همه چیز درباره توکن‌های نیمه مثلی یا Semi-Fungible Tokens

توکن های نیمه مثلی یا SFT چیست؟

توکن های نیمه مثلی به توکن هایی گفته می شود که هم زمان از ویژگی های توکن های قابل تعویض و غیرقابل تعویض برخوردار باشند. تاکنون که چند سال از پیدایش مفهوم ارزهای دیجیتال می گذرد، شاهد به وجود آمدن هزاران توکن رمزنگاری شده هستیم که با اهداف و مقاصد گوناگون به بازار عرضه شده اند و تمامی آن ها نیز از جهاتی باهم متفاوت هستند. درحقیقت این توکن ها از عملکردهای گوناگونی در این عرصه برخوردار هستند که تعویض پذیری (Fungibility) یکی از آن هاست.

اساساً ماهیت کلیه توکن ها به شکلی است که از نظر خصوصیت تعویض پذیری می توان آن ها را در ۳ دسته بندی کلی توکن های مثلی، غیر مثلی و نیمه مثلی قرار داد. درواقع قرارگرفتن هرکدام از توکن ها در هر یک از این دسته بندی ها، براساس اهداف و مقاصدی است که تیم توسعه دهندگان آن توکن به دنبال آن هستند.

با وجود این ، توکن های مثلی و غیر مثلی، بخش اعظمی از بازار ارزها را به خود اختصاص داده اند؛ از این رو هر فردی که در بازار ارزها مشغول فعالیت است، دست کم یک بار هم که شده، با نام هرکدام از این دو دسته بندی از توکن ها مواجه شده است، ولی دسته دیگری از توکن ها که کمتر کسی نام آن ها را شنیده و با آن ها آشنایی دارد، توکن های نیمه مثلی هستند که ماهیت آن ها ترکیبی از خصوصیات مشترک هر دو توکن مثلی و غیر مثلی است.

علاوه بر این، سال ۲۰۲۱ را قطعاً می توان سال NFT ها دانست؛ چراکه رشد خیره کننده این توکن ها از نظر حجم معاملات، نشان دهنده استقبال گسترده افراد از این بازار چندین میلیارد دلاری است. درواقع NFT ها با تکیه بر خصوصیاتی که دارند، با قدم نهادن در عرصه ارزها، رشد چشم گیری را تجربه کردند. 

با وجود تجربه چنین رشد قابل توجهی، باز هم موضوعی که امروزه به شدت دربارهNFT ها موردتوجه قرار می گیرد، مفهوم تعویض پذیری آن هاست که جزء نیازهای اساسی در حوزه ارزهای دیجیتال است. اینجاست که توکن های نیمه مثلی یا نیمه تعویض پذیر (SFT) پا به عرصه می گذارند. درواقع  SFTها که توکن هایی براساس توسعه توکن های غیرقابل تعویض هستند، از نظر قابلیت تبادل مثل یک توکن قابل تعویض و از نظر معامله، مثل توکن های غیرقابل تعویض هستند.

SFT ها توکن هایی هستند که در مرز باریکی بین FT ها و NFT ها در حرکت اند. ابتدا به عنوان یک FT فعالیت می کنند و سپس فعالیت خود را در قالب یک NFT ادامه می دهند. اگر به نظرتان درک مفهوم SFT ها کمی دشوار است و در این باره دچار ابهام شده اید، با ما همراه باشید تا در این مطلب، ضعیف ترین توکن های عرصه ارزها را بررسی کنیم.

برای درک صحیح و کامل مفهوم SFT ها، باید در ابتدا مفهوم تعویض پذیری را توضیح داده و پس از آن نیز مرور کوتاهی داشته باشیم بر مفهوم توکن های تعویض پذیر و تعویض ناپذیر.

