خرید ارز دیجیتال به‌خصوص بیت‌کوین امروزه به‌عنوان یک پول مجازی و قابل ارزش در بسیاری از کشورها معرفی شده است، اما هنوز قوانین مشخصی برای انواع ارز دیجیتال تعریف نشده است. بررسی رابطه بانک‌ها با ارزهای دیجیتال با بیان جروم پاول رئیس فدرال رزرو، بدین صورت که ۸۰ درصد از بانک‌های مرکزی کشورها در حال بررسی کارایی و سودمندی بالقوه این ارزهای دیجیتال می‌باشند. با استفاده از این پول‌ها در بازارهای فیزیکی و حقیقی، متقاضیان می‌توانند سهام این ارزها را در دنیای مجازی مورد معامله قرار داده و در این دادوستدهای سود خوبی کسب نمایند.
ارز دیجیتال بیت‌کوین
بورس کالای شیکاگو در تاریخ ژانویه سال ۲۰۲۰ ابزار معاملاتی اختیار معامله بیت‌کوین را بنیاد نهاد. در دنیای مجازی می‌توان به تبادل ارزی بیت‌کوین با سایر ارزها پرداخت.
برای این منظور صرافی‌ها به‌صورت مجازی تعریف شدند که می‌توان با مراجعه به آنها بیت‌کوین تهیه و یا با استفاده از سیستم کامپیوتر و یا ماینرها یا دستگاه‌های هوشمند محاسباتی بیت‌کوین استخراج نمود. اما چون نحوی قیمت‌گذاری بیت‌کوین هنوز مشخص نیست و آنچه تاکنون بوده بیشتر بر مبنای عرضه و تقاضا و همچنین پذیرش ارز دیجیتال توسط صرافی‌ها یا بانک‌های مرکزی است. لازم است در هر کشور رابطه بانک‌ها با ارزهای دیجیتال موردتوجه قرار گیرد.
عملکرد کشورها در مقابل ارز دیجیتال در دنیای مجازی
در زمان جابه‌جایی پول به‌منظور معامله ارزهای دیجیتال در سراسر دنیا سرورهای وجود دارد که این جابه‌جایی را انجام می‌دهند و در مقابل درصدی از بیت‌کوین را دریافت می‌کنند.
این سرورها باید معاملات ریاضی را محاسبه و همان را در کیف شخصی که قرار است بیت‌کوین به‌حساب آن منتقل شود قرار دهند. در دنیای مجازی برای انجام یک معامله ۱۰ میلیون سرور هم‌زمان محاسبات را انجام می‌دهند. به همین دلیل امنیت چنین سیستم‌هایی بسیار بالا است.
رابطه بانک‌ها با ارزهای دیجیتال در کشورهایی که از تحریم رنج می‌برند بسیار محتاطانه است. چنین سیستمی کمک زیادی به ارزآوری و درآمدهای خارجی دارد اما هنوز به‌خاطر برخی از مسائل غیرکارشناسی اجازه فعالیت رسمی و گسترده به فعالین این بازار داده نمی‌شود.
چشم‌انداز آینده
در این میان بزرگ‌ترین بانک‌های مرکزی جهان تصمیم به انتشار ارزهای دیجیتال آغاز کرده‌اند؛ این امر گذشته از تلاش برای سهل نمودن سیستم‌های پرداخت و رفع ضعف‌های گردش پول‌های سنتی، تحت تأثیر نگرانی روزافزون آنها از گسترش بازار رمزارزها و مبادله بر پایه آنها می‌باشد.
مثلاً ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) به‌عنوان یک ارز دیجیتال در واقع پول نقد الکترونیکی است. دسترسی به این ارز از سوی بانک‌های مرکزی به مؤسسات مالی مانند بانک‌ها داده و به آنها اجازه می‌دهد تا پرداخت‌ها الکترونیکی و نقل و انتقالات مجازی را به این واسطه انجام دهند.
سابقه فعالیت شکل‌های دیگر از ارز دیجیتال
کارت‌های نقدی یا اعتباری که بسیاری از مردم برای خریدهای روزانه از مغازه‌ها یا پرداخت‌های خود از آنها استفاده می‌کنند، نوعی ارز یا پول دیجیتال است. اما تا این لحظه رابطه بانک‌ها با ارزهای دیجیتال با صدور این کارت‌ها یا پول‌های دیجیتال از سوی بانک‌های تجاری و بر پایه اعتبار الکترونیکی که بانک مرکزی به آنها تخصیص داده، انجام می‌شد.
