یکی از سوالات و ابهاماتی که همیشه توسط فعالان بازار سرمایه ایران (عموما سرمایه گذاران تازه وارد و مبتدی) مطرح می شود، رابطه بورس و دلار است! در واقع یکی از مهم ترین فاکتورها برای سرمایه گذاری در هر بازار مالی، شناخت بازارهایی است که روی شرایط بازار مورد نظر شما تاثیر منفی یا مثبت می گذارند که اصطلاحا تحلیل بین بازاری نام دارد. به عبارت دیگر امروزه اغلب فعالان حرفه ای بازارهای مالی به این موضوع اذعان دارند که بدون توجه به شرایط بازارهای موازی و مرتبط به بازاری که آن ها در آنجا فعالیت می کنند، نمی توانند سرمایه گذاری موفقی داشته باشند.
در این مطلب با بررسی دلایل اقتصادی و تاریخچه بازارها می خواهیم بدانیم که آیا رابطه منطقی و اثبات شده ای بین بازار ارز و سهام تهران وجود دارد یا خیر؟ آیا این بازارها با یکدیگر کورلیشن مثبت دارند؟ برای یافتن پاسخ این سوالات و درک رابطه بورس و دلار در ادامه مطلب همراه ما باشید…
نمودار مقایسه نوسانات شاخص کل و نرخ دلار (96 تا 1400)
در بخش اول مطلب می خواهیم به بررسی سوابق بازارها بپردازیم چون نمودار شاخص ها گویای همه چیز است. نمودار مقایسه ای بالا مربوط به تغییرات شاخص کل بورس و دلار از زمستان 1396 تا انتهای تابستان 1400 است. به عبارت دیگر در این تصویر نوسانات این شاخص های سرمایه گذاری را طی یک بازه حدودا 5 ساله مشاهده می کنیم. در نگاه اول شاید این گونه به نظر برسد که این بازارها اصلا ارتباطی به یکدیگر ندارند چون تطابق چندانی میان نوسانات شاخص ها نیست؛ اما با بررسی بیشتر متوجه می شویم که اغلب نقاط کف و سقف اصلی بازارها با یک کورلیشن مثبت شکل گرفته اند. هر چند وجود تاخیر زمانی و عدم تطابق مسیر حرکتی در برخی مواقع غیرقابل انکار است. نکته مهم بعدی شدت بالای نوسانات شاخص کل نسبت به نرخ دلار است که با توجه به فراریت بالا و چسبندگی قیمتی پایین در بازارهای سهام، امری کاملا طبیعی است. به طور کلی اگر نمودار این بازارها را طی دهه 90 به طور کامل و با جزئیات بیشتر بررسی کنیم، وجود کورلیشن مثبت بین نرخ دلار و شاخص کل بورس تهران کاملا مشهود است.
حال که بر اساس داده های گذشته بازار متوجه شدیم بین نرخ دلار و شاخص بورس یک ارتباط مشخص وجود دارد، در ادامه مطلب به بررسی دلایل بروز این پدیده اقتصادی در بازارهای مالی می پردازیم.
تورم
بالا رفتن نرخ ارز به معنی افزایش انتظارات تورمی در سطح جامعه و کاهش ارزش پول ملی است. در چنین شرایطی و به دنبال رشد قیمت دلار، قیمت کالا و دارایی های مختلف بالا می رود. در نتیجه ارزش دارایی های شرکت ها نیز بالا رفته و بالطبع این افزایش قیمت، روی قیمت سهام آن ها در بازار بورس تاثیر می گذارد. برای درک این مفهوم توجه شما را به یک مثال جلب می کنیم.
«شرکت الف در صنعت ساختمان فعالیت می کند و در بازار فرابورس پذیرفته شده است. مجموع ارزش دارایی های شرکت (منهای بدهی ها، یعنی دارایی خالص) برابر 100 میلیارد تومان است. مجموع تعداد سهام شرکت الف 1 میلیون سهم است و هر سهم به قیمت 100 هزار تومان در بازار معامله می شود. پس از افزایش نرخ 20 درصدی نرخ دلار و ایجاد تورم عمومی در سطح جامعه، ارزش خالص دارایی های شرکت حدودا 25 درصد افزایش یافته و به 125 میلیارد تومان رسیده است. در نتیجه این رشد ارزش دارایی ها توسط فعالان بازار به سرعت شناسایی شده و طی مدت کوتاهی سهم حدودا 20 درصد رشد می کند.»
