خرید ارز دیجیتال به خصوص بیت کوین امروزه به عنوان یک پول مجازی و قابل ارزش در بسیاری از کشورها معرفی شده است، اما هنوز قوانین مشخصی برای انواع ارز دیجیتال تعریف نشده است. بررسی رابطه بانک ها با ارزهای دیجیتال با بیان جروم پاول رئیس فدرال رزرو، بدین صورت که ۸۰ درصد از بانک های مرکزی کشورها در حال بررسی کارایی و سودمندی بالقوه این ارزهای دیجیتال می باشند. با استفاده از این پول ها در بازارهای فیزیکی و حقیقی، متقاضیان می توانند سهام این ارزها را در دنیای مجازی مورد معامله قرار داده و در این دادوستدهای سود خوبی کسب نمایند.
ارز دیجیتال بیت کوین
بورس کالای شیکاگو در تاریخ ژانویه سال ۲۰۲۰ ابزار معاملاتی اختیار معامله بیت کوین را بنیاد نهاد. در دنیای مجازی می توان به تبادل ارزی بیت کوین با سایر ارزها پرداخت.
برای این منظور صرافی ها به صورت مجازی تعریف شدند که می توان با مراجعه به آن ها بیت کوین تهیه و یا با استفاده از سیستم کامپیوتر و یا ماینرها یا دستگاه های هوشمند محاسباتی بیت کوین استخراج نمود. اما چون نحوی قیمت گذاری بیت کوین هنوز مشخص نیست و آنچه تاکنون بوده بیشتر بر مبنای عرضه و تقاضا و همچنین پذیرش ارز دیجیتال توسط صرافی ها یا بانک های مرکزی است. لازم است در هر کشور رابطه بانک ها با ارزهای دیجیتال موردتوجه قرار گیرد.
عملکرد کشورها در مقابل ارز دیجیتال در دنیای مجازی
در زمان جابه جایی پول به منظور معامله ارزهای دیجیتال در سراسر دنیا سرورهای وجود دارد که این جابه جایی را انجام می دهند و در مقابل درصدی از بیت کوین را دریافت می کنند.
این سرورها باید معاملات ریاضی را محاسبه و همان را در کیف شخصی که قرار است بیت کوین به حساب آن منتقل شود قرار دهند. در دنیای مجازی برای انجام یک معامله ۱۰ میلیون سرور هم زمان محاسبات را انجام می دهند. به همین دلیل امنیت چنین سیستم هایی بسیار بالا است.
رابطه بانک ها با ارزهای دیجیتال در کشورهایی که از تحریم رنج می برند بسیار محتاطانه است. چنین سیستمی کمک زیادی به ارزآوری و درآمدهای خارجی دارد اما هنوز به خاطر برخی از مسائل غیرکارشناسی اجازه فعالیت رسمی و گسترده به فعالین این بازار داده نمی شود.
چشم انداز آینده
در این میان بزرگ ترین بانک های مرکزی جهان تصمیم به انتشار ارزهای دیجیتال آغاز کرده اند؛ این امر گذشته از تلاش برای سهل نمودن سیستم های پرداخت و رفع ضعف های گردش پول های سنتی، تحت تأثیر نگرانی روزافزون آنها از گسترش بازار ارز دیجیتالها و مبادله بر پایه آنها می باشد.
مثلاً ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) به عنوان یک ارز دیجیتال در واقع پول نقد الکترونیکی است. دسترسی به این ارز از سوی بانک های مرکزی به مؤسسات مالی مانند بانک ها داده و به آنها اجازه می دهد تا پرداخت ها الکترونیکی و نقل و انتقالات مجازی را به این واسطه انجام دهند.
سابقه فعالیت شکل های دیگر از ارز دیجیتال
کارت های نقدی یا اعتباری که بسیاری از مردم برای خریدهای روزانه از مغازه ها یا پرداخت های خود از آن ها استفاده می کنند، نوعی ارز یا پول دیجیتال است. اما تا این لحظه رابطه بانک ها با ارزهای دیجیتال با صدور این کارت ها یا پول های دیجیتال از سوی بانک های تجاری و بر پایه اعتبار الکترونیکی که بانک مرکزی به آنها تخصیص داده، انجام می شد.
