طبق یافته‌های علمی، سن ۴ الی ۷ سال بهترین سن برای یادگیری مفاهیم جدید است. قدرت فهم مغز، عالی است و می‌توان هر چیزی را برای مدت طولانی‌تری به خاطر سپرد. یکی از مفاهیمی که به‌عنوان یک ضرورت مطرح است و هر کودکی لازم است با آن آشنا شود، ریاضیات است. یادگیری ریاضیات در رشد اعتمادبه‌نفس، توسعه تفکر انتقادی مؤثر است؛ اما نکته‌ای که حائز اهمیت است، آموزش گام‌به‌گام این علم است. در غیر این صورت شاید برای کودک سخت به نظر بیاید. بدیهی است، فراهم کردن امکانات به‌منظور افزایش جذابیت ریاضیات، می‌تواند فرآیند یادگیری را برای کودک ساده‌تر کند. یکی از راه‌های بهبود کیفیت یادگیری استفاده از چرتکه است. این روش، مدتی است در مدارس و محیط‌‌های آموزشی ترویج یافته است. استفاده از چرتکه، نه‌تنها نیمکره چپ مغز کودک را به کار می‌گیرد، بلکه به توسعه و رشد توانایی‌های مغز وی کمک می‌کند. همچنین کار با این وسیله، درس خواندن را برای کودک سرگرم‌کننده و لذت‌بخش می‌کند. ریاضیات توانایی تفکر جانبی را ایجاد می‌کند.
آموزش چرتکه برای کودکان شامل هماهنگی بین دست و چشم است. این عمل، نیمکره راست مغز را تحریک می‌کند. انجام دادن چند کار هم‌زمان برای این کودکان سخت نیست. کودک شما همین‌گونه در ورزش یا اوریگامی و یا موسیقی، درصورتی‌که چرتکه را به‌خوبی بلد باشد، خوب عمل خواهد کرد. آن‌ها توانایی تفکر بیرون از جعبه را نیز یاد خواهند گرفت و این کار درنهایت آن‌ها را خلاق‌تر می‌کند. نخستین چیزی که با شروع یک برنامه‌ی آموزشی برای کودکان به دست می‌آید، رشد سرعت و مهارت‌های محاسباتی است. کودکانی که از چرتکه استفاده می‌کنند، از حل‌کنندگان ماهر مسائل می‌شوند. فقط ۳۰ دقیقه تمرین در روز می‌تواند به کودک در انجام محاسبات پیچیده در کسری از ثانیه کمک کند.
چرتکه چیست؟
شاید با شنیدن نام چرتکه، یاد وسیله‌ای چوبی و قدیمی بیفتیم که درگذشته از آن استفاده می‌شد. ابزاری قدیمی برای محاسبه‌ی چهار عمل اصلی است که هنوز در بسیاری از کشورهای آسیایی مورداستفاده قرار می‌گیرد. چرتکه قدیمی‌ترین کامپیوتر جهان با قدمتی بیش از ۲۰۰۰ سال است. هم‌اکنون نیز به‌عنوان یک ابزار ریاضی مهم در عصر دیجیتال مورداستفاده قرار می‌گیرد. این واژه در فارسی احتمالاً از روسی گرفته‌شده است. گونه‌ی روسی آن، چوتی یا شوتی نام دارد. با استفاده از اصول آموزشی چرتکه ژاپنی سوروبان در کنار محاسبات ذهنی و با استفاده از تکنیک های پیشرفته و چندرسانه‌ای مبتنی بر یادگیری برای کودکان، آن‌ها به‌سرعت، توانائی یادگیری این روش و درنتیجه محاسبات ریاضی را به‌صورت کاملاً حرفه‌ای و سریع و دقیق بر روی چرتکه و ذهن خود انجام دهند. در این روش کودکان همگام با یادگیری و آشنایی مراحل اولیه را به‌صورت مجازی و ذهنی قادر خواهند بود مسائل ریاضی را به‌صورت تصوری و در ذهن خود انجام دهند.
