حتماً برای شما پیش‌آمده که مدت‌ها کاری را به تعویق بیندازید. یا بجای اینکه روی کار خود تمرکز کنید، مدام آن را به شنبه‌ای که هرگز نمی‌آید موکول می‌کنید. آیا این قابلیت را دارید که برای انجام همه‌ی وظایف و کارهایی که باید انجام دهید، به وجد بیایید؟! آیا همیشه کاری را که از انجام آن متنفرید، در انتهای لیست کارهایتان می‌گذارید؟ اگر از شما بپرسیم چرا این اتفاق می‌افتد احتمالاً دلیل آن را بی‌انگیزگی می‌دانید؟ تابه‌حال به این فکر کردید که چرا ما بی‌انگیزه می‌شویم؟ و چطور می‌توانیم انگیزه را در خود ایجاد کنیم؟ شاید بد نباشد ابتدا مفهوم انگیزش را شرح دهیم؛
تعریف انگیزش
تعریف انگیزش (Motivation) بستگی به مفاهیم نظری روانشناسی دارد. درواقع تعریف یک روان‌شناس از انگیزش به دیدگاه او بستگی دارد. فروید، کتل، مورفی، هب و… تعارفی را در مورد انگیزش ارائه کرده‌اند، اما در یک جمع‌بندی کلی می‌توان انگیزش را به‌صورت «مجموع متغیرها‌ی پیچیده ارگانیزمی و محیطی که کنش آنها به فعالیت عمومی و جهت‌دار احساس و رفتار منجر می‌شود.» تعریف کرد. اگر بخواهیم ساده‌تر بیان کنیم، نیروهای بیولوژیکی، عاطفی، اجتماعی و شناختی که منجر به بروز رفتارهای مختلف از جانب افراد می‌شود، انگیزش نام دارد. به‌عنوان‌مثال، قبول شدن در رشته پزشکی برای یک دانش‌آموز انگیزه ایجاد می‌کند که صبح‌ها زود از خواب بیدار شود و درس بخواند. یا خوش‌اندام شدن انگیزه‌ای برای افراد است که ورزش کنند.
سلسله مراتبی انگیزه ها
برخی نظریه‌پردازان نظیر مزلو (Maslow) و باک (Buck) انگیزه‌های انسان را به‌صورت سلسله‌مراتبی ارائه کرده‌اند. مزلو انگیزه‌های انسان را در پنج طبقه اصلی «انگیزه‌های (نیازهای) فیزیولوژیک (مانند آب و غذا و اکسیژن و…)، نیازهای امنیتی، نیازهای اجتماعی (محبت و عشق)، نیاز به احترام و نیاز به خود شکوفایی» قرار داد. درحالی‌که باک آنها در پنج طبقه به‌گونه‌ای دیگر شامل «غرایز، تحریک‌های نخستین، تحریک‌های اکتسابی، هیجان‌ها و انگیزش شایستگی» طبقه‌بندی می‌کند. فایده چنین دیدگاهی در این است که به افراد اجازه می‌دهد تا انگیزه‌های بسیار متفاوت انسان را در یک شبکه واحد منسجم مربوط به هم طبقه‌بندی کند.
افراد، عموماً انگیزش را حالات درونی می‌دانند که باعث می‌شود فرد به انجام کارهایی بیش از کارهای دیگر تمایل نشان دهد، استیرز و پورتر انگیزش را شامل سه عنصر اصلی می‌دانند که عبارتند از:
۱- نیروهای فعال‌کننده:
نیروهایی در افراد هستند و باعث می‌شوند هر فرد رفتار مشخصی داشته باشد.
۲- نیروهای هدایت‌کننده:
رفتار را به‌سوی چیزی هدایت می‌کنند. به‌عبارت‌دیگر انگیزش هدف‌دار است.
۳-نیروهای تداوم‌دهنده:
در این حالت، انگیزش، رفتار انسان را در جهت رسیدن به هدف نیرو بخشیده و به آن تداوم می‌دهد. محیط افراد عامل اصلی در شدت و ضعف و جهت دادن به این نیروها است. پس انگیزش یعنی نیروها یا حالت‌های درونی که باعث می‌شوند فرد داوطلبانه فعالیت‌هایی را شروع کرده و تا رسیدن به اهداف مشخصی ادامه دهد. بر اساس این تعریف انگیزش متأثر از عوامل درونی و بیرونی است.