اما این شکل از پول نقد برخلاف ارز دیجیتال بانک مرکزی بدون ریسک نیست. چون اگر یک بانک تجاری ورشکسته شود، بانک‌های مرکزی تنها در مقابل بخشی از سپرده و موجودی بانکی افراد که بیمه یا تضمین شده باشد، متعهد است.
دلایل مخالفت بانک‌های مرکزی با ارز دیجیتال
بانک‌های مرکزی نسبت به ازدست‌دادن کنترل نظام انتشار پول و مبادلات پولی با رواج رمزارزها نگرانی دارند. گسترش اشکال مختلف مبادلات پولی می‌تواند کنترل بانک‌های مرکزی را بر عرضه پول، تورم و تأمین ثبات اقتصادی را تضعیف نماید که در واقع به معنای زیر سؤال رفتن وظایف نهادی و ساختاری می‌باشد.
دلیل دیگر کاهش استفاده از پول نقد فیزیکی توسط بانک‌های مرکزی که منجر به انتشار عمومی ارزهای دیجیتال می‌شود تا به مردم اطمینان دهند که به پول تضمین شده بانک مرکزی دسترسی دارند و ریسک مترتب با پول دیجیتال بانک‌های تجاری متوجه آنها نمی‌شود.
همچنین رابطه بانک‌ها با ارزهای دیجیتال به ابزاری جدید برای اجرای کارآمدتر سیاست‌های پولی و تحقق اهداف اقتصادی کشورها باشد.
جایگزینی رمزارزها
آناتولی کراچیلوف، بنیان‌گذار و مدیرعامل شرکت مدیریت دارایی دیجیتال نیکل در گفتگو با رویترز پیش‌بینی کرده است که ارزهای دیجیتال بانک‌های مرکزی به دلیل محدودیت وجود عرضه هیچ‌وقت قادر به پیشی گرفتن از رمزارزها نخواهند بود.
بنا به نظر او عرضه هیچ ارز منتشر شده از سوی بانک‌های مرکزی، حتی ارز دیجیتال، محدود نمی‌باشد و به طور مدام می‌تواند توسط نهاد منتشرکننده افزایش یابد. خبرها این‌طور نشان می‌دهد که کارت اعتباری با هدیه خرید بیت‌کوین و سایر رمزارزها به بازار روانه می‌شوند.
بانک های مرکزی پیش‌گام در این حوزه
بانک مرکزی چین تصمیم دارد در زمینه انتشار ارز دیجیتالی پیش‌گام سایر کشورها باشد. ازاین‌رو، اعلام کرده که با هدف بین‌المللی کردن واحد پولی این کشور، هم‌زمان با جشنواره خرید این کشور که در ۵ مه برگزار می‌شود از یوان دیجیتالی رونمایی می‌کند.
رابطه بانک‌ها با ارزهای دیجیتال در بانک مرکزی اروپا نیز در حال بررسی و راه‌اندازی یورو دیجیتال در پنج سال آینده خواهد بود. همچنین بانک مرکزی بریتانیا نیز بررسی‌های لازم برای انتشار بیت‌کوین (Britcoin) را آغاز نموده است.
قابل ذکر است که فدرال رزرو، بانک مرکزی آمریکا نیز، تصمیم‌گیری در مورد انتشار ارز دیجیتال را منوط به بررسی تحولات پولی و ارزی سال ۲۰۲۱ اعلام کرده است.
ریسک ارزهای دیجیتال از منظر بانک مرکزی
وقوع یک بحران اقتصادی تقاضا برای نقدکردن ارزهای دیجیتالی را افزایش می‌دهد. رخدادی که رابطه بانک‌ها با ارزهای دیجیتال را تحت تأثیر قرار می‌دهد ازاین‌رو بانک‌های مرکزی در حال طراحی ابزارهایی برای مقابله با این پدیده می‌باشند. اما فارغ از این موضوع افت ارزش ارزهای دیجیتال، اقبال گسترده به آن نیز، ممکن است بانک‌های تجاری را از دسترسی به منابع مالی ارزان و پایدار محروم سازد.
رواج استفاده از ارزهای دیجیتال در اقتصادهای نوظهور وابسته به ارزهای خارجی منجر به سقوط نرخ برابری ارزهای ملی آنها شده است. رخدادی که زمینه بی‌ثباتی پولی و اقتصادی را در جامعه فراهم می‌سازد.