قابلیت تعویض پذیری در ارزهای دیجیتال

اساساً کالای قابل تعویض، کالایی است که می توان آن را با یک کالای مشابه دیگر از همان نوع جایگزین کرد؛ برای نمونه چند اسکناس ۱۰۰ دلاری یا ۳ نسخه از یک فایل کپی شده در رایانه، همگی قابل تعویض هستند. از طرفی، موارد غیرقابل تعویضی مثل وسایل نقلیه یا حیواناتی که افراد در خانه خود از آن ها نگهداری می کنند، وجود دارند. این موارد از شناسه های به خصوصی برخوردار هستند که سبب می شود منحصربه فرد باشند.

اما درباره ارزها، ارز دیجیتالی مانند بیت کوین یا اتریوم، ارزهایی قابل تعویض هستند؛ درحالی که توکن های بازی های بلاک چینی، همگی غیرقابل تعویض هستند.

دوره اختصاصی

دوره نخبگان، استاد تمامی در ترید

دوره آموزشی از صفر تا سطح پیشرفته در ترید که با هدف “استاد تمامی ترید” طراحی شده است

دریافت اطلاعات بیشتر

انواع توکن های ارز دیجیتال

اساساً توکن ها در سه دسته بندی کلی قرار می گیرند. توکن های مثلی نخستین دسته از توکن ها هستند که طیف گسترده ای از توکن های موجود در بازار را تشکیل می دهند. دسته دوم توکن های غیرقابل تعویض (NFT ها) هستند که به واسطه قابلیت هایی که دارند، به تازگی موردتوجه خیل عظیمی از کاربران بازار قرار گرفته اند. دسته سوم نیز توکن های نیمه مثلی هستند که ضعیف ترین توکن های بازار و یک رابط میان توکن های مثلی و غیر مثلی به حساب می آیند. در ادامه هرکدام از این توکن ها را به طور مجزا بررسی کرده ایم.

توکن های قابل تعویض یا مثلی  Fungilble Tokens  یا  FT  

توکن های تعویض پذیر یا مثلی، به توکن هایی گفته می شود که با هم قابل تبادل و معاوضه هستند. اساساً ارزش یک توکن تعویض پذیر، با یک توکن تعویض پذیر دیگر از همان نوع، برابر است؛ برای مثال خرید یک خانه با ارزش 10 هزار دلار، با میزان پولی که در قبال فروش آن به همین مبلغ دریافت می شود، برابر خواهد بود؛ از این رو این دارایی (خانه) تعویض پذیر است. یک مثال دیگر این است که ارزش یک اسکناس ۱۰۰ دلاری با یک اسکناس ۱۰۰ دلاری دیگر برابری می کند.

درباره ارزها نیز چنین موضوعی صادق است؛ مثلاً ارزش ۱ واحد اتریوم با ۱ واحد اتریوم دیگر برابر است. یا اینکه اتریوم را می توان با دیگر ارزهایی مانند بیت کوین (با برآورد میزان ارزش آن به همان مقدار) تبادل کرد. 

درنتیجه اینکه قابلیت یک توکن مثلی برای تبادل و تعویض پذیری با دیگر توکن ها (به همان میزان ارزش یا همان نوع) است که سبب تغییر ارزش نمی شود.

توکن های غیرقابل تعویض یا غیر مثلی Non-fungible Tokens یا  NFT

توکن های غیرقابل تعویض، توکن هایی بر بستر بلاک چین هستند که برای نشان دادن تملک یک دارایی منحصربه فرد و کمیاب مانند آثار هنری دیجیتال، کلکسیون ها و دیگر دارایی های مجازی به خصوص از آن ها استفاده می شود. اساساً برخلاف توکن های مثلی، توکن های غیر مثلی قابل تبادل با هم نیستند و ارزش هرکدام از این توکن ها از لحاظ قابلیت های مخصوصی که دارند، سبب تمایز آن ها از سایر دارایی ها می شود.

برای مثال، نقاشی مونالیزا (اثر لئوناردو داوینچی) ازنظر ارزش هنری ارزنده ای که دارد، به هیچ عنوان با دیگر تابلوهای نقاشی برابر و قابل مقایسه یا معامله نیست. مثال دیگر یک قطعه زمین مجازی به هیچ عنوان با یک تمبر قدیمی کلکسیونی کمیاب برابری ندارد و نمی توان آن را تبادل کرد. 

