از نحوه سرمایه گذاری در صندوق ها تا معرفی بهترین های آن

تنور سرمایه گذاری در بازار سهام طی چند سال اخیر همواره داغ بوده است و در این مدت، سرمایه گذاران جدید متعددی روانه این بازار شده اند. بسیاری از سرمایه گذاران به دلیل در اختیار نداشتن زمان کافی و تخصص تحلیلی، از روش غیرمستقیم و عمدتا صندوق های سرمایه گذاری در بازار بورس فعالیت می کنند. در این مقاله پس از توضیحات کوتاهی در مورد صندوق ها، به شرح این می پردازیم که چگونه و با حداقل چه مقداری می توانیم در صندوق ها سرمایه گذاری کنیم…

فهرست []

صندوق سرمایه گذاری چیست؟

صندوق سرمایه گذاری یک نهاد مالی تحت نظارت سازمان بورس است که به منظور مدیریت حرفه ای دارایی تاسیس شده است. این صندوق ها با تجمیع دارایی های سرمایه گذاران (حقیقی و حقوقی) و با بهره‎ گیری از کارشناسان مجرب سرمایه گذاری، سبد متنوعی از انواع دارایی (بر اساس ماهیت صندوق مثلا اوراق بهادار، طلا و…) تشکیل می دهند. با وجود صندوق های سرمایه گذاری، افراد با سرمایه اندک نیز می توانند در فعالیت های سرمایه گذاری مشارکت کنند و از مزایای آن بهره مند شوند. لازم به ذکر است که بخش عمده فعالیت های سرمایه گذاری مردم در کشورهای توسعه یافته، از طریق نهادهای ارائه خدمات مالی نظیر صندوق های سرمایه گذاری انجام می شود!

انواع صندوق های سرمایه گذاری در بازار سرمایه ایران

مبتنی بر صدور و ابطال
در سهام
مختلط
درآمد ثابت
قابل معامله در بورس (ETF)
در سهام
مختلط
درآمد ثابت
بازارگردانی
مبتنی بر طلا (ETF)
صندوق های تامین مالی (پروژه، جسورانه، زمین و ساختمان)

بهترین صندوق سرمایه گذاری کدام است؟

در وهله اول باید این حقیقت را ذکر کنیم که صورت سوال «بهترین یا بدترین صندوق سرمایه گذاری» خیلی منطقی نیست؛ چون سرمایه گذاران بر اساس فاکتورهای مختلفی صندوق ها را ارزیابی می کنند. در واقع ممکن است بهترین صندوق از نظر شما، بدترین صندوق سرمایه گذاری از نظر دیگران باشد! در ابتدا و قبل از هر چیز، شما باید میزان ریسک پذیری و افق سرمایه گذاری (کوتاه مدت یا بلندمدت) خود را مشخص کنید تا به یک درک صحیح از روحیات سرمایه گذاری خود برسید؛ با این کار دایره انتخاب خودتان را محدود و بهینه کرده اید. سپس باید صندوق هایی که با روحیات سرمایه گذاری شما سازگار است را بر اساس شاخص هایی نظیر بازدهی (در مقیاس های زمانی مختلف)، سابقه فعالیت، ارزش خالص دارایی کل (مقدار سرمایه ای که در اختیار صندوق است)، ضامن نقدشوندگی، سوابق شخص حقوقی یا حقیقی سبدگردان بررسی کنید تا به گزینه مورد نظر برسید.

اغلب سرمایه گذاران حقیقی بازار سرمایه ایران، در صندوق های سهامی، مختلط، درآمد ثابت و مبتنی بر سپرده کالایی سرمایه گذاری می کنند؛ بنابراین پیش از ورود به بحث نحوه سرمایه گذاری در صندوق ها، به ارائه توضیحاتی در مورد ماهیت صندوق های مذکور می پردازیم. لطفا این بخش را به دقت مطالعه کنید، زیرا درک ماهیت و سازوکار هر کدام از این صندوق ها، نقش اساسی در انتخاب گزینه مناسب سرمایه گذاری ایفا می کند.