در جریان مطرح کردن این مثال توجه به دو نکته الزامی است. نکته اول، این نمونه فقط در مورد یک شرکت از بازار سهام (بورس و فرابورس) بود و عموما حین بروز موج های تورمی اغلب شرکت ها دچار چنین وضعیتی می شوند؛ بنابراین کل بازار بورس با یک موج افزایشی رو به رو می شود. نکته دوم، عوامل مختلفی در افزایش یا کاهش قیمت سهام تاثیرگذارند و صرفا افزایش نرخ دلار نمی تواند منجر به رشد قیمت سهم شود؛ چه بسا در برخی مواقع حین رشد نرخ دلار، قیمت سهم کاهش یابد! بنابراین صرفا بر اساس این تئوری نمی توان اقدام به خرید یا فروش کرد.
ماهیت شرکت ها
دلیل دیگری که باعث می شود نرخ دلار روی قیمت سهام شرکت ها موثر باشد، ماهیت آن ها است. به طور کلی کسب وکارهای پذیرفته شده در بازار سهام از چند مسیر بسته به ماهیتشان از تغییر قیمت دلار تاثیر مثبت یا منفی می پذیرند (البته این موارد به جز تاثیرات رشد نرخ ارز روی قیمت دارایی هایی نظیر املاک، دستگاه های تولیدی و… است):
- شرکت های صادرات محور (شرکت هایی نظیر کاوه، ارفع، زاگرس و شفن به عنوان شرکت های صادراتی حاضر در بازار سهام ایران، با افزایش قیمت دلار درآمدشان افزایش خواهد یافت، زیرا می توانند درآمد ارزی خود را با قیمت بالاتری تبدیل به ریال کنند)
- شرکت های واردات محور (شرکت هایی مثل خودرو، فایرا و پتایر به عنوان شرکت های واردات محور پذیرفته شده در بازار سهام ایران، با افزایش قیمت دلار درآمدشان کاهش خواهد یافت، چون برای تهیه مواد اولیه مورد نیاز خود باید ارز را با قیمت بالاتری تهیه نموده و در نتیجه از سود آن ها کم می شود؛ هر چند این شرکت ها هم در بسیاری مواقع پس از مدت کوتاهی مجوز افزایش نرخ می گیرند)
- شرکت های دارای محصولاتی با نرخ گذاری بر مبنای دلار
- شرکت های دارای ذخایر ارزی
دلار بخریم یا سهام؟! کدام یک سوددهی بیشتری دارد؟
در بخش پایانی و پس از درک ماهیت و دلایل رابطه بورس و دلار می خواهیم به این سوال مهم پاسخ دهیم که سرمایه گذاری ها در کدام یک از این بازارها بازدهی بیشتری دارد. شاید بهترین روش پاسخ به این سوال، مقایسه بازدهی دلار نسبت به شاخص کل بورس و یا برخی از سهام بزرگ (اصطلاحا لیدر بازار) است که می تواند بهترین منبع باشد و بدون هیچ حاشیه یا قضاوت شخصی پاسخ صحیح را ارائه می کند. در همین زمینه توجه شما را به جدول زیر جلب می کنیم:
دوره آموزشی از صفر تا سطح پیشرفته در ترید که با هدف “استاد تمامی ترید” طراحی شده است
به نظر می آید که اعداد موجود در جدول بالا کاملا گویای همه چیز است. بر اساس بازدهی های به ثبت رسیده، سرمایه گذاری در بازار سهام نسبت به خرید دلار بازدهی بسیار بالاتری برای فعالان این بازار رقم زده است. علاوه بر بحث بازدهی، بحث ریسک نیز برای سرمایه گذاران (علی الخصوص سرمایه گذاران عمده و نهادی) مهم است و بر اساس نظر کارشناسان اقتصادی، به طور کلی ریسک سرمایه گذاری در بازار دلار نسبت به بازار سرمایه بیشتر بوده و ممکن است سرمایه گذاران با مخاطرات بیشتری مواجه شوند.