شما فقط یک انسان هستید و داشتن احساسات قوی خوب است! اما در وهله اول باید به‌خاطر داشته باشید که چرا وارد مسیر سرمایه‌گذاری شده‌اید. هیچ‌وقت فراموش نکنید که بهترین سرمایه‌گذاری که می‌توانید انجام دهید، ممکن است لزوما پرتفوی فعلی شما نباشد. شرایط یکسال اخیر بازار سهام را درنظر بگیرید؛ بسیار ترسناک بود! فعالیت در بازار طی این مدت بسیار سخت بود و شما آرامش خودتان را حفظ کردید. شاخص کل بورس در عرض 9 ماه بیش از 40 درصد از ارزش خود را از دست داد و سپس در اوایل آخرین فصل از بهار بازار شروع به بازگشت نمود. 5 راهکار برای سرمایه گذاری در بازار پر ریسک را در اینجا به شما می‌گوییم.
سرمایه‌گذاران حرفه‌ای در مورد آنچه که در دوران رکود بازار سهام و همه‌گیری ویروس کرونا اتفاق خواهد افتاد، نظرات متفاوتی مطرح می‌کردند؛ اما نبود اجماع نظر آرامش بخش نیست! در مقایسه با ریزش‌های سال‌های 87 و 92 نیز شرایط بسیار ناپایداتر به‌نظر می‌رسید. بزرگ‌ترین سوال سرمایه‌گذاران در چنین شرایطی این است که باید چه‌کار کنند؟! در ادامه مطلب 5 راهکار برای سرمایه گذاری در بازار پر ریسک یا بازارهای ریزشی مطرح کرده‌ایم.
1. به خودتان استراحت بدهید
این واقعیت که شما احساس ترس و عدم اطمینان دارید طبیعی است. باز هم تکرار میکنیم، شما یک انسان هستید. بنابراین قدم اول این است که تمام احساسات ناشی از ریزش بازار و اخبار منفی را کاملا احساس کنید. فقط چند دقیقه به اخبار توجه کنید، چطور می‌توانید نترسید؟ یکی از 5 راهکار برای سرمایه گذاری به صورت کلی کنترل احساسات به بهترین شیوه است.
البته می‌دانیم که شروع یک گفتگوی تخصصی سرمایه‌گذاری با صحبت کردن در مورد احساسات کمی عجیب است. ما به گونه‌ای آموزش دیده‌ایم که فکر میکنیم سروکار داشتن با پول یعنی ماشین‌حساب و صفحات اکسل، اما پول چیزی فراتر از این است. در واقع زمانی که می‌ترسیم، ترس به چیزی عمیق‌تر از تغییرات اعداد روی صفحه مانیتور اشاره می‌کند. آن چیزی که ما واقعا نگرانش هستیم پرداخت وام مسکن، فرستادن فرزندانمان به دانشگاه یا تمام شدن پس‌اندازمان در دوران بازنشستگی است.
وقتی در مورد بازارها صحبت میکنیم، در مورد اهداف، رویاها، ترس‌ها و امیدهای خود صحبت میکنیم. فکر کردن به پول ما را شب‌ها بیدار نگه می‌دارد و حتی این موضوع یکی از دلایل آن است که صبح از رختخواب بیرون می‌آییم. بنابراین قبل از آنکه به حقایق و ارقام برسیم، یک دقیقه زمان بگذارید تا با احساس ترس و عدم اطمینان از نتایج حرکت بعدی خود کنار بیایید. به خودتان استراحت بدهید چون یک انسان هستید. ما بدون احساس گناه یا عدم اطمینان در مورد احساساتمان هم به اندازه کافی کار میکنیم.
2. به خاطر بیاورید که چرا سرمایه گذاری می کنید
ما این‌گونه فرض میکنیم که شما بر اساس اصول حرفه‌ای تشکیل پرتفوی، یک سبد سرمایه‌گذاری برای خودتان تشکیل داده‌اید. این بدان معنا است که شما نه فقط در یک سهم، بلکه یک سبد متنوع شامل سهام و ابزارهای سرمایه‌گذاری مختلف (مثلا ETF) دارید. بنابراین هزینه‌های معاملاتی پایینی هم دارید چون نیازی به خرید و فروش‌های مکرر هیجانی نخواهید داشت.
