انحصار وراثت در بازار سرمایه
با توجه به این امر که تمایل افراد به سرمایه‌گذاری در بازار سهام نسبت به سال‌های قبل بیش‌تر شده است، سؤالاتی در خصوص نحوه انحصار وراثت بعد از فوت سهامدار مطرح می‌شود که ما تصمیم داریم به این سؤالات پاسخ دهیم و ابهامات موجود در این زمینه را رفع کنیم، بنابراین با ما همراه باشید.
به مثال زیر توجه کنید:
آقای غفاری، دارایی‌های خود را در یک کارگزاری به 4 حالت زیر نگهداری می‌کرد:
- وجه نقد
- سهام عدالت
- اوراق بهادار
- صندوق‌های سرمایه‌گذاری تحت مدیریت کارگزاری
بعد از فوت آقای غفاری، خانواده او برای تعیین ارزش دارایی‌های تحت مالکیت او و انحصار وراثت به راهنمایی نیاز داشتند.
سؤالاتی که برای آن ها مطرح بود، عبارتند از:
- چگونه تنوع دارایی آقای غفاری در بازار سرمایه که در سبد کارگزاری او موجود است را می‌توانند مدیریت کنند و چگونه می‌توانند فرآیند انحصار وراثت را آغاز کنند؟
- به کدام مرکز برای طی کردن عملیات انحصار وراثت باید مراجعه کنند؟
- چه مدارکی را باید به همراه داشته باشند؟
- کدام افراد خانواده سهمی از ارث آقای غفاری را به خود اختصاص می‌دهند؟
اگر رسیدن به جواب سؤالات مطرح شده برای شما جذاب است، خواندن ادامه این مقاله را به شما پیشنهاد می‌کنم.
در قدم اول بررسی می‌نماییم که نحوه انحصار وراثت وجه نقد موجود در سامانه معاملاتی کارگزاری که آقای غفاری در آن حساب دارد، چگونه است.
1) حالتی که متوفی در حساب کاربری خود وجه نقد داشته باشد
بهتر است تا وکیلی از طرف وراث انتخاب شود و به همراه وکالتنامه و مدارک هویتی به نزدیک‌ترین شعبه کارگزاری مراجعه کند و درخواست اعلام موجودی حساب متوفی را بدهد.
در قدم بعدی، کارگزاری نامه‌ای که خطاب به اداره دارایی است و موجودی حساب فرد فوت شده را اعلام کرده است را به وکیل تعیین شده از طرف وراث قرار می‌دهد تا به اداره دارایی تحویل دهد. سپس، اداره دارایی پس از کسر مالیات و عوارض، موجودی قابل تقسیم بین وراث را به کارگزاری اعلام می‌کند و نامه را در اختیار وکیل قرار می‌دهد.
در این مرحله، لازم است تا وکیل به همراه نامه اداره دارایی و مدارکی مانند گواهی فوت فرد متوفی صاحب حساب، برگه انحصار وراثت، مدارک هویتی و حساب بانکی وراث به کارگزاری مراجعه کند و مبلغی که پس از کسر مالیات و عوارض در اداره داریی مشخص شده است، به وراث پرداخته می‌شود.
2) حالتی که متوفی در سامانه سهام عدالت کارگزاری خود، سهام عدالت یا وجه نقد داشته باشد
ممکن است که فرد متوفی در سامانه سهام عدالت کارگزاری خود،
- فقط وجه نقد داشته است.
- فقط سهام عدالت داشته است.
- هم وجه نقد و هم سهام عدالت نگهداری می‌کرده است.
این که فرد متوفی در سامانه سهام عدالت، دارایی خود را به چه صورتی نگهداری می‌کند، در قدم اولی که وراث برای انحصار وراثت باید طی کنند، تفاوتی ایجاد نمی‌کند. در واقع آن‌ها باید به سامانه الکترونیکی سهام عدالت، به نشانی https://samanese.ir/ مراجعه کنند و از آن طریق به اطلاعات مربوط به صورت وضعیت دارایی سهام عدالت فرد متوفی دسترسی یابند.
