای محافظت از خود به اطلاعات منفی و بد در مورد شرکت توجهی ندارد. اما یک سرمایه گذار موفق سعی می کند بدون جانبداری اطلاعات موجود در بازار را تفسیر کند و بدون داشتن تعصب اقدام به خرید و فروش کند. پس به عنوان یک سرمایه گذار کار اول شما شناسایی توقعات و واقعیت های متناظر بازار و خودتان است.
حیف شد! ای کاش این کار را نکرده بودم
به دلیل اینکه بازارهای مالی دائما در حال افت و خیز هستند، همیشه افرادی وجود دارند که گاهی به دلایل مختلف در برخی از سود و زیان های خود در این افت و خیزها تجربیاتی ناخوشایند دارند و تمایل دارند آن ها را جبران کنند. یکی از رفتارهایی که معمولا به صورت ناخودآگاه در این گونه مواقع سر می زند پشیمان گریزی است. پشیمان گریزی باعث می شود سهامدار برای جبران پشیمانی های گذشته و یا جلوگیری از پشیمانی احتمالی در معاملات بعدی اش رفتارهایی بروز دهد که بیشتر تحت تأثیر احساسات و هیجان است. سه نوع پشیمان گریزی وجود دارد.
- پشیمان گریزی خنثی: که باعث عدم ورود سرمایه گذار به گزینه هایی به نظر مناسب برای سرمایه گذاری به دلیل ترس از زیان کردن و پشیمانی احتمالی در آینده است.
- پشیمان گریزی منفی: این رفتار زمانی اتفاق می افتد که سرمایه گذار به سهام زیان ده خود وفادار می ماند تا به این شکل از قبول اشتباه و تحقق زیان جلوگیری کند.
- پشیمان گریزی مثبت: باعث می شود سرمایه گذار برای جبران عقب ماندگی خود از بازار شروع به خرید و فروش های احساسی کند و به دنبال سهم هایی باشد که با خرید آن ها سودهایی را که از بازار جامانده بود به دست آورد. در این حالت فرد دچار رفتارهای احساسی از قبیل صف نشینی و رفتار گله ای می شود و ممکن است سهام را در قیمت های بالا و سقف های قیمتی خریداری کند.
بازیچه این موجود در بورس نشوید
بازار بورس یک بازار هشیار و حساس است. بعضی مواقع مشاهده می شود سهامی که تا روز قبل خریدار نداشت ناگهان مورد علاقه بازار قرار می گیرد و برای آن صف خرید تشکیل می شود و گاهی هم برعکس، با انتشار کوچکترین اخبار منفی از یک شرکت پرطرفدار ناگهان بسیاری از سهامداران فروشنده می شوند. حساس بودن بازار بورس و پیدایش صف های خرید و فروش می تواند دلایل مختلفی داشته باشد ولی در بسیاری مواقع، ایجاد موج شایعه در بازار و رواج خبری منفی یا مثبت در مورد سهام باعث ایجاد این صف ها می شود. صف خرید و فروش برای پریدن در آن صف ها نیست بلکه یک نشانه است برای تحقیق بیشتر روی آن سهم و صرفا سرنخی اولیه در فرآیند تصمیم گیری خرید و فروش سهام است. برای آنکه بازیچه صف خرید و فروش نشویم چند راهکار وجود دارد. اول اینکه دید بلندمدت داشته باشید. دو راه که به شما دید بلندمدت می دهد عبارت است از : ۱٫یادگیری تحلیل تکنیکال و مبحث امواج الیوت. ۲٫ فراگیری تحلیل بنیادی و آگاهی از چشم انداز یک سهم و صنعت آن. راهکار دوم این است که گفته های دیگران در مورد صف را تحلیل کنیم و بدون بررسی چیزی را نپذیریم. سومین راهکار هم این است که هر زمان خواستید در صف خرید یا فروش قرار بگیرید صبر کنید و از خود سؤال کنید که آیا این کار من بر اساس تحلیل و بررسی است یا بر اساس احساسات و هیجان؟
یک روش ساده برای کم تر کردن ضرر و بیشتر سود کردن
این بخش به معرفی روش مارتینگل می پردازد. روشی که در آن علاوه بر درنظر گرفتن حد ضرر، بتوانیم حتی با افت قیمت سهم به زیر قیمت خرید اولیه نیز از معامله خود با سود خارج شویم. در این روش شما سرمایه اولیه خود را به قیمت های نامساوی (از توان های عدد۲) تقسیم می کنید و خرید خود را در قیمت های مختلف بر مبنای این ضرایب انجام می دهید. مزیت روش مارتینگل این است هنگامی که قیمت سهم از قیمت خرید اولیه ما فاصله می گیرد و منفی می شود، می توان با اجرای آن قبل از رسیدن قیمت سهم به قیمت خرید اولیه وارد سود شد، نه اینکه صبر کرد تا قیمت به قیمت خرید اولیه برسد و ما تازه از زیان خارج شویم. نکته مهم در مورد این روش این است که باید مراحل انجام این کار را به اعداد مشخصی محدود کرد تا بتوان از عهده آن برآمد. نکته مهم بعدی در مورد روش مارتینگل بیان می درد که اساس تفکر در این روش این است که شما به وضعیت بنیادی سهم خود اطمینان داشته باشید.