اساساً از جمله خصوصیات توکن های NFT می توانیم به موارد زیر اشاره داشته باشیم:

اساساً توکن های غیر مثلی بر بستر بلاک چین های عمومی است که ذخیره می شوند؛ از این رو اصالت و مالکیت آن ها در هر زمان به سادگی به وسیله هر شخصی تأیید می شود. به طورکلی امکان خرید کسری از واحد از یک NFT وجود ندارد (نمی توان ۰٫۳ از یک NFT را خریداری کرد). 

اطلاعات NFT ها بر بستر بلاک چین ذخیره شده و به هیچ وجه قابل حذف یا تخریب نیست. اساساً بعد از ذخیره ساختار اطلاعات NFT ها، امکان هیچ گونه تغییری وجود ندارد.

توکن های نیمه مثلی Semi-Fungible Tokens یا SFT   

توکن های نیمه مثلی یا SFT ها، از خصوصیات هر دو مورد از توکن های مثلی و غیر مثلی برخوردار هستند. به بیان دیگر این ارزها، توکن هایی هستند که می توانند هم در قالب توکن های قابل تعویض عمل کنند و هم در شکل توکن های غیرقابل تعویض. اساساً درباره توکن های نیمه مثلی این طور گفته می شود که وقتی ارزش اسمی SFT ها منقضی شود، این توکن ها تمایل دارند قابلیت تعویض پذیری خود را از دست بدهند. 

برای درک بهتر ماهیت این توکن ها، توپ هایی را فرض کنید که برای مسابقات جام جهانی فوتبال طراحی می شوند. درحقیقت تمامی این توپ ها از لحاظ رنگ، طرح، وزن و ابعاد یکسان و برابر هستند؛ از این رو این توپ ها هیچ گونه تفاوتی با هم ندارند و می توانیم هرکدام از آن ها را برای یک مسابقه فوتبال انتخاب کنیم.

حال فرض کنید یکی از این توپ ها در یک مسابقه استفاده شود. در اینجا در انتهای آن مسابقه، آن توپ دیگر یک توپ عادی مثل دیگر توپ های مسابقات جام جهانی نخواهد بود. توپ مذکور در اینجا توپی است که در یکی از مسابقات جام جهانی از آن استفاده شده است. حال اگر یکی از بازیکنان آن مسابقه نیز روی آن توپ امضا کند، ارزش آن توپ چندین برابر خواهد شد.

بدر چند وقت اخیر، حتماً نام متاورس (Metaverse) را شنیده اید؛ یک دنیای مجازی رو به رشد، با تعداد طرفداران بسیار. درواقع در این فضا همه چیز وجود دارد؛ حتی مسابقات ورزشی و کنسرت های مجازی. 

فرض کنید قرار است بلیت های حضور در کنسرت یک خواننده در متاورس به فروش برسد. اگر برای هر جایگاه کنسرت، بلیت هایی در شکل توکن به فروش برسد، تا وقتی که آن کنسرت به پایان نرسیده باشد، توکنی که نماینده بلیت یک جایگاه باشد، با توکن دیگری متعلق به همان جایگاه (از هر نظر) برابر خواهد بود و به محض پایان کنسرت، بلیت استفاده شده، بخشی از یک کلکسیون خواهد بود که بسیار ارزشمند خواهد بود؛ چراکه تنها یک بلیت استفاده شده برای آن جایگاه وجود خواهد داشت.

نحوه ایجاد توکن های نیمه مثلی

اساساً این استانداردها هستند که قابلیت برقراری یک ارتباط مؤثر را فراهم می کنند؛ از این رو در عرصه بلاک چین، هر پلتفرم از مجموعه ای از استانداردها در راستای نحوه رفتار توکن های اکوسیستم خود برخوردار است. به بیان دقیق تر، این مجموعه قوانین اکوسیستم یک بلاک چین است که ماهیت توکن های آن را بیان می کند.

