طبق یافته های علمی، سن ۴ الی ۷ سال بهترین سن برای یادگیری مفاهیم جدید است. قدرت فهم مغز، عالی است و می توان هر چیزی را برای مدت طولانی تری به خاطر سپرد. یکی از مفاهیمی که به عنوان یک ضرورت مطرح است و هر کودکی لازم است با آن آشنا شود، ریاضیات است. یادگیری ریاضیات در رشد اعتمادبه نفس، توسعه تفکر انتقادی مؤثر است؛ اما نکته ای که حائز اهمیت است، آموزش گام به گام این علم است. در غیر این صورت شاید برای کودک سخت به نظر بیاید. بدیهی است، فراهم کردن امکانات به منظور افزایش جذابیت ریاضیات، می تواند فرآیند یادگیری را برای کودک ساده تر کند. یکی از راه های بهبود کیفیت یادگیری استفاده از چرتکه است. این روش، مدتی است در مدارس و محیط های آموزشی ترویج یافته است. استفاده از چرتکه، نه تنها نیمکره چپ مغز کودک را به کار می گیرد، بلکه به توسعه و رشد توانایی های مغز وی کمک می کند. همچنین کار با این وسیله، درس خواندن را برای کودک سرگرم کننده و لذت بخش می کند. ریاضیات توانایی تفکر جانبی را ایجاد می کند.
آموزش چرتکه برای کودکان شامل هماهنگی بین دست و چشم است. این عمل، نیم کره راست مغز را تحریک می کند. انجام دادن چند کار هم زمان برای این کودکان سخت نیست. کودک شما همین گونه در ورزش یا اوریگامی و یا موسیقی، درصورتی که چر تکه را به خوبی بلد باشد، خوب عمل خواهد کرد. آن ها توانایی تفکر بیرون از جعبه را نیز یاد خواهند گرفت و این کار درنهایت آن ها را خلاق تر می کند. نخستین چیزی که با شروع یک برنامه ی آموزشی برای کودکان به دست می آید، رشد سرعت و مهارت های محاسباتی است. کودکانی که از چرتکه استفاده می کنند، از حل کنندگان ماهر مسائل می شوند. فقط ۳۰ دقیقه تمرین در روز می تواند به کودک در انجام محاسبات پیچیده در کسری از ثانیه کمک کند.
چرتکه چیست؟
شاید با شنیدن نام چرتکه، یاد وسیله ای چوبی و قدیمی بیفتیم که درگذشته از آن استفاده می شد. ابزاری قدیمی برای محاسبه ی چهار عمل اصلی است که هنوز در بسیاری از کشورهای آسیایی مورداستفاده قرار می گیرد. چرتکه قدیمی ترین کامپیوتر جهان با قدمتی بیش از ۲۰۰۰ سال است. هم اکنون نیز به عنوان یک ابزار ریاضی مهم در عصر دیجیتال مورداستفاده قرار می گیرد. این واژه در فارسی احتمالاً از روسی گرفته شده است. گونه ی روسی آن، چوتی یا شوتی نام دارد. با استفاده از اصول آموزشی چرتکه ژاپنی سوروبان در کنار محاسبات ذهنی و با استفاده از تکنیک های پیشرفته و چندرسانه ای مبتنی بر یادگیری برای کودکان، آن ها به سرعت، توانائی یادگیری این روش و درنتیجه محاسبات ریاضی را به صورت کاملاً حرفه ای و سریع و دقیق بر روی چرتکه و ذهن خود انجام دهند. در این روش کودکان همگام با یادگیری و آشنایی مراحل اولیه را به صورت مجازی و ذهنی قادر خواهند بود مسائل ریاضی را به صورت تصوری و در ذهن خود انجام دهند.
