برای سرمایه گذاران در بازار سهام، تعیین اینکه سهام بالاتر و یا کم تر از ارزش ذاتی خود قیمت‌گذاری شده است، از اهمیت بالایی برخوردار است. ارزش ذاتی براساس محاسبات یا درک ارزش شرکت است، به طوری که با درنظر گرفتن تمام فاکتورها و تحلیل فاندامنتال انجام میشود. ارزش ذاتی ممکن است بالاتر و یا به طور کلی متفاوت تر از ارزش فعلی سهام یا قیمت بازار باشد. نسبت های ارزش بازار بیانگر نگرش سهامداران و تحلیلگران بازار سرمایه در خصوص عملکرد گذشته و مورد انتظار آینده و پیشبینی روند آتی شرکت است. این نسبت ها همچنین معیارهایی هستند که بین قیمت و ارزش دفتری هر سهم و سود ارتباط برقرار می کنند. اگر چهار گروه نسبت های مالی نقدینگی، سودآوری، فعالیت و اهرمی (ساختار سرمایه) شرایط خوبی داشته باشند این نسبت ها نیز بالا خواهند بود.
نسبت های ارزش بازار
پایه ای ترین نسبت ها در گروه نسبت های مالی ارزش بازار عبارتند از:
نسبت قیمت به سود (P/E)
این نسبت های ارزش بازار که از تقسیم قیمت بازار سهام به سود هر سهم به دست میآید رایج‌ترین نسبت مالی ارزش بازار است که در بازار سرمایه برای سرمایه‌گذاران، تحلیلگران، مدیران پرتفوی، مشاوران و… اهمیت دارد. علت محبوبیت این نسبت توان نمایش رابطه ارزش بازار و سود هر سهم با یک عدد ریاضی است.
هدف این نسبت های ارزش بازار بیان رابطه قیمتی که یک سرمایه‌گذار برای سهم می‌پردازد و چشم انداز آینده شرکت و سود پیشبینی شده آن است. نسبت قیمت به درآمد، در تعیین دوره برگشت اصل سرمایه‌گذاری از محل سودهای آتی یک سهم به ما کمک می‌کند. برای مثال اگر شما سهامی با نسبت P/E برابر ۱۰ خریداری کنید به این معناست که ۱۰ سال طول می‌کشد تا شرکت کل سرمایه اولیه شما را از محل سودهای خود باز پس دهد.
مزایای نسبت P/E
- نسبت P/E منعکس کننده عقیده بازار درباره یک شرکت است. معمولا نسبت P/E شرکتهای خوب و رو‌به رشد، بالا است.
- نسبت P/E بزرگ نشان‌دهنده خوش‌بینی و نسبت P/E کوچک، نشان‌دهنده بدبینی عموم سرمایه‌گذاران درباره آینده شرکت است.
- نسبت P/E تا زمانی بالا خواهد بود که عموم سرمایه‌گذاران به توانایی رشد وتحقق سود یا افزایش قیمت سهام یک شرکت اعتقاد داشته باشند. به محض اینکه این اطمینان در قابلیت سودآوری شرکت از بین برود، این نسبت افت خواهد کرد.
- نسبتP/E، اعتبار شرکت و مدیریت آن و همچنین اعتمادی که سرمایه‌گذاران در مورد استعداد دستیابی به سود شرکت دارند را منعکس می‌کند.
- نسبت P/E دماسنجی است که مرتباً میزان حرارت سهام را بررسی و به بازار اعلام می‌کند.
- نسبت P/E نشان‌دهنده سطح ریسک یک سهم است. P/E و ریسک رابطه عکس‌دارند. پایین بودن P/E نشان‌دهنده ریسک بالای شرکت و بالا بودن P/E نشان‌دهنده ریسک پایین است.
- در صورت منفی شدن بازار تمایل به فروش سهام با P/E بالا نسبت به سایر سهام افزایش می‌یابد.
- هنگامی‌که شرکت‌ها دوره رشد خود را پشت سر می‌گذارند سود آن‌ها تثبیت و نسبت P/E آن‌ها تعدیل میشود.
