بورس محلی برای شفافیت قیمت ها است به طوری که عرضه کنندگان و متقاضیان کالا یا دارایی مالی در فرآیندی “شفاف” اقدام به کشف قیمت محصولشان بر پایه عرضه و تقاضا می کنند و یکی از راه های دنیا برای رسیدن به شفافیت قیمت ها نیز استفاده از بورس ها است. این جمله مفهوم کشف قیمت را به صورت کلی بیان می کند، اما در ادامه به بررسی اجزای موثر بر این مفهوم می پردازیم:
مفهوم کشف قیمت در بورس
فرآیند کشف قیمت، عبارت است از انتقال اطلاعات مربوط و خاص در قیمت سهام، به هنگام بودن کشف قیمت نیز اشاره به سرعت انتقال اطلاعات مربوط در قیمت سهام دارد. در واقع، ممکن است کلیه سهام موجود در بازار فوراً کشف قیمت شوند در حالی که سرعت انتقال اطلاعات در هر شرکت نسبت به شرکت دیگر متفاوت باشد. اطلاعات ناقص به طور بالقوه مانع کشف به هنگام قیمت شده و تعدیل قیمت سهم به اطلاعات جدید با تاخیر انجام می شود. نکته مهم در این بحث آن است که قیمت ها از “تعامل نیروهای عرضه و تقاضا” حاصل می شود. نیروهایی که سطح قیمت بازار را تعیین می کنند. کشف قیمت عبارت است از فرآیندی که از طریق آن خریداران و فروشندگان یک کالا به یک قیمت معاملاتی برای یک مقدار مشخص از کالا با کیفیت معینی از آن در یک مکان و زمان خاص می رسند. کشف قیمت با چند مفهوم دیگر ارتباط تنگاتنگ دارد از جمله:
- مواردی چون تعداد، اندازه، مکان و رقابت پذیری خریداران و فروشندگان که در ساختار بازار جای می گیرند
- رفتار بازار در روش های قیمت گذاری و نحوه خرید خریداران
- مواردی چون میزان، به موقع و به هنگام بودن و معتبر بودن اطلاعات در بحث اطلاعات بازار و گزارش دهی از قیمت ها
- بازارهای آتی و گزینه های مدیریت ریسک
فرآیند کشف قیمت از سطح قیمت بازار شروع می شود. از آنجا که خریداران و فروشندگان بر پایه انتظارات خویش از آینده نامعلوم و با نا اطمینانی قیمت ها را کشف می کنند، قیمت معاملاتی در اطراف سطح قیمت بازار در نوسان خواهد بود. این نوسان به عواملی چون کیفیت و کمیت کالای آورده شده به بازار، زمان و مکان معامله و تعداد خریداران و فروشندگان بالقوه بازار آن محصول بستگی دارد. عوامل دیگر موثر بر فرآیند کشف قیمت میزان و نوع اطلاعات عمومی در دسترس بازار و عوامل تاثیر گذار بر عرضه آن کالا هستند. لذا بحث کشف قیمت را باید موضوعی بنیادی تر و فراتر از صرفا عرضه و تقاضا دانست. . با همه اهمیتی که کشف قیمت ها در بورس ها به عنوان یکی از دو کارکرد اصلی وعمده آن دارند هنوز هم بسیاری از اقتصاددانان و فعالان بورس ها مفهوم آن را با تعیین قیمت ها که توسط نیروهای عرضه و تقاضا انجام می شود اشتباه می گیرند.