ساختار ذهنی یک سرمایه گذار موفق
اگر شما می خواهید مانند سرمایه گذاران حرفه ای بیاندیشید و جزء برندگان بازار باشید باید بفهمید که راه حل آن نه در بازار بلکه دقیقا در ذهن خودتان است.
*حس پیروزی را در درون خود تقویت کنید.
*از بازار انتظار رشد نداشته باشید شما هستید که باید با بازار هم جهت باشید.
*ذهنیت خود را با عملکرد خود هم جهت کنید.
سرمایه گذاری کلاغی در بازار بورس
کلاغ در ادبیات فارسی نماد بی فکری و تقلید کورکورانه است. سرمایه گذاران کلاغی بدون سعی و تلاش برای تحلیل و بررسی دائماً در حال تقلید کورکورانه از دیگران هستند. این نوع سرمایه گذاران همیشه به دنبال فرصت های جدید و رانت های تازه از دیگران هستند و به این امید که در نهایت با یکی از این حرف های دیگران، یک شبه ره صد ساله بروند و سود زیادی کسب کنند ادامه می دهند. وقتی اطلاعاتی به دست شما می رسد که ادعا می شود یک فرصت فوق العاده است معمولاً یکی از حالت های زیر محتمل است. یا اینکه عده ای در تلاش هستند با پخش این اطلاعات ارزش سهمی که در اختیار دارند را بالا ببرند و یا اینکه سهمی که در اختیار دارند را بفروشند و در حال بازار گرمی برای سهم خود هستند، درحالیکه وقتی به مطالعه سرگذشت نخبگان بورس می پردازیم می بینیم که این افراد به جای دنبال کردن حرف های دیگران همیشه با استفاده از دانش و تجربه خود و با اتکا به تحلیل های خود در بازار موفق می شوند.
افراد موفقی که در بازار بورس ضرر می کنند
بازار بورس دارای ساختاری از الگوهای رفتاری است که بیان می کند چه موقعیت هایی برای خرید و فروش مناسب است. به همین دلیل اگر ما یک ساختار ذهنی مناسب از بازار نداشته باشیم شکست می خوریم. بازار بورس برای بسیاری از افراد موفق در اجتماع هم می تواند مشکل ساز باشد. یکی از دلایل اصلی شکست افراد موفق در اجتماع در بورس این است که موفقیت آن ها در جامعه به قابلیت آن ها در کنترل و دستکاری محیط بیرونی برمی گردد ولی در مورد بورس هیچ کدام از شیوه هایی که با آن محیط های بیرونی را با محیط درونی تطبیق می دهیم کارایی ندارد. زیرا ما توانایی دستکاری این بازار بزرگ را نداریم. درست است که توانایی نداریم بازار را با خود تطبیق دهیم ولی می توانیم تعابیر و تفاسیر خود را از اطلاعات موجود در بازار کنترل کنیم. یعنی با کنترل خود و دسته بندی اطلاعات درست از بازار سعی کنیم با بازار هم جهت شویم.
تازه گرایی چیست و چگونه به سرمایه گذاران بازار ضرر می رساند
سوگیری تازه گرایی باعث می شود که افراد به نحو بارزی بیشتر از رویدادهای گذشته، رویدادها و مشاهدات اخیر را به یاد بیاورند و بر آن ها تمرکز کنند. این سوگیری خود را بیشتر در بازارهای داغ و پُررونق نشان می دهد و سرمایه گذاران گمان می کنند که بازار رشد کوتاه مدت اخیر خود را در بلند مدت آتی تکرار خواهد کرد. در ادامه به ۴ رویدادی که به واسطه تازه گرایی رخ خواهد داد می پردازیم:
سرمایه گذارانی که تنها بر اساس نمونه های اخیر از بازده های پیشین اقدام به خرید کنند در معرض این آسیب هستند که در اوج قیمت اقدام به خرید نمایند که معمولا زمان نا مناسبی برای خرید است.
