خرید اوراق بهادار اصطلاحی است که احتمالاً با آن روبرو شده اید و آن را از زبان دوستان و اطرافیان خود شنیده اید. اما این اوراق دقیقاً کدام ها هستند و چه کاربردی دارند؟ پرداختن به اوراق بهادار و روش های خرید آن ها معمولاً بخش به بخش در مقالات مختلف در اینترنت وجود دارد. اما در این مقاله سعی کرده ایم که به صورت کامل و جامع همه مسائل مربوط به این اوراق را مورد بررسی قرار دهیم. اگر تاکنون با این اوراق کاری نداشته اید و خیلی برای شما جذابیتی نداشته اند، باید بدانید که در حال حاضر یکی از روش های بسیار عالی کسب درآمد در بازار ایران خرید اور اق بهادار می باشد. ازاین رو بر هر فردی که برای آینده مالی خود به دنبال استقلال مالی است، نیاز است تا با این اوراق و نحوه خرید و فروش آن ها آشنا شود.
اوراق بهادار چیست؟
اصطلاحاً به هر برگه ای که دارای پشتوانه مالی بوده و ارزش مالی داشته و قابل نقل وانتقال به غیر نیز باشد، او راق بهادار گفته می شود. یک نهاد و یا سازمان مسئول صادر کردن این اوراق می باشد که اصطلاحاً صادرکننده اوراق نامیده می شود. این اوراق از طرف دولت و نظام مالی کشور تضمین شده و ارزش مالی آن ها پابرجاست. یکی از مشخصه های اصلی این اوراق افزایش و نوسان قیمت آن ها بر اصل عرضه و تقاضای بازارهای مالی است. ازاین رو خرید اورا ق بهادار از دو جنبه می تواند برای خریدار سوددهی داشته باشد. هم تقاضای بیشتر باعث افزایش قیمت خواهد بود و هم افزایش ارزش صادرکننده این اوراق می تواند باعث افزایش قیمت آن ها گردد. این برگه ها ازجمله دارایی های نامشهود هر فرد تلقی می گردند.
انواع اوراق بهادار کدامند؟
اوراق بهادار انواع مختلفی دارد که هرکدام از آن ها ویژگی های خاص خود را دارند. ازاین جهت قبل از خرید اور اق بهادار بایستی با انواع آن آشنا شده و مشخصات هر یک را بدانید. در یک دسته بندی کلی اوراق بهادار عرضه شده در بازار سرمایه ی ایران به سه دسته اصلی اوراق حقوق صاحبان سهام، اوراق ابزارهای مشتقه و اوراق بدهی تقسیم می شوند. البته هرکدام از این دسته ها نیز زیرمجموعه هایی دارند که در ادامه به آن ها می پردازیم.
اوراق صاحبان سهام
اوراق سهام متداول ترین نوع اورا ق بهادار است که اکثریت فعالین بازارهای سرمایه برای کسب سود اقدام به خریدوفروش آن می نمایند. خرید اوراق بها دار صاحبان سهام کاملاً رایج بوده و هرکسی تنها با داشتن اطلاعات کافی درباره روند افزایش نرخ این اوراق می تواند برای خرید آن ها اقدام نماید. هر شرکتی که در بازار بورس ایران پذیرش می شود، توسط سازمان بورس ارزش گذاری شده و میزان ارزش آن به واحد سهام تبدیل می گردد. هر برگه سهام اورا ق بها دار دارای ارزش اسمی ۱۰۰ تومان در بازار بورس می باشد. البته ارزش ذاتی این اوراق در حال حاضر بسیار بیشتر از چنین اعدادی است. پس از تقسیم ارزش یک شرکت به برگه های اوراق سهام، درصدی از این اوراق در بازار سرمایه برای خریدوفروش مردم عرضه می شود.
از این پس مکانیسم عرضه و تقاضا تعیین کننده قیمت این برگه ها است. البته دارنده این برگه های اوراق علاوه بر کسب سود از طریق افزایش قیمت آن ها، در سود حاصله شرکت در هر سال مالی نیز به نسبت برگ سهام های خود شریک خواهد بود. البته اوراق صاحبان سهام خود نیز به زیرمجموعه هایی مانند سهام عادی، سهام جایزه، حق تقدم سهام، سهام ممتاز، سهام بانام و بی نام و سهام نقدی و غیر نقدی تقسیم می شوند که همگی در اصل مشابه می باشند اما هرکدام مزیت های خاص خود را دارند.
