حتماً برای شما پیش آمده که مدت ها کاری را به تعویق بیندازید. یا بجای اینکه روی کار خود تمرکز کنید، مدام آن را به شنبه ای که هرگز نمی آید موکول می کنید. آیا این قابلیت را دارید که برای انجام همه ی وظایف و کارهایی که باید انجام دهید، به وجد بیایید؟! آیا همیشه کاری را که از انجام آن متنفرید، در انتهای لیست کارهایتان می گذارید؟ اگر از شما بپرسیم چرا این اتفاق می افتد احتمالاً دلیل آن را بی انگیزگی می دانید؟ تابه حال به این فکر کردید که چرا ما بی انگیزه می شویم؟ و چطور می توانیم انگیزه را در خود ایجاد کنیم؟ شاید بد نباشد ابتدا مفهوم انگیزش را شرح دهیم؛
تعریف انگیزش
تعریف انگیزش (Motivation) بستگی به مفاهیم نظری روان شناسی دارد. درواقع تعریف یک روان شناس از انگیزش به دیدگاه او بستگی دارد. فروید، کتل، مورفی، هب و… تعارفی را در مورد انگیزش ارائه کرده اند، اما در یک جمع بندی کلی می توان انگیزش را به صورت «مجموع متغیرها ی پیچیده ارگانیزمی و محیطی که کنش آن ها به فعالیت عمومی و جهت دار احساس و رفتار منجر می شود.» تعریف کرد. اگر بخواهیم ساده تر بیان کنیم، نیروهای بیولوژیکی، عاطفی، اجتماعی و شناختی که منجر به بروز رفتارهای مختلف از جانب افراد می شود، انگیزش نام دارد. به عنوان مثال، قبول شدن در رشته پزشکی برای یک دانش آموز انگیزه ایجاد می کند که صبح ها زود از خواب بیدار شود و درس بخواند. یا خوش اندام شدن انگیزه ای برای افراد است که ورزش کنند.
سلسله مراتبی انگیزه ها
برخی نظریه پردازان نظیر مزلو (Maslow) و باک (Buck) انگیزه های انسان را به صورت سلسله مراتبی ارائه کرده اند. مزلو انگیزه های انسان را در پنج طبقه اصلی «انگیزه های (نیازهای) فیزیولوژیک (مانند آب و غذا و اکسیژن و…)، نیازهای امنیتی، نیازهای اجتماعی (محبت و عشق)، نیاز به احترام و نیاز به خود شکوفایی» قرار داد. درحالی که باک آن ها در پنج طبقه به گونه ای دیگر شامل «غرایز، تحریک های نخستین، تحریک های اکتسابی، هیجان ها و انگیزش شایستگی» طبقه بندی می کند. فایده چنین دیدگاهی در این است که به افراد اجازه می دهد تا انگیزه های بسیار متفاوت انسان را در یک شبکه واحد منسجم مربوط به هم طبقه بندی کند.
افراد، عموماً انگیزش را حالات درونی می دانند که باعث می شود فرد به انجام کارهایی بیش از کارهای دیگر تمایل نشان دهد، استیرز و پورتر انگیزش را شامل سه عنصر اصلی می دانند که عبارتند از:
۱- نیروهای فعال کننده:
نیروهایی در افراد هستند و باعث می شوند هر فرد رفتار مشخصی داشته باشد.
۲- نیروهای هدایت کننده:
رفتار را به سوی چیزی هدایت می کنند. به عبارت دیگر انگیزش هدف دار است.
۳-نیروهای تداوم دهنده:
در این حالت، انگیزش، رفتار انسان را در جهت رسیدن به هدف نیرو بخشیده و به آن تداوم می دهد. محیط افراد عامل اصلی در شدت و ضعف و جهت دادن به این نیروها است. پس انگیزش یعنی نیروها یا حالت های درونی که باعث می شوند فرد داوطلبانه فعالیت هایی را شروع کرده و تا رسیدن به اهداف مشخصی ادامه دهد. بر اساس این تعریف انگیزش متأثر از عوامل درونی و بیرونی است.
