اصطلاح فین تک (FinTech) برای اولین بار در قرن بیستم میلادی ظهور کرد و در آن زمان به فناوری به‌کاررفته در سیستم‌های پشتیبان مؤسسات مالی اشاره داشت. در حال حاضر در بخش‌ها و صنایع مختلفی مانند آموزش، بانکداری، خرده‌فروشی، جمع‌آوری سرمایه و مدیریت سرمایه‌گذاری حضور دارد و علاوه بر این موارد شامل توسعه و استفاده از ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین نیز می‌شود. در ادامه به بررسی جنبه‌های مختلفی از این اصطلاح می‌پردازیم:
فین تک چیست؟
FinTech از ترکیب دو کلمه Financial (مالی) و Technology (فناوری) تشکیل شده و به استفاده از فناوری برای ارائه خدمات و محصولات مالی به مصرف‌کنندگان اشاره دارد. این خدمات در زمینه‌های مختلف مانند بانکداری، بیمه، سرمایه‌گذاری و هر چیزی که به امور مالی مرتبط باشد، ارائه می‌شوند.
اگرچه FinTech واژه نسبتاً جدیدی است و در سال 2018 به فرهنگ لغت Merriam-Webster اضافه شده است، ارتباط تکنولوژی و مسائل مالی به دهه‌های قبل‌تر از آن مربوط می‌شود. تکنولوژی همواره با صنعت مالی در ارتباط بوده و تغییرات مثبتی در آن ایجاد کرده است؛ برای مثال زمانی در صنعت مالی، خودپردازها (ATM) یک نوآوری بسیار بزرگ بودند، اما اکنون با ورود اینترنت و استفاده از گوشی‌های هوشمند و تبلت‌ها شاهد نوآوری‌های بیشتری هستیم و این تغییرات با سرعت بسیار زیادی در حال انجام هستند.
در حال حاضر FinTech به یکی از جنبه‌های اصلی مؤسسات مالی معتبر و قدیمی تبدیل شده و درنتیجه تحولات موجود، بسیاری از شناخته‌شده‌ترین مؤسسات مالی جهان در این خوزه در حال فعالیت هستند؛ برای مثال، شرکت J.P Morgan در سال 2019، مبلغ 25 میلیون دلار را استارتاپ‌های فین تک سرمایه‌گذاری کرده است.
ویژگی‌های فین تک
- FinTech به ادغام تکنولوژی در نحوه ارائه خدمات مالی اشاره دارد.
- سبب بهبود نحوه ارائه و استفاده از خدمات مالی می‌شود.
- بودجه موجود در حوزه FinTech در حال افزایش است، اما مشکلات نظارتی بسیاری وجود دارد.
- FinTech در ارزهای دیجیتال و پول دیجیتال کاربرد دارد.
- خدمات مالی از جمله بخش‌هایی هستند که به‌شدت تحت نظارت دولت‌های جهان قرار دارند، ادغام تکنولوژی با صنایع مالی فرایند نظارت دولت‌ها را با مشکل مواجه کرده است.
مزایا و ریسک‌های فین تک چیست؟
همان‌طور که ملاحظه کردید، FinTech در جنبه‌های مختلفی از صنایع مالی کاربرد دارد و همه ما به نحوی با آن سروکار داریم. در ادامه به بررسی مزایا و معایب آن می‌پردازیم:
مزایای فین تک
- سرعت و راحتی: خدمات FinTech معمولاً به‌صورت آنلاین ارائه می‌شوند؛ در نتیجه دسترسی مشتریان را آسان‌تر و سریع‌تر از قبل می‌کنند.
- انتخاب خدمات بهتر: از آنجا که مشتریان می‌توانند خدمات و محصولات را از راه دور و بدون محدودیت مکانی خریداری کنند، می‌توانند از خدمات بیشتری بهره‌مند شوند.
- ارائه معاملات ارزان‌تر: شرکت‌هایی که از FinTech استفاده می‌کنند، اغلب به سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های فیزیکی مانند راه‌اندازی شعب حضوری نیازی ندارند. این موضوع سبب کاهش هزینه‌ها می شود و ممکن است معاملات ارزان‌تری را به مصرف‌کنندگان ارائه دهند.
- ارائه خدمات شخصی‌سازی‌شده: تکنولوژی به شرکت‌های فین تک این امکان را می‌دهد تا اطلاعات بیشتری را درباره مشتریان خود جمع‌آوری و ذخیره کنند. شرکت‌های مالی می‌توانند از این اطلاعات برای ارائه خدمات شخصی‌سازی‌شده به مشتریان خود استفاده کنند.