متوسط P/E سهام در کشورهای مختلف
متوسط P/E سهام در اقتصاد توسعه‌یافته حدود ۲۰ است. مکاتب اقتصادی در حال توسعه معتقدند P/E در اقتصاد در حال توسعه باید بیشتر و بالاتر از اقتصادهای توسعه‌یافته باشد، زیرا در این کشورها شرکت‌ها در حال رشد هستند و P/E های بالا این رشد را منعکس می‌کنند. برای محاسبه نسبت P/E یک شرکت از متوسط P/E در هر صنعت کمک گرفته میشود. متوسط P/E در هر صنعت نسبت به صنعت دیگر تفاوت می‌کند و به عمر مفید صنعت و عوامل تأثیرگذار در هر صنعت نسبت به صنعت دیگر بستگی دارد.
- عوامل مؤثر در تعیین نسبت P/E
- اندازه شرکت
- مدیریت شرکت
- رشد شرکت
- وجود طرح‌های توسعهاقتصادی در شرکت
- وجود ظرفیت بالقوه قابل بهره‌برداری در شرکت
- وجود بازار خوب و با کشش برای محصولات تولیدی شرکت
- موقعیت شرکت در صنعت مربوطه
- چشم‌اندازهای صنعتی که شرکت در آن فعالیت می‌کند.
- تقاضا برای سهام شرکت
- کمیت و کیفیت سود یک شرکت
- دوره برگشت سرمایه مورد انتظار سرمایه‌گذاران
- نرخ بازده رایج بازار از سرمایه‌گذاری
- نرخ بهره در شبکه بانکی
نسبت PEG
تمام عواملی را که برشمردیم بر رشد سودآوری شرکت اثر دارند، اما واقعیت این است که فرمول نسبت P/E هیچ‌یک از این عوامل را منعکس نمی‌کند و اغلب با استناد به داده‌های تاریخی محاسبه میشود. ارتباط بین نسبت قیمت به سود و نرخ رشد، اطلاعات کامل‌تری نسبت به P/E را به ما می‌دهد. نسبت های ارزش بازار که در مدیریت سرمایه‌گذاری از آن به عنوان PEG نام برده میشود به شرح زیر است:
عدد مورد استفاده برای رشد سالانه سود را از طرق گوناگونی می‌توان محاسبه کرد. مثلاً این عدد را می‌توان میانگین رشد سود طی پنج سال گذشته محاسبه کرد یا حتی آن را مستقل از سال‌های گذشته پیشبینی کرد. تحلیل نسبت PEG مانند تحلیل نسبت P/E است. هرچه PEG کمتر باشد ممکن است ارزش بازار سهام کمتر از ارزش ذاتی آن باشد و هرچه PEG بیشتر باشد ممکن است ارزش بازار، بیشتر از ارزش ذاتی آن قیمت‌گذاری شده باشد. نسبت PEG ابزاری مفید برای سهامی است که کمتر از ارزش ذاتی خود در بازار قیمت‌گذاری شده‌اند. در مقایسه با نسبت‌های دیگر، این نسبت، رشد سود هر سهم در سال‌های آتی را نیز در قیمت‌گذاری سهام لحاظ می‌کند. از این رو اطلاعات بیشتری به سرمایه‌گذاران می‌دهد. نسبت PEG، نسبت قیمت به سود را با نرخ رشد می‌سنجد و اگر نسبت PEG برابر با یک باشد نشان می‌دهد که بازار در قیمت‌گذاری سهام با در نظر گرفتن نرخ رشد سود هر سهم واقع‌بین بوده و اشتباهی را مرتکب نشده است. چنین وضعیتی حداقل در تئوری کاملاً نرمال تلقی میشود زیرا در بازار منطقی و کارا، نرخ رشد سود در سال‌های آتی، در P/E کاملاً لحاظ شده است. اگر نسبت PEG بزرگ‌تر از یک باشد نشان می‌دهد که احتمالاً سهم شرکت بیشتر از واقع قیمت‌گذاری شده است، یا بازار انتظار دارد که رشد سود سهم در سال‌های آتی بسیار بیشتر از میزان پیشبینی شده باشد. (پیشبینی نرخ رشد سود در سال‌های آتی از عواملی است که سرمایه‌گذاران را متقاعد می‌کند که بهای بیشتری برای خرید سهام بپردازند و از این رو گاهی P/E شرکت به گونه‌ای غیرقابل تصور بالا می‌رود). اما اگر نسبت PEG کمتر از یک باشد به این معنی است که احتمالاً سهام شرکت کمتر از ارزش ذاتی آن در بازار قیمت‌گذاری شده است یا آنکه بازار انتظار دارد که شرکت نمی‌تواند به اهداف از پیش تعیین شده خود در دستیابی به سود پیشبینی شده برسد. PEG در صورتی به زیر یک سقوط می‌کند که سرمایه‌گذاران پیشبینی کنند شرکت از پتانسیل‌های رشد بالقوه در آینده برخوردار نخواهد بود. به عبارت دیگر این نسبت نشان می‌دهد که انتظارات سرمایه‌گذاران از آهنگ رشد سود شرکت کمتر ازآنچه هست که در رسانه‌های جمعی اعلام میشود. باید توجه کرد که نسبت PEG را نمی‌توان به تنهایی مبنای تصمیم‌گیری قرارداد. سرمایه‌گذاران باید تحلیل‌های دیگر نسبت های مالی ارزش بازار، فرصت‌های رشد و سودآوری در سال‌های آتی، روند عملیات شرکت، متغیرهای بنیادی و دیگر متغیرها را نیز موردتوجه قرار دهند. اگر سرمایه‌گذاران به این نتیجه برسند که ارزش بازار سهام شرکت با ارزش ذاتی آن تفاوت دارد باید P/E و PEG را به صورت مقایسه‌ای با شرکتهای مشابه و کل بازار موردبررسی قرار دهند.