با توجه به نظریه های انگیزشی، شیوه برانگیخته شدن افراد با یکدیگر متفاوت است
یکی از معروف ترین نظریات، نظریه انتظار ویکتور وروم است. طبق نظر وی، انسان ها رفتار خود را برحسب نتیجه ای که انتظار دارند، تنظیم می کنند. به عنوان مثال، اگر شخصی انتظار دارد ۵ کیلو لاغر شود، انگیزه ورزش کردن پیدا می کند و عمل ورزش به دلیل انتظارات وی شکل می گیرد. نظریه انتظار بر سه عنصر استوار است:
انتظار
باور این مطلب که تلاش های شما منجر به دستیابی به هدف مطلوبتان خواهد شد. این امر بر تجارب پیشین شما، اعتمادبه نفستان و اینکه دستیابی به این هدف را تا چه حد دشوار می دانید، مبتنی است.
عاملیت
باور به این امر که اگر انتظارات عملکردی را برآورده سازید، پاداش خواهید گرفت.
ارزش
ارزشی که برای پاداش قائل هستید. خودانگیختگی موضوع پیچیده ای است و ایجاد انگیزه به راحتی امکان پذیر نیست. با ارزیابی نیازهایتان می توانید رویکردتان را نسبت به کارها تغییر دهید. با پیوند دادن این وظایف با احساسات درونی خوشایند، می توانید به خوبی از پس آن ها برآیید.
۱۰ روش ایجاد انگیزه در خود
در ادامه به راهکارهای مؤثر جهت افزایش انگیزه می پردازیم:
۱- اقدام کن، وقت تلف نکن!
در نخستین گام بهتر است صرفاً اقدام کنید و از اتلاف وقت بپرهیزید. یکی از راهکارهایی که لئونارد ای.اسکلسینگر به آن تأکید کرده، شروع بدون فوت وقت است. چقدر برای شروع انجام کاری سختی کشیده اید و احساس کردید که اگر فقط می توانستید شروع خوبی داشته باشید چقدر خوب می شد؟ شما نمی دانید چه اتفاقی خواهد افتاد، شما نمی دانید که اتفاقات چطور در آینده شکل می گیرند. پس چگونه می توانید موفق شوید؟ سعی نکنید پیش بینی کنید، نظری ندهید؛ وقت خود را برای فکر کردن به نتایج تلف نکنید. فقط شروع کنید.
۲- انگیزه درونی ایجاد کن!
راهکار دیگر که ویکتور فرانکل در کتاب های خود به آن اشاره می کند، ایجاد انگیزه درونی است. وقتی برای زندگی خود معنای مشخصی تعریف کنیم، ایجاد انگیزه برای انجام دادن کارها راحت تر است.
۳- به خودت پاداش بده!
دن آریلی به نقش پاداش در ایجاد انگیزه اشاره می کند. به عقیده وی با در نظر گرفتن پاداش به عنوان محرک بیرونی می توان انگیزه برای افراد ایجاد کرد.
۴- مثبت فکر کن!
یکی دیگر از راه های افزایش انگیزه، قدرت تفکر مثبت است. نورمن وینسنت پیل، یکی از افرادی است که به نقش مثبت گرایی برای رسیدن به موفقیت و ایجاد انگیزه اشاره کرده است.
۵- افکارت را تغییر بده!
بخش قابل توجهی از آثار برایان تریسی دربارهی روانشناسی، موفقیت در کار و زندگی است. وی در کتاب هایش به موضوع جذاب ایجاد انگیزه نیز اشاره کرده است. کتاب «راه های مؤثر برای ایجاد انگیزه»، راه های کسب انگیزه و موفقیت شغلی را ازلحاظ روان شناختی موردبررسی قرار داده است. برایان تریسی معتقد است تغییر و اصلاح درون از اهمیت ویژه ای برخوردار است. او به توسعه فردی تأکید کرده است. ازجمله روش هایی که او برای افزایش انگیزه عنوان کرده می توان به طبقه بندی ارزش ها و قانون پارتو اشاره کرد.