با توجه به نظریه های انگیزشی، شیوه برانگیخته شدن افراد با یکدیگر متفاوت است
یکی از معروف‌ترین نظریات، نظریه انتظار ویکتور وروم است. طبق نظر وی، انسان‌ها رفتار خود را برحسب نتیجه‌ای که انتظار دارند، تنظیم می‌کنند. به‌عنوان‌مثال، اگر شخصی انتظار دارد ۵ کیلو لاغر شود، انگیزه ورزش کردن پیدا می‌کند و عمل ورزش به دلیل انتظارات وی شکل می‌گیرد. نظریه انتظار بر سه عنصر استوار است:
انتظار
باور این مطلب که تلاش‌های شما منجر به دستیابی به هدف مطلوبتان خواهد شد. این امر بر تجارب پیشین شما، اعتمادبه‌نفستان و اینکه دستیابی به این هدف را تا چه حد دشوار می‌دانید، مبتنی است.
عاملیت
باور به این امر که اگر انتظارات عملکردی را برآورده سازید، پاداش خواهید گرفت.
ارزش
ارزشی که برای پاداش قائل هستید. خودانگیختگی موضوع پیچیده‌ای است و ایجاد انگیزه به‌راحتی امکان‌پذیر نیست. با ارزیابی نیازهایتان می‌توانید رویکردتان را نسبت به کارها تغییر دهید. با پیوند دادن این وظایف با احساسات درونی خوشایند، می‌توانید به‌خوبی از پس آنها برآیید.
۱۰ روش ایجاد انگیزه در خود
در ادامه به راهکارهای مؤثر جهت افزایش انگیزه می‌پردازیم:
۱- اقدام کن، وقت تلف نکن!
در نخستین گام بهتر است صرفاً اقدام کنید و از اتلاف وقت بپرهیزید. یکی از راهکارهایی که لئونارد ای.اسکلسینگر به آن تأکید کرده، شروع بدون فوت وقت است. چقدر برای شروع انجام کاری سختی‌کشیده‌اید و احساس کردید که اگر فقط می‌توانستید شروع خوبی داشته باشید چقدر خوب می‌شد؟ شما نمی‌دانید چه اتفاقی خواهد افتاد، شما نمی‌دانید که اتفاقات چطور در آینده شکل می‌گیرند. پس چگونه می‌توانید موفق شوید؟ سعی نکنید پیش‌بینی کنید، نظری ندهید؛ وقت خود را برای فکر کردن به نتایج تلف نکنید. فقط شروع کنید.
۲- انگیزه درونی ایجاد کن!
راهکار دیگر که ویکتور فرانکل در کتاب‌های خود به آن اشاره می‌کند، ایجاد انگیزه درونی است. وقتی برای زندگی خود معنای مشخصی تعریف کنیم، ایجاد انگیزه برای انجام دادن کارها راحت‌تر است.
۳- به خودت پاداش بده!
دن آریلی به نقش پاداش در ایجاد انگیزه اشاره می‌کند. به عقیده وی با در نظر گرفتن پاداش به‌عنوان محرک بیرونی می‌توان انگیزه برای افراد ایجاد کرد.
۴- مثبت فکر کن!
یکی دیگر از راه‌های افزایش انگیزه، قدرت تفکر مثبت است. نورمن وینسنت پیل، یکی از افرادی است که به نقش مثبت‌گرایی برای رسیدن به موفقیت و ایجاد انگیزه اشاره‌کرده است.
۵- افکارت را تغییر بده!
بخش قابل‌توجهی از آثار برایان تریسی دربارهی روانشناسی، موفقیت در کار و زندگی است. وی در کتاب‌هایش به موضوع جذاب ایجاد انگیزه نیز اشاره‌کرده است. کتاب «راه‌های مؤثر برای ایجاد انگیزه»، راه‌های کسب انگیزه و موفقیت شغلی را ازلحاظ روان‌شناختی موردبررسی قرار داده است. برایان تریسی معتقد است تغییر و اصلاح درون از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. او به توسعه فردی تأکید کرده است. ازجمله روش‌هایی که او برای افزایش انگیزه عنوان کرده می‌توان به طبقه‌بندی ارزش‌ها و قانون پارتو اشاره کرد.