از طرفی، درباره نحوه ایجاد توکن های نیمه مثلی، باید اذعان داشته باشیم که SFT ها را می توان به وسیله استاندارد توکن ERC-1155  توکن بلاک چین اتریوم) ایجاد کرد. درحقیقت ERC-721، محبوب ترین و البته اصلی ترین استاندارد مورداستفاده توسط NFT ها است که از حفره های عملکردی زیادی نیز برخوردار هستند. 

درنتیجه وجود این حفره ها، توسعه دهندگان طراحان قراردادهای هوشمند می توانند این استاندارد توکن را به استاندارد توکن ERC-1155 تغییر دهند و یک توکن نیمه مثلی ایجاد کنند. درواقع، استاندارد ERC-1155یک استاندارد جدید مورداستفاده توسط SFT هاست که این امکان را در اختیار کاربران این توکن ها قرار می دهد تا به قابلیت هایی مانند انتقال سریع تر و کارآمدتر FT ها و NFT ها دسترسی داشته باشند.

به طورکلی، استاندارد ERC-721 در یک زمان ویژه، تنها از انتقال یک توکن به خصوص پشتیبانی می کند که این ضعف سبب می شود فرایند انجام یک تراکنش، زمان بر و پرهزینه تر شود. حال اینکه استاندارد  ERC-1155از این لحاظ برتری داشته و از انتقال گروهی چندین توکن در یک تراکنش (در عرض تنها چند ثانیه) نیز پشتیبانی می کند. این یعنی اینکه  ERC-1155یک استاندارد چند توکنی (multi-token standard) است که سبب توسعه توکن های نیمه مثلی می شود.

چرا توسعه SFT ها مهم است؟

اساساً توکن های غیرقابل تعویض توانسته اند سازوکار مالکیت دارایی ها را در بستر دنیای دیجیتال متحول کنند. درحقیقت به دلیل پدیدآمدن NFTها امروزه قادر خواهیم بود مالکیت یک دارایی را به شکلی غیرقابل تغییر، ایمن و البته شفاف در اختیار داشته باشیم.

با وجود این، روند تغییر تمامی مجموعه های NFT روندی کند و البته بی فایده است؛ از این رو اینجاست که توسعه استاندارد SFT ها از اهمیت بالایی برخوردار می شود؛ چراکه انتقال توکن های دسته ای را با در نظر گرفتن این نکته که از NFTها و FT ها نیز پشتیبانی می کند، بسیار آسان تر می کند. 

گرچه مدتی طول می کشد تا توکن های نیمه مثلی بتوانند حفره های موجود در ساختار NFTها را پر کنند، قطعاً این روند به خصوص در حوزه گیمینگ، به شدت در حال محبوبیت است. درواقع این قابلیت  SFTها که هم از خصوصیات FT ها و هم NFT ها برخوردار هستند، سبب شده تا از تنوع بسیار بالایی برخوردار باشند. 

از طرفیSFT ها کمک می کنند تا حجم نقدینگی موجود در بازار ارزها نیز افزایش پیدا کند. علاوه بر این، این توکن ها از ماهیتی انعطاف پذیر برخوردار هستند که همین موضوع نیز بر اهمیت توسعه آن ها تأکید بیشتری می کند.

ویژگی های توکن های نیمه مثلی

توکن های نیمه مثلی ثابت کرده اند که می توانند به مانعی در مقابل آسیب پذیری توکن های غیرقابل تعویض تبدیل شوند. این موضوع از این جهت است که SFT ها از ویژگی های برجسته ای برخوردار هستند که در ادامه به هرکدام از آن ها به طور کامل خواهیم پرداخت.

• امکان بهره بردن هم زمان از خصوصیات FT ها و NFT ها

از آنجا که توکن های نیمه مثلی، عملکرد توکن های قابل تعویض و غیرقابل تعویض را هم زمان با هم ترکیب می کنند، کاربران می توانند از خصوصیات و عملکرد هردوی این توکن ها در یک تراکنش بهره مند شوند.