- طبقه بندی ارزش ها به این مفهوم است که شما با دادن اولویت به کارهای مهم و قرار دادن کارهای کم اهمیت تر در درجه چندم، می توانید وقت بیشتری برای خود آزاد کنید و انگیزه خود را برای انجام کارها افزایش دهید.
- قانون پارتو یا ۸۰-۲۰، یکی از کاربردی ترین اصول موفقیت و ایجاد انگیزش است که تریسی به آن اشاره کرده است. این اصلی کلی است و در بسیاری از موارد قابل انجام است. تعریف آن این است که ۸۰ درصد نتایج از ۲۰ درصد فعالیت ها ناشی می شود. یا ۲۰ درصد مشتریان شما، ۸۰ درصد سود شما را ایجاد می کنند.
۶- از قدرت ناخودآگاه غافل نشو!
درزمینه افزایش انگیزه و موفقیت، می توانیم از توصیه های ناپلئون هیل به عنوان نویسنده کتاب های پرفروش موفقیت و ثروت نیز بهره ببریم. یکی از مهم ترین موضوعاتی که هیل در جهت افزایش انگیزه عنوان می کند، تمرکز روی قدرت ضمیر ناخودآگاه و حس ششم است. زمانی که شما ضمیر ناخودآگاه خود را پرورش دهید، اشتیاق یادگیری و انگیزه پیشرفت پیدا می کنید.
۷- آهسته و پیوسته حرکت کن!
یکی از مؤثرترین روش ها جهت افزایش انگیزه، آهسته و پیوسته پیش رفتن است. زمانی که شما هدف خود را مصمم و بدون شتاب دنبال می کنید، کمتر خسته می شوید و موانع مسیر را سریع تر پشت سر می گذارید. دارن هاردی در کتاب اثر مرکب، به خوبی این موضوع را شرح داده و مؤثرترین راه جهت انگیزه تغییر عادات دانسته است. به عقیده وی تنها راه ایجاد انگیزه، پیروی از فرمول جادویی زیر است:
شانس= آمادگی + نگرش + فرصت + اقدام
به عقیده هاردی، چیزی که ما به عنوان شانس می شناسیم ترکیبی از آمادگی، نگرش، فرصت و اقدام است. با پیدا کردن آمادگی، تغییر دیدگاه، استفاده از فرصت ها و اقدام به آن ها می توانیم به موفقیت برسیم. خواندن پیام های اغواکننده ی چگونه سریع پولدار شویم یا چگونه در یک ماه لاغر شویم شاید در ما ایجاد انگیزه کند ولی موقتی است. ما باید راه درست و پیوسته را دنبال کنیم تا انگیزه هایمان نهادینه شود.
۸- وظایف را به قسمت های کوچک تر تقسیم کن!
هرچه وظیفه بزرگ تر و سنگین تر باشد، احتمال اینکه آن را انجام ندهید بیشتر است. پس بهتر است آن را برای خودتان ساده تر کنید تا برای انجامش انگیزه داشته باشید. این ساده سازی می تواند به صورت خرد کردن وظایف باشد. به عنوان مثال یک پروژه کاری را در طی ماه تقسیم کنید و هرروز بخشی از آن را انجام دهید.
۹- مدیریت زمان داشته باش!
مدیریت زمان یکی دیگر از روش های مؤثر جهت ایجاد انگیزه است. با زمان بندی مشخص شما می توانید به خیلی از فعالیت های نظم دهید و در موعد مقرر آن را انجام دهید. در پایان روز مشاهده می کنید حجم فعالیت های مفید شما به شکل چشم گیری افزایش یافته و باعث می شود در ادامه مسیر انگیزه بیشتری پیدا کنید.
۱۰- به انجام کار متعهد باش!
