سهام شناور آزاد، یکی از مفهوم هایی است که فعالان بازار سرمایه با آن سروکار دارند. این پرسش که سهام شناور آزاد تا چه اندازه در حین معاملات یا تحلیل یک سهم به کار می آید، موضوعی است که در این مقاله به آن خواهیم پرداخت. به صورت کلی، سهام هر شرکت در بازار سرمایه، دو دسته سهامدار دارد؛ دسته اول سهامداران عمده یا راهبردی هستند که برای دوره ای بلندمدت روی شرکت سرمایه گذاری کرده اند. این افراد، شامل کلیه اشخاص حقیقی یا حقوقی می شوند که مالک بیش از پنج درصد از سهام آن شرکت هستند. دسته دوم، سایر سرمایه گذاران (اعم از کدهای حقیقی و حقوقی) هستند که به دلایل مختلف، بخشی از سهام قابل معامله شرکت در بازار را خریداری کرده اند. بهتر است برای درک بیشتر شناوری سهم، به سایت مدیریت فناوری بورس تهران (tsetmc.com) مراجعه کرده و بعد از ورود، یک نماد را جستجو کنید. ما نماد «فملی» را برای این کار انتخاب کردیم. در نتیجه جستجو سه کادر اطلاعاتی، راجع به این سهم در صفحه نماد ظاهر می شود. داده ای که در کادر وسط مشاهده می شود، همان سهام شناور است. در این جستجو، سهام شناور نماد «فملی» ۲۴ درصد است. تعداد کل سهام شرکت نیز ۷۸ میلیارد برگه سهم است. در قدم بعدی باید به تفسیر این درصد بپردازیم.
سهام شناور آزاد چیست؟
سهام شناور آزاد یا (Free Float) بخشی از سهام یک شرکت است که دارندگان آن، آماده عرضه و فروش آن سهام هستند. آنها قصد ندارند با حفظ آن قسمت از سهام، در مدیریت شرکت مشارکت کنند و انتظار می رود در آینده نزدیک، آن سهام، قابل معامله باشد. به عبارت دیگر، ۲۴ درصد از کل سهامداران، حاضر به عرضه سهام خود هستند و قصد ندارند سهم را نگهداری کنند و کرسی مدیریتی در این شرکت داشته باشند. ۲۴ درصد از کل ۷۸ میلیارد، شامل ۱۸ میلیارد و ۷۲۰ میلیون برگه سهم می شود. این درصد به ما کمک می کند تا بدانیم، چه میزان از سهامداران مایل به عرضه سهم هستند و این موضوع چقدر می تواند ریسک معاملات ما را در خرید یا فروش تحت تاثیر قرار دهد. در حقیقت، هرچه این نسبت بزرگ تر باشد، یعنی تمایل سهامداران به نگهداری سهم کمتر است. بنابراین ریسک نگهداری سهم توسط ما افزایش می یابد. چون عده ای می توانند با عرضه خود، منافع نگهداری سهم توسط ما را تحت تاثیر قرار دهند.
چگونه سهام شناور آزاد را محاسبه کنیم؟
برای محاسبه سهام شناور آزاد باید ابتدا ترکیب سهامداران را بررسی کرده و سپس تعداد سهامداران راهبردی را تعیین کنیم. وقتی تعداد این سهامداران را بدانیم و از کل سهامداران کم کنیم، می توانیم به تعداد سهام شناور آزاد و درصد آن به کل سهام شرکت دست یابیم.