اوراق ابزارهای مشتقه
خرید اوراق بهادار ابزارهای مشتقه نیز یکی دیگر از روش های سرمایه گذاری در اوراق بها دار می باشد. این اوراق برخلاف اوراق صاحبان سهام، خود دارای ارزش مالی نیستند و ارزش مالی آن ها وابسته به کالایی فیزیکی است که این اوراق با پشتوانه آن ها صادر شده است. برای مثال اوراق مشتقه طلا به پشتوانه ی طلا صادر شده و قیمت آن نیز بر اساس نوسان طلا تغییر می کند. از دیگر پشتوانه های این اوراق می توان به زعفران، ارز و سکه نیز اشاره نمود. قراردادهای آتی، سلف، اختیار معامله و معاوضه زیرمجموعه های او راق بهادار مشتقه هستند. این اوراق نه فقط در بازار بورس ایران بلکه در همه ی بازارهای بین المللی نیز عرضه شده و مورد خریدوفروش قرار می گیرد.
اوراق بدهی
خرید ا وراق بها دار بدهی نیز از روش های رایج سرمایه گذاری محسوب می شود. البته خریدوفروش این اوراق به نسبت اوراق صاحبان سهام جذابیت کمتری دارد اما برخی مزایا در این نوع اوراق وجود دارد که می توان از آن ها برای سرمایه گذاری مطمئن استفاده نمود. شرکت ها و صنایع فعال که برای پیشبرد اهداف صنعتی و تجاری خود با کمبود نقدینگی روبرو هستند، اقدام به عرضه اوراقی با عنوان اوراق بدهی در سازمان بورس می نمایند. خریدار این اوراق درواقع در عین کسب سود در حال کمک به شرکت و یا سازمان مربوطه برای ارتقای خود در تجارت و صنعت است و به نوعی تأمین کننده نقدینگی شرکت مذکور می باشد. طبق این اوراق شرکت صادرکننده به پشتوانه دولت متعهد می شود تا اصل سرمایه و میزان سودی مشخص را در سررسید این اوراق به خریدار پرداخت نماید.
در واقع شبیه یک حساب سپرده بلندمدت در بانک ها است. البته برخلاف اوراق صاحبان سهام، دارنده این اوراق هیچ مالکیتی در خود شرکت نداشته و تنها سود نقدی مشخص تعیین شده را دریافت خواهد کرد. البته مزیت این اوراق نسبت به اوراق صاحبان سهام قطعی بودن سود حاصله در سررسید آن ها می باشد. اوراق قرضه، اوراق خزانه اسلامی، اوراق مشارکت دولتی و شرکتی، اوراق صکوک شرکتی، گواهی سپرده و اوراق بهادار وثیقه ای ازجمله این اوراق در بازارهای سرمایه هستند.
سود اوراق بهادار
اصلی ترین دلیل خرید اوراق بهادار کسب سود از آن ها است. هر شخص سرمایه گذار برای ارتقاء سطح مالی خود و مشارکت در تجارت کشور با خرید این اوراق اقدام به افزایش ارزش دارایی های خود می نماید. بااین حال کسب سود از این اوراق به نوع اوراق نیز بستگی دارد. خرید اوراق بهادار بدهی برای کسب سودهای قطعی و مشخص در سررسیدی خاص انجام می پذیرد. افرادی که تمایل به سپرده گذاری در بانک نداشته و ترجیح می دهند سرمایه خود را برای ارتقای شرکت های فعال به صورت مستقیم در اختیار آن ها قرار دهند، با خرید اورا ق بهاد ار بدهی می توانند نسبت به این امر اقدام نمایند. البته میزان سود هرکدام از اوراق بدهی با هم متفاوت است. سود این اوراق معمولاً کمی بیشتر از سودهای بانکی در ایران بوده و ازاین جهت نیز جذابیت بیشتری را برای سرمایه گذار ایجاد می کنند. سود ناشی از خرید اوراق ابزار مشتقه نیز با نوسان قیمت کالاهای پایه این اوراق به دست می آید.
برای مثال شما با خرید قراردادهای آتی سکه و طلا در صورت افزایش قیمت این کالاها و درنتیجه نوسان قیمت خود این اوراق به کسب سود خواهید رسید. کسب سود از طریق خرید اوراق صاحبان سهام نیز به دو طریق صورت می پذیرد. در درجه اول شما با خرید این اوراق صاحب درصدی از سهام شرکت شده و در سود تقسیمی سالانه آن ها شریک خواهید بود. از طرف دیگر افزایش قیمت این اوراق نیز می تواند برای سرمایه گذار کسب سود به دنبال داشته باشد.