به انجام کار متعهد باشید و برای خودتان تنبیه و پاداش در نظر بگیرید. اگر حس تعهد در شما ایجاد شود و بدانید در صورت عدم انجام باید خود را تنبیه کنید، در این صورت برای انجام آن رغبت بیشتری دارید. به عنوان مثال اگر پروژه درسی ام را به موقع انجام دهم خود را به صرف قهوه دعوت می کنم و اگر آن را به تعویق بیندازم خود را جریمه مالی می کنم.
۱۱- قدرت تفویض اختیار را نادیده نگیر!
در صورت امکان برای سبک شدن کارها از دیگران کمک بگیرید. تفویض اختیار یکی از راهکارهای مؤثر در افزایش سرعت کارها و ایجاد انگیزه است. اگر در کاری تخصص کافی ندارید و انجام آن برای شما زمان بر است، شخص ماهری بیابید تا آن را برای شما انجام دهد. این نکته هم باعث ایجاد روحیه همکاری خواهد شد هم مانع کلافگی و بی انگیزگی شما می شود.
۱۲- اهداف به ثمر رسیده را تیک بزن!
اهداف خود را تیک بزنید. تمام کارهایی که موفق به انجام آن ها شده اید را روی کاغذ بنویسید تا انگیزه شما برای ادامه افزایش یابد. هرچه تعداد تیک های انجام شده افزایش یابد، شما اهداف بعدی را باقدرت بیشتری دنبال می کنید.
۱۳- خودت را به چالش بکش!
خودتان را به چالش بکشید. ایجاد چالش می تواند جذابیت هدف را برای شما افزایش دهد. گاهی مسیر تکراری رسیدن به هدف، شمارا دچار روزمرگی می کند. یک تغییر و تعریف چالش می تواند شما را از این یکنواختی نجات دهد. به عنوان مثال ۲۰ روز چالش زود از خواب بیدار شدن برای خود تعریف کنید و هر بار که آن را انجام می دهید خود را تشویق کنید.
۱۴- روی مسیر تمرکز کن نه هدف!
روی روند کار متمرکز شوید نه نتیجه! برای اینکه در انجام کارها انگیزه پیدا کنید، لازم است به جز هدف، به مسیر رسیدن هدف نیز مشتاق باشید. به عنوان مثال اگر هدف لاغر شدن است، هنگام ورزش کردن فقط به لاغر شدن فکر نکنید و از خود ورزش و احساس خود سلامتی نیز لذت ببرید. اهمیت این موضوع به این دلیل است که وقتی شما فقط به هدف فکر می کنید در صورت عدم تحقق آن، مسیر را رها کرده و استمرار نخواهید داشت؛ اما اگر مسیر برای شما لذت بخش باشد، حتی اگر در کوتاه مدت به هدف نرسید همچنان آن را ادامه می دهید و درنهایت پس از مدتی نتایج مثبت نمایان می شود.
۱۵- تجسم خلاق را فراموش نکن!
موفقیت خود را تجسم کنید. یکی از متداول ترین نکات روانشناسی ایجاد انگیزه تجسم موفقیت است. تجسم خلاق می تواند برای شما حس لذت ایجاد کند. این حس شوق و لذت شمارا به انجام کار ترغیب می کنند. نکته ای که باید به آن توجه کنید آن است که در تجسم خود هدف را محل و غیرقابل دسترس تصور نکنید و حس خوب داشته باشید.
جمع بندی
خودانگیختگی موضوع پیچیده ای است و ایجاد انگیزه به راحتی امکان پذیر نیست. با ارزیابی نیازهایتان می توانید رویکردتان را نسبت به کارها تغییر دهید. با پیوند دادن این وظایف با احساسات درونی خوشایند، می توانید به خوبی از پس آن ها برآیید. همچنین می توانید برای خود پاداش در نظر بگیرید و انگیزش بیرونی ایجاد کنید. با استفاده ترکیبی از تکنیک های ارائه شده برای ایجاد انگیزه، می توانید برای انجام وظایف ناخواسته و یا اجباری به خود انگیزه ی لازم را بدهید.