سوگیری تازه گرایی موجب می شود سرمایه گذاران ارزش بنیادی سهم را نادیده گرفته و با تمرکز صرف بر قیمت اخیر سهم و نه ارزش ذاتی آن، زمانی که قیمت سهام در بلندمدت به سطح تعادل خود بر می گردد اصل سرمایه به مخاطره می افتد.
سوگیری تازه گرایی باعث می شود که سرمایه گذاران کلمات و عبارتی به زبان بیاورند که ظاهراً فریبنده و قانع کننده است: «این بار فرق می کند» این باعث می شود که افراد حقایق تاریخی در مورد ارزش گذاری عقلایی و حباب های قیمتی را کاملا نادیده بگیرند.
سوگیری تازه گرایی می تواند سرمایه گذاران را شیفته یک طبقه خاص دارایی کند و باعث شود تخصیص مناسب دارایی را فراموش کنند.
تله ای برای یک تحلیلگر بنیادی
خیلی از مواقع اتفاق می افتد که فردی به تجزیه و تحلیل صورت های مالی تسلط دارد به خاطر بعضی رفتارها دچار زیان می شود. درصد بسیاری از افرادی که واقعا سهامدار شرکت هستند و مخصوصا آن هایی که با بررسی و تحلیل، سهام شرکت را خریداری کرده اند وقتی با اطلاعات جدیدی در مورد شرکت مواجه می شوند که مناسب نیستند، سهام خود را نگه می دارند. در واقع آن ها برای تحلیلی که قبلا انجام داده اند تعصب می ورزند و نقش اطلاعات جدید منتشر شده را نادیده می گیرند. غافل از اینکه همین اطلاعات جدید هستند که وضعیت آینده شرکت را مشخص می کنند. در علم روانشناسی به این تله رفتاری دیرپذیری (conservatism) می گویند. در واقع این یک واکنش ذهنی است که باعث می شود افراد برای پیش بینی ها و دیدگاه های قبلی خود اعتبار بیشتری قائل شوند در نتیجه اطلاعات جدید را نادیده بگیرند. دیرپذیری یک واکنش غیر ارادی است که معمولا از این ویژگی ذاتی انسان نشأت می گیرد که فرد به دانسته ها و اطلاعات و همچنین پیش بینی های خودش بهایی بیش از اندازه می دهد. برای جلوگیری از این تله رفتاری هنگامی که اطلاعات جدیدی منتشر می شود هیچ گاه این اطلاعات بدون بررسی اولیه بی اثر و یا کم اثر قلمداد نکنید. چرا که در بازارهای مالی اطلاعات جدید حرف اول را می زنند و سرمایه گذاران برای آینده شرکت ها پول می پردازند نه برای گذشته.
فعلا بذارم باشه! دلیل بسیاری از ضررهای ما در بازار بورس
یک اشتباه رفتاری که به جرأت می توان گفت در رفتار اغلب سرمایه گذاران مشهود است، اشتباه رفتاری زیان گریزی است. زیان گریزی این گونه تعریف می شود که تمایل افراد به پرهیز از زیان بیشتر از کشش آن ها به سمت کسب سود است. همین ویژگی اخلاقی باعث کم شدن سود و بیشتر شدن ضررها است. یکی از دلایلی که در این گونه موارد باعث می شود سرمایه گذار ضرر کند جمله فعلا بذارم باشه است. به این معنی که فرد آنقدر صبر می کند و منتظر می ماند تا اینکه یک سرمایه گذاری زیانده، نتیجه معکوس دهد و رونق بگیرد که این استراتژی خطرناکی است. چراکه بهترین پاسخ در شرایط زیانده، فروش دارایی و سرمایه گذاری آن در فرصت های دیگری در سهام است.
از این فرد در بازار بورس بترسید
یکی از اشتباهاتی که افراد زیادی با آن روبه رو می شوند فرااعتمادی (over confidence) یا اعتماد بیش از حد است. به این معنی که اغلب مردم خود را از آنچه واقعا هستند، با هوش تر می پندارند و بر این باورند که اطلاعات بهتری نیز در اختیار دارند. چهار نوع رفتاری که با سوگیری فرااعتمادی می تواند به سرمایه گذار صدمه بزند عبارت اند از:
- سرمایه گذاری که بیش از حد مطمئن است توانایی های خود را در ارزیابی سهام یک شرکت بیش از حد تخمین می زند و در نتیجه آن ها اطلاعات منفی که هشدار می دهد که خرید سهام نباید صورت بگیرد یا اگر خریداری شده باید بفروشد را نادیده می گیرد.
- سرمایه گذاران بیش از حد مطمئن در نتیجه این باور که آن ها اطلاعات ویژه ای دارند که دیگران ندارند معاملات پرحجمی را انجام می دهند که در بلندمدت غالبا منجر به بازدهی ضعیف می گردد.