دلایل مخالف بسیاری از دولت‌ها با ارزهای دیجیتال
نظر پژوهشگران ارز دیجیتال در این باره این است که هدف از ایجاد چنین ساختاری خارج کردن پول یا همان قدرت مالی از دست دولت‌ها به دست مردم سراسر جهان می‌باشد. به این صورت که در این سیستم نه دولتی و نه حاکمیتی توان مداخله بر معاملات را ندارد یا ابزاری برای کنترل فرایند اقتصاد مردم را که به‌وسیله آن محدودیت‌های را اعمال کند، وجود ندارد.به همین علت بیشتر دولت‌ها مخالف شکل‌گیری چنین سیستم‌های می‌باشند.
رابطه بانک‌ها با ارزهای دیجیتال به دلیل به‌وجودآمدن چنین سیستمی و استقبال مردم کشورهای مختلف از آن باید مورد بررسی قرار گیرد. ازاین‌رو بسیاری از کشورها برای جلوگیری از توسعه ارز دیجیتال اقدام به افزایش تعرفه‌های برقی نموده و برخی دیگر مانند ایران اقدام به جمع‌آوری ماینرها و ایجاد قوانین محدود شونده نموده‌اند.
در حالی که برخی دیگر از دولت‌ها به دلیل سودآوری بالای چنین سیستمی نه‌تنها فعالان را محدود نکرده است بلکه با حمایت از آنها به‌صورت کنترل شده این بستر را برای آنها فراهم نموده است.
دیدگاه های حاکم بر رابطه بانک‌ها با ارزهای دیجیتال
مزایای ارز دیجیتال در رابطه بانک‌ها با ارزهای دیجیتال در دو دیدگاه وجود دارد، دیدگاه اول بر این است که باید ساختار قانونی و حاکمیتی برای این ارز تعریف گردد تا در صورت زیان به فعالین بازار قابل ردیابی باشد. به همین منظور آنها کاهش قدرت دولت و حکومت بر اقتصاد خود، افزایش پول‌شویی و پول بدون پشتوانه را از معایب آن در نظر می گیرند.
دیدگاه دیگر کاملا در برابر دیدگاه اول قرار می گیرد و تمامی آن معایب را به عنوان یک مزیت می داند، چرا که ساختار ارز دیجیتال با همین هدف یعنی عدم تسلط حاکمیت بر بازار مالی کشورها ایجاد شده است.
در این قسمت مزایا و معایب را بر اساس دیدگاه اول در نظر گرفتیم. آنچه در زیر مطرح می‌شود برایند نظر کارشناسان و فعالین این بازار است.
مزایای ارزهای دیجیتال
- آزادی پرداخت: با ارز دیجیتال در هرزمان و مکانی بدون دخالت حکومت‌ها و دولت‌ها می‌توان پول انتقال داد. دیگر محدودیت‌هایی مانند تعطیلات بانکی یا مسدود شدن حساب وجود ندارد.
- پایین بودن هزینه‌های انتقال: هزینه مربوط به جابه‌جایی ارز دیجیتال نسبت به سایر ارزها که توسط صرافی‌ها صورت می‌گیرد بسیار ارزان‌تر می‌باشد.
- عدم ردیابی تراکنش: یکی از مزیت‌های مهم عدم ردیابی تراکنش توسط اشخاص دیگر یا نهادهای دیگر می‌باشد.
- ممانعت از تخلف در جابه‌جای پول: ارز دیجیتال بر روی سیستم بلاک‌چین عمل می‌کند به‌عبارت‌دیگر یک سیستم شفاف می‌باشد. به‌خاطر دسترسی همه افراد به آن، تخلف در نوع تراکنش صورت نمی‌گیرد.
معایب ارزهای دیجیتال
- کاهش قدرت دولت و حکومت بر اقتصاد: با رواج ارز دیجیتال اقتصاد جامعه دچار اختلال می‌شود و قدرت دولت در نظارت و کنترل کم می‌شود. رابطه بانک‌ها با ارزهای دیجیتال به دلیل کنترل پول و اسکناس که برعهده بانک مرکزی است خوش‌بینانه نیست. چون افراد جامعه با پول خود بیت‌کوین خریداری می‌کنند یعنی پول را از چرخه اقتصاد کشور خارج و به یک چرخه مجازی بدون هیچ پشتوانه‌ای وارد می‌کنند که این یک نوع هرج‌ومرج اقتصادی در کشور محسوب می‌گردد.
- افزایش پول‌شویی: مشخص نبودن خریداران و فروشنده ارز دیجیتال خطر پول‌شویی را بالا می‌برد. این پول برخی از سرمایه‌گذاران که ممکن است ضد دولت و ضد مقررات باشند را جذب می‌کند.