همچنین درصدی از کل سرمایه را که مشخصا به خرید سهام (و نه سایر ابزار) اختصاص داده‌اید با اهداف بلندمدت و بازده میانگین سالانه مورد انتظار شما ارتباط مستقیمی دارد (شاید تشکیل چنین سبد سهامی کمی مشکل به‌نظر برسد اما اگر یک صندوق سرمایه‌گذاری دارای بازدهی و ریسک مناسب را هم انتخاب کنید، باید تمام جنبه‌های آن را بررسی نموده و با اهداف خود انطباق دهید). اگر با درنظر داشتن این اصول سرمایه‌گذاری کرده‌اید، بهترین کاری که در این شرایط می‌توانید انجام دهید این است که اهدافتان را به خودتان یاداوری کنید. مثلا از خودتان بپرسید که چرا در ابتدا این‌گونه سرمایه‌گذاری کردید؟
شاید بخواهید دلایل را بنویسید؛ بله ادامه دهید. این دلایل ممکن است مواردی نظیر گذراندن وقت بیشتری با فرزندانتان، امنیت مالی در دوران بازنشستگی یا کمک‌های بزرگ خیریه باشد. به هر حال هیچ پاسخ اشتباهی وجود ندارد؛ مگر آنکه اصلا هدفی تعیین نکرده باشید و اگر هدفی ندارید، اکنون دقیقا زمان نوشتن است…
3. فرآیند سرمایه گذاری خود را بازبینی کنید
شاید شما سبد سرمایه‌گذاری خود را بر اساس داده‌های تاریخی بازار سهام انتخاب کرده باشید. آن داده‌ها این حقیقت بسیار مهم را نشان می‌دهند که بازارها در طول زمان دوره‌های صعودی و نزولی دارند. بررسی هر دوره‌ای از تاریخ بازار سهام به شما اطمینان می‌دهد که امکان بروز روندهای شدید غیرقابل پیش‌بینی همانند روند نزولی بازار سهام ایران در سال 1399، همیشه محتمل است.
بازار ترسناک عینا بخشی از این روندهای افراطی است. چون سهم‌هایی که طی چندین سال بازده مناسبی نصیب سرمایه‌گذاران کرده‌اند با این خطر مواجه می‌شوند که در کوتاه‌مدت کاهش قیمت قابل توجهی داشته باشند. تا زمانی که اهداف مالی شما یکسان بمانند، برنامه سرمایه‌گذاری دقیق و اصولی شما همچنان می‌تواند بهترین شانستان برای رسیدن به این اهداف باشد؛ مخصوصا وقتی که به شدت احساس ترس می‌کنید!
چیزی که قطعا بهترین شانس شما برای رسیدن به اهداف تعیین شده را نابود می‌کند، از بین بردن یک پرتفوی سرمایه‌گذاری منطقی و بهینه است که صرفا به دلیل اینکه روی کاغذ زیان دیده‌اید، از داشتن آن دارایی‌ها منصرف شده‌اید. البته امیداواریم در جریان ریزش بازار این کار را انجام نداده باشید! باید یاد بگیریم که بالا و پایین رفتن کاری است که بازار همیشه انجام می‌دهد. باور کنید امری طبیعی است…
هرچند می‌دانیم که بازه زمانی خاص و متفاوتی بود؛ اما به هر حال در دوره تورمی اقتصاد کشور، شیوع ویروس کرونا و با اتخاذ سیاست‌های نادرست در مدیریت بازار سهام، چنین وضعیتی به‌وجود آمد. با این حال تاکنون تمام دوره‌های ترسناک بازار سهام به یک شکل پایان یافته‌اند، آن‌ها متوقف شده‌اند! برای درک آن چیزی که فکر میکنیم به احتمال زیاد درست است، باید به مستندات محکم تاریخی تکیه کنیم.
بنابراین شاید ارزش این را داشته باشد که برخی از دوره‌های ترسناک تاریخ بازار سهام را با یکدیگر مرور کنیم.
-تصمیم مجلس برای واقعی کردن نرخ خوراک پتروشیمی‌ها – سال 92
-برنده شدن دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده – سال 95
-ترور سردار سلیمانی – سال 98
با نگاه به گذشته ممکن است متوجه الگویی شویم. الگویی که می‌تواند در ذهن هر سرمایه‌گذار باتجربه تداعی شود این است که هر بار که فکر می‌کردیم همه چیز ممکن است برای همیشه تغییر نموده و فرآیند سرمایه‌گذاری را مختل کند، اما این‌طور نشد! وقتی به مستندات محکم تاریخی اشاره میکنیم، منظور ما دقیقا همین داده‌های تاریخی است. درست است، شاید شما در جریان این ریزش بازار هم فکر می‌کردید که این زمان متفاوتی است و شاید از الگوی تاریخی خود پیروی نکند، اما ثابت شد که همان وضعیت بود.