اما اقدامات بعدی، در 3 حالت تعریف شده متفاوت است که در ادامه به طور مفصل شرح خواهیم داد:
1) فقط وجه نقد داشته است.
دقیقأ براساس اقداماتی که در حالت اول شرح داده شده است پیش می‌رویم.
2) فقط سهام عدالت داشته است.
اگر فرد متوفی در سامانه سهام عدالت، فقط سهام عدالت نگهداری می‌کرد برای انجام انحصار وراثت، لازم است که وراث و یا کلای قانونی آن‌ها همگی با همراه داشتن مدارک هویتی و بانکی، گواهی فوت و برگه انحصار وراثت به یکی از دفاتر پیشخوان خدمات الکترونیک دولت مراجعه کنند و در آن جا، برگه مربوط به تقسیم‌نامه سهام عدالت را امضا نمایند.
3) هم وجه نقد و هم سهام عدالت نگهداری می‌کرده است.
اگر فرد متوفی در سامانه سهام عدالت، هم وجه نقد و هم سهام عدالت را به طور همزمان نگهداری می‌کرده است، برای طی کردن فرآیند انحصار وراثت باید از ترکیب اقدامات بیان شده در بالا استفاده کنند تا به این ترتیب، انحصار وراثت انجام شود.
3) حالتی که متوفی در پرتفوی سپرده‌گذاری خود، در اوراق بهادار سرمایه‌گذاری کرده بود
تمامی وراث و یا وکیل قانونی آن‌ها باید به یکی از دفاتر پیشخوان دولت منتخب که در سایت شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق و تسویه وجوه (سمات) به آدرس https://csdiran.ir/ قابل شناسایی هستند، مراجعه کنند. سپس با ارایه مدارکی مانند گواهی واریز مالیات بر ارث که مشخصات مربوط به سهام شرکت در آن ذکر شده است، گواهی فوت فرد فوت شده، برگه انحصار وراثت و … اقدام به انحصار وراثت کنند.
4) حالتی که متوفی مالک واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری تحت مدیریت شرکت کارگزاری است
مراحل دریافت وجه نقد و انحصار وراثت در این حالت نیز مانند روش انحصار وراثت در حالت وجه نقد است. دلیل این تشابه در عملیات این است که براساس قانون، تنها می‌توان وجوه نقد مربوط به ارزش واحدهای صندوق سرمایه‌گذاری تحت تملک فرد فوت شده را بین وارثان تقسیم نمود و خود واحدهای مرتبط با صندوق قابل تقسیم نیستند، بنابراین ماهیتی مشابه با وجه نقد دارد.
مراحل انتقال سهم فرد فوت شده به ورثه
برای آن‌که دارایی فرد فوت شده در بازار سرمایه به وراث قانونی انتقال یابد، باید 6 مرحله زیر را طی کرد، که عبارتند از:
- دریافت گواهی فوت
- استشهادیه محضری
- دریافت گواهی انحصار وراثت
- پرداخت مالیات بر ارث سهام فرد فوت شده
- مراجعه به سایت سمات و انتخاب دفتر پیشخوان دولت
- مراجعه به دفاتر پیشخوان دولت و طی کردن فرآیند انحصار وراثت به صورت قانونی
نحوه پرداخت مالیات بر ارث سهام متوفی
لازم است تا وارثین به صورت انفرادی یا جمعی، به اداره امور مالیاتی آخرین اقامتگاه قانونی فرد فوت شده مراجعه کنند. در رابطه با پرداخت مالیات بر ارث سهام فرد فوت شده به نکات زیر توجه کنید:
برای پرداخت مالیات بر ارث، نیازی نیست که تمامی دارایی‌های فرد فوت شده به صورت یکجا ارزش‌گذاری و تعیین تکلف شوند و وراث می‌توانند صرفأ نسبت به پرداخت مالیات دارایی‌های بورسی متوفی اقدام کنند.
نکته دیگری که در این رابطه مهم است، تأثیرگذاری نسبت ورثه به متوفی در تعیین ارزش مالیات است. به گونه‌ای که هر چقدر این نسبت نزدیک‌تر باشد، مالیات کم‌تری به دارایی فرد فوت شده تعلق می‌گیرد و بالعکس، ورثه با نسبت دورتر مالیات بیش‌تری پرداخت می‌کنند.