دوره آموزشی از صفر تا سطح پیشرفته در ترید که با هدف “استاد تمامی ترید” طراحی شده است
سرمایه لازم برای خرید اوراق بهادار
یکی از جذابیت های عمده خرید اوراق بهادار امکان سرمایه گذاری در این بخش با هر میزان سرمایه ای است. طبق قوانین جدید سازمان بورس ایران در حال حاضر با سرمایه ۵۰۰ هزارتومانی این امکان برای افراد وجود دارد که برای خرید اوراق بهادار اقدام نمایند. البته این عدد به این معنی نیست که تنها سرمایه های کوچک در این بازار رد و بدل می شوند. در سال ۹۷ میزان سرمایه در گردش در بازار بورس ایران بالغ بر ۳۰ هزار میلیارد بوده است. این عدد نشان از قدرت بالای این بازار در هدف دار نمودن سرمایه های مردم دارد.
سررسید اوراق بهادار
سرمایه گذاران قبل از اقدام به خرید اوراق بهادار باید به سررسید آن ها نیز دقت داشته باشند. البته اوراق بهادار صاحبان سهام دارای تاریخ سررسید خاصی نبوده و این نوع از اوراق بهادار بدون تاریخ سررسید خریدوفروش می شوند. اما سایر اوراق بهادار معمولاً دارای سررسیدهای مشخصی هستند که در تاریخ های مذکور صاحبان آن ها باید نسبت به تسویه اوراق اقدام نمایند.
کارگزاران اوراق بهادار
خرید اوراق بهادار عرضه شده در سازمان بورس نیاز به واسطه هایی دارد که این واسطه ها اصطلاحاً با عنوان کارگزار شناخته می شوند. کارگزاران شرکت هایی هستند که مجوزهای لازم را از سازمان بورس اوراق بهادار ایران دریافت کرده و کار کردن با آن ها از طرف این سازمان کاملاً تضمین شده است. خرید اوراق بهادار و فروش آن ها به هیچ وجه هیچ سرمایه ای را برای این کارگزاران به دنبال نخواهد داشت. آن ها فقط درصد ناچیزی از هر معامله خریدوفروش را به عنوان کارمزد دریافت می کنند. امکانات، خدمات، میزان مشتریان و برخی موارد دیگر از معیارهایی هستند که کاربران می توانند با تکیه بر این معیارها نسبت به انتخاب یکی از کارگزاران اقدام کنند.
مراحل خرید اوراق بهادار به صورت گام به گام
خرید اوراق بهادار برای اشخاص حقیقی و حقوقی در یک متد کلی به گام های زیر تقسیم می شود:
۱- مراجعه به کارگزار بورس برای دریافت کد بورسی
برای اقدام به خرید اوراق بهادار ابتدا باید مدارک شناسایی هر فرد در اختیار سازمان بورس و نهادهای زیربط قرار گیرد.
۲- ثبت نام در سامانه سجام
سامانه سجام سیستم مبارزه با پول شویی است که سازمان بورس از آن برای ممانعت از چنین رفتارهایی استفاده می نماید. هر شخصی که تمایل به خرید اوراق بهادار دارد، بایستی در این سامانه ثبت نام کند.
۳- دریافت کد بورسی و کد سجام
بعد از ثبت نام و تحویل مدارک لازم، کد بورسی پس از چند روز کاری برای فرد ارسال می گردد.
۴- دریافت کد آنلاین
برای خرید اوراق بهادار نیاز به پلتفرم معاملاتی آن خواهید داشت. هر کاربر با دریافت کد آنلاین که هم زمان با کد بورسی برای شخص ارسال می گردد، می تواند وارد سایت کارگزار شده و با وارد کردن این کد به سامانه معاملاتی دسترسی داشته باشد.
۵- گذراندن زمان تعیین شده برای معاملات
طبق قوانین جدیدی که از طرف سازمان بورس وضع شده است، هر فرد یک ماه پس از تاریخ دریافت کد بورسی خود می تواند برای خرید اوراق بهادار اقدام نماید.
۶- واریز وجه به حساب معاملاتی
میزان سرمایه مدنظر خود برای خرید سهام و اوراق بهادار را بایستی به حساب معاملاتی خود نزد کارگزار واریز نمایید.