• بهره وری بهتر به نسبت NFT ها

توکن های نیمه مثلی این امکان را در اختیار کاربران قرار می دهند تا از پتانسیل بهتری به نسبت NFT ها بهره مند شوند. درحقیقت از آنجا که این توکن ها می توانند بسیاری از چالش های پیش روی NFT ها را از میان بردارند، کاربرانی که تمایل به معامله NFT ها دارند، ولی به علت کاستی های موجود در ماهیت این توکن ها قادر به انجام این کار نیستند، می توانند راهی را برای رفع نیازهای خود به وسیله SFT ها پیدا کنند. درنتیجه اینکه SFT ها می توانند فرایند پردازش تراکنش ها را کارآمدتر و سریع تر کنند.

• ایمنی بالاتر

توکن های نیمه مثلی از کاربران در مقابل ضررهای تصادفی که در زمان انتقال NFT ها متحمل می شوند، محافظت خواهد کرد. درواقع این توکن ها راهی برای انتقال کارآمد هر نوع توکن (در هر میزان) را بدون ترس از قفل شدن توکن ها در قرارداد فراهم می کنند. بد نیست بدانید مشکل ذکرشده در بین توکن های غیرقابل تعویض رایج است که در بیشتر مواقع به از دست دادن تصادفی توکن های کاربران منجر می شود.

• تراکنش هایی سریع تر و آسان تر

توکن های نیمه مثلی، سبب اجرا و پردازش سریع تر و البته کم هزینه تر تراکنش ها می شوند؛ از این رو تریدرها می توانند بیش از یک توکن را در یک دوره زمانی بسیار کوتاه انتقال دهند؛ بنابراین انجام معاملات برای کاربران بسیار سریع تر و آسان تر خواهد بود.

نحوه استفاده از توکن های نیمه مثلی

اساساً بیشترین استفاده از توکن های نیمه مثلی، در حوزه گیمینگ است. درحقیقت در این حوزه، جدا از NFT ها، از توکن های مثلی نیز استفاده می شود؛ برای مثال ارزهای درون برخی بازی ها مانند شمش های طلا، هرکدام یک SFT هستند. از طرفی، در بخش هایی از حوزه گیمینگ مانند آیتم های مربوط به تجهیزات برخی بازی ها (مثل اسلحه و مهمات) نیز از توکن های غیر مثلی استفاده می شود. 

درنتیجه اینکه استفاده از SFT ها به گیمرها کمک می کند تا هر دو نوع توکن های SFT و NFT را به شکل متقابل معامله کنند؛ برای نمونه، استفاده از SFT ها این امکان را در اختیار بازیکنان قرار می دهند تا سلاح های خود را با شمش های طلا تبادل کنند.

علاوه بر این، استفاده از SFT ها در حوزه گیمینگ سبب شد تا از آن ها برای پرداخت های درون برنامه ای نیز استفاده شود. درحقیقت شرکت ها و استودیوهای تولیدکننده بازی ها می توانند هر دو نوع توکن SFT و NFT را ایجاد کنند و اطمینان داشته باشند که هردوی این توکن ها می توانند هم زمان توسط گیمرها استفاده شوند.

SFT ها در مقابل NFT ها

برجسته ترین نکته مثبت توکن های نیمه مثلی این است که این می توانند تعویض پذیری خود را تا زمان انتقال به NFT (و بالعکس) حفظ کنند. درحقیقت یک توکن نیمه مثلی در شکل یک NFT نیز هنوز می تواند از مزایای NFT ها (قابل تأیید، تقسیم ناپذیر و تغییرناپذیر) برخوردار باشد.

