بورس محلی برای شفافیت قیمت‌ها است به طوری‌که عرضه‌کنندگان و متقاضیان کالا یا دارایی مالی در فرآیندی “شفاف” اقدام به کشف قیمت محصولشان بر پایه عرضه و تقاضا میکنند و یکی از راه‌های دنیا برای رسیدن به شفافیت قیمت‌ها نیز استفاده از بورس‌ها است. این جمله مفهوم کشف قیمت را به صورت کلی بیان می‌کند، اما در ادامه به بررسی اجزای موثر بر این مفهوم می‌پردازیم:
مفهوم کشف قیمت در بورس
فرآیند کشف قیمت، عبارت است از انتقال اطلاعات مربوط و خاص در قیمت سهام، به هنگام بودن کشف قیمت نیز اشاره به سرعت انتقال اطلاعات مربوط در قیمت سهام دارد. در واقع، ممکن است کلیه سهام موجود در بازار فوراً کشف قیمت شوند در حالی که سرعت انتقال اطلاعات در هر شرکت نسبت به شرکت دیگر متفاوت باشد. اطلاعات ناقص به طور بالقوه مانع کشف به هنگام قیمت شده و تعدیل قیمت سهم به اطلاعات جدید با تاخیر انجام میشود. نکته مهم در این بحث آن است که قیمت‌ها از “تعامل نیروهای عرضه و تقاضا” حاصل میشود. نیروهایی که سطح قیمت بازار را تعیین میکنند. کشف قیمت عبارت است از فرآیندی که از طریق آن خریداران و فروشندگان یک کالا به یک قیمت معاملاتی برای یک مقدار مشخص از کالا با کیفیت معینی از آن در یک مکان و زمان خاص میرسند. کشف قیمت با چند مفهوم دیگر ارتباط تنگاتنگ دارد از جمله:
- مواردی چون تعداد، اندازه، مکان و رقابت‌پذیری خریداران و فروشندگان که در ساختار بازار جای می‌گیرند
- رفتار بازار در روش‌های قیمت‌گذاری و نحوه خرید خریداران
- مواردی چون میزان، به موقع و به هنگام بودن و معتبر بودن اطلاعات در بحث اطلاعات بازار و گزارش‌دهی از قیمت‌ها
- بازارهای آتی و گزینه‌های مدیریت ریسک
فرآیند کشف قیمت از سطح قیمت بازار شروع میشود. از آنجا که خریداران و فروشندگان بر پایه انتظارات خویش از آینده نامعلوم و با نا اطمینانی قیمت‌ها را کشف میکنند، قیمت معاملاتی در اطراف سطح قیمت بازار در نوسان خواهد بود. این نوسان به عواملی چون کیفیت و کمیت کالای آورده شده به بازار، زمان و مکان معامله و تعداد خریداران و فروشندگان بالقوه بازار آن محصول بستگی دارد. عوامل دیگر موثر بر فرآیند کشف قیمت میزان و نوع اطلاعات عمومی در دسترس بازار و عوامل تاثیر‌گذار بر عرضه آن کالا هستند. لذا بحث کشف قیمت را باید موضوعی بنیادی‌تر و فراتر از صرفا عرضه و تقاضا دانست. . با همه اهمیتی که کشف قیمت ها در بورس ها به عنوان یکی از دو کارکرد اصلی وعمده آن دارند هنوز هم بسیاری از اقتصاددانان و فعالان بورس ها مفهوم آن را با تعیین قیمت ها که توسط نیروهای عرضه و تقاضا انجام می شود اشتباه می گیرند.
کشف قیمت عبارت است از “فرآیند کلی” به‌کارگرفته شده برای تعیین قیمت‌های تحویل آنی یک کالای خاص یا یک برگ از اوراق بهادار. این قیمت‌ها به شرایط و اوضاع و احوال بازار بستگی دارند یعنی آن دسته از شرایط که بر “عرضه و تقاضا” اثر‌گذارند. سطح عمومی‌‌‌‌قیمت‌ها انعکاس عوامل عرضه و تقاضا هستند. نوسانات قیمت معاملاتی یک کالا در محدوده بالا و پایین سطح عمومی قیمت بازار رخ می‌‌‌‌دهد. درجه تمرکز بازار، محدود شدن عرضه به چند عرضه کننده و اطلاعات ناقص بازار از جمله عواملی هستند که در فرآیند کشف‌قیمت یک کالا اثر معنی دار و مهمی دارند. بنابراین می‌‌‌‌توان گفت:
تعیین قیمت از تعامل نیروهای عرضه و تقاضا به‌دست می‌‌‌‌آید. تعاملی که تعیین کننده یا علت سطح قیمت بازار است. درصورتی که کشف قیمت در بورس فرآیندی است که در آن خریداران و فروشندگان به قیمت معاملاتی کالایی با کم و کیف معین و در زمان و مکان مشخص میرسند و یا آن را کشف میکنند. برای مثال:
- در جریان عرضه اولیه تعداد ۲۴۰ میلیون سهم شرکت فولاد سپید فراب کویر، هر سهم این شرکت در بورس با نماد معاملاتی “کویر” در ۶۲۵ تومان کشف‌قیمت شد. این میزان سهام در محدوده قیمتی ۶۰۰ تا ۶۲۵ تومانی برای هر سهم و با سهمیه ۶۰۰ سهمی برای هر کد حقیقی و حقوقی عرضه شده بود.
