اهمیت یادگیری تابلوخوانی در چیست؟
پیش از آن که به موضوع تابلوخوانی بپردازیم، در ابتدا به این سوال پاسخ خواهیم داد که چرا یادگیری مهارت تابلوخوانی ضرورت دارد؟ تابلوخوانی موضوع نسبتا جدیدی در بازار سرمایه است، اما اهمیت یادگیری آن در چیست؟
پیش از این مواردی چون تحلیل بنیادی و تکنیکال از اهم رویکردهای تحلیلی بوده است، اما در حال حاضر اهمیت فهم تابلو و تابلوخوانی تا بدانجا پیش رفته است که بسیاری از افراد بازاری تنها با پیگیری تابلوها اقدام به معامله می‌کنند، گرچه که ماهیت چنین رویکردی در سرمایه‌گذاری منجر به کوتاه مدت‌تر شدن معاملات می‌گردد.
اولین چیزی که برای تابلوخوانی باید با آن آشنا باشیم، اطلاعات معامله سهم است که در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران (TSETMC) میتوانیم به آن دسترسی داشته باشیم.
اگر به دنبال سهم خاصی باشیم، با جست و جوی آن در این سایت، میتوانیم به صفحه نماد دسترسی پیدا کنیم. پیش از ادامه مطلب لازم به ذکر است نکته ای که رمز اصلی یک تابلوخوانی موفق است، آن است که هیچ گاه قرار نیست تنها با یک فاکتور (مثلا صرفا با تعداد معاملات) به نتیجه برسید و مهم آن است که بتوانید روابط صحیحی بین داده‌هایی که از متغیرهای مختلفی چون حجم، تعداد، قیمت و… دریافت می کنید، برقرار کنید.
اگر تابلوی معاملاتی نمادی را همچون یک بازی فوتبال فرض کنید که از ساعت 8 و چهل و پنج دقیقه صبح کار خود را آغاز کرده و تا دوازده و نیم ادامه می‌دهد و رفتار معامله گران را به مثابه بازیکنان این بازی، شما باید از قوانین این بازی روی تابلو آگاه باشید، رفتار حقیقی‌ها، حقوقی‌ها، تعداد و حجم معاملات و… همگی از مواردی هستند که اگر قصد سرمایه‌گذاری دارید باید از آنها اگاه باشید. لذا مهارت تابلوخوانی در شکل گرفتن استراتژی‌های معاملاتی ضروری است.
موفق عمل کردن در بازار بورس نیازمند یادگیری پیوسته است. دانش مالی نهفته در این بازار به سرمایه گذاران کمک می‌کند تا معامله‌هایی موفق را به سرانجام برسانند. «تابلو خوانی» و بازار خوانی نیز در شمار مهارت‌های بسیار مهم و کاربردی در بورس قرار می‌گیرند. اگر یک سرمایه گذار به مهارت تابلو خوانی مسلط باشد می‌تواند اتفاق‌هایی که در تابلو معاملاتی بورس می‌بیند را تجزیه و تحلیل کند و با کمک این اطلاعات به خرید و فروش سهام بپردازد. در این قسمت از خانه سرمایه به سراغ تابلو خوانی می‌رویم و سر از کار این مهارت کلیدی درمی‌آوریم.
چگونه تابلو خوانی بورس را آغاز کنیم؟
در تابلوی معاملات یک سهم میتوان اطلاعات فراوانی را از آن به دست آورد که مهمترین آن «قیمت سهام» است. در ادامه این مقاله با بررسی سهام شرکت «گسترش نفت و گاز پارسیان» با تابلو خوانی و اصطلاحات تابلو بورس بیشتر آشنا میشویم. برای فراگیری مهارت تابلو خوانی ابتدا باید تابلوی بورس را پیدا کنید. دسترسی به تابلوی بورس از دو روش ساده زیر امکان‌پذیر است:
- جستجوی نام نماد در موتورهای جست‌وجو و کلیک روی اولین پیوندی که به نمایش درآمده است
- ورود به سایت «tsetmc.com» و استفاده از بخش جستجوی آن
پس از انجام یکی از مراحل بالا تابلوی معاملات سهام نمایان می‌شود. این تابلو برای نماد پارسان (شرکت گسترش نفت و گاز پارسیان) به صورت زیر است:
تابلو خوانی و استخراج قیمت سهم
یکی از جذاب‌ترین بخش‌هایی که به هنگام تابلو خوانی نمادهای مورد نظرتان با آن روبه‌رو می‌شوید «قیمت سهام» در حال حاضر است. «قیمت معامله» بیانگر آخرین قیمت معامله شده سهام و «قیمت پایانی» نیز قیمتی است که در آن روز سهام بسته می‌شود. این قیمت، میانگینی از قیمت‌های معامله شده همان روز سهام با توجه به حجم معاملات است. اگر آخرین قیمت معامله نسبت به قیمت پایانی بیشتر باشد حکایت از اقبال بازار به سهام و نشانه‌ای از روند مثبت احتمالی در روز کاری بعدی است؛ عکس این موضوع نیز برقرار است. ناگفته نماند که در محاسبه قیمت پایانی سهام بورسی نمی‌توان از تاثیر حجم مبنای آن غافل شد. اگر تعداد سهام معامله شده در یک روز بسیار کمتر از حجم مبنا باشد قیمت پایانی نزدیک صفر خواهد بود. البته این موضوع شامل سهام فرابورسی نمی‌شود. چون حجم مبنای سهام فرابورسی است.
