انحصار وراثت در بازار سرمایه
با توجه به این امر که تمایل افراد به سرمایه گذاری در بازار سهام نسبت به سال های قبل بیش تر شده است، سؤالاتی در خصوص نحوه انحصار وراثت بعد از فوت سهامدار مطرح می شود که ما تصمیم داریم به این سؤالات پاسخ دهیم و ابهامات موجود در این زمینه را رفع کنیم، بنابراین با ما همراه باشید.
به مثال زیر توجه کنید:
آقای غفاری، دارایی های خود را در یک کارگزاری به 4 حالت زیر نگهداری می کرد:
- وجه نقد
- سهام عدالت
- اوراق بهادار
- صندوق های سرمایه گذاری تحت مدیریت کارگزاری
بعد از فوت آقای غفاری، خانواده او برای تعیین ارزش دارایی های تحت مالکیت او و انحصار وراثت به راهنمایی نیاز داشتند.
سؤالاتی که برای آن ها مطرح بود، عبارتند از:
- چگونه تنوع دارایی آقای غفاری در بازار سرمایه که در سبد کارگزاری او موجود است را می توانند مدیریت کنند و چگونه می توانند فرآیند انحصار وراثت را آغاز کنند؟
- به کدام مرکز برای طی کردن عملیات انحصار وراثت باید مراجعه کنند؟
- چه مدارکی را باید به همراه داشته باشند؟
- کدام افراد خانواده سهمی از ارث آقای غفاری را به خود اختصاص می دهند؟
اگر رسیدن به جواب سؤالات مطرح شده برای شما جذاب است، خواندن ادامه این مقاله را به شما پیشنهاد می کنم.
در قدم اول بررسی می نماییم که نحوه انحصار وراثت وجه نقد موجود در سامانه معاملاتی کارگزاری که آقای غفاری در آن حساب دارد، چگونه است.
1) حالتی که متوفی در حساب کاربری خود وجه نقد داشته باشد
بهتر است تا وکیلی از طرف وراث انتخاب شود و به همراه وکالتنامه و مدارک هویتی به نزدیک ترین شعبه کارگزاری مراجعه کند و درخواست اعلام موجودی حساب متوفی را بدهد.
در قدم بعدی، کارگزاری نامه ای که خطاب به اداره دارایی است و موجودی حساب فرد فوت شده را اعلام کرده است را به وکیل تعیین شده از طرف وراث قرار می دهد تا به اداره دارایی تحویل دهد. سپس، اداره دارایی پس از کسر مالیات و عوارض، موجودی قابل تقسیم بین وراث را به کارگزاری اعلام می کند و نامه را در اختیار وکیل قرار می دهد.
در این مرحله، لازم است تا وکیل به همراه نامه اداره دارایی و مدارکی مانند گواهی فوت فرد متوفی صاحب حساب، برگه انحصار وراثت، مدارک هویتی و حساب بانکی وراث به کارگزاری مراجعه کند و مبلغی که پس از کسر مالیات و عوارض در اداره داریی مشخص شده است، به وراث پرداخته می شود.
2) حالتی که متوفی در سامانه سهام عدالت کارگزاری خود، سهام عدالت یا وجه نقد داشته باشد
ممکن است که فرد متوفی در سامانه سهام عدالت کارگزاری خود،
- فقط وجه نقد داشته است.
- فقط سهام عدالت داشته است.
- هم وجه نقد و هم سهام عدالت نگهداری می کرده است.
این که فرد متوفی در سامانه سهام عدالت، دارایی خود را به چه صورتی نگهداری می کند، در قدم اولی که وراث برای انحصار وراثت باید طی کنند، تفاوتی ایجاد نمی کند. در واقع آن ها باید به سامانه الکترونیکی سهام عدالت، به نشانی https://samanese.ir/ مراجعه کنند و از آن طریق به اطلاعات مربوط به صورت وضعیت دارایی سهام عدالت فرد متوفی دسترسی یابند.
اما اقدامات بعدی، در 3 حالت تعریف شده متفاوت است که در ادامه به طور مفصل شرح خواهیم داد:
1) فقط وجه نقد داشته است.