نسبت قیمت به فروش (P/S)
این نسبت از حاصل تقسیم ارزش بازار شرکت بر کل فروش ۱۲ ماهه ایجاد میشود.
“کن فیشر” معتقد است این نسبت های ارزش بازار به شما می‌گوید برای هر دلارفروش سالانه چقدر هزینه می‌کنید. از آنجایی که برخی مواقع درآمد شرکت‌ها به شکل دورهای است نسبت P/E در برخی مواقع مثل این نسبت نمی‌تواند کارایی داشته باشد. یک نکته را باید حتماً مدنظر قرار دهید که نسبت پایین P/S میتواند بخاطر بی‌ثباتی سودآوری و بالا بودن شدید بدهی ها و درنتیجه پایین بودن قیمت سهم باشد.
نسبت قیمت به جریان نقدینگی (P/CF):
نسبتی مفید که بر اساس ارزش بازار تقسیم‌بر جریان نقدینگی عملیاتی شرکت در ۱۲ ماه اخیر حاصل میشود. این نسبت های مالی ارزش بازار مواردی از قبیل استهلاک و تخفیف درآمد و مواردی از نقدینگی که توسط کسب و کار ایجاد شده است را حذف می‌کند. این روشی بهتر از P/E برای مقایسه ارزیابی شرکتهای کشورهای مختلف است که دارای قوانین مختلف استهلاک هستند که می‌توانند درآمد را تحت تأثیر قرار دهند. در نظر داشته باشید که جریان‌های نقدی، بیش ازآنچه که از عملیات شرکت ایجاد میشود، وجود دارد. جریان نقد آزاد، پس از پرداخت بدهی، خرید سهام و پرداخت سود سهام، باقی می‌ماند.
جریان نقدی هر سهم = سود هر سهم +(استهلاک دارایی‌های مشهود و نامشهود/تعداد سهام شرکت)
نسبت قیمت به ارزش دفتری (P/BV)
نسبت P/B برابر است با حاصل تقسیم ارزش بازار یک سهم (Price) به ارزش دفتری آن (Book value).
ارزش دفتری هر سهم عبارت است از حاصل تقسیم ارزش ویژه (مجموع حقوق صاحبان سهام) یک شـرکت بـه تعداد سهام آنکه نشان‌دهنده قیمت تاریخی (ترازنامه‌ای) شرکت است. از طرفی ارزش بازار انعکاسی از انتظارات سهامداران از شرایط آینده شرکت است. در حقیقت نسبت قیمت به ارزش دفتری طرز تفکر و انتظارات سهامداران نسبت به کارایی قبل و دورنمای آینده شرکت را ابلاغ مینماید. در شرایطی که درآمد (EPS) هر سهم مقداری منفی یا بسیار متغیر یا به‌طور غیرمعمول بزرگ یا کوچک باشد، ارزش دفتری هر سهم که در اغلب موارد مثبت است و چندان متغیر نیست، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند و میتواند در برآورد وضعیت شرکت کمک شایانی کند. مقدار پایین این نسبت های ارزش بازار میتواند نشان‌دهنده این باشد که سهم زیر ارزش ذاتی قرار دارد یا مشکلی بنیادی در شرکت وجود دارد.