اقدامات اولیه برای طی کردن فرآیند انحصار وراثت در بازار سرمایه
برای انتقال سهام به ورثه قانونی باید براساس مراحل تعریف شده در سایت شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سمات) اقدام کرد. در واقع باید به سایت https://csdiran.ir/ مراجعه کرد و در سربرگ “خدمات و انتقال قهری سهام”، مراحل و مدارک مورد نیاز برای انتقال قانونی سهام فرد فوت شده به بستگانش را مطالعه کنید. در نهایت با انتخاب دفتر پیشخوان دولت و مراجعه به این دفاتر، می‌توان اقدامات لازم که در مباحث بالا نیز شرح داده شده است را انجام داد.
مدارک مورد نیاز برای انجام انحصار وراثت در بازار سرمایه
- اصل اوراق سهام متوفی
- کپی شناسنامه و کارت ملی متوفی (۲نسخه)
- کپی برابر اصل شده گواهینامه حصر وراثت (۲ نسخه)
- کپی برابر اصل شده گواهینامه واریز مالیات بر ارث متوفی با ذکر نام شرکت (۲ نسخه)
- کپی گواهی فوت (۲ نسخه)
- کپی از تمام صفحه‌هایشناسنامه وراث به انضمام صفحه‌ی توضیحات (۲ نسخه)
- کپی از کارت ملی وراث (۲ نسخه)
- تکمیل فرم درخواست تقسیم سهام بین وراث
وارثان قانونی سهام متوفی
- پدر و مادر، اولاد و نوه
- پدر و مادر و اولاد متوفی
- نوه‌ها
- اولاد اولاد اولاد (نبیره‌ها)
- اجداد (پدر بزرگ و مادر بزرگ) و برادر و خواهر و اولاد آن‌ها
- جد (پدر پدر و پدر مادر) و جده (مادر پدر و مادر مادر) و برادر و خواهر
- پدر جد و مادر جد و پدر جده و مادر جده و فرزندان برادر و خواهر
- عمه، عمو، دایی، خاله و اولاد آن‌ها
- عمو، عمه، خاله و دایی درجه (درجه اول) و اولاد آن‌ها (درجه دوم)
- عمو، عمه، خاله و دایی پدر و مادر (درجه اول) و فرزندان آن‌ها (درجه دوم)
پس از طی کردن مراحل انحصار وراثت در بازار سرمایه و تخصیص آن به وراث، ممکن است که آن‌ها تمایل به فروش آن سهم داشته باشند، بنابراین اگر کد بورسی ندارند باید اقدامات زیر را طی کنند تا بتوانند سهم به ارث رسیده را به فروش برسانند:
چگونه سهام فرد فوت شده، توسط وارثان به فروش می رسد؟
- ثبت نام در سامانه سجام
- احراز هویت
- دریافت کد بورسی
- مراجعه به یکی از کارگزاری‌های فعال در حوزه بورس و ارایه مدارک هویتی به همراه برگ سهم به ارث رسیده
اما اگر یکی از وارثین تمایل داشته باشد که به جای سهام، وجه نقد دریافت کند، می‌تواند به شخصی که کد بورسی دارد، وکالت بدهد تا سهام را به فروش برساند و وجه نقد حاصل شده را بین وراث تقسیم نماید.
سخن آخر
انحصار وراثت با انتقال سهام فرد فوت شده به وارثین از طریق شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سمات) انجام می‌پذیرد. که با مراجعه وارثین و یا نماینده قانونی آن‌ها و پس از پرداخت مالیات بر ارث اوراق بهادار، فرآیند انتقال دارایی در دفتر خدمات الکترونیک دولت آغاز می‌شود و گواهینامه نقل و انتقال سهام، برای آن‌ها صادر می‌شود.
در یک بازه زمانی یک هفته الی یک ماهه، پیامی حاوی لینک دانلود برگه سهام ارسال خواهد شد که بعد از دریافت آن و با مراجعه به یک کارگزاری بورس می‌توانید نسبت به فروش سهام خود اقدام نمایید.