آشنایی با بازه‌های قیمتی هر نماد
بخش بعدی در تابلو خوانی سهم پارسان، بازه‌های قیمتی سهام را نمایش می‌دهد. بیایید نگاهی به آنها بیندازیم.
بازه روز
به حداقل و حداکثر قیمتی که سهم در طی یک روز معامله می‌شود «بازه روز سهم» می‌گویند. این بازه، نشان‌دهنده تغییرات قیمت سهام در روز معاملاتی جاری است. مثلا در ساعت ۹:۰۰ اولین معامله سهم در قیمت (۶،۳۱۰) ریال انجام شده است. بعد از آن همراه با افزایش تقاضا، قیمت تا محدوده (۶،۴۹۵) تومان رشد می‌کند و تا پایان معاملات نیز در همین محدوده معامله می‌شود. پس بازه روز سهم (۶،۳۱۰ – ۶،۴۹۵) تومان است.
بازه مجاز
بازه مجاز نیز بخش دیگری است که در تابلو خوانی این سهم با آن روبه‌رو میشویم. این بازه، قیمتی است که در آن، سهم در طول روز می‌تواند نوسان کند. در واقع، سفارش خرید و فروش سهام باید در این محدوده باشد.
بازه هفته
بازه هفته، نشان‌دهنده تغییرات قیمت سهام در یک هفته جاری است. اگر استراتژی شما نوسان‌گیری و خرید و فروش کوتاه‌مدت است، سعی کنید در سقف قیمتی بازه هفتگی خرید انجام ندهید.
بازه سال
بخش دیگری از تابلو خوانی سهم پارسان به «بازه سال» اختصاص دارد. بازه سال، بیانگر تغییرات قیمت سهام در یک سال گذشته است. مثلا سهام پارسان در یک سال گذشته بین محدوده (۳،۲۹۰) تا (۷،۱۳۰) ریال نوسان قیمت داشته است. با توجه به قیمت حال حاضر سهام (۶،۳۶۰ ریال و نزدیک به سقف بازه سالانه) ورود به سهم پارسان مقداری ریسک دارد. گرچه این موضوع نباید معیار خرید و فروش قرار داده شود. اما ترکیب آن با مباحث تکنیکال و حجم معاملات می‌تواند تصمیم‌گیری برای خرید و فروش را راحت‌تر کند.
چگونه با تابلو خوانی نماد مورد نظرمان، حجم و تعداد معاملات را پیدا کنیم؟
بخش مهم بعدی در تابلو خوانی یک سهم «تعداد و حجم معاملات سهام» در روز جاری است.
حجم معامله موضوع مهمی در تابلو خوانی است، برای مثال اگر حجم زیاد عرضه از طرف حقوقی باشد، بدین معنی است که سهم احتمالا در مسیر رشد به مشکل برخواهد خورد، لذا در زمانی که حجم عرضه‌های حقوقی بالاست نباید وارد سهم شد.
این حجم می‌تواند در یک بازه زمانی مشخص چون چند ثانیه تا چند روز یا ماه مورد بررسی قرار بگیرد. حجم کل معامله، حجم خرید یا فروش حقیقی و یا حقوقی، بررسی مقایسه ای حجم ها بین نمادهای مختلف یا بین روزهای مختلف یک نماد و… حالات مختلفی از بررسی حجم است.
این مقدار برای سهام پارسان حجم معاملات (۵۰۳/۱) میلیون برگه سهام بوده و تقریبا برابر با حجم مبنای آن است. با توجه به آنکه بیشتر معاملات در محدوده (۵/۲ +) درصد انجام شده تغییر قیمت پایانی سهام نیز (۵/۲ +) درصد بوده است. از آنجا که ارزش معاملات برحسب میلیون ریال است، برای سهام پارسان (۶۰۴/۹) میلیارد ریال معادل (۹۶۰) میلیون تومان بوده است. مقایسه میزان حجم معاملات با میانگین حجم ماه نیز یکی از سیگنال‌هایی است که میتوانیم به وسیله تابلو خوانی معاملات بازار به آن دست پیدا کنیم. حتی میتوان از این موضوع در ترکیب با مباحث تکنیکالی نیز بهره برد. مثلا اگر در انتهای یک روند نزولی که چارت تکنیکال سهام آن را تائید می‌کند حجم معاملات به طرز معناداری از میانگین حجم ماه بیشتر باشد میتوان برای ورود به سهام اقدام کرد.