- تعداد ۵۲ میلیون سهم شرکت کشت و صنعت شریف‌آباد با نماد معاملاتی “زشریف” در قیمت ۴۲۰ تومان در فرابورس، کشف‌قیمت شد.
- تعداد ۲۰۰ میلیون سهم شرکت پلی پروپیلن جم با نماد معاملاتی”جم پیلن” در قیمت ۲۲۵۰ تومان در بورس، کشف‌قیمت شد.
کشف قیمت در عرضه‌های اولیه
در هر دو روش ثبت دفتری و عرضه‌ی عمومی به روش حراج، تعیین قیمت عرضه مرحله اصلی عرضه‌ی عمومی اوراق‌بهادار است که تاثیر با اهمیتی بر «میزان موفقیت عملکرد عرضه اولیه» دارد. موفقیت قیمت‌گذاری از طریق اندازه‌گیری بازده در روز اول، قابل ارزیابی است. هدف از کشف قیمت، تعیین قیمت عرضه به‌گونه‌ای است که ارزش اوراق‌بهادار منتشر شده توسط شرکت، ماکزیمم شود و هدف پذیره‌نویس، تعیین قیمت به روشی است که بازده سرمایه گذاران اولیه متناسب با مخاطره عدم وجود معامله قبلی این اوراق باشد. در روش سنتی ناشر و پذیره‌نویس از طریق «جمع‌آوری تقاضای بازار به وسیله جمع‌آوری درخواست‌ها» از نهادهای مالی مختلف به یک درک مناسبی از بازار تقاضا دست می‌یابد. این درخواست‌ها شامل مبلغ ریالی و تعداد سهام مورد درخواست سرمایه‌گذاران بالقوه است. با جمع‌آوری این اطلاعات پذیره‌نویس قادر خواهد بود تا قیمت‌های مختلف تقاضا را جمع‌آوری کرده و نمودار تقاضا را ترسیم کند. قیمت عرضه براساس روش های ارزشگذاری بوده و به تفسیر متعهد پذیره‌نویس از تقاضای عمومی نیز بستگی دارد. کشف قیمت در روش حراج نیز کاملاً مشابه روش ثبت دفتری است با این تفاوت که منحنی تقاضا شامل درخواست‌های تمامی سرمایه‌گذاران بالقوه است نه فقط سرمایه‌گذاران نهادی.
کشف قیمت در بورس کالا
بورس‌های کالایی مختلف در جهان در ابتدا با معاملات فیزیکی و کشف قیمت، فعالیت خود را آغاز کرده‌اند و سپس به سمت تبدیل شدن به بورس مالی و فرصت تأمین مالی حرکت کرده‌اند؛ بر این اساس، هم‌اکنون مهم‌ترین نقش بورس‌های کالایی، بحث تأمین مالی برای شرکت‌های تولیدی و ایجاد فرصت سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌گذاران است و در یک مرحله پیشرفته‌تر، مدیریت ریسک معاملات را دنبال میکنند. لذا، کشف‌قیمت، نظام تأمین مالی بنگاه‌ها، فرصت سرمایه‌گذاری و مدیریت ریسک قیمت کالاها و محصولات از نقش‌های بورس‌های کالایی به شمار می‌رود. بورس محلی برای شفافیت قیمت‌ها است به طوری‌که عرضه‌کنندگان و متقاضیان کالا در فرآیندی “شفاف” اقدام به کشف قیمت محصولشان بر پایه عرضه و تقاضا میکنند و یکی از راه‌های دنیا برای رسیدن به شفافیت قیمت کالاها نیز استفاده از بورس‌های کالاست.