کشف قیمت عبارت است از “فرآیند کلی” به کارگرفته شده برای تعیین قیمت های تحویل آنی یک کالای خاص یا یک برگ از اوراق بهادار. این قیمت ها به شرایط و اوضاع و احوال بازار بستگی دارند یعنی آن دسته از شرایط که بر “عرضه و تقاضا” اثر گذارند. سطح عمومی قیمت ها انعکاس عوامل عرضه و تقاضا هستند. نوسانات قیمت معاملاتی یک کالا در محدوده بالا و پایین سطح عمومی قیمت بازار رخ می دهد. درجه تمرکز بازار، محدود شدن عرضه به چند عرضه کننده و اطلاعات ناقص بازار از جمله عواملی هستند که در فرآیند کشف قیمت یک کالا اثر معنی دار و مهمی دارند. بنابراین می توان گفت:
تعیین قیمت از تعامل نیروهای عرضه و تقاضا به دست می آید. تعاملی که تعیین کننده یا علت سطح قیمت بازار است. درصورتی که کشف قیمت در بورس فرآیندی است که در آن خریداران و فروشندگان به قیمت معاملاتی کالایی با کم و کیف معین و در زمان و مکان مشخص می رسند و یا آن را کشف می کنند. برای مثال:
- در جریان عرضه اولیه تعداد ۲۴۰ میلیون سهم شرکت فولاد سپید فراب کویر، هر سهم این شرکت در بورس با نماد معاملاتی “کویر” در ۶۲۵ تومان کشف قیمت شد. این میزان سهام در محدوده قیمتی ۶۰۰ تا ۶۲۵ تومانی برای هر سهم و با سهمیه ۶۰۰ سهمی برای هر کد حقیقی و حقوقی عرضه شده بود.
- تعداد ۵۲ میلیون سهم شرکت کشت و صنعت شریف آباد با نماد معاملاتی “زشریف” در قیمت ۴۲۰ تومان در فرابورس، کشف قیمت شد.
- تعداد ۲۰۰ میلیون سهم شرکت پلی پروپیلن جم با نماد معاملاتی”جم پیلن” در قیمت ۲۲۵۰ تومان در بورس، کشف قیمت شد.
کشف قیمت در عرضه های اولیه
در هر دو روش ثبت دفتری و عرضه ی عمومی به روش حراج، تعیین قیمت عرضه مرحله اصلی عرضه ی عمومی اوراق بهادار است که تاثیر با اهمیتی بر «میزان موفقیت عملکرد عرضه اولیه» دارد. موفقیت قیمت گذاری از طریق اندازه گیری بازده در روز اول، قابل ارزیابی است. هدف از کشف قیمت، تعیین قیمت عرضه به گونه ای است که ارزش اوراق بهادار منتشر شده توسط شرکت، ماکزیمم شود و هدف پذیره نویس، تعیین قیمت به روشی است که بازده سرمایه گذاران اولیه متناسب با مخاطره عدم وجود معامله قبلی این اوراق باشد. در روش سنتی ناشر و پذیره نویس از طریق «جمع آوری تقاضای بازار به وسیله جمع آوری درخواست ها» از نهادهای مالی مختلف به یک درک مناسبی از بازار تقاضا دست می یابد. این درخواست ها شامل مبلغ ریالی و تعداد سهام مورد درخواست سرمایه گذاران بالقوه است. با جمع آوری این اطلاعات پذیره نویس قادر خواهد بود تا قیمت های مختلف تقاضا را جمع آوری کرده و نمودار تقاضا را ترسیم کند. قیمت عرضه براساس روش های ارزشگذاری بوده و به تفسیر متعهد پذیره نویس از تقاضای عمومی نیز بستگی دارد. کشف قیمت در روش حراج نیز کاملاً مشابه روش ثبت دفتری است با این تفاوت که منحنی تقاضا شامل درخواست های تمامی سرمایه گذاران بالقوه است نه فقط سرمایه گذاران نهادی.
کشف قیمت در بورس کالا
بورس های کالایی مختلف در جهان در ابتدا با معاملات فیزیکی و کشف قیمت، فعالیت خود را آغاز کرده اند و سپس به سمت تبدیل شدن به بورس مالی و فرصت تأمین مالی حرکت کرده اند؛ بر این اساس، هم اکنون مهم ترین نقش بورس های کالایی، بحث تأمین مالی برای شرکت های تولیدی و ایجاد فرصت سرمایه گذاری برای سرمایه گذاران است و در یک مرحله پیشرفته تر، مدیریت ریسک معاملات را دنبال می کنند. لذا، کشف قیمت، نظام تأمین مالی بنگاه ها، فرصت سرمایه گذاری و مدیریت ریسک قیمت کالاها و محصولات از نقش های بورس های کالایی به شمار می رود. بورس محلی برای شفافیت قیمت ها است به طوری که عرضه کنندگان و متقاضیان کالا در فرآیندی “شفاف” اقدام به کشف قیمت محصولشان بر پایه عرضه و تقاضا می کنند و یکی از راه های دنیا برای رسیدن به شفافیت قیمت کالاها نیز استفاده از بورس های کالاست.