- تعریف نشدن قانون مشخص: به دلیل متمرکز نبودن ارز دیجیتال، هیچ کشور یا اتحادیه بین‌المللی قانون مدونی برای آن تدوین نکرده است. هر اتفاقی نظیر هک شدن قابل‌پیگیری یا ردیابی نیست و هیچ فرد و یا کشوری مسئولیت پاسخگویی آن را برعهده ندارد.
- کاهش ارزش پول ملی یک کشور، نوسانات شدید قیمت ارز دیجیتال و افزایش فعالیت‌های خلاف‌کارانه از جمله دیگر معایبی بودند که تعداد اندکی از کارشناسان به آن اشاره کردند.
دولت و رابطه بانک‌ها با ارزهای دیجیتال
گزارش بازار به نقل از اتاق تهران، دو کمیسیون «بازار پول و سرمایه» و «اقتصاد نوآوری و تحول دیجیتال» حاکی از این است که اتاق تهران در طی جلسه ای به بررسی و تحلیل وضعیت ارزهای دیجیتال در کشور پرداخته است.
پیشنهاد نخست فعالان این بخش این بود که بانک مرکزی، صرافی‌های مجاز را برای معامله این ارزها معرفی نماید. همچنین با معرفی ETF ها از سوی دولت، مردم به سرمایه گذاری از طریق این صندوق‌ها در بازار ارزهای دیجیتال تشویق شوند. پیشنهاد سوم نیز توسعه آموزش در این حوزه و برگزاری دوره‌های آموزشی در این زمینه می باشد.
نگاهی به آمار و ارقام ارز دیجیتال
ارزش کل بازار رمزارزها در جهان تا ۸ می ۲۰۲۱ به ۲۴۶۰ بیلیون دلار رسیده است و ارزش کل بازار بیت‌کوین طی همین مدت‌زمان ۱۱۱۰ بیلیون دلار برآورد شده است. همچنین می‌توان گفت تعداد رمزارزهای پذیرش و لیست شده در صرافی‌های معروف دنیا تا ۱۵ آوریل ۲۰۲۱ عدد ۴۷۰۱ را کسب کرده است. در حالی که تعداد رمزارزها در سال ۲۰۱۳ تنها ۶۶ عدد بوده است.
واکنش جامعه به ارز دیجیتال
در طی گزارشی اعلام شد که 62 درصد مردم که رمزارز خریداری کرده‌اند، در 6 ماه اخیر وارد بازار شده‌اند و حجم مبادله روزانه رمزارزها در پایان اسفند بین ۵ تا ۱۰ هزار میلیارد تومان تخمین زده شد. مشخص می‌شود که ۷۷درصد از دارندگان رمزارز، اعلام کرده‌اند که به‌قصد سرمایه‌گذاری و حفظ ارزش پول خود وارد این بازار شده‌اند.
۱۵ درصد سرمایه گذاری در این بازار را شغل و حرفه خود انتخاب کرده، ۳ درصد تنها به دلیل حمایت از تکنولوژی، ۳ درصد نیز به دلیل کنجکاوی و سرگرمی، یک درصد به دلیل انتقال بین‌المللی پول و یک درصد برای پرداخت و خرید وارد این بازار شده‌اند.
قابل‌ذکر است ۸۸ درصد کسب‌وکارها اعلام کرده‌اند که رمزارز دیجیتال خود را از طریق پلتفرم‌های خرید و فروش آنلاین به کسب کرده‌اند. ۵درصد نیز از طریق صرافی فیزیکی، ۴ درصد هم از طریق استخراج، یک درصد در مقابل فروش محصولات و خدمات و ۲ درصد نیز از طریق دریافت از دوستان و اقوام صاحب رمزارز شده‌اند.
جمع بندی
طرف‌داران سرمایه‌گذاری در ارز دیجیتال بر این باورند که غیرمتمرکز و دولت گریز بودن آنها می‌تواند این امکان را به کشورها تحت سلطه تحریم بدهد که تحریم‌ها را دور بزنند. همچنین مخفی بودن بلاک‌چین و مشخص نبودن مبدأ و مقصد افراد را ازجمله مزایای ارز دیجیتال برای دورزدن تحریم‌های می‌دانند. ازاین‌رو خواهان اصلاح رابطه بانک‌ها با ارزهای دیجیتال می‌باشند.
به دلیل وجود صرافی‌های بیت در نقاط مختلف جهان و استقبال شرکت‌های بزرگ از ارز رمزنگار این امکان فراهم شده که خریدوفروش با ارز دیجیتال راحت‌تر شکل گیرد.