ریسک‌های فین تک
- حقوق نامشخص: از آنجا که شرکت‌های FinTech در صنعت مالی تازه‌کار هستند، از مدل‌های تجاری متفاوتی برای ارائه‌دهندگان سنتی استفاده می‌کنند. این موضوع سبب شده تا تشخیص حقوق مشتریان هنگام مواجهه با مشکلات احتمالی دشوار شود.
- تصمیم‌گیری عجولانه: محصولات و خدمات مالی به‌صورت آنلاین و بدون ملاقات حضوری خرید و فروش می‌شوند. این امر سبب می‌شود تا مصرف‌کنندگان تصمیم‌گیری‌های عجولانه و ناآگاهانه داشته باشند.
- خطرات و ریسک‌های مرتبط با تکنولوژی: خرید محصولات و خدمات مالی در بستر آنلاین، مشتریان را در معرض خطرات مرتبط با تکنولوژی قرار می‌دهد؛ برای مثال ممکن است از اطلاعات شخصی مشتری سوءاستفاده شده و فرد قربانی جرائم سایبری شود.
- خطرات مالی: با وجود اینکه استفاده از تکنولوژی دسترسی و حق انتخاب مصرف‌کنندگان را افزایش می‌دهد، برای افرادی که با نحوه استفاده از اینترنت و دستگاه‌های هوشمند مانند گوشی موبایل و تبلت آشنایی ندارند، با خطرات مالی همراه است.
کاربردهای فین تک چیست؟
علاوه بر استارتاپ‌ها و مؤسسات مالی نوین، شرکت‌ها و بانک‌های سنتی نیز همواره خدمات FinTech را برای اجرای اهداف خود به کار می‌گیرند. در ادامه به معرفی و بررسی کاربردهای این واژه در حوزه‌های مالی می‌پردازیم:
- Banking/ بانکداری
- Cryptocurrency & Blockchain/ ارز دیجیتال و بلاک چین
- Investment & Savings/ سرمایه‌گذاری و پس‌انداز
- Machine Learning & Trading/ یادگیری ماشین و معاملات
- Payments/ پرداخت‌ها
- Lending/ وام‌دهی
- Insurance/ صنعت بیمه
کاربرد فین تک در بانکداری
بانکداری موبایلی قسمت بزرگی از صنعت فین تک به شمار می‌آید. در حوزه امور مالی شخصی، بیشتر مشتریان خواستار دسترسی دیجیتالی آسان به حساب‌های بانکی خود به‌ویژه از طریق تلفن همراه هستند؛ از این‌رو بسیاری از بانک‌های بزرگ در قالب نئوبانک (Neobank) نوعی از امکانات بانکداری تلفن همراه را به مشتریان خود ارائه می‌دهند.
اساساً نئوبانک به بانک‌هایی گفته می‌شود که هیچ شعبه فیزیکی ندارند و در زیرساخت‌های کاملاً موبایلی و دیجیتالی خدمات خود را از طریق چک، حساب پس‌انداز، خدمات پرداخت و وام به مشتریان ارائه می‌دهند. Chime، Simple و Varo مثال‌هایی از نئوبانک هستند.
کاربرد فین تک در ارزهای دیجیتال و بلاک چین
شاید در نگاه اول بلاک چین و ارزهای دیجیتال فناوری‌های منحصربه‌فردی به نظر برسند که می‌توان آن‌ها را خارج از حوزه FinTech بررسی کرد، اما از نظر تئوری، هر دو برای ایجاد اپلیکیشن‌های کاربردی به‌منظور پیشرفت در حوزه فین تک ضروری هستند.
بلاک چین به فناوری‌ای گفته می‌شود که به‌موجب آن ارزهای دیجیتال استخراج و تولید می‌شوند. در نگاهی جزئی‌تر اجرای FinTech موجب تولد ارزهای دیجیتال و بلاک چین شده است؛ به همین دلیل علاوه بر فناوری بلاک چین، پیشرفت در حوزه ارزهای دیجیتال را نیز می‌توان به FinTech نسبت داد. Spring Labs، Gemini و Circle برخی شرکت‌های مهم در حوزه بلاک چین، Coinbase و SALT نیز نمونه‌هایی از شرکت‌های متمرکز بر ارزهای دیجیتال هستند.
کاربرد فین تک در سرمایه گذاری و پس انداز
در سال‌های اخیر به‌دلیل وجود FinTech ، تعداد اپلیکیشن‌های مرتبط با سرمایه‌گذاری و پس‌انداز افزایش یافته و اکنون بیش از هر زمان دیگری، موانع موجود در سرمایه‌گذاری، توسط شرکت‌هایی مانند Robinhood، Stash و Acorns در حال حذف‌شدن هستند. اگرچه هریک از اپلیکیشن‌های طراحی‌شده توسط شرکت‌های مالی از نظر عملکرد با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند، همه آن‌ها از متدهای مشابهی به‌منظور انجام فرایند پس‌انداز و سرمایه‌گذاری خودکار با مبالغ کم استفاده می‌کنند.