توجه داشته باشید که حجم معامله را نسبت به کل سهام شرکت و شناوری آن بررسی کنید، همچنین حجم روزهای گذشته را نیز در نظر بگیرید، تمامی سهم ها مانند یکدیگر رفتار نمی‌کنند، مثلا مقایسه حجم یک شرکت کوچک با یک شرکت بزرگ اصلا معنی دار نیست و این مقایسه حامل نتیجه مشخصی که روی تصمیم گیری شما تاثیر بگذارد، نخواهد بود. دقت کنید که این موضوع منجر به اشتباه در خواندن تابلوها نشود.
منظور از حجم مبنا چیست؟
حداقل تعداد سهامی که باید مورد معامله قرار گیرد تا سهم بتواند به اندازه یک نوسان کامل رشد یا افت داشته باشد «حجم مبنا» نامیده می‌شود. حجم مبنا در سال ۱۳۸۲ با هدف کنترل رشد بی‌رویه قیمت سهام تصویب شد. در ابتدا اساس بر این بود که (۱۵ درصد) از کل سهام یک شرکت طی یک سال مورد معامله قرار گیرد. روزهای کاری سال نیز (۲۵۰) روز فرض شده بودند. به این ترتیب، حجم مبنای روزانه یک سهم (۰/۰۰۰۶) «شش ده‌هزارم» کل سهام شرکت می‌شد. اما در سال ۱۳۸۳ شیوه محاسبه تغییر کرد و از (۱۵ درصد) به (۲۰ درصد) و حجم مبنا به (۰/۰۰۰۸) «هشت ده‌هزارم» افزایش یافت. مثلا اگر تعداد سهام یک شرکت ۲۰ میلیون باشد حجم مبنای آن ۱۶۰۰۰ هزار سهم خواهد بود.
۱۶۰۰۰=۰/۰۰۰۸*۲۰۰۰۰۰۰۰
شاید این پرسش برایتان پیش بیاید که چرا حجم مبنای بعضی از شرکتها (۱) است؟ در واقع، این قانون بازار فرابورس برای شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس است که حجم مبنای (۱) داشته باشند.
ارزش
ارزش معاملات به معنای حجم معاملات ضربدر قیمت سهام معامله شده می‌باشد و ارزش بازار هم به معنای تعداد کل سهام شرکت ضربدر قیمت روز سهم می‌باشد.
سهام شناور
اصطلاح دیگری که هنگام تابلو خوانی هم به آن برمی‌خوریم، «سهام شناور» است. این اصطلاح به درصدی از سهام شرکت گفته می‌شود که در اختیار عموم مردم قرار دارد. در سهام پارسان (۱۸ درصد) سهام در دست مردم است. هرچه درصد شناوری سهام یک شرکت بیشتر باشد میتوان ادعا کرد که سهام آن شرکت بر اساس عرضه و تقاضا واقعی‌تر قیمت‌گذاری شده است. در واقع، فعالیت‌های سفته‌بازی و کنترل قیمت سهام در چنین شرکت‌هایی کمتر اتفاق میفتند.
میانگین حجم ماه
این مفهوم، میانگین تعداد سهامی است که در یک ماه گذشته معامله شده‌اند.
تابلو خوانی آسان‌تر با درک مفهوم اصطلاح‌های (EPS) و (P/E)
یکی از اطلاعات اصلی که در تابلو خوانی بورس به کارمان می‌آید «سود هر سهم یک شرکت» (EPS) و «نسبت قیمت به درآمد» (P/E) برای هر سهم است که به شدت مورد توجه معامله گران قرار دارد. در ادامه به توضیح این موارد می‌پردازیم.
منظور از سود هر سهم یا (EPS) چیست؟
یکی از انواع صورتهای مالی شرکتها «صورت سود و زیان» است. صورت سود و زیان، نمایانگر عملکرد شرکت در طول یک دوره زمانی است و محصول نهایی آن سود – یا زیان – خالص به شمار میرود. در تصویر زیر یک نمونه از صورت سود و زیان شرکت «گسترش نفت و گاز پتروشیمی تامین» را می‌بینید. باید به این نکته توجه داشته باشید که همه معامله گران به دنبال برآورد سود هر سهم سال آینده یک شرکت هستند تا در صورتی که احتمال افزایش آن وجود داشته باشد، سهام این شرکتها را خریداری کنند. تحلیلگران بنیادی با استناد به مجموعه‌ای از داده‌های اقتصادی و پیش‌بینی آینده شرکتها، سود هر سهم سال‌های آتی شرکتها را برآورد می‌کنند. اهمیت این موضوع باعث شده که در صفحه هر نماد اطلاعاتی در مورد سود هر سهم (EPS) آن شرکت درج گردد.
