صندوق توسعه ملی یا حساب ذخیره ارزی در سال 1379 و پس از تجربه کاهش شدید قیمت نفت در دوران ریاست جمهوری محمد خاتمی تأسیس شد.
هدف این صندوق، که یک نهاد دولتی به حساب می‌آید؛ تبدیل بخشی از درآمد حاصل از فروش نفت و گاز، میعانات گازی و فرآورده‌های نفتی به ثروت مولد و سرمایه روبه رشد اقتصادی و همین‌طور، مدیریت فروش منابع نفت و گاز و فرآورده‌های آنها به جهت ماندگاری برای نسل‌های آینده است.
در واقع، در این صندوق، درآمد مازاد بر بودجه پیش‌بینی شده که حاصل از فروش نفت است، ذخیره می‌شود تا در مواقع بحرانی و حساس با هدف ایجاد ثبات در اقتصاد کشور مورد استفاده قرار بگیرد.
صندوق توسعه ملی از چه افرادی تشکیل شده است؟
این صندوق متشکل از هیأت امنا، هیأت عامل و هیأت نظارت ارکان بر حساب ذخیره ارزی است.
– اعضای هیأت امنا براساس اساسنامه صندوق، عبارتند از:
- رییس‌جمهور
- رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور (دبیر هیأت امنا)
- وزیر امور اقتصادی و دارایی
- وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی
- وزیر نفت
- رییس‌کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
- رییس اتاق بازرگانی صنایع معادن و کشاورزی ایران به‌عنوان عضو ناظر و بدون حق رأی
- رییس اتاق تعاون جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان عضو ناظر و بدون حق رأی
- دو نماینده از کمیسیون‌های اقتصادی و برنامه و بودجه و محاسبات به انتخاب مجلس شورای اسلامی
- دادستان کل کشور
– هیأت عامل، براساس مفاد اساسنامه و مصوبات هیأت امنا و با هدف اداره امور مربوط به صندوق، از ۵ نفر از افراد صاحب‌نظر و باتجربه در امور اقتصادی، حقوقی، مالی، بانکی و برنامه‌ریزی که دارای مدرک تحصیلی در مقطع کارشناسی ارشد هستند؛ توسط هیأت امنا انتخاب و با حکم رییس‌جمهور منصوب می‌شوند.
ازجمله وظایفی که بر عهده رییس سازمان صندوق توسعه ملی است،می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پیشنهاد فعالیت‌های مورد قبول و دارای اولویت به هیأت امنا، در رابطه با پرداخت تسهیلات مرتبط با بخش‌ها و زیر بخش‌های تولیدی و خدماتی که احتمال بازدهی بالا از آنها می‌رود.
- پیشنهاد فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بازارهای پولی و مالی بین‌المللی و داخلی
- ارایه پیشنهاد به هیأت امنا در رابطه با نظامنامه‌ها و شرایط و نحوه اعطای تسهیلات
- انعقاد قرارداد مشاوره با یک متخصص معتبر بین‌المللی که در امور سرمایه‌گذاری ومهندسی مالیفعالیت می‌کند.
- بهبود و ارتقای عملکرد صندوق توسعه ملی
چرا صندوق ذخیره ارزی در کشور تشکیل شد؟
با توجه به نوسانات قیمت نفت در بازار بین‌المللی و تأثیر آن بر عملکرد دولت، ضرورت تشکیل یک حساب پس‌انداز برای بهره‌مندی نسل‌های آینده از مواهب طبیعی کشور احساس شد. بنابراین این صندوق برای حمایت از نسل‌های آینده و بهره‌مندی در شرایط بحرانی تشکیل شد.
دولت در چه صورتی می‌تواند از صندوق توسعه ملی استفاده کند؟
با توجه به سیاست‌های تعریف شده در برنامه سوم و چهارم توسعه اقتصادی، دولت زمانی می‌تواند از حساب ذخیره ارزی استفاده نماید که درآمد ارزی حاصل از صادرات نفت خام نسبت به ارقام پیش‌بینی شده کاهش یابد. البته توجه به این نکته حایز اهمیت است که دولت برای تأمین کسری ناشی از درآمد غیرنفتی که در بودجه عمومی به تصویب رسیده است، نمیتواند از این حساب استفاده کند.
با چه اهدافی می‌توان از صندوق ذخیره ارزی استفاده کرد؟
- ایجاد ثبات در میزان درآمدهای ناشی از فروش نفت و مشتقات آن
- تبدیل دارایی‌های ناشی از فروش نفت خام به انواع ذخایر ارزی
- توسعه فعالیت‌های تولیدی و سرمایه‌گذاری از طریق تأمین قسمتی از سرمایه مورد نیاز این طرح‌ها
کدام یک از فعالیت‌های تولیدی، امکان بهره مندی از صندوق ذخیره ارزی را دارند؟
با توجه به این امر که فعالیت‌های تولیدی، به نوعی بازوهای محرک فعالیت‌های اقتصادی در جامعه به حساب می‌آیند، حمایت از این بخش اقتصاد بسیار مهم است. زیرا به طور مستقیم بر اشتغال‌زایی تأثیرگذار است و می‌تواند موجب ارزآوری بیش‌تر در کشور شود.
بنابراین، اگر شما دریکی از زمینه‌های صنعت، معدن، کشاورزی، حمل و نقل، خدمات فنی و مهندسی، خدمات گردشگری و فناوری اطلاعات، کسب و کاری مولد دارید که با استاندارهای بین‌المللی همخوانی دارد و امکان صادرات آنها وجود دارد، می‌توانید از تسهیلات ذخیره ارزی استفاده نمایید.
اگر کسب و کار شما جز مواردی است که می‌تواند از منابع حساب ذخیره ارزی برای پیشبرد تولیدات و خدماتش بهره ببرد، برای گرفتن تسهیلات باید گام‌های زیر را طی نمایید:
- مراجعه به یکی از شعب بانک ملی و یا بانک ملت و ارایه تقاضانامه مبنی بر دریافت تسهیلات ارزی
- ارایه وثیقه مربوط به تسهیلات به واحد کارشناسی مدیریت شعب
- موافقت مدیریت شعبه بانک و ارایه درخواست شما به اداره کل اعتبارات
- تهیه گزارش کارشناسی از سوی اداره کل اعتبارات پس از اخذ تأییدیه قیمت و نوع ماشین آلات، از شرکت‌های بازرسی‌کننده مجاز و یا گمرکات کشور
- اخذ مجوز از وزارتخانه مرتبط با فعالیت تولیدی و یا خدماتی، توسط مشتریان
- صدور مصوبه توسط هیأت مدیره بانک عامل
- صدور اعلامیه مسدودی ارز توسط واحد کارشناسی تأمین ارز طرح‌های مورد بررسی، توسط اداره کل خارجه
- انعقاد قرارداد مشارکت مدنی، بین مشتری و شعبه
- تهیه اوراق ثبت سفارش بازرگانی و ارایه آن به اداره عملیات ارزی جهت ممهور شدن به مهر تخصیص ارز از محل حساب ذخیره ارزی
- گشایش اعتبار اسنادی