اما این شکل از پول نقد برخلاف ارز دیجیتال بانک مرکزی بدون ریسک نیست. چون اگر یک بانک تجاری ورشکسته شود، بانک های مرکزی تنها در مقابل بخشی از سپرده و موجودی بانکی افراد که بیمه یا تضمین شده باشد، متعهد است.
دلایل مخالفت بانک های مرکزی با ارز دیجیتال
بانک های مرکزی نسبت به ازدست دادن کنترل نظام انتشار پول و مبادلات پولی با رواج ارز دیجیتالها نگرانی دارند. گسترش اشکال مختلف مبادلات پولی می تواند کنترل بانک های مرکزی را بر عرضه پول، تورم و تأمین ثبات اقتصادی را تضعیف نماید که در واقع به معنای زیر سؤال رفتن وظایف نهادی و ساختاری می باشد.
دلیل دیگر کاهش استفاده از پول نقد فیزیکی توسط بانک های مرکزی که منجر به انتشار عمومی ارز های دیجیتال می شود تا به مردم اطمینان دهند که به پول تضمین شده بانک مرکزی دسترسی دارند و ریسک مترتب با پول دیجیتال بانک های تجاری متوجه آنها نمی شود.
همچنین رابطه بانک ها با ارزهای دیجیتال به ابزاری جدید برای اجرای کارآمدتر سیاست های پولی و تحقق اهداف اقتصادی کشورها باشد.
جایگزینی ارز دیجیتالها
آناتولی کراچیلوف، بنیان گذار و مدیرعامل شرکت مدیریت دارایی دیجیتال نیکل در گفتگو با رویترز پیش بینی کرده است که ارزهای دیجیتال بانک های مرکزی به دلیل محدودیت وجود عرضه هیچ وقت قادر به پیشی گرفتن از ارز دیجیتالها نخواهند بود.
بنا به نظر او عرضه هیچ ارز منتشر شده از سوی بانک های مرکزی، حتی ارز دیجیتال، محدود نمی باشد و به طور مدام می تواند توسط نهاد منتشرکننده افزایش یابد. خبرها این طور نشان می دهد که کارت اعتباری با هدیه خرید بیت کوین و سایر ارز دیجیتالها به بازار روانه می شوند.
بانک های مرکزی پیش گام در این حوزه
بانک مرکزی چین تصمیم دارد در زمینه انتشار ارز دیجیتالی پیش گام سایر کشورها باشد. ازاین رو، اعلام کرده که با هدف بین المللی کردن واحد پولی این کشور، هم زمان با جشنواره خرید این کشور که در ۵ مه برگزار می شود از یوان دیجیتالی رونمایی می کند.
رابطه بانک ها با ارزهای دیجیتال در بانک مرکزی اروپا نیز در حال بررسی و راه اندازی یورو دیجیتال در پنج سال آینده خواهد بود. همچنین بانک مرکزی بریتانیا نیز بررسی های لازم برای انتشار بیت کوین (Britcoin) را آغاز نموده است.
قابل ذکر است که فدرال رزرو، بانک مرکزی آمریکا نیز، تصمیم گیری در مورد انتشار ارز دیجیتال را منوط به بررسی تحولات پولی و ارزی سال ۲۰۲۱ اعلام کرده است.
ریسک ارزهای دیجیتال از منظر بانک مرکزی
وقوع یک بحران اقتصادی تقاضا برای نقدکردن ارزهای دیجیتالی را افزایش می دهد. رخدادی که رابطه بانک ها با ارزهای دیجیتال را تحت تأثیر قرار می دهد ازاین رو بانک های مرکزی در حال طراحی ابزارهایی برای مقابله با این پدیده می باشند. اما فارغ از این موضوع افت ارزش ارزهای دیجیتال، اقبال گسترده به آن نیز، ممکن است بانک های تجاری را از دسترسی به منابع مالی ارزان و پایدار محروم سازد.
رواج استفاده از ارزهای دیجیتال در اقتصادهای نوظهور وابسته به ارزهای خارجی منجر به سقوط نرخ برابری ارزهای ملی آنها شده است. رخدادی که زمینه بی ثباتی پولی و اقتصادی را در جامعه فراهم می سازد.