چند نکته در رابطه با سودآوری شرکت ها حائز اهمیت است:
- در نظر داشته باشید مفهومی به نام سود با کیفیت داریم که جریانات نقدینگی شرکت را به صورت موازی با سود هر سهم برسی می‌کند و توانایی تقسیم سود شرکت را می‌سنجد.
- نکته دیگر این است که چند درصد از سود امسال یا این دوره شرکت در ادوار بعدی نیز قابلیت تکرار دارد و عملیاتی است؟ بسیار از شرکت ها ممکن است سودهای بالایی را شناسایی کنند که نسبت به ادوار قبل آن ها بسیار متمایز باشد ولی ناشی از عواملی چون فروش سرمایه گذاری ها باشد که اولا عملیاتی نیست(در شرکت‌های تولیدی) و ثانیا قابلیت تکرار در سال‌های بعدی را نداشته باشد، لذا در مفهوم سود هر سهم نیز همچون مفهوم قبلی گرچه داده‌های تاریخی اهمیت دارند ولی نگاه آینده نگر و تخمین‌ها از آینده از اهمیت جدی تری در تصمیم گیری برای سرمایه گذاری برخوردار است.
منظور از نسبت قیمت به درآمد هر سهم یا (P/E) چیست؟
این نسبت از تقسیم قیمت جاری سهم – که در اصطلاح به آن «قیمت تابلوی سهم» می‌گویند – بر سود هر سهم به دست می‌آید. در تمام دنیا استفاده از نسبت «قیمت به درآمد هر سهم» در شمار ابزارهای رایج همه معامله گران قرار دارد. در بازار بورس ایران نیز از این نسبت به عنوان یک ابزار رایج برای تحلیلگران بنیادی استفاده می‌شود. این نسبت همواره در کنار «برآورد دقیق سود هر سهم» به عنوان اصلی‌ترین فاکتور، تلاش می‌کند تا با تخمین دقیق نسبت (P/E) بتواند دقیق‌ترین برآورد را از ارزش ذاتی شرکتها داشته باشد. توجه داشته باشید که رایج‌ترین شیوه ارزش‌گذاری در بین تحلیلگران بنیادی از رابطه زیر به دست می‌آید:
سود هر سهم برآوردی * قیمت به درآمد هر سهم برآوردی = ارزش ذاتی سهم
محاسبه سود هر سهم (EPS) بر مبنای مدل (TTM) به چه شکلی انجام می‌شود؟
قبل از بهمن ۱۳۹۶ سازمان بورس تاکید کرد که شرکتها باید گزارش پیش‌بینی عملکرد خود را منتشر کنند. شرکت‌های بورسی و فرابورسی نیز این کار را در چندین گام انجام می‌دادند. در گام اول، یک ماه مانده به شروع دوره مالی جدید یک پیش‌بینی از عملکرد سال مالی بعد خود منتشر می‌کردند و پس از آن متناسب با هر گزارش میان‌دوره‌ای، گزارش پیش‌بینی خود را بازنشر می‌کردند. از طرفی، بسته به شرایط، سود هر سهم پیش‌بینی خود را افزایش (تعدیل مثبت) یا کاهش (تعدیل منفی) می‌دادند. با هر تغییر در گزارش پیش‌بینی شرکتها – اگر آن تغییر بیش از ۲۰ درصد انجام می‌شد – نماد بسته می‌شد و بدون محدودیت نوسان مورد بازگشایی قرار می‌گرفت. در نتیجه، معمولا شاهد تغییرات سنگینی بودیم. با وجود آنکه این موضوع باعث سادگی محاسبه‌ها برای سرمایه‌گذاران می‌شد اما چون دیدگاه شرکت در آن تاثیرگذار بود، امکان داشت برخی شرکتها با هدف خاصی گزارش خود را تغییر دهند و باعث گمراهی سرمایه‌گذاران شوند.
