چنانچه جویای کار و یا در فکر راه اندازی یک کسب و کار هستید، در وهله اول باید با انواع کسب و کار آشنا گردید. امروزه، جهان اقتصاد، افراد را با موقعیت های شغلی متنوعی روبرو ساخته که گاها “انتخاب بهترین و مناسب ترین گزینه برای فعالیت تجاری را قدری دشوار می سازد. به طور مثال لازم است که پیش از هر انتخابی، از خود سوال کنید که چه هدفی از کسب و کار خود دارید؟ آیا مایلید محصول و خدماتی قابل لمس تولید کرده و در اختیار بازار هدف قرار دهید؟ یا شاید از ماجراجویی های عرصه تولید دل خوشی ندارید و دوست دارید در حوزه خرید و فروش فعالیت کنید. همچنین ممکن است صرفا” ارائه خدماتی چون خدمات آموزشی، ورزشی، هنری و … برایتان کافی باشد و نیاز شغلی شما را اغنا نماید. اما چنانچه نمی توانید خود را تنها به یکی از این سه حالت محدود کنید و یا توانایی فعالیت در بیش از یکی از این حوزه ها را دارید، پس از هواداران بیزینس های مختلط می باشید.
علاوه بر موارد فوق، آیتم های دیگری نیز وجود دارند که در انتخاب کسب وکار خود باید در نظر داشته باشید. به طور مثال، تمایل شما به تأسیس یک بیزینس خانوادگی یا تک نفره و یا تشکیل یک تعاونی هرکدام به نوعی شما را با چالش های مخصوص به خود روبرو خواهند ساخت. یا حتی میزان مسئولیتی که فکر می کنید قادر به تحمل آن خواهید بود نیز نقش بسزایی در ماهیت کسب و کارتان خواهد داشت. در هر صورت، می توان به جرأت ادعا کرد که تنها در گرو برخورداری از دانشی نسبی در مورد انواع کسب و کار و ویژگی های منحصربفرد هرکدام است که قادر خواهید بود با چشم باز و رویکردی آگاهانه به حوزه شغلی مورد علاقه خود ورود نمایید. همانطور که واقفید، نهادهای تجاری سازمان هایی هستند که با استفاده از منابع و ورودی های اقتصادی، دست به تولید محصولات و خدماتی می زنند که در ازای پول یا دیگر کالاها و خدمات در اختیار مشتریان قرار می دهند. البته این سازمان ها همگی یک خط مشی را دنبال نکرده و از جهات مختلف، مثلا نوع مالکیت و نوع خروجی با هم اختلاف دارند. به همین دلیل است که از دسته بندی های گوناگونی برای انواع کسب و کارها استفاده می شود. این مقاله قصد دارد که شما را با انواع کسب و کارها آشنا کرده و پس از آن یک دسته بندی جامع از سازمان های تجاری را در اختیار شما قرار دهد. پس اگر هنوز کسب و کارتان را راه اندازی نکرده و یا شغل دلخواه خود را پیدا نکرده اید، تا پایان این مقاله دست از مطالعه نکشید.
انواع کسب و کار
بر اساس یک طبقه بندی جامع و کامل، می توان انواع کسب و کار را به ۶ گروه ذیل دسته بندی نمود:
۱- کسب و کار خدماتی
این نوع کسب و کارها محصولات خود را به صورت خدمات، و نه کالاهای محسوس و قابل لمس ارائه می کنند. این محصولات یا خدمات می توانند شامل انواع مهارت ها، آموزش ها، تبلیغات، استراتژی ها، توصیه ها و غیره باشند. از جمله کسب و کارهای خدماتی رایج در جوامع گوناگون، از جمله جامعه ایرانی می توان به آرایشگاه ها، تعمیرگاه ها، مدارس، بانک ها و موسسات مالی، شرکت های حسابداری، و شرکت های حقوقی اشاره کرد. تصور کنید اتومبیل شما در مسیر منزل به محل کار دچار مشکل شده است. پس از اینکه کاپوت ماشین را بالا زدید و با ناامیدی دستی به چانه تان کشیدید، اولین گزینه ای که به ذهنتان خطور می کند چیست؟ قطعا” تماس با یک تعمیرکار آشنا و یا رساندن اتومبیل به نزدیک ترین تعمیرگاه عاقلانه ترین راه حل ممکن است. تعمیرکار با مشاهده و عیب یابی اتومبیل شما به تعمیر آن می پردازد. در واقع، تعمیر اتومبیل توسط این شخصی نوعی خدمات رسانی محسوب می شود که هرچند کالایی نیست، مشکل شما را مرتفع خواهد ساخت. به عبارتی، این تعمیرکار، در ازای دریافت هزینه تعمیر، خدمات خود را که شامل تعمیر و تحویل اتومبیل به شماست به مشتری –شما- به فروش خواهد رساند.