شناوری سهم چه اثری بر قیمت سهم و تصمیم سهامداران دارد؟
در بسیاری از بورس های دنیا، شرکت هایی که شناوری کمتر از ۲۵ درصد دارند، از فهرست شرکت های بورسی حذف می شوند. دلیلش هم این است که اگر شرکتی مایل نیست حداقل یک چهارم سهامش را به مردم بدهد پس نباید در بورس وجود داشته باشد. در نقطه مقابل، اگر سهمی شناوری زیادی داشته باشد، زودتر و سریع تر عرضه می شود. در نتیجه، تعداد سهامداران مردمی بیشتر می شوند و امکان دست کاری قیمتی توسط تصمیم گیرندگان شرکت کاهش می یابد. اما اگر شرکتی شناوری کمی داشته باشد، توسط مدیران و سهامداران راهبردی می تواند به سمت اهداف مدنظر آن ها هدایت شود. اگر سهام شناور آزاد کم باشد با سرمایه کم می توان قیمت آن را در دست گرفت و افزایش یا کاهش کاذب در آن ایجاد کرد و با شایعات سهام داران آن را فریب داد یا افراد را ترغیب به خرید آن کرد. در شرکت هایی با سهام شناوری بالا به راحتی نمی توان معاملات سهام را تحت تاثیر قرارداد. در چنین شرکت هایی حجم بالای معاملات و سهام دارانش مانع از نوسانات زیاد سهم می شود.
هرچه شرکت شناوری بالاتری داشته باشد، افزایش قیمت آن به سرمایه بیشتری نیاز دارد. مثلا اگر دو شرکت با شناوری ۵۰ درصد و ۲ درصدی را با هم مقایسه کنیم، شرکت اول برای تغییر قیمت به سرمایه بیشتری نیاز دارد. اما شرکت دوم با سرمایه کمی صف خرید می شود و رشد قیمتی پیدا می کند. به زبان ساده، زمانی که تعداد بیشتری از سهام، آماده عرضه باشند رشد قیمت با تاخیر همراه خواهد بود. در هنگام عرضه و تشکیل صف فروش نیز شرکت با شناوری بالا، چون عرضه کنندگان بالقوه بیشتری دارد سریع تر صف فروش می شود. درصد سهام شناور آزاد به عنوان عامل اثرگذار بر افزایش نقد شوندگی، عمق و کارایی بازار مطرح می شود. اگر به تازگی با بازار سهام آشنا شده اید، بهتر است سهامی را برای سرمایه گذاری انتخاب کنید که شناوری متعادل داشته باشد. برای به دست آوردن شناوری متعادل، کافی است میانگین سهام شناور شرکت های بازار را محاسبه کنیم و هر چه شناوری سهم موردنظر ما به این میانگین نزدیک تر باشد، شناوری متعادل تری دارد. سهم های کوچکی که سهام شناور آزاد کمی دارند بهترین سهم برای سفته بازها محسوب می شوند تا به راحتی و با سرمایه کم، روی آنها اثر بگذارند.
آیا میزان سهام شناور ثابت می ماند؟
همان طور که پیش تر گفته شد، سهام شناور، قابلیت نقد شوندگی بالایی دارد. میزان این سهام شناور، ثابت نیست. چون ممکن است سهامداران اصلی شرکت در هنگام رشد قیمت سهم، آن را در بازار بفروشند و به همین علت میزان سهام شناور خود را در بازار کاهش دهند. اگر خریدار خرد نیر تصمیم بگیرد با یک یا چند کد سهامداری، سهام را با حجم عمده خریداری کند شناوری سهم کاهش می یابد. شرکت های بورسی و فرابورسی در دوره های سه ماهه، درصد سهام شناور خود را روی سامانه کدال منتشر می کنند.
بهترین میزان سهام شناور آزاد چند درصد است؟
حداقل مقدار سهام شناور آزاد شرکت ها می تواند ۵ درصد باشد. اما در واقع برای این مقدار، حداکثری وجود ندارد. چون یک سهامدار عمده می تواند کلیه سهام خود را با رعایت ضوابط و شرایط خاص در قالب عرضه خرد در بازار به فروش برساند و به همین ترتیب میزان شناوری سهام شرکت را افزایش دهد. تجربه نشان داده، هر چه این درصد به میانگین شناوری نزدیک تر باشد، متعادل تر است. طبق آخرین گزارش ها، درصد میانگین شناوری چیزی حدود ۲۱ درصد برای شرکت های بورسی و فرابورسی است.
شاخص شناور آزاد چیست؟
در این شاخص، هر سهم بر اساس سهام شناوری که دارد روی شاخص تاثیر می گذارد. دلیل اهمیت شاخص شناور به این خاطر است که تاثیر گذاری هر سهم، بر مبنای میزان اثرگذاری سهام قابل معامله شرکت در بازار سهام محاسبه می شود. به همین دلیل، قابلیت تحلیلی بالایی دارد و خاصیت توضیح کنندگی آن می تواند اتفاقات بازار سرمایه را کاملا پوشش دهد.