تا زمانی که قانون انتشار گزارش پیش‌بینی برای شرکتها پابرجا بود آخرین سود هر سهم پیش‌بینی گزارش شده از سوی شرکت، مبنای (EPS) گزارش شده سازمان بورس قرار می‌گرفت. اما از بهمن‌ماه ۱۳۹۶ مصوبه‌ای نزد سازمان بورس تصویب شد که پیرو آن شرکتها از آن تاریخ به بعد مجاز به انتشار گزارش‌های پیش‌بینی عملکرد خود نیستند و باید هرگونه آثار مالی احتمالی در عملیات شرکت را در گزارش جداگانه‌ای تحت عنوان «گزارش تفسیری مدیریت» یا در قالب شفاف‌سازی ارائه کنند. بنابراین، چون در این حالت از (EPS) پیش‌بینی شده خبری نبود، مجبور شدند از مبنای دیگری برای گزارش (EPS) در سایت (TSETMC) استفاده کنند. یکی از فرمت‌های جهانی گزارش (EPS) روشی به نام (Trailing Twelve Months) یا به اختصار (TTM) است. اما منظور از (EPS) به روش (TTM) چیست؟ بر طبق الزامات سازمان بورس، شرکتها موظف هستند تا در هر دوره سه‌ماهه صورتهای مالی خود را گزارش کنند. در نتیجه، میتوان به سود هر سهم در دوره‌های سه‌ماهه شرکتها دسترسی پیدا کرد. مدل (TTM) چنین بیان می‌کند که شرکتها را میتوان بر اساس (EPS) دوازده ماه گذشته آن (۴ دوره سه‌ماهه) ارزیابی کرد. مثلا در تابلو بورس نماد پارسان که در تاریخ ۱۱ آبان ماه ۱۳۹۸ گرفته شده:
برای محاسبه سود هر سهم EPS) 12) ماهه گذشته باید به صورتهای مالی ۶ ماهه ۱۳۹۸ و ۳ ماهه سوم و چهارم سال ۱۳۹۷ شرکت مراجعه کرد.
نسبت (P/E) هر سهم به روش (TTM)
تا قبل از اجرایی شدن مدل (TTM) از سود هر سهم پیش‌بینی شده که توسط شرکتها ارائه می‌شد استفاده می‌کردند. اما با اجرایی شدن مدل (TTM) از سود به دست آمده ناشی از این روش استفاده می‌شود. یکی از مزیت‌های مدل (TTM) این است که به ما مقدار سود هر سهم را با فرض عدم‌تغییر شرایط در آینده نشان می‌دهد. در نتیجه، اگر شرایط بهتری رقم بخورد بدون تردید، سود هر سهم در روش (TTM) افزایش پیدا خواهد کرد و این موضوع نمایانگر پتانسیل‌های صعود در آینده خواهد بود. این روش، مجموع سودهای چهار دوره سه‌ماهه گذشته هر سهم را نشان می‌دهد. بنابراین، اگر در دوره سه‌ماهه گذشته، عملکرد شرکت بهبود پیدا کرده باشد، مقدار (EPS) گزارش شده افزایش خواهد یافت. این روش برای شرکت‌هایی که روند سودسازی آنها با نوسان زیادی همراه است کارا نیست. مثلا در شرکتی مانند سایپا که در برهه‌ای سود هر سهم محدود و در برهه‌ای دیگر زیان می‌سازد قطعا این روش کارایی خود را از دست می‌دهد.
(P/E) گروه
میانگین مقدار (P/E) شرکت‌هایی که در آن صنعت فعالیت دارند.
آخرین معامله
در این آیتم می‌توانید زمان آخرین معامله صورت گرفته روی نماد انتخاب شده را مشاهده کنید.
برترین عرضه و تقاضا
خود سایت tse امکانی را فراهم کرده است که می‌توانید برترین عرضه ها و تقاضا ها را در کل بازار مشاهده کنید، این کادرها صرفا خروجی یک فیلتر آماده روی سایت بوده و به معنی گزینه‌های لزوما برتر برای سرمایه گذاری نیستند، بلکه این شما هستید که به عنوان یک تحلیل‌گر باید دنبال علت این برتری تقاضا یا عرضه در آنها باشید.
برای مثال سهمی که در زمانی که به خطوط مقاومتی خود نزدیک است، با حجم بالایی و با صف خریدهای سنگین معامله می‌شود، بدین معنی است که احتمالا در حال شکستن این مقاومت است، درواقع اگر نمادی در کف‌های قیمتی خود باشد، حجم‌های بالای معاملاتی مثبت است و اگر در کف قیمتی حجم‌های کمی بخورد نشانه بدی خواهد بود.
حال حالت اول را در نظر بگیرید، اگر در سقف قیمتی حجم بالای صف خرید عرضه شود و بریزد، نشانه بدی خواهد بود و اگر حجم بالایی صف خرید بماند نشانه خوبی خواهد بود، بدین معنی که حجم بالایی منتظر خرید هستند، ولی فروشنده ای وجود ندارد.
به این مفهوم دقت داشته باشید: قدرت و تمایل خریدار و فروشنده و همواره روی تابلوها این سوال را از خود بپرسید، خریدار قدرتمندتر است یا فروشنده؟ پاسخ این سوال تا حد زیادی راهگشای تصمیم گیری شما خواهد بود.