۷- ورود به سامانه و خرید اوراق بهادار
بعد از سپری شدن یک ماه، شما می توانید با ورود به سامانه معاملات آنلاین، سهام موردنظر را انتخاب و آن را بخرید. کارگزار به عنوان واسط دستور خرید شما را ثبت و آن را به سیستم معاملاتی سازمان بورس ارسال می نماید. کل این مرحله خرید در کمتر از چند ثانیه صورت می پذیرد.
سوالات متداول برای خرید اوراق بهادار:
مدارک لازم برای خرید اوراق بهادار مدارک معمولی شناسایی هر فرد اعم از کارت ملی و شناسنامه می باشند. علاوه بر این هر فرد برای نقل وانتقال پول با کارگزار نیز بایستی یک شماره حساب و شماره شبای بانکی با نام خود به کارگزار معرفی نماید. بقیه مدارک نیز فرم هایی هستند که خود کارگزار آن ها را در اختیار فرد قرار خواهد داد.
در حال حاضر اکثریت سرمایه گذاران برای خرید اوراق بهادار به صورت اینترنتی و غیرحضوری اقدام می نمایند. البته امکان خرید حضوری آن نیز فراهم است. اما خرید غیرحضوری با سرعت بسیار بیشتری قابل انجام خواهد بود. کد آنلاین ارسال شده توسط کارگزار این امکان را برای هر فرد فراهم خواهد کرد.
بازار بورس ایران در ساعات مشخصی در طول روز به فعالیت می پردازد که در این ساعات امکان خرید اوراق بهادار برای سرمایه گذاران وجود دارد. بسته به نوع اوراق بهاداری که قصد خرید آن را دارید این ساعت می تواند کمی متفاوت باشد. اصلی ترین زمان خرید اوراق بهادار در بازار بورس از ساعت ۹ صبح تا ۱۲:۳۰ شنبه تا چهارشنبه می باشد. البته برخی از اوراق از ساعت ۱ تا ۳ و اوراق بورس کالا هم از ساعت ۱۰ صبح تا ۱۸ عصر شنبه تا چهارشنبه و پنجشنبه ها تا ساعت ۱۶ برای کاربران عرضه می شوند.
کارمزد خرید اوراق بهادار درآمدی است که کارگزاران واسط با سازمان بورس سود خود را از خریدوفروش این اوراق توسط کاربران به دست می آورند. این کارمزد در حال حاضر به میزان ۱٫۵ درصد از مبلغ در نظر گرفته شده برای خریدوفروش سهام می باشد.
امکان خرید سرمایه گذاری و خرید غیرمستقیم اور اق بهادار نیز برای کاربر وجود دارد. در این روش خرید کاربران سرمایه خود را در اختیار صندوق های سرمایه گذاری و یا افراد سبد گردان می گذارند تا آن ها از جانب شخص برای خرید او راق بهادار اقدام نماید. اما برای خرید مستقیم این اوراق دریافت کد بورسی برای شخص الزامی خواهد بود.
به محض فروش او راق بهادار تسویه این اوراق با خریدار انجام می گیرد. در اور اق بهادار با زمان سررسید نیز بعد از رسیدن به این تاریخ تسویه حساب درجا با خریداران صورت می پذیرد. سرمایه گذار در هرروز کاری می تواند تقاضای وجه موجود در حساب کارگزار خود را در سیستم ثبت و ۲۴ ساعت بعد آن را در حساب خود داشته باشد.
اور اق بهادار انواع مختلفی دارد که اوراق مشارکت یکی از آن ها می باشد. در واقع اوراق مشارکت اوراقی است که خریدار آن علاوه بر قیمت خود این اوراق در سود مشارکت نیز شریک خواهند بود.
خرید ا وراق بها دار در دنیای امروز یکی از بهترین روش های سرمایه گذاری و کار با پول است. این روش معاملاتی نه فقط در ایران بلکه در همه کشورهای جهان و بازار بین المللی در حال انجام بوده و به دلیل سودهای بالاتر از نرخ تورم جذابیت زیادی برای کاربران پیدا کرده است. از طرفی میزان نقد شوندگی بالای این اوراق و امکان خریدوفروش آن در لحظه نیز شرایط بهینه سرمایه گذاری را برای هر فرد سرمایه گذار فراهم می آورد. در کل شناخت این اوراق برای هر فرد که به دنبال رسیدن به درآمدی مناسب و افزایش ارزش سرمایه های خود است، لازم و ضروری می باشد.