- سایت آچاره، ایده ای نو در این زمینه است و تمامی خدمات مربوط به خودرو از قبیل تعمیر، تعویض روغن، سوخت رسانی و عیب یابی را در هر جایی که هستید برایتان انجام می دهد.
۲- کسب و کار بازرگانی
در این نوع بیزینس، صاحبین مشاغل محصولات را به قیمت عمده خریداری نموده و به قیمت خرده فروشی به فروش می رسانند. به این نوع بیزینس گاها“بیزینس “خرید و فروش” نیز گفته می شود. مبنای کار این سازمانها و شرکت ها بر پایه سودی است که از هزینه کم و درآمد بالا به دست می آورند. به علاوه، این نوع کسب و کارها محصولات را بدون هیچ کم و کاستی به فروش می رسانند. از جمله این بیزینس ها می توان به سوپرمارکت ها، شرکت های توزیعی، و دیگر خرده فروشی ها اشاره داشت. اگر دقت کرده باشید، در دهه نود، با رشد قارچ گونه انواع هایپرمارکت های زنجیره ای در سراسر ایران روبرو بوده ایم. هایپرمارکت هایی که پیشتر عمدتا” در کلان شهرها قابل دسترسی بودند؛ در سال های اخیر حتی در شهرستان های کوچک و بخش ها نیز به افتتاح شعبه همت گماشته اند و گویی در این زمینه با یکدیگر مسابقه گذاشته اند. مسئله مهم دیگری که در مورد این هایپرمارکت ها قابل تأمل است، تخفیف های دائمی آن هاست. به طوری که حتی یکی از این بیزینس ها، یعنی شرکت افق کوروش از زیر عنوان فروشگاه های همواره تخفیف برای معرفی برند خود استفاده کرده و به حق، با موفقیت روبرو بوده است. این کسب و کارها، همگی در وهله اول، محصولات خود را از تولیدکنندگان عمده و با قیمت پایین (عمده) خریداری کرده و به قیمت خرده فروشی در فروشگاههای خود عرضه می کنند. تصور کنید که قیمت عمده کالاهای موجود در قفسه های هر یک از شعبات کوروش، شهروند، اتکا، جانبو، هفت و … چه مقدار بوده است که صاحبین این شرکت ها، حتی با وجود این میزان تخفیف همچنان سرپا ایستاده و از افتتاح شعبات جدید عقب نشینی نمی کنند.
۳- کسب و کار تولیدی
همانطور که از نام آن پیداست، وجه تمایز این بیزینس با دیگر بیزینس ها در تولیدگری آن می باشد. در کسب و کارهای تولیدی، محصولات اولیه به قصد مصرف در جریان تولید محصولی جدید خریداری خواهند شد. بنابراین، برخلاف بازرگانی ها، بیزینسهای تولیدی محصولات اولیه را دستخوش تغییر و تحول نموده و به محصولی جدید و بازاری تبدیل کرده و به فروش خواهند رساند. آیا لازم است که برای این نوع کسب و کار مثالی موردی ذکر کنیم؟ واضح و مبرهن است که تمامی برندهایی که محصول خاص خود را وارد چرخه تولید کالا می کنند، بیزینس های تولیدی محسوب می شوند. به طور مثال، شرکت خودروسازی سایپا را در نظر بگیرید. این شرکت با تهیه و خریداری محصولات اولیه اعم از فلزات، رنگ ها، پلاستیک ها و قطعات موتور و سرنشین خودرو فرایند تولید خودرو را در کارخانه به انجام می رساند. همچنین، می توانید کارخانجات سنگ و مصالح ساختمانی یزد و میبد را در نظر بگیرید. این کارخانجات، به دلیل دسترسی فراوان به محصولات سنگی در این اقلیم خاص، از فراوانی قابل توجهی در استان یزد برخوردار می باشند. همچون کارخانجات خودروسازی که قطعات را کنار هم مونتاژ کرده و کلیتی قابل فروش و مصرف تولید می کنند، کارخانجات سنگ و مصالح میبد نیز از خاک بی جان و سنگ های بی شکل، زیباترین مصالج درونی و بیرونی ساختمان را تولید کرده و به بازار عرضه می دارند.