دقیقأ براساس اقداماتی که در حالت اول شرح داده شده است پیش می رویم.
2) فقط سهام عدالت داشته است.
اگر فرد متوفی در سامانه سهام عدالت، فقط سهام عدالت نگهداری می کرد برای انجام انحصار وراثت، لازم است که وراث و یا کلای قانونی آن ها همگی با همراه داشتن مدارک هویتی و بانکی، گواهی فوت و برگه انحصار وراثت به یکی از دفاتر پیشخوان خدمات الکترونیک دولت مراجعه کنند و در آن جا، برگه مربوط به تقسیم نامه سهام عدالت را امضا نمایند.
3) هم وجه نقد و هم سهام عدالت نگهداری می کرده است.
اگر فرد متوفی در سامانه سهام عدالت، هم وجه نقد و هم سهام عدالت را به طور همزمان نگهداری می کرده است، برای طی کردن فرآیند انحصار وراثت باید از ترکیب اقدامات بیان شده در بالا استفاده کنند تا به این ترتیب، انحصار وراثت انجام شود.
3) حالتی که متوفی در پرتفوی سپرده گذاری خود، در اوراق بهادار سرمایه گذاری کرده بود
تمامی وراث و یا وکیل قانونی آن ها باید به یکی از دفاتر پیشخوان دولت منتخب که در سایت شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق و تسویه وجوه (سمات) به آدرس https://csdiran.ir/ قابل شناسایی هستند، مراجعه کنند. سپس با ارایه مدارکی مانند گواهی واریز مالیات بر ارث که مشخصات مربوط به سهام شرکت در آن ذکر شده است، گواهی فوت فرد فوت شده، برگه انحصار وراثت و … اقدام به انحصار وراثت کنند.
4) حالتی که متوفی مالک واحدهای صندوق های سرمایه گذاری تحت مدیریت شرکت کارگزاری است
مراحل دریافت وجه نقد و انحصار وراثت در این حالت نیز مانند روش انحصار وراثت در حالت وجه نقد است. دلیل این تشابه در عملیات این است که براساس قانون، تنها می توان وجوه نقد مربوط به ارزش واحدهای صندوق سرمایه گذاری تحت تملک فرد فوت شده را بین وارثان تقسیم نمود و خود واحدهای مرتبط با صندوق قابل تقسیم نیستند، بنابراین ماهیتی مشابه با وجه نقد دارد.
مراحل انتقال سهم فرد فوت شده به ورثه
برای آن که دارایی فرد فوت شده در بازار سرمایه به وراث قانونی انتقال یابد، باید 6 مرحله زیر را طی کرد، که عبارتند از:
- دریافت گواهی فوت
- استشهادیه محضری
- دریافت گواهی انحصار وراثت
- پرداخت مالیات بر ارث سهام فرد فوت شده
- مراجعه به سایت سمات و انتخاب دفتر پیشخوان دولت
- مراجعه به دفاتر پیشخوان دولت و طی کردن فرآیند انحصار وراثت به صورت قانونی
نحوه پرداخت مالیات بر ارث سهام متوفی
لازم است تا وارثین به صورت انفرادی یا جمعی، به اداره امور مالیاتی آخرین اقامتگاه قانونی فرد فوت شده مراجعه کنند. در رابطه با پرداخت مالیات بر ارث سهام فرد فوت شده به نکات زیر توجه کنید:
برای پرداخت مالیات بر ارث، نیازی نیست که تمامی دارایی های فرد فوت شده به صورت یکجا ارزش گذاری و تعیین تکلف شوند و وراث می توانند صرفأ نسبت به پرداخت مالیات دارایی های بورسی متوفی اقدام کنند.
نکته دیگری که در این رابطه مهم است، تأثیرگذاری نسبت ورثه به متوفی در تعیین ارزش مالیات است. به گونه ای که هر چقدر این نسبت نزدیک تر باشد، مالیات کم تری به دارایی فرد فوت شده تعلق می گیرد و بالعکس، ورثه با نسبت دورتر مالیات بیش تری پرداخت می کنند.
