بورس انرژی به عنوان یک بورس کالایی است که امکان انجام معاملات حامل های انرژی و اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای مذکور در آن وجود دارد. حامل های انرژی شامل نفت، گاز، برق و سایر حاملهای انرژی است. بورس انرژ ی ایران در اسفند ماه سال ۹۱ با هدف ایجاد بازاری شفاف کارآمد با نقد شوندگی و رقابت پذیری بالا، کشف قیمت منصفانه و انحصار زدایی در بازار معاملات بخش انرژی تشکیل شد و به عنوان چهارمین بورس کشور برای عرضه محصولات نفت و مشتقات نفتی، برق، گاز طبیعی، زغال سنگ، حق آلودگی و سایر حامل های انرژی شکل گرفت. در ادامه به معرفی بازار فیزیکی بورس انرژی ایران می پردازیم.
بازارهای بورس انرژی
بورس انرژی دارای دو بازار فیزیکی و مشتقه است. بازار فیزیکی شامل سه تابلوی برق، نفت و گاز و تابلوی سایر حامل های انرژی و بازار مشتقه شامل سه تابلوی قرارداد سلف موازی استاندارد، قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله است. تفاوت مهم این دو بازار این است که در بازار فیزیکی کالاها مورد معامله قرار می گیرند و در بازار مشتقه اوراق مبتنی بر کالا معامله می شود. در جدول زیر خلاصه ای از شرایط هر دو بازار آمده است:
کالاهای قابل پذیرش در بورس انرژی
با توجه به جلسه تفکیک فرآورده های نفتی مورخ ۱۳۹۲/۰۲/۱۴ در سازمان بورس و اوراق بهادار کالاهای قابل پذیرش در بورس انر ژی بدین شرح اعلام شده است.
در مورد سایر کالاهایی که در آینده جهت پذیرش در هریک از بورس ها مطرح می گردند ملاک تصمیم گیری ماهیت ذاتی کالا می باشد و در صورتی که کالا های مورد بررسی ماهیت انرژی داشته باشند در بورس انرژی معامله خواهند شد.
چه کسانی مجاز به خرید از بازارهای موجود در بورس انرژی ایران هستند؟
در بازار داخلی چه در حوزه برق و چه در حوزه فیزیکی اشخاص حقوقی اجازه گرفتن کد و خرید از این بازارها را دارند و در بازار بین الملل اشخاص حقوقی و اشخاص حقیقی با شرایط خاص حق خرید از این بازار را دارند.
عرضهکنندگان عمده در بورس انرژی ایران چه کسانی هستند؟
در بورس انر ژی ایران عرضه کنندگان در بخش بازار فیزیکی شامل پالایشگاه ها و پتروشیمی ها و همچنین نیروگاه های کشور که به شبکه سراسری متصل هستند. همچنین در بازار مشتقه بورس انرژی هر کدام از این عرضه کنندگان جهت تامین سرمایه می توانند اوراق خود را به صورت سلف چاپ و به فروش برسانند (پالایشگاه ها، پتروشیمی ها، نیروگاه ها).
دوره آموزشی از صفر تا سطح پیشرفته در ترید که با هدف “استاد تمامی ترید” طراحی شده است
انواع بازارهای برق (از حیث کالا)
- بازار انرژی
- خدمات جانبی
- انتقال
- بازار انرژی:
بازار معاملات خود توان مصرفی به بازار انرژی موسوم است. معاملات برق در بورس انرژی همان معاملات توان ظاهری برق محسوب می شود. گرچه قرار است در فازهای آینده بازار خدمات جانبی و انتقال نیز در این بورس صورت گیرد.
- بازار خدمات جانبی:
همان بازار توان راکتیو و خدمات رزرو و ظرفیت و سایر خدماتی که برای حفظ توان ظاهری در شبکه مورد نیاز است.
- بازار انتقال:
بازاریست که در آن خدمات انتقال انرژی الکتریکی مورد معامله قرار می گیرد.
نحوه دریافت کد معاملاتی در بازارهای مختلف بورس انرژی
اشخاص حقوقی ایرانی که پروانه بهره برداری مرتبط دارند مجاز به خرید از بازار فیزیکی داخلی (به جز برق) هستند. اما این شرط به تنهایی کافی نیست و لازم است این افراد کد معاملاتی در حوزه بورس انرژی دریافت کنند.