۴- کسب و کار مختلط
چگونه مانند نخبگان به سود مستمر در ترید برسیم؟ جمعه ساعت 18
این کسب و کارها را می توان در دو یا چند گروه از سه مورد فوق دسته بندی نمود. رستوران ها از جمله معروفترین بیزینس های مختلط هستند. به طور مثال، شعبات مختلف اکبرجوجه را در سراسر ایران در نظر بگیرید. این رستورانها به طرق مختلف، به مشتریان خود خدمات رسانی می کنند. هر اکبرجوجه ای که سر میز مشتریان سرو می شود در واقع یک محصول تولیدی این برند محسوب می شود (تولیدی). همچنین، شما به عنوان یک مشتری این رستوران، در کنار غذا، آب، دستمال کاغذی، و … را نیز مورد مصرف قرار می دهید. بنابراین، این رستوران به طور مثال آب معدنی را که با قیمت عمده ۵۰۰ تومان تهیه کرده است، به قیمت ۱۰۰۰ تومان به شما خواهد فروخت (بازرگانی). به علاوه، دریافت و ثبت سفارش شما توسط گارسون ها نیز نوعی خدمات غیرملموس محسوب می شوند (خدماتی). اگر به اطراف خود نگاه کنید، با کسب و کارهای مختلط بسیار زیادی روبرو می شوید که به خوبی انواع شیوه های بیزینسی را در ارائه خدمات به مشتریان و نتیجتا سوددهی خود به کار بسته اند.
۵- کسب و کار اینترنتی
یکی دیگر از گونه های کسب درآمد، فعالیت در بستر اینترنت است که با توجه به رشد صعودی تکنولوژی و وابستگی و تمایل افراد به استفاده از اینترنت، پای خود را به دنیای تجارت باز کرده است. فعالیت در فضای اینترنت به دلایل مختلفی برای بیشتر افراد وسوسه انگیز است. در این مدل کسب و کار، شما نیاز به یک سیستم کامپیوتری، اینترنت با سرعت مناسب و یک میز کار دارید. ضمن اینکه برای راه اندازی یک کسب و کار اینترنتی نیاز به مکان و زمان مشخصی نیست و در هر ساعت شبانه روز و هر جایی که هستید به راحتی می توانید تجارت خود را کنترل کنید. علاوه بر آن، نگرانی هم از بابت پرداخت هزینه های جاری مانند اجاره و قبض آب و برق ندارید. اما سوال اینجاست که چه نوع کسب و کارهایی را می توان در اینترنت انجام داد؟ تقریبا هر کاری که فکرش را بکنید می توانید در این فضا انجام دهید. فقط باید دانش خود را در زمینه ی اینترنت، بهینه سازی سایت و سئو کمی بالا ببرید. به طور کلی، تولید محتوا، فروشگاه آنلاین محصولات متنوع و ارائه خدمات مختلف، سه گونه مهم فعالیت هایی هستند که در فضای تجاری اینترنت شکل گرفته اند. کار کردن اینترنتی هم معمولا به دو صورت است. یا شما برای خود کسب و کار مستقلی راه می اندازید یا برای شرکتی به صورت دورکاری، کار می کنید. سود حاصل هر کدام از این فعالیت ها با یکدگیر متفاوت است و البته سقف درآمد مشخصی هم برای تجارت اینترنتی وجود ندارد. مثلا درآمد کسی که با سرمایه زیاد وارد بورس می شود و با علم و آگاهی به خرید و فروش سهام می پردازد، با کسی که به صورت دورکاری برای سایت های مختلف تولید محتوا می کند قابل مقایسه نیست. نکته دیگر در مورد کسب و کارهای اینترنتی این است که فقط منحصر به فضای وب نیست و اگر با شبکه های مجازی و دانش استفاده از آنها در رابطه با فروش محصولات آشنا باشید نیز می توانید حتی بدون پرداخت هزینه های رایج سایت، از طریق صفحه های اینستاگرام یا کانال ها ی تلگرامی اقدام به خرید و فروش کالا یا ارائه ی خدمات کنید. از شرکت های بزرگی که در ایران فعالیت های تجاری اینترنتی موفقی دارند می توان به دیجی کالا، اسنپ، علی بابا و دیوار اشاره کرد.