صندوق در سهام

بر اساس قوانین، این صندوق ها باید حداقل 70 درصد از دارایی خود را به سهام تبدیل کنند؛ بنابراین بخش عمده پرتفوی سرمایه گذاری صندوق را سهام شرکت ها تشکیل می دهد و بر این اساس، پتانسیل کسب بازدهی بالاتری دارند. البته فراموش نکنید که روی دیگر سکه، ریسک است و طبیعتا صندوق های در سهام در دسته صندوق های با ریسک بالا قرار می گیرند. اگر یک سرمایه گذار ریسک پذیر هستید، صندوق های سهامی برای شما مناسب است. لازم به ذکر است که در حال حاضر تعداد کمی از صندوق های سرمایه گذاری در سهام پرداخت سود نقدی دارند؛ بنابراین اگر دریافت سود نقدی برای شما اهمیت دارد، انتخاب محدودی دارید…

مختلط

شرایط صندوق های سرمایه گذاری مختلط از لحاظ ترکیب پرتفوی متفاوت است. این صندوق ها دارایی ها خود را با ترکیب 40 تا 60 درصد در سهام و اوراق درآمد ثابت (مثلا اوراق مشارکت و سپرده بانکی) سرمایه گذاری می کنند. ریسک و بازدهی این صندوق ها به نسبت کنترل شده تر و به عبارتی در محدوده میانی (مابین ریسک گریز و ریسک پذیر) است. به دلیل ترکیب پرتفوی، صندوق های مختلط نسبت به صندوق های سهامی معمولا بازدهی کمتری دارند. سرمایه گذاری در صندوق مختلط برای یک شخص با درجه ریسک پذیری متوسط، کاملا منطقی و مناسب است.

اوراق بهادار با درآمد ثابت

اولین و مهم ترین نکته در مورد صندوق های با درآمد ثابت، درصد بازدهی مشخص و تضمین شده است؛ بنابراین اگر یک سرمایه گذار کاملا ریسک گریز هستید یا می خواهید بخشی از دارایی خود را در یک فضای امن سرمایه گذاری کنید، صندوق درآمد ثابت گزینه مناسبی برای شما است. بر اساس قوانین، این صندوق ها باید حداقل 75 درصد از دارایی خود را در اوراق با درآمد ثابت نظیر اوراق مشارکت و سپرده های بانکی سرمایه گذاری کنند. به 2 روش می توانید در این صندوق ها بازدهی کسب کنید:

پرداخت سود نقدی: بر اساس حداقل بازدهی تضمین شده، سود نقدی طی دوره های مشخصی (معمولا ماهیانه یا 3 ماهه) به سرمایه گذار پرداخت می شود.
افزایش قیمت واحد: این صندوق ها سود را مستقیما پرداخت نمی کنند و بازدهی شما، از افزایش قیمت واحدهای سرمایه گذاری ایجاد می شود. ارزش هر واحد روزانه و بر اساس تغییرات ارزش مجموع دارایی های صندوق محاسبه می شود و شما با فروش واحدها، می توانید اصل و سود سرمایه خود را دریافت کنید.

اوراق بهادار مبتنی بر سپرده کالایی

صندوق کالایی نوعی صندوق قابل معامله در بورس است که بر اساس یک کالای مشخص (مثلا طلا) به عنوان دارایی پایه ایجاد شده است و متناسب با نوسانات قیمت دارایی مذکور، قیمت آن کاهش یا افزایش می یابد. دارایی پایه صندوق های کالایی در بورس ایران، اوراق بهادار مبتنی بر کالا (در واقع این صندوق ها به طور مستقیم اقدام به خرید و نگهداری دارایی فیزیکی نمی کنند) نظیر قراردادهای آتی، گواهی سپرده، قراردادهای اختیار معامله کالایی و… است.