لکومس یا محاسبات چرتکه‌ای چگونه است؟
لکومس (محاسبات ذهنی و ریاضی چرتکه‌ای) یک روش ریاضی بر اساس اصول محاسبه چرتکه ژاپنی است. این روش، نوعی تصویر مجازی از چرتکه در ذهن فرد ایجاد می‌کند. درواقع فرد پس از مدتی، محاسبات را به‌صورت ذهنی با سرعت‌بالا انجام خواهد داد. تمرین به‌صورت تصور ذهنی باعث افزایش قدرت حافظه و شکل‌گیری مناسب ذهن برای کودکان می‌گردد. تمرین سرعت باعث واکنش بهتر در کودکان می‌گردد. علاوه بر این در آموزش با توجه به تمرین شنیداری، کودکان را تشویق می‌کند که به هنگام مطالعه تمام توجه خود را معطوف کنند. کار با چرتکه نیازمند هماهنگی عصب اصلی اعضای بدن مانند چشم، گوش و انگشتان است. تمرین ثابت و مداوم با استفاده از چرتکه باعث تحریک مغز و افزایش قدرت پاسخگویی و فکری می‌شود.
فواید چرتکه
- بهبود درک مفاهیم ریاضی
- مهارت‌های محاسباتی را بهتر و سریع‌تر می‌کند.
- افزایش توانایی حل مسائل
- توجه بیشتر به دستورالعمل‌ها
- افزایش اشتیاق گوش دادن
- بهبود حافظه
- بهبود واکنش مغزی
- افزایش قدرت مهارت‌های ذهنی
- افزایش اطمینان و اعتمادبه‌نفس
- افزایش استقامت در مقابل استرس و فشار
روش آموزش محاسبات ذهنی توسط چرتکه
درگذشته برای استفاده از چرتکه، تنها از یک دست کمک گرفته می‌شد؛ اما آموزش ذهنی، برای جابجایی مهره‌ها از دو دست برای به حرکت درآوردن مهره‌ها و محاسبه ریاضی استفاده می‌شود. آموزش چرتکه توسط هر دو دست باعث می‌شود که پیام‌های دست چپ و راست به مغز منجر به توسعه همه‌جانبه و کل مغز گردد. ازآنجایی‌که از تمرکز و تخیل دانش آموزان کمک گرفته می‌شود، نوعی ورزش اعصاب محسوب می‌شود. همچنین سرعت عمل پاسخگویی را افزایش می‌دهد. به دانش آموزان کمک می‌شود تا با تمرکز حافظه خود را قوی کنند تا به هنگام گوش دادن بتوانند سریع پاسخ بدهند.
روش آموزش
در این دوره آموزشی کودکان با استفاده از چرتکه در قالب کلاس و تمرینات در خانه می‌توانند اعمال جمع و تفریق و ضرب و تقسیم را در سه مرحله انجام دهند. در ابتدای دوره توسط چرتکه محاسبات انجام می‌شود. در مرحله بعد محاسبات بدون چرتکه و با استفاده از تصور (تصویرسازی از چرتکه) انجام می‌شود. در مرحله آخر بر اثر تمرین زیاد محاسبات به‌صورت ذهنی انجام می‌شود.
این دوره توسط ۳ تکنیک اصلی آموزش داده می‌شود:
- تکنیک شنیداری: محاسبات را شنیده و در ذهن به خاطر می‌سپارند.
- تکنیک دیداری: محاسبه را در چرتکه انجام می‌دهند.
- تکنیک تصویرسازی: پس از آنکه حرفه‌ای‌تر شدند می‌توانند در ذهن خود تصویرسازی کنند و محاسبات را به‌راحتی انجام دهند.