اگر به ازای یک مقدار حجم معامله برابر، تعداد خریداران بیشتر باشد، می‌گوییم قدرت خریدار کمتر است. دلیل این امر آن است که میانگین حجم معامله هر خریدار کمتر از میانگین حجم معامله هر فروشنده است.
خرید و فروش حقوقی، نشانه رشد یا ریزش سهم؟!
بخش دیگر تابلو خوانی به خرید و فروش حقوقی نشانه رشد بازمی‌گردد. به طور کلی، دو تیپ سرمایه گذار در بازار وجود دارند. این دو تیپ، شامل سرمایه‌گذاران «حقیقی» و «حقوقی» می‌شوند. سرمایه گذاران حقیقی افرادی هستند که کُد معاملاتی دریافت می‌کنند و سپس به خرید و فروش سهام مشغول می‌شوند. ولی سرمایه گذاران حقوقی شرکت‌های ثبت شده‌ای هستند که از طریق شرکت خود، کُد بورسی را دریافت می‌کنند. شرکت‌های سرمایه‌گذاری، شرکت‌های سبدگردانی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری، کارگزاری‌ها و … نمونه‌هایی از نهادهای فعال مالی در بازار سرمایه به حساب می‌آیند. برخلاف سرمایه گذاران حقیقی که بیشتر دیدگاه کوتاه‌مدت دارند. حقوقی‌ها به همه سهام‌های موجود در بازار – حتی اگر از رشد آنها مطمئن باشند – نظر ندارند. آنها چند سهم را زیر نظر دارند و از تمام حقایق بنیادین و تکنیکال آنها به خوبی آگاه هستند. معمولا حتی در ساختار این شرکتها نیز حضور دارند و روی تصمیم‌های آنها تاثیر می‌گذارند. به طور معمول، سرمایه گذاران حقوقی می‌خواهند روند قیمت سهم را – بنا به دلایل متفاوت – در اختیار داشته باشند.
کسب سود از طریق ایجاد نوسان به نفع سهامداران اصلی، ایجاد معدل درآمدی در صورت‌حساب سود و زیان در هنگام مجامع، پوشش کسری بودجه با نوسان گیری از بازار سهام و سایر مواردی که نمی‌توان بیشتر آنها را رفتار صادقانه نامید از دلایل حضور حقوقی‌ها به شمار می‌روند. سرمایه گذاران حقوقی موظف هستند تا درصد مالکیت صاحبان پشت پرده شرکتها – چه شخصی حقیقی، چه حقوقی و چه حتی دولت – را کنترل و حفظ کنند. حقوقی‌ها در بازار به چند دسته تقسیم می‌شود. در خرید و فروش حقوقی‌ها یک نکته را باید در نظر داشت و آن این است که برخی از حقوقی‌ها تعداد اندکی از سهام شرکتها را در اختیار دارند که اثرگذاری زیادی بر قیمت سهم ندارند ولی برخی از حقوقی‌های سهم که درصد زیادی از سهام شرکت را در اختیار دارند می‌توانند جهت‌دهنده قیمت سهم در بازار باشند که در این صورت جز سهامداران درصدی سهم هستند؛ یعنی میتوان گفت که سهامدارن حقوقی با تعداد کم سهم، حکم موج سوار را دارند و حقوقی‌های درصدی سهم، نقش موج را بازی می‌کنند. آنها می‌توانند ایجاد کننده یک حرکت مثبت یا منفی در سهم باشند. اما اینکه چرا حقوقی‌های بازار تا این حد می‌توانند بر بازار تاثیر بگذارند به عمق کم بازار و مشارکت تعداد کم افراد برای سرمایه گذاری در بورس ایران برمی‌گردد.
چرا سرمایه گذاران حقوقی دست به فروش سهم‌هایشان می‌زنند؟
نسبت حقوقی‌ها در معاملات به دو بخش عمده تفسیر می‌شود:
- وجود حقوقی – یا حقوقی بیشتر – در بخش فروش نسبت به خرید که نشان‌دهنده ایجاد پتانسیل رشد سهم پس از یک نزول کوتاه است.
- وجود حقوقی – یا حقوقی بیشتر – در بخش خرید نسبت به فروش که نشان‌دهنده ایجاد پتانسیل جهت افت سهم پس از یک رشد موقت است.
مثلا هنگامی که حقوقی‌ها در صف فروش قرار داشته باشند – یا نسبت آنها بیشتر از حقوقی‌های خریدار باشد – و حجم معاملات آنها بیشتر از ۱۵% باشد ادامه روند رشد را نشان می‌دهد. البته به شرطی که از نظر نسبت کلی خریداران «حقیقی» به فروشندگان «حقیقی» در وضعیت روند مثبت قرار داشته باشیم.