4. در قایق نجات خود بمانید!
درک میکنیم که شاید در نگاه اول چنین توصیه‌ای نامطلوب به‌نظر برسد. در بوته‌ها صدای خش خش وجود دارد، شما در منطقه خرس گریزلی هستید و همراهتان به شما می‌گوید: احتمالاً فقط یک پرنده است، فراموشش کن! این گفته خیلی آرامش بخش نیست. اما همان‌گونه که فرار از خرس گریزلی کارساز نیست، فرار راهکار مناسبی برای مقابله با بازار ترسناک نیست. آن چیزی که شما در این شرایط به آن نیاز دارید، داشتن یک برنامه (پلن) سرمایه‌گذاری است. اما صبر کنید، شما قبلا این کار را انجام داده‌اید. به یاد آوردید؟ تمام این برنامه بر اساس اهداف شما ساخته شده است. بنابراین تا زمانی که اهداف تغییر نکرده‌اند، دلیلی برای تغییر برنامه سرمایه‌گذاری شما وجود ندارد.
سرمایه‌گذاران بزرگ و حرفه‌ای زمانی برنامه و ترکیب دارایی‌های خود را ارزیابی می‌دهند که اهدافشان تغییر کرده باشد، نه اینکه شرایط بازار عوض شده باشد. بنابراین هرچند که این پاسخ رضایت‌بخشی برای شما نباشد، اما تنها کاری که باید در جریان یک بازار ترسناک انجام دهید، این است که فقط به سبد سرمایه‌گذاری و برنامه خود پایبند باشید. شاید احساس کنید که با این رویکرد در یک قایق نجات قرار گرفته‌اید که توسط طوفان احاطه شده است اما بدانید که شما پیش از وقوع طوفان تمرینات مخصوص شرایط فوق‌العاده را انجام داده‌اید. به هر حال شما آماده این کار هستید و این یک صرفا یک تمرین نیست؛ شما می‌دانید و به بهترین نحو ممکن برنامه خود را متناسب با شرایط پیاده‌سازی کنید.
5. کار دیگری انجام دهید
در چنین مواقعی اغلب افراد به شدت مایل به انجام کاری هستند. به طور طبیعی زمانی که سبد سرمایه‌گذاری در زیان است نمی‌توانیم فقط یک جا بنشینیم، می‌خواهیم کاری انجام دهیم. اگر شما هم چنین احساسی دارید، به خودتان کاری محول کنید و آن را انجام دهید. فهرستی از مواردی که کنترل کاملی روی آن‌ها دارید تهیه کنید که تا حدی حس خوب کوچکی از اینکه روی این موارد کنترل دارید در شما ایجاد شود. این لیست می‌تواند شامل انجام معاملات نوسان‌گیری با حجم معاملاتی بسیار کم، پیاده‌روی، رفتن به دامان طبیعت، خواندن کتاب جدید، تماس با عزیزان یا دوستانتان باشد. در قدرت این گام واقعا نمی‌توان مبالغه کرد. هر زمان که ذهن شما درگیر یک چرخه نگرانی در مورد بازار می‌شود، با این انرژی مقابله نکنید. در عوض مسیر این فرآیند ذهنی را عوض کنید.
توصیه آخر
ما می‌دانیم که چنین توصیه‌هایی برای شما احساس رضایت به‌وجود نمی‌آورد، زیرا ما شدیدا به‌دنبال اطمینان خاطر و کنترل امور هستیم. اما واقعیت این است که بعد از اینکه فکر میکنیم، تمام شرایط درنظر داشته و بررسی کرده‌ایم هنوز توده‌ای از ناشناخته‌ها باقی مانده است. در نهایت تنها کاری که ما می‌توانیم انجام دهیم این است که چیزی را که می‌توانیم کنترل کنیم و یاد بگیریم آنچه را که نمی‌توانیم کنترل کنیم بپذیریم. شاید زمانی که این مسائل را درنظر می‌گیریم، نقل‌قول وینستون چرچیل در مورد دموکراسی در ذهن ما تداعی شود:
«به واقع دموکراسی بدترین شیوه حکومت است، البته به جز بقیه شیوه‌ها که هر از گاهی امتحان شده‌اند.»
ما ادعا نمی‌کنیم که این 5 راهکار برای سرمایه گذاری راهنمای کامل و موثر در مواجهه با بازارهای ترسناک است اما این بهتر از هر کاری است که در حال حاضر می‌توانیم انجام دهیم.