آموزش و یادگیری چرتکه
در هر ستون، ۵ مهره موجود است. ۴ مهره پایین و ۱ مهره بالا، با استفاده از خطی (چوبی) از یکدیگر جدا شده‌اند. به ترتیب از سمت چپ مهره‌ها شامل یک‌میلیونی‌ها، صد هزارگان، ده هزارگان، هزارگان، صدگان، دهگان و یکان هستند. مابقی ستون‌ها بعد از یکان نیز اعداد اعشاری محسوب می‌شوند. به عنوان مثال عدد ۲٫۴۶۵٫۷۸۰ بدین‌صورت نمایش داده می‌شود:
۲ مهره از میلیونی‌ها جدا کرده و نمایش می‌دهیم. در ستون بعدی ۴ مهره جدا میکنیم. در ستون ده هزارگان برای اینکه ۶ مهره جدا کنیم یک‌مهره از پایین به بالا هدایت میکنیم و تک مهره قسمت بالا را نیز به پایین حرکت می‌دهیم. در ستون هزارگان، فقط مهره قسمت بالا را به سمت پایین حرکت می‌دهیم تا عدد ۵ را نشان دهد. در ستون صدگان، برای نشان دادن عدد ۷، دو مهره از قسمت پایین به بالا هدایت میکنیم و تک مهره قسمت بالا را نیز به پایین حرکت می‌دهیم. در ستون دهگان برای نشان دادن عدد ۸، سه مهره از قسمت پایین به بالا هدایت میکنیم و تک مهره قسمت بالا را نیز به پایین حرکت می‌دهیم. در ستون یکان هیچ مهره‌ای نباید حرکت بدهیم تا عدد صفر را نمایش دهد. در بحث آموزش چرتکه هم‌اکنون می‌خواهیم ضرب ۷۶ در ۴۸ را انجام بدهیم:
برای انجام این کار باید چند مرحله را در چرتکه انجام دهیم:
۳۶۴۸=۷۶*۴۸
- ابتدا باید یکان‌ها را در هم ضرب کنیم؛ یعنی عدد ۶ در ۸ ضرب و روی چرتکه نشان دهیم. عدد ۴۸ را به این صورت نشان می‌دهیم که ۸ مهره در ستون یکان و ۴ مهره در ستون دهگان نشان می‌دهیم.
- در گام بعدی باید عدد ۸ در دهگان عدد دیگر ضرب کنیم؛ یعنی ۸ ضرب‌در ۷۰ کنیم. حاصل این عبارت برابر با ۵۶۰ می‌شود. ۵۶۰ را نیز به این صورت نشان می‌دهیم که ۵ مهره در صدگان، ۶ مهره در دهگان نشان می‌دهیم. در ستون یکان نیز مهره‌ای نباید باشد تا عدد صفر را نمایش دهد.
- تعداد مهره‌های ستون دهگان نمی‌تواند بیشتر از ۱۰ عدد باشد. پس حال که این اتفاق افتاده باید یک‌مهره از دهگان برداریم و به صدگان اضافه کنیم.
- در مرحله بعدی باید دهگان ۴۸ در یکان عدد دیگر ضرب کنیم؛ یعنی عدد ۴۰ ضرب‌در ۶ کنیم. حاصل این عبارت ۲۴۰ است. در ستون صدگان ۲ مهره، در ستون دهگان ۴ مهره و در ستون یکان صفر مهره نمایش می‌دهیم.
- در مرحله آخر باید دهگان‌های دو عدد را در هم ضرب کنیم؛ یعنی ۴۰ در ۷۰٫ حاصل این عبارت ۲۸۰۰ است. در ستون یکان و دهگان مهره‌ای نداریم و در ستون صدگان ۸ مهره باید باشد. ولی ما قبلاً ۸ مهره در ستون صدگان داشتیم پس نمی‌توانیم ۸ مهره دیگر اضافه کنیم. پس دو مهره به صدگان اضافه میکنیم. حاصل ۱۰ مهره می‌شود و سپس می‌توانیم مهره‌ها رو به ستون دیگر منتقل کنیم. ۱۰ مهره را از ستون صدگان منتقل میکنیم و به ستون هزارگان ۱ مهره اضافه میکنیم. پس از ستون صدگان ۶ مهره که باقی‌مانده را قرار بدهیم و ستون هزارگان ۲ مهره را اضافه نماییم.
حالا در ستون یکان ۸ مهره و در ستون دهگان ۴ مهره و در ستون صدگان ۶ مهره و در ستون هزارگان ۳ مهره قرارگرفته است درنهایت جواب ضرب ما ۳۶۴۸ خواهد بود.