- طبقه‌بندی ارزش‌ها به این مفهوم است که شما با دادن اولویت به کارهای مهم و قرار دادن کارهای کم‌اهمیت‌تر در درجه چندم، می‌توانید وقت بیشتری برای خود آزاد کنید و انگیزه خود را برای انجام کارها افزایش دهید.
- قانون پارتو یا ۸۰-۲۰، یکی از کاربردی‌ترین اصول موفقیت و ایجاد انگیزش است که تریسی به آن اشاره‌کرده است. این اصلی کلی است و در بسیاری از موارد قابل انجام است. تعریف آن این است که ۸۰ درصد نتایج از ۲۰ درصد فعالیت‌ها ناشی می‌شود. یا ۲۰ درصد مشتریان شما، ۸۰ درصد سود شما را ایجاد می‌کنند.
۶- از قدرت ناخودآگاه غافل نشو!
درزمینه افزایش انگیزه و موفقیت، می‌توانیم از توصیه‌های ناپلئون هیل به‌عنوان نویسنده کتاب‌های پرفروش موفقیت و ثروت نیز بهره ببریم. یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که هیل در جهت افزایش انگیزه عنوان می‌کند، تمرکز روی قدرت ضمیر ناخودآگاه و حس ششم است. زمانی که شما ضمیر ناخودآگاه خود را پرورش دهید، اشتیاق یادگیری و انگیزه پیشرفت پیدا می‌کنید.
۷- آهسته و پیوسته حرکت کن!
یکی از مؤثرترین روش‌ها جهت افزایش انگیزه، آهسته و پیوسته پیش رفتن است. زمانی که شما هدف خود را مصمم و بدون شتاب دنبال می‌کنید، کمتر خسته می‌شوید و موانع مسیر را سریع‌تر پشت سر می‌گذارید. دارن هاردی در کتاب اثر مرکب، به‌خوبی این موضوع را شرح داده و مؤثرترین راه جهت انگیزه تغییر عادات دانسته است. به عقیده وی تنها راه ایجاد انگیزه، پیروی از فرمول جادویی زیر است:
شانس= آمادگی + نگرش + فرصت + اقدام
به عقیده هاردی، چیزی که ما به‌عنوان شانس می‌شناسیم ترکیبی از آمادگی، نگرش، فرصت و اقدام است. با پیدا کردن آمادگی، تغییر دیدگاه، استفاده از فرصت‌ها و اقدام به آنها می‌توانیم به موفقیت برسیم. خواندن پیام‌های اغواکننده‌ی چگونه سریع پولدار شویم یا چگونه در یک ماه لاغر شویم شاید در ما ایجاد انگیزه کند ولی موقتی است. ما باید راه درست و پیوسته را دنبال کنیم تا انگیزه‌هایمان نهادینه شود.
۸- وظایف را به قسمت های کوچک تر تقسیم کن!
هرچه وظیفه بزرگ‌تر و سنگین‌تر باشد، احتمال اینکه آن را انجام ندهید بیشتر است. پس بهتر است آن را برای خودتان ساده‌تر کنید تا برای انجامش انگیزه داشته باشید. این ساده‌سازی می‌تواند به‌صورت خرد کردن وظایف باشد. به‌عنوان‌مثال یک پروژه کاری را در طی ماه تقسیم کنید و هرروز بخشی از آن را انجام دهید.
۹- مدیریت زمان داشته باش!
مدیریت زمان یکی دیگر از روش‌های مؤثر جهت ایجاد انگیزه است. با زمان‌بندی مشخص شما می‌توانید به خیلی از فعالیت‌های نظم دهید و در موعد مقرر آن را انجام دهید. در پایان روز مشاهده می‌کنید حجم فعالیت‌های مفید شما به شکل چشم‌گیری افزایش‌یافته و باعث می‌شود در ادامه مسیر انگیزه بیشتری پیدا کنید.
۱۰- به انجام کار متعهد باش!