- سرمایه گذاران بیش از حد مطمئن به عملکرد تاریخی سرمایه گذاری های خود اهمیت نمی دهند لذا ممکن است ریسک از دست دادن اصل سرمایه خود را کمتر از واقع برآورد کنند.
- سرمایه گذاران بیش از حد مطمئن، پرتفوهای غیر متنوعی را در اختیار دارند که این باعث می شود ریسک بیشتری را تحمل کنند.
رفتار گله ای (گروهی) در بازار بورس
محققان می گویند اساس رفتار افراد در جمع این است که فرد خود را با جمع تطبیق دهد نه اینکه مانند یک ماشین تطبیق با تغییرات محیط عمل کند و به این نتیجه رسیده اند که گرایش طبیعی به دنباله روی از جمع باعث می شود که افراد بیشتر بر اساس نظر سایرین تصمیم گیری نمایند و این موجب تصمیم گیری های غلط می شود. رفتار گله وار در میان بازیگران بازار بورس هم دیده می شود. مثلا فرض کنید که سهمی در حالت تعادل و حتی اندکی در رنج منفی چندیدن روز متوالی معامله می شود و افراد زیادی به این سهم روی خوش نشان نمی دهند اما به محض اینکه بدون هیچ دلیل و تحلیلی این سهم مثبت و صف خرید شود، سرمایه گذاران به تبعیت از صف نشینان ابتدایی، در صف خرید قرار می گیرند که در اغلب موارد و بیشتر برای سهم های ضعیف منجر به اشتباه در تصمیم گیری خواهد شد.
غرور در بورس دشمن شماره یک سرمایه گذاران
همه افرادی که در بورس ضرر می کنند لزوماً افراد بی سواد و بی دانشی نیستند. یکی از مهم ترین عوامل ایجاد ضرر در بورس غرور می باشد. غرور یک نیروی روانشناختی قوی است که آثار منفی بر طرز تفکر افراد می گذارد. افراد تا زمانی که سود نکرده اند و چند معامله سودآور را تجربه نکرده اند، خود را با این نیرو درگیر نمی بینند. هنگامی که خرید و فروش های شما با سود همراه است مستعد ارتکاب خطاهای بسیاری هستید. از جمله این خطاها می توان به پذیرفتن ریسک های بزرگ، تخطی از اصول و قواعد اولیه خرید و فروش، رعایت نکردن حدضرر و همچنین کنار گذاشتن احتیاط در معاملات اشاره کرد. برای اینکه دچار غرور در بورس نشوید، مهم ترین مسئله این است که هیچ گاه اصول اولیه خرید و فروش مانند بررسی و تحلیل کافی، تعیین کردن میزان ریسک معامله، رعایت حدضرر و کنترل احساسات را دست کم نگیرید و همیشه به آن ها پایبند باشید.
سرمایه گذاری موفق در بورس با شبکه ها اجتماعی؛ آری یا نه
امروزه با گسترش شبکه های اجتماعی بسیاری از سرمایه گذاران در این شبکه ها با هم تبادل نظر می کنند. باید توجه داشت که معمولا در این شبکه ها ناخالصی هایی نیز وجود دارد. چرا که همه افرادی که در شبکه های اجتماعی فعالیت می کنند لزوماً متخصص و با دانش کافی نیستند. در این شبکه ها کسی که نداند چه می خواهد و استراتژی درستی نداشته باشد و آگاهی از روند های تکنیکال و بنیادی سهم ها نداشته باشد به راحتی گمراه می شود.
چگونه با بیش از ۵۰٪ معاملات ناموفق ۳۰۰٪ سود کسب کنیم
این یک واقعیت است که افرادی که در بازار بورس فعالیت دارند هر استراتژی که در پیش بگیرند نمی توانند بیش از ۶۰ تا ۷۰ درصد پیش بینی درست و صحیح داشته باشند. حتی تاپ تریدرهای دنیا هم تنها ۶۰درصد معاملاتشان سودده است. نکته مهم این است که ما اجازه داریم حتی بیش از نیمی از معاملاتمان زیان ده باشد و اجازه نداریم از یک درصد مشخصی بیشتر در هر معامله زیان کنیم.
در نهایت، در یک جمع بندی کلی می توان گفت هر فردی در بازار باید استراتژی مخصوص به خود را داشته باشد و طبق آن معامله کند. استراتژی که با خود دو ویژگی مهم به همراه داشته باشد:
- حد ضرر بسیار کم و کنترل شده
- سودهای چند برابر حد ضرر
نویسندگان: علی صابریان – علی محمد مرادی – پیمان باغچه سرا