نیم نگاهی به پشت پرده ماجرای معاملات سرمایه گذاران حقوقی
هنگامی‌که یک سرمایه گذار حقوقی سهمی را می‌فروشد، به دلایل اقتصادی منفی در حال خروج از سهم است و این یعنی ایجاد ترس در بازار در مورد احتمال ریزش یا کند شدن روند صعودی سهم. در نتیجه، فروش سهم توسط دیگران آغاز می‌شود و عرضه افزایش پیدا می‌کند. در پی آن، تقاضا کم شده و ریزش یا کند شدن روند صعودی سهم آغاز می‌شود. اما حقیقت پشت پرده این است که در بیشتر مواقع، سرمایه گذاران حقوقی به صورت کُد به کٌد سهم عرضه شده خود را به افراد حقیقی که اعضای همان سازمان حقوقی هستند واگذار می‌کنند و سپس منتظر حرکت اثرگذار آنها در بازار می‌شوند. سپس هنگامی که قیمت سهم به سطوح پایین‌تر افت کرد یا ایستا شد، جمع‌آوری سهم‌ها را آغاز می‌کنند. آنها از انجام این کار به دنبال یافتن دو هدف هستند:
- درصد مالکیت خود روی سهم را با خرید ارزان‌تر – با توجه به تعداد سهمی که قبلا به حقیقی‌های وابسته خودشان فروخته‌اند و در واقع خودشان مالک سهم هستند – بالاتر ببرند.
- در اولین برخورد با مقاومت قیمتی، پس از شروع روند رشد قیمتی، حقیقی‌های وابسته به خودشان، دست به فروش سهامی که قیمت تمام شده خرید آن را با خریدی که قبلا با کد حقوقی خودشان کاهش داده‌اند، می‌زنند و با نوسان گیری انجام‌شده، کسب سود می‌کنند بدون اینکه در مجموع چیزی از مالکیت حقوقی در شرکت کم شده باشد.
سرمایه گذاران حقوقی چه معیارهایی برای خرید سهام دارند؟
گاهی ممکن است ببینید که حقوقی در یک سهم و در یک محدوده معین خریدار باشد. این ماجرا دو معنی دارد. معنی اول این است که آن حقوقی قبلا سهام شرکت را ارزش گذاری کرده است و به این نتیجه رسیده که محدوده‌های فعلی برای خرید سهم مناسب هستند. به همین دلیل شروع به خرید سهم می‌کند. اما سؤال اصلی اینجا است که آیا تحلیل آن شرکت حقوقی در خصوص سهام شرکت درست است یا خیر؟ در این حالت باید سهم را بررسی کنیم که آیا واقعا ارزش خرید دارد یا نه. حالت دیگر این است که حقوقی در نقش حمایت‌کننده سهام وارد عمل می‌شود. مثلا محدوده‌های ۱۵۰ تومان را خریداری می‌کند. چون سهام این شرکت را در اختیار دارد و فکر می‌کند که این سهم‌ها از ارزش لازم برای حمایت برخوردار هستند. در این حالت هم اگر به این نتیجه برسیم که سهم حتما در محدوده ۱۵۰ تومان حمایت می‌شود میتوان با رعایت حد ضرر در سهم، سهم را خرید. بهتر است تنها بخشی از سبد سهام خود را به این سهم اختصاص دهید. چون شما فقط بر اساس یک تکنیک، سهام شرکت را خریده‌اید و بهتر است که حتما در سهم خود خرید پله‌ای داشته باشید. بنابراین به طور دقیق نمی‌توان گفت که همگام با خرید حقوقی‌ها، سرمایه گذار خرد بازار باید خریدار باشد یا خیر.
«پس به این ترتیب، هنگامی که فروش حقوقی قوی می‌بینید بیشتر آن را به سیگنال خرید تعبیر کنید تا فروش؛ چون پس از اندکی تحمل، نزول احتمالی بازار رخ می‌دهد. سپس همگام با بازار در روزهای آینده دست به خرید بزنید تا در زمان چرخش – اگر روند در حال نزول بود – یا هنگام ادامه رشد – اگر روند مثبت بود – همگام با همان سرمایه گذاران حقوقی، سود به دست آورید.»