اساساً انعطاف پذیری SFT ها در حال حاضر سبب شده است تا فرصت های بسیاری در اختیار توسعه دهندگان، تولیدکنندگان محتوا و حامیان پروژه های فعال در حوزه ارزها قرار بگیرد. با وجود این، کماکان یک دوره انتظار برای کاربران عادی و سرمایه گذاران وجود خواهد داشت؛ چراکه بازارهای در دسترس کاربران، اپلیکیشن های غیرمتمرکز و فضاهای متاورسی، هنوز به طور عمومی راه را برای استفاده از SFT ها باز نکرده اند.

سخن پایانی

اساساً توکن های نیمه مثلی، نسل جدیدی از توکن های ارزها به حساب می آیند که در مسیری باریک میان توکن های مثلی و غیر مثلی حرکت می کنند. از طرفی، هم اکنون بیشترین کاربرد این توکن ها در حوزه بازی های مبتنی بر بلاک چین است و موفقیت آن ها به شکلی بوده که طرفداران بسیاری را در این حوزه به سمت خود جذب کرده است.

از طرفی، این نسل جدید از توکن ها، براساس استاندارد EIP-1155  (استاندارد توکن اتریوم) ضرب می شوند. همچنینSFT ها در قیاس با توکن های مثلی و NFT ها، کمتر در بازار ارزها شناخته شده هستند. با وجود این، امروزه نیاز به توکن های نیمه مثلی در حوزه ارزها، بدیهی به نظر می رسد؛ چراکه این توکن ها آسیب پذیری NFT ها را برطرف می کنند و سبب می شوند تراکنش های NFT ها آسان تر و سریع تر انجام شوند.

پرسش های متداول

1- توکن مثلی یا قابل تعویض (FT) چیست؟

توکن های مثلی یا تعویض پذیر به توکن هایی گفته می شود که با یکدیگر قابل معامله باشند و ارزش آن دارایی های قابل معاوضه با یکدیگر برابر است.

2- توکن های غیر مثلی یا غیرقابل تعویض (NFT) چیست؟

توکن های غیر مثلی توکن هایی بر بستر بلاک چین هستند که برای نشان دادن تملک یک دارایی منحصربه فرد و کمیاب مانند یک اثر هنری دیجیتال، یک کلکسیون منحصربه فرد یا دیگر دارایی های مجازی منحصربه فرد از آن ها استفاده می شود.

3- توکن نیمه مثلی (SFT) چیست؟

به بیان ساده، نیمه مثلی بودن یک توکن، یعنی اینکه آن توکن ویژه در ابتدا یک ارزش مشخص دارد که بسته به ارزشش می توان آن را با توکنی دیگر (و البته مشابه) مبادله کرد، ولی وقتی این توکن کار خود را انجام داد، به یک توکن منحصربه فرد و غیرقابل تقسیم (NFT) تبدیل می شود.

4- برتری اصلی SFT به NFT در چیست؟

اصلی ترین برتری که توکن های نیمه مثلی به توکن های غیر مثلی دارند، این است که SFT ها می توانند خصوصیت تعویض پذیری خود را تا وقتی که به NFT تبدیل می شوند، حفظ کنند.

5- استاندارد ERC-1155 چیست؟

این استاندارد کارایی توکن های غیرقابل تعویض و تعویض پذیر را با یکدیگر ترکیب می کند تا بدین ترتیب از خصوصیات هر دوی آن ها استفاده کرده و مشکلات آن ها را برطرف کند.

6- توکن های نیمه مثلی چه مزایایی دارند؟

• در مدت زمانی مشخص، قابل تعویض هستند.
• از ویژگی های توکن های غیر مثلی برخوردار هستند.
• ترس بلوکه شدن تراکنش در حین فرایند تأیید آن وجود ندارد.
• انجام معاملات بسیار سریع تر و آسان تر است.
• ترکیبی از FT ها و NFT ها هستند.
• از دارایی های کاربران محافظت می کنند.

7- چگونه می توان توکن های نیمه مثلی را ایجاد کرد؟

اساساً SFT ها را می توان به وسیله استاندارد توکن ERC-1155 به وجود آورد.