چگونه یک واحد سرمایه گذاری بخریم؟

صندوق های سرمایه گذاری از نظر نحوه خرید و فروش، به 2 دسته کلی «مبتنی بر صدور و ابطال» و «قابل معامله در بورس یا ETF» تقسیم می شوند. فرآیند سرمایه گذاری در هر کدام از این صندوق ها مشابه نیست و سرمایه گذاران باید از مسیرهای متفاوتی اقدام کنند. بر اساس آخرین ویرایش قوانین بازار سرمایه، تمام سرمایه گذاران حقیقی و حقوقی برای هرگونه فعالیت در بازار سرمایه ایران، باید در سامانه سجام ثبت نام نموده و احزار هویت شوند. بنابراین به عنوان اولین گام برای هرگونه سرمایه گذاری مستقیم یا غیرمستقیم، باید سجامی شده و کد بورسی بگیرید!

صندوق های مبتنی برصدور و ابطال

صدور و ابطال چیست؟

فرآیند خرید واحدهای سرمایه گذاری در صندوق های غیر قابل معامله در بازار سهام، اصطلاحا صدور واحد نام دارد. در طرف مقابل، فروش واحدهای این صندوق ها ابطال نامیده می شود. به بیان ساده، صدور و ابطال به معنی خرید و فروش واحدهای صندوق های غیر قابل معامله در بورس است.

انواع صندوق های صدور و ابطالی در بورس ایران

در سهام: مشترک پیشتاز، آهنگ سهام کیان، مشترک آگاه، سهم آشنا، مشترک آسمان یکم و فیروزه موفقیت
مختلط: مشترک آسمان خاورمیانه، توسعه ممتاز، مشترک گنجینه مهر، کارگزاری بانک تجارت و مشترک سپهر آتی
درآمد ثابت: پاداش سرمایه بهگزین، اندوخته آمیتیس، درآمد ثابت کوثر یکم و حکمت آشنا ایرانیان

صندوق های فوق به عنوان مثال و برای آشنایی بیشتر (بر اساس درجه بندی عملکرد یکساله موجود در وبسایت فیپیران) انتخاب شده اند؛ بنابراین آموزشگاه خانه سرمایه هیچ مسئولیتی در قبال سرمایه گذاری احتمالی افراد ندارد!

راهنمای گام به گام خرید واحدهای سرمایه گذاری

به وبسایت صندوق سرمایه گذاری مراجعه نموده و ثبت نام کنید؛ در برخی صندوق ها اگر برای اولین بار است که سرمایه گذاری می کنید، برای احراز هویت باید یک بار حضورا به دفتر صندوق مراجعه نمایید!
پس از اتمام فرآیند ثبت نام و دریافت نام کاربری و رمز عبور، می توانید وارد پروفایل کاربری خود شوید.
در پروفایل کاربری، از طریق گزینه «صدور واحد» می توانید وارد بخش ثبت سفارش شوید.
پس از واریز مبلغ از درگاه اینترنتی یا بارگذاری فیش واریز بانکی، درخواست اولیه صدور واحد ثبت می شود.
صدور واحدهای سرمایه گذاری معمولا بعد از گذشت 2 تا حداکثر 5 روز کاری پس از ثبت درخواست و بر اساس قیمت روز صدور واحد، صورت می پذیرد.

فرآیند ابطال واحد نیز از طریق وبسایت خود صندوق و به واسطه ثبت درخواست ابطال انجام می شود. لازم به ذکر است که واریز مبلغ حاصل از فروش واحدهای صندوق، به صورت آنی نیست.

صندوق های قابل معامله در بورس (ETF)

صندوق قابل معامله یا ETF چیست؟

صندوق های ETF می توانند ماهیت مختلف نظیر سهامی، مختلط، درآمد ثابت و سپرده کالایی داشته باشند اما برای سرمایه گذاری در این صندوق ها نیازی به صدور و ابطال واحد نیست؛ چون واحدهای این صندوق ها همانند اوراق سهام در بازار سرمایه خرید و فروش می شوند. از نکات قابل توجه در مورد صندوق های قابل معامله این است که ارزش خالص دارایی های این صندوق ها به صورت دقیقه ای (هر 2 دقیقه خودکار) به روزرسانی شده و از طریق سامانه معاملاتی به سرمایه گذاران اطلاع رسانی می شود.