دلایل مخالف بسیاری از دولت ها با ارزهای دیجیتال
نظر پژوهشگران ارز دیجیتال در این باره این است که هدف از ایجاد چنین ساختاری خارج کردن پول یا همان قدرت مالی از دست دولت ها به دست مردم سراسر جهان می باشد. به این صورت که در این سیستم نه دولتی و نه حاکمیتی توان مداخله بر معاملات را ندارد یا ابزاری برای کنترل فرایند اقتصاد مردم را که به وسیله آن محدودیت های را اعمال کند، وجود ندارد.به همین علت بیشتر دولت ها مخالف شکل گیری چنین سیستم های می باشند.
رابطه بانک ها با ارزهای دیجیتال به دلیل به وجودآمدن چنین سیستمی و استقبال مردم کشورهای مختلف از آن باید مورد بررسی قرار گیرد. ازاین رو بسیاری از کشورها برای جلوگیری از توسعه ارز دیجیتال اقدام به افزایش تعرفه های برقی نموده و برخی دیگر مانند ایران اقدام به جمع آوری ماینرها و ایجاد قوانین محدود شونده نموده اند.
در حالی که برخی دیگر از دولت ها به دلیل سودآوری بالای چنین سیستمی نه تنها فعالان را محدود نکرده است بلکه با حمایت از آن ها به صورت کنترل شده این بستر را برای آن ها فراهم نموده است.
دیدگاه های حاکم بر رابطه بانک ها با ارزهای دیجیتال
مزایای ارز دیجیتال در رابطه بانک ها با ارزهای دیجیتال در دو دیدگاه وجود دارد، دیدگاه اول بر این است که باید ساختار قانونی و حاکمیتی برای این ارز تعریف گردد تا در صورت زیان به فعالین بازار قابل ردیابی باشد. به همین منظور آن ها کاهش قدرت دولت و حکومت بر اقتصاد خود، افزایش پول شویی و پول بدون پشتوانه را از معایب آن در نظر می گیرند.
دیدگاه دیگر کاملا در برابر دیدگاه اول قرار می گیرد و تمامی آن معایب را به عنوان یک مزیت می داند، چرا که ساختار ارز دیجیتال با همین هدف یعنی عدم تسلط حاکمیت بر بازار مالی کشورها ایجاد شده است.
در این قسمت مزایا و معایب را بر اساس دیدگاه اول در نظر گرفتیم. آنچه در زیر مطرح می شود برایند نظر کارشناسان و فعالین این بازار است.
مزایای ارزهای دیجیتال
- آزادی پرداخت: با ارز دیجیتال در هرزمان و مکانی بدون دخالت حکومت ها و دولت ها می توان پول انتقال داد. دیگر محدودیت هایی مانند تعطیلات بانکی یا مسدود شدن حساب وجود ندارد.
- پایین بودن هزینه های انتقال: هزینه مربوط به جابه جایی ارز دیجیتال نسبت به سایر ارزها که توسط صرافی ها صورت می گیرد بسیار ارزان تر می باشد.
- عدم ردیابی تراکنش: یکی از مزیت های مهم عدم ردیابی تراکنش توسط اشخاص دیگر یا نهادهای دیگر می باشد.
- ممانعت از تخلف در جابه جای پول: ارز دیجیتال بر روی سیستم بلاک چین عمل می کند به عبارت دیگر یک سیستم شفاف می باشد. به خاطر دسترسی همه افراد به آن، تخلف در نوع تراکنش صورت نمی گیرد.
معایب ارزهای دیجیتال
- کاهش قدرت دولت و حکومت بر اقتصاد: با رواج ارز دیجیتال اقتصاد جامعه دچار اختلال می شود و قدرت دولت در نظارت و کنترل کم می شود. رابطه بانک ها با ارزهای دیجیتال به دلیل کنترل پول و اسکناس که برعهده بانک مرکزی است خوش بینانه نیست. چون افراد جامعه با پول خود بیت کوین خریداری می کنند یعنی پول را از چرخه اقتصاد کشور خارج و به یک چرخه مجازی بدون هیچ پشتوانه ای وارد می کنند که این یک نوع هرج ومرج اقتصادی در کشور محسوب می گردد.
- افزایش پول شویی: مشخص نبودن خریداران و فروشنده ارز دیجیتال خطر پول شویی را بالا می برد. این پول برخی از سرمایه گذاران که ممکن است ضد دولت و ضد مقررات باشند را جذب می کند.