چگونه حقوقی‌های خوب و بد را در بازار تشخیص دهیم؟
در بحث خرید و فروش حقوقی و استفاده از آنها به عنوان سیگنال کوتاه‌مدت و میان‌مدت باید یک نکته را در نظر گرفت و آن این است که حتما حقوقی‌های بازار را بشناسید و بر اساس سابقه آنها عمل کنید. معمولا شناخت حقوقی‌های خوب و بد از طریق تجربه و رصد فعالیت‌های آنها در بازار به دست می‌آید. به عنوان مثال شکل زیر فعالیت حقوقی‌های بازار را نشان می‌دهد که در سایت (tstemc) با ورود به پنجره «نمایش فهرست» در بخش سهامداران فعال هر نماد میتوان به آن دسترسی پیدا کرد. هر سرمایه گذار باید به صورت روزانه عملکرد حقوقی‌های فعال در هر نماد و از طرفی وضعیت خرید و فروش سهامداران عمده در نماد شرکت را بررسی کند تا بتواند به مرور زمان دید درستی در این خصوص به دست آورد.
فروش سهام توسط حقوقی‌ها با یک هدف خاص
گاهی وقت‌ها می‌بینیم که یک حقوقی در یک سهم، معاملات مشکوک انجام می‌دهد. بعد از بررسی سهم متوجه می‌شوید که در نماد شرکت بین افراد حقیقی و حقوقی معامله انجام شده است. معمولا این رفتار در بازار سرمایه بسیار زیاد مشاهده می‌شود و اگر سرمایه‌گذاران قادر به تشخیص آن باشند می‌توانند بازدهی مناسبی را کسب کنند. پیشنهاد میکنیم برای آشنایی بیشتر با این دو مفهوم، سری به مقاله‌های کد به کد و معاملات بلوکی بزنید.
منظور از سازوکار حراج در بورس چیست؟
خرید و فروش اوراق بهادار در بورس بر اساس سازوکار «حراج» انجام می‌شود. در این حراج اولویت اول «قیمت مناسب» و اولویت دوم «زمان» است. برای روشن‌تر شدن موضوع به یک مثال توجه کنید.
در سطر اول و قسمت تقاضا، یک نفر درخواست خرید (۱۰۰۰۰) سهم را در قیمت (۱۶۴۵۰) ریال دارد و در سطر دوم نیز ۳ نفر درخواست خرید (۸۸۴۶) سهم در قیمت (۱۶۴۰۰) ریال و در سطر سوم ۱ نفر درخواست خرید (۳۵۰۰) سهم در قیمت (۱۶۳۵۰) ریال را دارد. اگر به قیمت‌های خرید توجه کنید می‌بینید که در هر مرحله قیمت کاهش پیدا کرده است. پس در قسمت تقاضا سفارش کسی که بالاترین قیمت را پیشنهاد بدهد در ردیف اول قرار می‌گیرد. به این ترتیب، درخواست‌های خرید از بالاترین قیمت به پایین‌ترین قیمت اولویت‌بندی می‌شوند. حالا اگر شخصی درخواست خرید در قیمت (۱۶۴۵۰) ریال را داشته باشد و شخص دیگری نیز همین قیمت را پیشنهاد بدهد، سامانه معاملات به صورت خودکار اولویت خرید را به شخصی می‌دهد که سفارش خود را زودتر ثبت کرده است. در نقطه مقابل و در قسمت عرضه، ۲ نفر درخواست فروش (۱۱۰۰۰) سهم را در قیمت (۱۶۵۰۰) ریال دارند و در سطر دوم سه نفر درخواست فروش (۹۰۰۰) سهم را با قیمت (۱۶۵۳۰) ریال و در سطر بعدی نیز یک نفر درخواست فروش (۵۰۰) سهم را با قیمت (۱۶۵۵۰) ریال دارد.
سازوکار معامله برای هر سهم به چه صورت است؟
زمانی که «قیمت پیشنهادی برای خرید سهم» با «قیمت پیشنهادی برای فروش سهم» برابر باشد معامله انجام می‌شود. در این حالت، سامانه معاملات به صورت خودکار خرید و فروش را در کسری از ثانیه انجام می‌دهد و بی‌درنگ سفارش‌های انجام شده از سامانه معاملاتی حذف می‌شوند. در این میان، اگر چند خریدار سفارش خود را در یک قیمت یکسان وارد سامانه معاملاتی کنند در صورت برابر بودن قیمت‌ها در صفحه سفارش‌ها، اولویت بعدی «زمان» خواهد بود. مثلا اگر شخصی سفارش خرید (۱۰۰۰) سهم را با قیمت (۳۰۵) تومان در ساعت ۱۰:۱۰ دقیقه و شخص دیگری سفارش خرید (۲۰۰۰) سهم را با همین قیمت درست در ساعت ۱۰:۱۱ دقیقه وارد سامانه معاملاتی کند در مرحله اول سفارش شخصی که زودتر یعنی در ساعت ۱۰:۱۰ دقیقه سفارش خود را وارد سامانه معاملاتی کرده انجام شده و سپس سفارش نفر دوم اجرا می‌شود.