انواع صندوق های ETF در بورس ایران

در سهام: توسعه اندوخته آینده، سرو سودمند مدبران، هستی بخش آگاه، سپهرکاریزما و افق ملت
مختلط: آرمان سپهر آشنا، سپهر اندیشه نوین و زیتون نماد پایا
درآمد ثابت: افرا نماد پایدار، گنجینه یکم آوید، اعتماد آفرین پارسیان، با درآمد ثابت کیان و مشترک آسمان امید
مبتنی بر سپرده کالایی: مبتنی بر سکه طلای مفید، پشتوانه سکه طلای زرافشان امید ایرانیان، پشتوانه طلای لوتوس و مبتنی بر سکه طلای کیان

راهنمای گام به گام خرید واحدهای سرمایه گذاری

بدین منظور در ابتدا باید یک حساب معاملاتی فعال داشته باشید. (در حال حاضر، ثبت نام و احراز هویت در اغلب شرکت های کارگزاری به صورت آنلاین انجام می شود)
پس از انتخاب صندوق سرمایه گذاری مورد نظر، نماد صندوق را در سامانه معاملاتی جستجو کنید.
در بخش ثبت سفارش پس از انتخاب تعداد واحدها (بر اساس قیمت هر واحد و مبلغی که می خواهید سرمایه گذاری کنید)، می توانید سفارش خرید خود را ثبت کنید.

برای ابطال واحد صندوق های ETF، باید درخواست فروش واحد ثبت کنید؛ در واقع فرآیند ابطال واحدی در این زمینه وجود ندارد و پس از فروش واحدها، مبلغ حاصل از فروش در حساب معاملاتی قرار می گیرد.

پلتفرم های جامع سرمایه گذاری؛ مسیر جدید سرمایه گذاری در بورس

در حال حاضر پلتفرم های یکپارچه سرمایه گذاری غیرمستقیم در بازار سرمایه ایجاد شده اند که از طریق آن ها می توانید فرآیند صدور و ابطال واحد (یا خرید و فروش واحدهای ETF) صندوق های سرمایه گذاری مختلف را به صورت آنلاین انجام دهید. در این بخش از مطلب، به ارائه توضیحاتی در مورد نحوه سرمایه گذاری در صندوق ها از طریق پلتفرم های مذکور می پردازیم.

آی بی شاپ (ibshop)

پلتفرم آی بی شاپ به منظور کاهش مراجعه حضوری مشتریان، صرفه جویی در زمان و کوتاه کردن مراحل اداری روند سرمایه گذاری در انواع صندوق های سرمایه گذاری (درآمد ثابت، سهامی و مختلط) تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار ایجاد شده است.

به منظور سرمایه گذاری از طریق آی بی شاپ، باید مراحل زیر را طی کنید:

در ابتدا با استفاده از مشخصات هویتی، به عنوان یک کاربر حقیقی در سامانه ثبت نام کنید.
سپس با انتقال اطلاعات (صرفا با چند کلیک از طریق خود آی بی شاپ) موجود در پروفایل خودتان در سامانه سجام، اطلاعات اولیه پروفایل را تکمیل کنید.
پس از تکمیل اطلاعات مذکور، تصویر شناسنامه و کارت ملی را در پروفایل بارگذاری کنید. همچنین باید اطلاعات یک شماره حساب بانکی (به نام خود شخص) را در این بخش ثبت کنید.
سپس از طریق منوی کشویی «سرمایه گذاری»، می توانید صندوق مورد نظر خود را انتخاب نمایید؛ 2 روز (روز کاری) پس از ثبت سفارش و پرداخت مبلغ از طریق درگاه های اینترنتی، صدور واحد انجام شده و در بخش دارایی ها قابل مشاهده است.

رسام

هدف اصلی سامانه رسام، ایجاد سهولت در فرآیند انتخاب و سرمایه گذاری در صندوق ها است. امکاناتی از قبیل معرفی برترین صندوق ها، امکان خرید و فروش واحد صندوق ها و اطلاعات کلی مورد نیاز سرمایه گذاران، در این سامانه ارائه شده است.