لکومس یا محاسبات چرتکه ای چگونه است؟
لکومس (محاسبات ذهنی و ریاضی چرتکه ای) یک روش ریاضی بر اساس اصول محاسبه چرتکه ژاپنی است. این روش، نوعی تصویر مجازی از چرتکه در ذهن فرد ایجاد می کند. درواقع فرد پس از مدتی، محاسبات را به صورت ذهنی با سرعت بالا انجام خواهد داد. تمرین به صورت تصور ذهنی باعث افزایش قدرت حافظه و شکل گیری مناسب ذهن برای کودکان می گردد. تمرین سرعت باعث واکنش بهتر در کودکان می گردد. علاوه بر این در آموزش با توجه به تمرین شنیداری، کودکان را تشویق می کند که به هنگام مطالعه تمام توجه خود را معطوف کنند. کار با چرتکه نیازمند هماهنگی عصب اصلی اعضای بدن مانند چشم، گوش و انگشتان است. تمرین ثابت و مداوم با استفاده از چرتکه باعث تحریک مغز و افزایش قدرت پاسخگویی و فکری می شود.
فواید چرتکه
- بهبود درک مفاهیم ریاضی
- مهارت های محاسباتی را بهتر و سریع تر می کند.
- افزایش توانایی حل مسائل
- توجه بیشتر به دستورالعمل ها
- افزایش اشتیاق گوش دادن
- بهبود حافظه
- بهبود واکنش مغزی
- افزایش قدرت مهارت های ذهنی
- افزایش اطمینان و اعتمادبه نفس
- افزایش استقامت در مقابل استرس و فشار
روش آموزش محاسبات ذهنی توسط چرتکه
درگذشته برای استفاده از چر تکه، تنها از یک دست کمک گرفته می شد؛ اما آموزش ذهنی، برای جابجایی مهره ها از دو دست برای به حرکت درآوردن مهره ها و محاسبه ریاضی استفاده می شود. آموزش چرتکه توسط هر دو دست باعث می شود که پیام های دست چپ و راست به مغز منجر به توسعه همه جانبه و کل مغز گردد. ازآنجایی که از تمرکز و تخیل دانش آموزان کمک گرفته می شود، نوعی ورزش اعصاب محسوب می شود. همچنین سرعت عمل پاسخگویی را افزایش می دهد. به دانش آموزان کمک می شود تا با تمرکز حافظه خود را قوی کنند تا به هنگام گوش دادن بتوانند سریع پاسخ بدهند.
روش آموزش
در این دوره آموزشی کودکان با استفاده از چرتکه در قالب کلاس و تمرینات در خانه می توانند اعمال جمع و تفریق و ضرب و تقسیم را در سه مرحله انجام دهند. در ابتدای دوره توسط چرتکه محاسبات انجام می شود. در مرحله بعد محاسبات بدون چر تکه و با استفاده از تصور (تصویرسازی از چرتکه) انجام می شود. در مرحله آخر بر اثر تمرین زیاد محاسبات به صورت ذهنی انجام می شود.
این دوره توسط ۳ تکنیک اصلی آموزش داده می شود:
- تکنیک شنیداری: محاسبات را شنیده و در ذهن به خاطر می سپارند.
- تکنیک دیداری: محاسبه را در چرتکه انجام می دهند.
- تکنیک تصویرسازی: پس از آنکه حرفه ای تر شدند می توانند در ذهن خود تصویرسازی کنند و محاسبات را به راحتی انجام دهند.