به انجام کار متعهد باشید و برای خودتان تنبیه و پاداش در نظر بگیرید. اگر حس تعهد در شما ایجاد شود و بدانید در صورت عدم انجام باید خود را تنبیه کنید، در این صورت برای انجام آن رغبت بیشتری دارید. به‌عنوان‌مثال اگر پروژه درسی‌ام را به‌موقع انجام دهم خود را به‌صرف قهوه دعوت می‌کنم و اگر آن را به تعویق بیندازم خود را جریمه مالی می‌کنم.
۱۱- قدرت تفویض اختیار را نادیده نگیر!
در صورت امکان برای سبک شدن کارها از دیگران کمک بگیرید. تفویض اختیار یکی از راهکارهای مؤثر در افزایش سرعت کارها و ایجاد انگیزه است. اگر در کاری تخصص کافی ندارید و انجام آن برای شما زمان‌بر است، شخص ماهری بیابید تا آن را برای شما انجام دهد. این نکته هم باعث ایجاد روحیه همکاری خواهد شد هم مانع کلافگی و بی‌انگیزگی شما می‌شود.
۱۲- اهداف به ثمر رسیده را تیک بزن!
اهداف خود را تیک بزنید. تمام‌کارهایی که موفق به انجام آنها شده‌اید را روی کاغذ بنویسید تا انگیزه شما برای ادامه افزایش یابد. هرچه تعداد تیک‌های انجام‌شده افزایش یابد، شما اهداف بعدی را باقدرت بیشتری دنبال می‌کنید.
۱۳- خودت را به چالش بکش!
خودتان را به چالش بکشید. ایجاد چالش می‌تواند جذابیت هدف را برای شما افزایش دهد. گاهی مسیر تکراری رسیدن به هدف، شمارا دچار روزمرگی می‌کند. یک تغییر و تعریف چالش می‌تواند شما را از این یکنواختی نجات دهد. به‌عنوان‌مثال ۲۰ روز چالش زود از خواب بیدار شدن برای خود تعریف کنید و هر بار که آن را انجام می‌دهید خود را تشویق کنید.
۱۴- روی مسیر تمرکز کن نه هدف!
روی روند کار متمرکز شوید نه نتیجه! برای اینکه در انجام کارها انگیزه پیدا کنید، لازم است به‌جز هدف، به مسیر رسیدن هدف نیز مشتاق باشید. به‌عنوان‌مثال اگر هدف لاغر شدن است، هنگام ورزش کردن فقط به لاغر شدن فکر نکنید و از خود ورزش و احساس خود سلامتی نیز لذت ببرید. اهمیت این موضوع به این دلیل است که وقتی شما فقط به هدف فکر می‌کنید در صورت عدم تحقق آن، مسیر را رها کرده و استمرار نخواهید داشت؛ اما اگر مسیر برای شما لذت‌بخش باشد، حتی اگر در کوتاه‌مدت به هدف نرسید همچنان آن را ادامه می‌دهید و درنهایت پس از مدتی نتایج مثبت نمایان می‌شود.
۱۵- تجسم خلاق را فراموش نکن!
موفقیت خود را تجسم کنید. یکی از متداول‌ترین نکات روانشناسی ایجاد انگیزه تجسم موفقیت است. تجسم خلاق می‌تواند برای شما حس لذت ایجاد کند. این حس شوق و لذت شمارا به انجام کار ترغیب می‌کنند. نکته‌ای که باید به آن توجه کنید آن است که در تجسم خود هدف را محل و غیرقابل‌دسترس تصور نکنید و حس خوب داشته باشید.
جمع بندی
خودانگیختگی موضوع پیچیده‌ای است و ایجاد انگیزه به‌راحتی امکان‌پذیر نیست. با ارزیابی نیازهایتان می‌توانید رویکردتان را نسبت به کارها تغییر دهید. با پیوند دادن این وظایف با احساسات درونی خوشایند، می‌توانید به‌خوبی از پس آنها برآیید. همچنین می‌توانید برای خود پاداش در نظر بگیرید و انگیزش بیرونی ایجاد کنید. با استفاده ترکیبی از تکنیک‌های ارائه‌شده برای ایجاد انگیزه، می‌توانید برای انجام وظایف ناخواسته و یا اجباری به خود انگیزه‌ی لازم را بدهید.