برای خرید واحدهای سرمایه گذاری از طریق سامانه رسام، باید مراحل زیر را طی کنید:

در ابتدا با استفاده از مشخصات هویتی، به عنوان یک کاربر حقیقی در سامانه ثبت نام کنید. (برای ثبت نام در سامانه رسام، باید قبلا در سامانه سجام ثبت نام نموده و احراز هویت شده باشید)
پس از امضای الکترونیکی فرم های ثبت نام از طریق پیامکی، پروفایل شما در این سامانه ایجاد می شود.
در بخش داشبورد پروفایل (صفحه اصلی پس از ورود به پروفایل)، فهرست صندوق های سرمایه گذاری که از طریق این سامانه می توانید بخرید را مشاهده می کنید.
پس از انتخاب صندوق سرمایه گذاری مورد نظر (بدین منظور باید روی دکمه صدور کلیک کنید)، به بخش ثبت سفارش می رویم و با ثبت جزئیات مربوطه در این قسمت، به درگاه پرداخت الکترونیکی هدایت می شویم.
توجه داشته باشید که صدور واحدهای صندوق، 2 روز (روز کاری) پس از ثبت سفارش و پرداخت مبلغ، انجام شده و به پروفایل شما در این سامانه اضافه می گردد.

حداقل مبلغ مورد نیاز برای سرمایه گذاری در صندوق ها چقدر است؟

حداقل مبلغ مورد نیاز برای سرمایه گذاری، بر اساس قیمت صدور واحد تعیین می شود. در صندوق های سرمایه گذاری مبتنی بر صدور و ابطال، شما باید حداقل یک واحد سرمایه گذاری خریداری کنید؛ البته ممکن است بر اساس قوانین داخلی صندوق محدودیت هایی نیز ایجاد شود که برای کسب اطلاعات دقیق در این زمینه، باید با بخش پشتیبانی صندوق تماس بگیرید. بنابراین قبل از انتخاب صندوق سرمایه گذاری، حتما قیمت روز صدور واحد را چک کنید.

همانطور که ذکر شد، صندوق های قابل معامله یا ETF از طریق سامانه های آنلاین خرید و فروش می شوند و حداقل ارزش ریالی مجاز برای ثبت سفارش خرید ETF، 500 هزار تومان (در زمان تدوین مطلب، مورخ آذر 1400) است. بنابراین برای سرمایه گذاری در صندوق های ETF باید حداقل 500 هزار تومان (به علاوه کارمزد معاملاتی) موجودی داشته باشید

فیپیران؛ مرجع رسمی بررسی و مقایسه اطلاعات صندوق های سرمایه گذاری

اگر از روش غیرمستقیم در بازار بورس سرمایه گذاری می کنید، وبسایت فیپیران مهم ترین منبع اطلاعاتی شما در فرآیند سرمایه گذاری است! پایگاه اینترنتی «مرکز پردازش اطلاعات مالی ایران» که به صورت خلاصه Fipiran (Financial Information Processing of IRAN) نامیده می شود، یکی از مهم ترین سامانه های اطلاعاتی بازار سرمایه است؛ این وبسایت داده های مختلف بورس را در اختیار عموم سرمایه گذاران قرار می دهد. فیپیران عمدتا به عنوان مرجعی برای بررسی و مقایسه صندوق های سرمایه گذاری توسط فعالان بازار سرمایه شناخته می شود. در منوی «صندوق ها» می توانید مجموعه اطلاعات کاملی شامل فهرست، میانگین بازده، درجه بندی عملکرد، گزارشات ماهانه و انواع صندوق های سرمایه گذاری فعال در بازار سرمایه را مشاهده کنید.

آیا سرمایه گذاری در صندوق ها سودآور است؟!

موج صعودی و نزولی سنگین بازار بورس تهران در بازه زمانی سال های 97 تا 99 به همگان اثبات کرد که مدیریت ریسک، قانون اول و شرط اصلی بقا در بازار سرمایه است. بنابراین اگر واقعا دانش مالی و تجربه کافی در امر سرمایه گذاری ندارید و اصطلاحا حرفه ای بازار نیستید، سرمایه گذاری در صندوق می تواند گزینه منطقی و مناسبی باشد.