آموزش و یادگیری چرتکه
در هر ستون، ۵ مهره موجود است. ۴ مهره پایین و ۱ مهره بالا، با استفاده از خطی (چوبی) از یکدیگر جدا شده اند. به ترتیب از سمت چپ مهره ها شامل یک میلیونی ها، صد هزارگان، ده هزارگان، هزارگان، صدگان، دهگان و یکان هستند. مابقی ستون ها بعد از یکان نیز اعداد اعشاری محسوب می شوند. به عنوان مثال عدد ۲٫۴۶۵٫۷۸۰ بدین صورت نمایش داده می شود:
۲ مهره از میلیونی ها جدا کرده و نمایش می دهیم. در ستون بعدی ۴ مهره جدا می کنیم. در ستون ده هزارگان برای اینکه ۶ مهره جدا کنیم یک مهره از پایین به بالا هدایت می کنیم و تک مهره قسمت بالا را نیز به پایین حرکت می دهیم. در ستون هزارگان، فقط مهره قسمت بالا را به سمت پایین حرکت می دهیم تا عدد ۵ را نشان دهد. در ستون صدگان، برای نشان دادن عدد ۷، دو مهره از قسمت پایین به بالا هدایت می کنیم و تک مهره قسمت بالا را نیز به پایین حرکت می دهیم. در ستون دهگان برای نشان دادن عدد ۸، سه مهره از قسمت پایین به بالا هدایت می کنیم و تک مهره قسمت بالا را نیز به پایین حرکت می دهیم. در ستون یکان هیچ مهره ای نباید حرکت بدهیم تا عدد صفر را نمایش دهد. در بحث آموزش چر تکه هم اکنون می خواهیم ضرب ۷۶ در ۴۸ را انجام بدهیم:
برای انجام این کار باید چند مرحله را در چرتکه انجام دهیم:
۳۶۴۸=۷۶*۴۸
- ابتدا باید یکان ها را در هم ضرب کنیم؛ یعنی عدد ۶ در ۸ ضرب و روی چرتکه نشان دهیم. عدد ۴۸ را به این صورت نشان می دهیم که ۸ مهره در ستون یکان و ۴ مهره در ستون دهگان نشان می دهیم.
- در گام بعدی باید عدد ۸ در دهگان عدد دیگر ضرب کنیم؛ یعنی ۸ ضرب در ۷۰ کنیم. حاصل این عبارت برابر با ۵۶۰ می شود. ۵۶۰ را نیز به این صورت نشان می دهیم که ۵ مهره در صدگان، ۶ مهره در دهگان نشان می دهیم. در ستون یکان نیز مهره ای نباید باشد تا عدد صفر را نمایش دهد.
- تعداد مهره های ستون دهگان نمی تواند بیشتر از ۱۰ عدد باشد. پس حال که این اتفاق افتاده باید یک مهره از دهگان برداریم و به صدگان اضافه کنیم.
- در مرحله بعدی باید دهگان ۴۸ در یکان عدد دیگر ضرب کنیم؛ یعنی عدد ۴۰ ضرب در ۶ کنیم. حاصل این عبارت ۲۴۰ است. در ستون صدگان ۲ مهره، در ستون دهگان ۴ مهره و در ستون یکان صفر مهره نمایش می دهیم.
- در مرحله آخر باید دهگان های دو عدد را در هم ضرب کنیم؛ یعنی ۴۰ در ۷۰٫ حاصل این عبارت ۲۸۰۰ است. در ستون یکان و دهگان مهره ای نداریم و در ستون صدگان ۸ مهره باید باشد. ولی ما قبلاً ۸ مهره در ستون صدگان داشتیم پس نمی توانیم ۸ مهره دیگر اضافه کنیم. پس دو مهره به صدگان اضافه می کنیم. حاصل ۱۰ مهره می شود و سپس می توانیم مهره ها رو به ستون دیگر منتقل کنیم. ۱۰ مهره را از ستون صدگان منتقل می کنیم و به ستون هزارگان ۱ مهره اضافه می کنیم. پس از ستون صدگان ۶ مهره که باقی مانده را قرار بدهیم و ستون هزارگان ۲ مهره را اضافه نماییم.
حالا در ستون یکان ۸ مهره و در ستون دهگان ۴ مهره و در ستون صدگان ۶ مهره و در ستون هزارگان ۳ مهره قرارگرفته است درنهایت جواب ضرب ما ۳۶۴۸ خواهد بود.
