پیش بینی یا تعدیل سود در بورس چیست؟

در سال های پیش، شرکت های پذیرفته شده در بورس تهران یک بار قبل از شروع سال مالی، بر اساس وضعیت عملکرد در سال های گذشته و برنامه هایی که مدنظر دارند در سال آینده اجرا کنند، پیش بینی خود را از سود سال آینده اعلام می کردند. پیش بینی سود را می توان گویای چشم انداز یک ساله آینده شرکت تعریف کرد. شرکت های پذیرفته شده در بورس موظف بودند به صورت مستمر و در دوره های سه ماهه، عملکرد واقعی خود را بررسی کرده و ضمن مقایسه عملکرد واقعی با بودجه پیش بینی شده، پیش بینی جدید خود از میزان سودآوری شرکت را براساس عملکرد واقعی به بازار منعکس کنند. اما ارائه پیش بینی سود یا همان EPS از مدت ها پیش متوقف شده است.

پیش بینی یا تعدیل سود

سازمان بورس و اوراق بهادار با انتشار دستورالعملی جدید، حذف پیش بینی سود (زیان) هر سهم (EPS) را اعلام و از نهم دی ماه ۱۳۹۶ اجرایی نمود اما، این دستورالعمل با واکنش های مثبت و منفی کم سابقه ای از سوی اهالی بازار سرمایه همراه بود. برخی معتقد بودند حذف پیش بینی EPS باعث شده سرمایه گذاران با تحلیل و بررسی بیشتری به خرید و فروش اقدام کنند و سایرین نظری مخالف داشتند. با وجود این که اعلام سود پیش بینی شده، سادگی محاسبات را برای سرمایه گذاران به وجود آورده بود، ولی به دلیل دخیل بودن سهامداران شرکت در محاسبات آن، سبب گمراهی نیز می شد.

در گذشته یکی از دلایل عمده متوقف ماندن طولانی نمادهای بورسی، تفاوت بسیار زیاد بین سود محقق شده و EPS پیش بینی شده بود. با توجه به این موضوعات بحث انتشار گزارش در رابطه با پیش بینی سود حذف گردید. بنابراین شرکت ها به جای پیش بینی سود، گزارش تفسیری مدیریت ارائه می دهند که شامل گزارشی از صورت های مالی و دیگر داده های آماری از همه موارد تولید، فروش، نرخ ها و سایر متغیرهای مهم است که این گزارش در سایت کدال منتشر می شود. این تغییر سبب خواهد شد که سهامداران و تحلیل گران با تحلیل دقیق تری اقدام به معامله و خرید و فروش سهام کنند و به ارزش های اساسی یک شرکت توجه کنند.

تا پیش از اجرایی شدن این قانون، EPS اعلام شده در سایت tsetmc.com، سود پیش بینی شده بود اما پس از اجرای این تغییر، شرکت ها باید از یکی از روش های جهانی گزارش EPS استفاده کنند. این روش به نام دوازده ماه گذشته یا (TTM) معروف است. در حال حاضر بعد از اتمام سال مالی شرکت و مشخص شدن عملکرد واقعی آن سال، درآمد هر سهم سالانه (EPS) واقعی اعلام می شود. البته در بازه های گزارشات فصلی نیز سود یا زیان شرکت ها متناسب با همان دوره زمانی (مثلا شش ماهه یا نه ماهه) اعلام می گردد.

EPS چیست؟

EPS خلاصه اصطلاح Earning Per share یا سود هر سهم است. هرگاه کل سود خالص شرکت را به تعداد سهام شرکت تقسیم نماییم، سود هر سهم به دست می آید. به طور ساده تر ، EPS یک شرکت میزان سودی است که شرکت به ازای هر یک سهم به دست می آورد. EPS یکی از موضوعات بسیار مهمی است که به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر قیمت سهام شرکت ها در بازار بورس تأثیر می گذارد.

تعدیل EPS چیست؟

تعدیل به معنای متعادل سازی است. وقتی گفته می شود یک سهم تعدیل EPS دارد به زبان ساده یعنی اینکه سود سهم قرار است کم یا زیاد شود. تعدیل مثبت به معنای افزایش سود و تعدیل منفی به معنای کاهش سود است. درواقع در زمانی که شرکت ها پیش بینی سود را ارائه می دادند، رقم محقق شده سود یا زیان در مقایسه با رقم پیش بینی قرار می گرفت و تعدیل مثبت و منفی معنی پیدا می کرد.

در واقع اگر شرکتی سود ۵۰۰ تومانی به ازای هر سهم تخمین زده بود و سود ۶۰۰ تومانی محقق می کرد، تعدیل مثبت و رو به بالا بود و اگر سود ۴۰۰ تومانی محقق می کرد تعدیل منفی و رو به پایین می بود. به عنوان مثال دیگر، شرکتی پیش بینی کرده که در پایان سال مالی ۱۳۹۲، به میزان ۱۰۰ تومان سود به ازای هر سهم به دست آورد. اما پس از گذشت سه ماه از فعالیت شرکت و با بررسی عملکرد این سه ماه، پیش بینی خود را تغییر داده و از ۱۰۰ تومان به ۱۱۰ تومان افزایش می دهد. همین شرکت ممکن است پس از بررسی عملکرد شش ماهه خود، به این نتیجه برسد که سود ۱۱۰ تومانی قابل تحقق نیست و پیش بینی سود شرکت، باید به ۹۵ تومان کاهش یابد؛ تغییرات این چنینی در سود پیش بینی شده را اصطلاحا تعدیل سود می گویند.

لذا می توان این تعریف را برای تعدیل سود ارائه داد:

«تغییرات سود پیش بینی شده شرکت ها در بورس در ابتدای دوره با سود محقق شده در پایان دوره مالی را تعدیل سود می گویند.»

در حال حاضر شرکت ها پیش بینی سود ارائه نمی دهند، اما این به معنی از بین رفتن معنی تعدیل سود نیست. در حال حاضر بسیاری از فعالان، تحلیل گران و نهادهای فعال در بازار سرمایه مبتنی بر مدل سازی های مالی و تحلیل بنیادی، از سودآوری شرکت تخمین هایی را به دست می آورند که همواره با رصد گزارشات ماهانه، فصلی، شش ماهه و نه ماهه شرکت ها به دنبال تعدیل و بهبود دقت برآوردهای خود هستند. پس در یک بیان جامع تعدیل سود را می توان مقایسه دو نوع سود محقق شده یا قطعی با سود تخمینی یا براوردی دانست، درست است که در حال حاضر شرکت ها تخمین سود ارائه نمی دهند و این امر تخمین سود از جانب تحلیلگران را سخت تر و نیازمند مطالعات بیشتری می کند اما همچنان مفهوم تعدیل سود یکی از مهم ترین مفاهیم و فاکتورهایی است که از جانب تحلیل گران و سرمایه گذاران بنیادی و ارزشی در بورس رصد می شود.