- تعریف نشدن قانون مشخص: به دلیل متمرکز نبودن ارز دیجیتال، هیچ کشور یا اتحادیه بین المللی قانون مدونی برای آن تدوین نکرده است. هر اتفاقی نظیر هک شدن قابل پیگیری یا ردیابی نیست و هیچ فرد و یا کشوری مسئولیت پاسخگویی آن را برعهده ندارد.
- کاهش ارزش پول ملی یک کشور، نوسانات شدید قیمت ارز دیجیتال و افزایش فعالیت های خلاف کارانه از جمله دیگر معایبی بودند که تعداد اندکی از کارشناسان به آن اشاره کردند.
دولت و رابطه بانک ها با ارزهای دیجیتال
گزارش بازار به نقل از اتاق تهران، دو کمیسیون «بازار پول و سرمایه» و «اقتصاد نوآوری و تحول دیجیتال» حاکی از این است که اتاق تهران در طی جلسه ای به بررسی و تحلیل وضعیت ارزهای دیجیتال در کشور پرداخته است.
پیشنهاد نخست فعالان این بخش این بود که بانک مرکزی، صرافی های مجاز را برای معامله این ارزها معرفی نماید. همچنین با معرفی ETF ها از سوی دولت، مردم به سرمایه گذاری از طریق این صندوق ها در بازار ارزهای دیجیتال تشویق شوند. پیشنهاد سوم نیز توسعه آموزش در این حوزه و برگزاری دوره های آموزشی در این زمینه می باشد.
نگاهی به آمار و ارقام ارز دیجیتال
ارزش کل بازار ارز دیجیتالها در جهان تا ۸ می ۲۰۲۱ به ۲۴۶۰ بیلیون دلار رسیده است و ارزش کل بازار بیت کوین طی همین مدت زمان ۱۱۱۰ بیلیون دلار برآورد شده است. همچنین می توان گفت تعداد ارز دیجیتالهای پذیرش و لیست شده در صرافی های معروف دنیا تا ۱۵ آوریل ۲۰۲۱ عدد ۴۷۰۱ را کسب کرده است. در حالی که تعداد ارز دیجیتالها در سال ۲۰۱۳ تنها ۶۶ عدد بوده است.
واکنش جامعه به ارز دیجیتال
در طی گزارشی اعلام شد که 62 درصد مردم که ارز دیجیتال خریداری کرده اند، در 6 ماه اخیر وارد بازار شده اند و حجم مبادله روزانه ارز دیجیتالها در پایان اسفند بین ۵ تا ۱۰ هزار میلیارد تومان تخمین زده شد. مشخص می شود که ۷۷درصد از دارندگان ارز دیجیتال، اعلام کرده اند که به قصد سرمایه گذاری و حفظ ارزش پول خود وارد این بازار شده اند.
۱۵ درصد سرمایه گذاری در این بازار را شغل و حرفه خود انتخاب کرده، ۳ درصد تنها به دلیل حمایت از تکنولوژی، ۳ درصد نیز به دلیل کنجکاوی و سرگرمی، یک درصد به دلیل انتقال بین المللی پول و یک درصد برای پرداخت و خرید وارد این بازار شده اند.
قابل ذکر است ۸۸ درصد کسب وکارها اعلام کرده اند که ارز دیجیتال دیجیتال خود را از طریق پلتفرم های خرید و فروش آنلاین به کسب کرده اند. ۵درصد نیز از طریق صرافی فیزیکی، ۴ درصد هم از طریق استخراج، یک درصد در مقابل فروش محصولات و خدمات و ۲ درصد نیز از طریق دریافت از دوستان و اقوام صاحب ارز دیجیتال شده اند.
جمع بندی
طرف داران سرمایه گذاری در ارز دیجیتال بر این باورند که غیرمتمرکز و دولت گریز بودن آن ها می تواند این امکان را به کشورها تحت سلطه تحریم بدهد که تحریم ها را دور بزنند. همچنین مخفی بودن بلاک چین و مشخص نبودن مبدأ و مقصد افراد را ازجمله مزایای ارز دیجیتال برای دورزدن تحریم های می دانند. ازاین رو خواهان اصلاح رابطه بانک ها با ارزهای دیجیتال می باشند.
به دلیل وجود صرافی های بیت در نقاط مختلف جهان و استقبال شرکت های بزرگ از ارز رمزنگار این امکان فراهم شده که خریدوفروش با ارز دیجیتال راحت تر شکل گیرد.