کاربرد فین تک در یادگیری ماشین و معاملات
توانایی پیش‌بینی روند حرکت بازار بسیار مهم است و در این راستا یادگیری ماشینی نقش بسیار مهمی در FinTech ایفا می‌کند. یادگیری ماشین زیرمجموعه‌ای از هوش مصنوعی است که به سیستم‌های کامپیوتری این امکان را می‌دهد تا به‌صورت خودکار یادگیری و پیشرفت داشته باشند.
این هوش مصنوعی در اجرای هم‌زمان تعداد بسیاری از داده‌ها توانایی دارد و الگوریتم‌های موجود در آن به شناسایی ترندها و خطرات موجود در یک حوزه کمک می‌کنند؛ برای مثال، الگوریتم‌های مذکور به مصرف‌کنندگان، شرکت‌ها، بانک‌ها و سایر سازمان‌ها این امکان را می‌دهد تا درک بهتری از ریسک‌های سرمایه‌گذاری خود به دست بیاورند.
کاربرد فین تک در پرداخت‌ها
تاکنون FinTech در زمینه جابه‌جایی پول و انجام تراکنش‌های پرداخت بسیار خوب عمل کرده است. شرکت‌های پرداخت با ارائه روش‌های نوین و اپلیکیشن‌های مربوط، انجام تراکنش‌های مالی و جابه‌جایی پول را تغییر داده و امکان ارسال پول به‌صورت دیجیتالی در هر نقطه از جهان را آسان‌تر از هر زمان دیگری کرده‌اند. Venmo، Zelle، Paypal، Stripe و Square شرکت‌های معروف در حوزه پرداخت آنلاین هستند.
کاربرد فین تک در وام‌دهی
FinTech با ساده‌سازی فرایند ارزیابی ریسک، سرعت‌بخشیدن در پروسه تأیید و تسهیل دسترسی‌ها، فرایند اعتبارسنجی مشتریان را اصلاح‌کرده و بهبود می‌بخشد؛ در نتیجه آن، این امکان فراهم شده تا میلیاردها نفر از سراسر جهان بتوانند برای دریافت وام از طریق گوشی‌های هوشمند خود اقدام کنند.
علاوه بر آن مشتریان می‌توانند بدون از دست دادن امتیاز خود، چندین مرتبه در سال Credit report درخواست کنند. این امر سبب شفاف‌سازی کل فرایند وام‌دهی شده است. Petal، Tala و Credit Kaema تعدادی از شرکت‌های Credit (Credit Companies) قابل ذکر هستند.
کاربرد فین تک در صنعت بیمه
درحالی‌که Insurtech (بیمه + تکنولوژی) به‌سرعت در حال توسعه و گسترش است، همچنان این صنعت زیر چتر فین تک قرار دارد. تا حدود زیادی صنعت بیمه در فرایند پذیرش تکنولوژی کند عمل می‌کند و همچنان بسیاری از استارتاپ‌های FinTech با هدف کمک به خودکارسازی و گسترش پوشش خدمات بیمه‌ای با شرکت‌های بیمه سنتی همکاری می‌کنند. Oscar Health، Root Insurance و PolicyGenius تعدادی از شرکت‌های بیمه‌ای مهم در این زمینه هستند.
مثال‌هایی دیگر از کاربرد فین تک
FinTech به‌کمک روش‌های بسیار متنوعی در حال تغییر صنعت مالی برای مصرف‌کنندگان است؛ برای مثال شما می‌توانید به‌راحتی و بدون نیاز به مراجعه حضوری در شعب بانک‌ها، از طریق اینترنت حساب بانکی جدیدی افتتاح کنید. پس از آن نیز می‌توانید حساب بانکی جدید را به گوشی هوشمند خود لینک کرده و بدون محدودیت زمان و مکان تراکنش های حساب خود را کنترل کنید. همچنین این امکان وجود دارد تا با دانلود اپلیکیشن‌های مرتبط، تلفن همراه خود را به یک کیف پول دیجیتالی تبدیل کرده و از آن برای پرداخت قبوض و خرید آنلاین استفاده کنید.