شناوری چه اثری بر حباب قیمتی دارد؟
ارتباط نزدیکی بین سهام شناور آزاد شرکت و حباب قیمتی وجود دارد. در حالت کلی، شرکت های با سرمایه پایین، پتانسیل بالایی برای رشد قیمتی در آینده دارند. ولی میزان ریسک این شرکت ها نیز بالا است. درواقع باید گفت که تغییرات سود در شرکت های با سرمایه کمتر، زیاد است. این فرایند برای شرکت های بزرگ تر برعکس است. یعنی پتانسیل کمتر و از طرفی ریسک کمتر. حالا در نظر بگیرید که هر سرمایه گذار باید با توجه به سطح ریسک پذیری خود این شرکت ها را انتخاب کند.
دوره آموزشی از صفر تا سطح پیشرفته در ترید که با هدف “استاد تمامی ترید” طراحی شده است
بازار سرمایه به عنوان یکی از مهم ترین گزینه های سرمایه گذاری، جایگاه مناسبی برای جذب سرمایه ها به شمار می رود. سرمایه گذاران با در نظر گرفتن درجه ریسک پذیری و بازدهی مورد انتظار، سهام موردنظر خود را انتخاب می کنند. درنتیجه بازارهای سرمایه باید کارایی لازم را برای جذب سرمایه گذاران و تامین منابع مالی و درنتیجه تخصیص بهینه منابع جهت بازدهی بیشتر آن ها داشته باشند. یکی از مشکلات بازارهای در حال توسعه ازجمله بورس تهران، وجود سهام شناور پایین است. پایین بودن میزان سهام شناور آزاد امکان دست کاری قیمت توسط معامله گران بزرگ را افزایش می دهد و می تواند منجر به اتفاقات خطرناکی نظیر گمراهی بازار و تشکیل حباب قیمتی گردد که درنهایت باعث کاهش اعتماد سرمایه گذاران به بازار سرمایه می شود. این اتفاق، کارایی و عمق بازار سرمایه را کاهش می دهد. متاسفانه اکنون در برخی از شرکت های بورس تهران، میزان سهام قابل معامله در بازار محدود شده و همین نکته، ریسک احتمال قیمت سازی و سو استفاده از این مسئله را افزایش داده است. این پدیده در مورد شرکت های تازه وارد به بورس شدیدتر است. چون به خاطر نبودن اطلاعات تاریخی، زمینه گسترش شایعه های بی اساس و رشد حباب گونه قیمت سهام به میزان بیشتری فراهم می شود.
دلیل اصرار بر رعایت حداقل میزان سهام شناور آزاد، کارایی کارکردهای بازار است. درواقع بورس کشورهایی که از میزان سهام شناور کمتری برخوردار هستند عمق کمتری دارد و بسیار شکننده است. باید یادآوری کرد که سهام شناور، تقریب خوبی از عرضه واقعی سهام است. اگر سهام شناور شرکتی بالا باشد، بازار سهم آن نقدتر، نوسان قیمت آن پایین تر و درنتیجه ریسک سرمایه گذاری کمتر خواهد بود. همین موضوع باعث افزایش تقاضا می شود. بورس تهران نیز چندی است که به محاسبه و انتشار ضریب سهام شناور آزاد شرکت های پذیرفته شده اش می پردازد. این ضریب، نشانگر تسلط سهامداران استراتژیک به این بازار است. به عبارت دیگر سهامداران عمده که عموماً دولتی یا شبه دولتی هستند، بیش از ۷۰ درصد بازار سهام ایران را در اختیار دارند. همان طور که کمی قبل با هم گفتیم، در بسیاری از بورس های دنیا شرکت هایی که کمتر از ۲۵ درصد سهام آن ها شناور آزاد باشد، از فهرست شرکت های بورسی حذف می شوند. در صورت اعمال این معیار در بورس اوراق بهادار تهران باید بیش از ۵۰ درصد شرکت های بورس از فهرست شرکت های پذیرفته شده حذف شوند.