نحوه و فرآیند انجام معاملات در بازار برق بورس انرژی
مشتریان بورس انر ژی اهم از خریداران و فروشندگان موظفند که قبل از انجام معاملات در بورس اقدام به اخذ کد نمایند. فرآیند انجام کار به این صورت است که متقاضیان با مراجعه به شرکت مدیریت شبکه برق ایران، فرم تکمیل شده و ممهور «معرفی نامه جهت درخواست کد خاص برای معاملات برق در بورس انرژی» را از آن شرکت دریافت می نمایند. سپس با تکمیل فرم های:
- احراز هویت مشتری
- درخواست کد معاملاتی
- بیانیه ریسک ( موجود در دفاتر شرکت های کارگزاری و بخش بازارها فرم ها در وبسایت شرکت بورس انرژی)
نسبت به اخذ کد معاملاتی از طریق شرکت های کارگزاری دارای مجوز فعالیت در بورس انرژی اقدام نمایند. لازم به ذکر است متقاضیان باید در هنگام مراجعه به شرکت های کارگزاری، مدارک و اطلاعات مندرج دربند ب ماده ۲۱ دستورالعمل معاملات کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا در بورس انر ژی شامل موارد ذیل را جهت ارائه به همراه داشته باشند:
- اطلاعات در خصوص اساسنامه، شناسه ملی، شرکتنامه، آگهی روزنامه رسمی درخصوص تأسیس وآخرین تغییرات آن، آگهی آخرین تغییرات مدیران و صاحبان امضای مجاز، ترکیب سهامداران، مالکان یا شرکاء بالای ده درصد، مؤسسان، اعضای هیأت مدیره و مدیرعامل، بازرسان، حسابرسان و نشانی اقامتگاه آنان؛
- اطلاعات مربوط به حساب بانکی مرتبط با معاملات کالا یا اوراق بهادار مبتنی بر کالا؛
- اطلاعات درمورد حجم معاملات قبلی؛
- اصل مدرک شناسایی صاحبان امضای مجاز شامل شناسنامه و کارت ملی و کپی مصدق تمامی صفحات مدارک مذکور.
پس از دریافت کد معاملاتی مشتریان می توانند اقدام به معامله نمایند. برای معاملات، مشتریان موظفند قبل از شروع تالارهای بورس انر ژی سفارش خرید خود را به کارگزار ارسال نمایند. اشخاص حقیقی و حقوقی خارجی نیز می توانند از رینگ بین الملل بازار فیزیکی بورس انر ژی خرید کنند. مدارک لازم جهت گرفتن کد برای این افراد به شرح زیر است:
فرآیند معاملات در بازار فیزیکی بورس انرژی
فرآیند معاملات در بازار بورس انر ژی بسته به نوع معاملات متفاوت است. در بازار برق معاملات در صورت شارژ شدن توزیع برق ها و عرضه نیروگاه ها هر روز در یک زمان مشخص به صورت حراج چند قیمتی صورت خواهد گرفت. در حالی که انجام معاملات در بازار فیزیکی بورس انر ژی ساعت مشخصی ندارد و شرایط هر روز در شرح عرضه مشخص خواهد شد. در جدول زیر فرآیند معامله در دو بازار مذکور به اختصار آمده است:
فرآیند تسویه در بازارهای بورس انرژی
فرآیند تسویه اشاره به پرداخت مبلغ قرارداد به همراه کارمزد کارگزار به شیوه های مختلف می کند.
کارمزدها در بورس انرژی
معاملات بورس انر ژی مانند سایر معاملات بورسی شامل کارمزد می شود. بر اساس آخرین مصوبه بورس انر ژی، شرح کارمزد معاملات در بورس انرژی، در حال حاضر طبق جدول ذیل است:
چند نکته مهم در خصوص بازار فیزیکی بورس انرژی
- آیا مشتریان حقیقی هم می توانند از بورس انر ژی خرید کنند؟
مشتریان حقیقی در بازار فیزیکی امکان خرید ندارند و فقط در بازار مشتقه می توانند نسبت به خرید اوراق سلف موازی استاندارد اقدام نمایند.
- آیا خرید از کالاهای بورس انر ژی سهمیه ای است؟
در حال حاضر در بازار فیزیکی فقط محصول متانول برای خرید دارای سهمیه است.
- تسویه در بازار فیزیکی بورس انر ژی به چه ترتیبی است؟
در معاملات بورس انر ژی ۱۰ یا ۲۰ درصد قیمت معامله به صورت پیش پرداخت از مشتری دریافت می شود. مابقی آن برای کالاهای داخلی ۳ روز کاری و برای کالاهای بازار بین الملل ۵ روز کاری دریافت می شود.
- آیا عرضه ها در بازار فیزیکی بورس انر ژی ترتیب خاصی دارد؟
خیر، در بورس انر ژی هیچ نظم یا ترتیبی برای عرضه ها وجود ندارد.