علاوه بر این، FinTech در حال ایجاد تغییر در صنایع بیمه و سرمایه‌گذاری است. اکنون ارائه‌دهندگان بیمه خودرو در آمریکا بیمه «Telematics-based» را ارائه می‌دهند. براساس این بیمه رانندگی فرد بیمه‌شده توسط داده‌هایی که از طریق تلفن هوشمند یا «جعبه سیاه» نصب‌شده روی خودرو فرد جمع‌آوری می‌شود. پس از نظارت بر داده‌های جمع‌آوری‌شده، از آن‌ها برای تعیین میزان پرداختی بیمه‌نامه استفاده می‌شود.
پیشرفت و توسعه در تکنولوژی به این معناست که دیگر نیازی به حضور فیزیکی مصرف‌کنندگان نیست و فرد می‌تواند از طریق اینترنت سرمایه‌گذاری‌های موردنظر خود را انجام دهد. با گذشت زمان احتمالاً در آینده نزدیک، مشتریان امکان دریافت مشاوره مالی خودکار یا «Robo Advice» را بدون دخالت و تعامل انسانی خواهند داشت.
کاربران فین تک چه کسانی هستند؟
به‌طورکلی کاربران FinTech در چهار دسته قرار می‌گیرند: گرایش به سمت بانکداری تلفن همراه، افزایش اطلاعات، داده‌ها، تجزیه و تحلیل دقیق‌تر آن‌ها و همچنین غیرمتمرکزکردن دسترسی‌ها فرصت‌های بسیار خوبی را برای هر چهار گروه ایجاد می‌کند تا از طریق روش‌های بی‌سابقه‌ای با یکدیگر تعامل داشته باشند. این چهار گروه عبارت‌اند از:
- B2B (Business to Business): بانک‌ها
- مشتریان تجاری آن‌ها
- B2C (Business to Consumer): برای مشاغل کوچک
- مصرف‌کنندگان
جایگاه فین تک در ایران
بخش عمده شرکت‌های فعال در حوزه فین‌تک در ایران، مربوط می‌شوند به شرکت‌هایی که در زمینه بانکداری و پرداخت فعالیت می‌کنند. همین امر گواهی روشن بر این نکته است که فناوری مالی در ایران با کارت‌های بانکی و دستگاه‌های ATM، شروع به کار کرد و در حال حاضر بخش زیادی از خدمات حوزه مالی مانند پرداخت قبوض، پرداخت قسط، خرید و فروش اینترنتی نیز به واسطه این فناوری در کشور انجام می‌شود.
اما این به معنای آن نیست که سایر بخش‌های مالی و اقتصادی فعال در کشور از این فناوری استفاده نمی‌کنند. امروزه شاهد فعالیت شرکت‌ها و استارتاپ‌های فعال در حوزه‌های مختلف هستیم که بهره‌برداری از فناوری مالی، جز لاینفک از این صنایع و حوزه‌ها شده است، که عبارتند از:
-
شرکت های سرمایه‌گذاری و هلدینگ‌ها:
از جمله شرکت‌های فعال در این حوزه می‌توان به فناپ، حصین، شرکت ملی انفورماتیک و … اشاره کرد.
-
شرکت های مرتبط با راهکارهای موبایلی:
شرکت‌های فعال در این حوزه، جیرینگ، ستاره اول، آنی‌پی و … است.
-
شرکت های بیمه:
بیمه بازار، از کی، بیمیتو، بیمیلان، بیمه ملت و … از جمله نمونه شرکت‌های فعال در این حوزه هستند.
-
شرکت های داده‌کاوی:
مانند توسن، نبض‌افزار و رهام
-
شرکت های بلاک چین:
ققنوس از جمله شرکت‌های ایرانی فعال در حوزه بلاک چین است که از فناوری مالی بهره می‌برد.
-
شتاب‌دهنده ها:
شتاب‌دهنده کسب و کار فردوسی، رفاتک، هاب، شتاب‌دهنده فارابی و …
-
شرکت های انتشاراتی و آموزشی:
مانند گروه رسانه‌ای شفق، فرانش و انتشارات گرایش تازه
بنابراین می‌توان اذعان داشت که فناوری مالی با هدف شکستن محدودیت‌ها و مرزهای جغرافیایی، کاهش هزینه، برآورد ریسک و کنترل آن و افزایش کارایی پا به عرصه جهانی گذاشته است.
سخن آخر
فناوری مالی، با هدف تحول در مدل‌های مالی و با تکیه بر فناوری‌های دنیای مدرن پا به عرصه کسب و کار گذاشته است.
در واقع این فناوری، از طریق از بین بردن مرزهای جغرافیایی و کاهش هزینه که در نهایت منجر به افزایش کارایی کسب و کارها می‌شود، این امکان را فراهم می‌آورد تا فعالیت‌های مالی را از راه دور و به طور اتوماتیک در عرصه‌های مختلف در اختیار افراد، شرکت‌ها و سازمان‌ها قرار می‌دهد.