اقدامات اولیه برای طی کردن فرآیند انحصار وراثت در بازار سرمایه
برای انتقال سهام به ورثه قانونی باید براساس مراحل تعریف شده در سایت شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سمات) اقدام کرد. در واقع باید به سایت https://csdiran.ir/ مراجعه کرد و در سربرگ “خدمات و انتقال قهری سهام”، مراحل و مدارک مورد نیاز برای انتقال قانونی سهام فرد فوت شده به بستگانش را مطالعه کنید. در نهایت با انتخاب دفتر پیشخوان دولت و مراجعه به این دفاتر، می توان اقدامات لازم که در مباحث بالا نیز شرح داده شده است را انجام داد.
مدارک مورد نیاز برای انجام انحصار وراثت در بازار سرمایه
- اصل اوراق سهام متوفی
- کپی شناسنامه و کارت ملی متوفی (۲نسخه)
- کپی برابر اصل شده گواهینامه حصر وراثت (۲ نسخه)
- کپی برابر اصل شده گواهینامه واریز مالیات بر ارث متوفی با ذکر نام شرکت (۲ نسخه)
- کپی گواهی فوت (۲ نسخه)
- کپی از تمام صفحه هایشناسنامه وراث به انضمام صفحه ی توضیحات (۲ نسخه)
- کپی از کارت ملی وراث (۲ نسخه)
- تکمیل فرم درخواست تقسیم سهام بین وراث
وارثان قانونی سهام متوفی
- پدر و مادر، اولاد و نوه
- پدر و مادر و اولاد متوفی
- نوه ها
- اولاد اولاد اولاد (نبیره ها)
- اجداد (پدر بزرگ و مادر بزرگ) و برادر و خواهر و اولاد آن ها
- جد (پدر پدر و پدر مادر) و جده (مادر پدر و مادر مادر) و برادر و خواهر
- پدر جد و مادر جد و پدر جده و مادر جده و فرزندان برادر و خواهر
- عمه، عمو، دایی، خاله و اولاد آن ها
- عمو، عمه، خاله و دایی درجه (درجه اول) و اولاد آن ها (درجه دوم)
- عمو، عمه، خاله و دایی پدر و مادر (درجه اول) و فرزندان آن ها (درجه دوم)
پس از طی کردن مراحل انحصار وراثت در بازار سرمایه و تخصیص آن به وراث، ممکن است که آن ها تمایل به فروش آن سهم داشته باشند، بنابراین اگر کد بورسی ندارند باید اقدامات زیر را طی کنند تا بتوانند سهم به ارث رسیده را به فروش برسانند:
چگونه سهام فرد فوت شده، توسط وارثان به فروش می رسد؟
- ثبت نام در سامانه سجام
- احراز هویت
- دریافت کد بورسی
- مراجعه به یکی از کارگزاری های فعال در حوزه بورس و ارایه مدارک هویتی به همراه برگ سهم به ارث رسیده
اما اگر یکی از وارثین تمایل داشته باشد که به جای سهام، وجه نقد دریافت کند، می تواند به شخصی که کد بورسی دارد، وکالت بدهد تا سهام را به فروش برساند و وجه نقد حاصل شده را بین وراث تقسیم نماید.
سخن آخر
انحصار وراثت با انتقال سهام فرد فوت شده به وارثین از طریق شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سمات) انجام می پذیرد. که با مراجعه وارثین و یا نماینده قانونی آن ها و پس از پرداخت مالیات بر ارث اوراق بهادار، فرآیند انتقال دارایی در دفتر خدمات الکترونیک دولت آغاز می شود و گواهی نامه نقل و انتقال سهام، برای آن ها صادر می شود.
در یک بازه زمانی یک هفته الی یک ماهه، پیامی حاوی لینک دانلود برگه سهام ارسال خواهد شد که بعد از دریافت آن و با مراجعه به یک کارگزاری بورس می توانید نسبت به فروش سهام خود اقدام نمایید.