۶- کسب و کار خانگی
این نوع کسب و کار، در واقع زیر مجموعه کسب و کار اینترنتی است و بسیاری از افراد که فرصت بیشتری در منزل دارند، می توانند از طریق اینترنت به فروش محصولات خود یا ارائه ی خدماتی که در توانشان است به صورت اینترنتی اقدام کنند. کسب و کار خانگی به صورت سنتی هم وجود داشته است که می توانیم به تولید و فروش مربا و ترشی توسط زنان خانه دار اشاره کنیم. اما با ورود اینترنت، شکل سنتی این مشاغل در مورد روش عرضه ی محصولات تغییر کرد و فروش ها به صورت آنلاین شد. کارهای بیشماری را می توان جزو فهرست مشاغل خانگی آورد. از ساخت و فروش انواع صنایع دستی و تولید محتوا و ترجمه متون گرفته تا فروش پوشاک و کیف و کفش و حتی غذای خانگی. از مزیت های کسب و کار خانگی هم لازم نبودن سرمایه زیاد و امکان کنترل زمان و مکان است. بسیاری از صفحه های فروش محصولات اینستاگرامی و کانال های تلگرامی توسط افرادی اداره می شود که از خانه مبادرت به فروش محصولاتشان می کنند. حال که با انواع کسب و کار آشنا شدید، بهتر است انواع سازمانهای تجاری را نیز بشناسید. لازم به ذکر است که این دسته بندی عمدتا بر مبنای نوع مالکیت کسب و کارهای مختلف انجام شده است.
بر اساس این دسته بندی، ۵ نوع کسب و کار وجود دارد:
۱- کسب و کار تک مالکیتی
از این نامگذاری می توان فورا به این نتیجه رسید که مالکیت این نوع بیزینس ها تنها بر عهده یک نفر می باشد. در مقایسه با دیگر انواع مالکیت، پایه گزاری این نوع کسب و کارها آسانتر و ارزانتر خواهد بود. صاحبین این مشاغل، با معضل مسئولیت نامحدود روبرو هستند؛ این بدین معناست که اعتباربخشان این بیزینس ها درصورت عدم موفقیت مالک در بازپرداخت، این اختیار را دارند که او را مورد پیگرد قانونی قرار داده و طلب خود را وصول نمایند. اگر به مشاغل کوچک علاقمند هستید، این نوع کسب و کارهای تک مالکیتی برای شما مناسب هستند. بر اساس ماده ۴۱۸ قانون تجارت، در صورتی که فردی شخصا تجارتی را آغاز نماید و پس از مدتی ورشکسته شود و از پرداخت بدهی های خود عاجز باشد، با دریافت حکم ورشکستگی، از ادامه معاملات تجاری منع خواهد شد. همچنین او دیگر حق دخل و تصرف در اموال و حقوق مالی خود را نیز نخواهد داشت. اما در صورتی که فرد در قالب شرکت مشغول به فعالیت تجاری بوده و پس از مدتی ورشکسته شود؛ هرچند برای وی حکم ورشکستگی صادر خواهد شد، اما وی که تنها موسس و تنها شریک این شرکت بوده هیچ ممنوعیتی در خصوص دخل و تصرف در اموال خود نخواهد داشت. در واقع او میتواند با باقی اموال خود به تجارت دیگری ورود کرده و طلبکاران شرکت مزبور نیز حق ندارند ضرر خود را از وی مطالبه نمایند.
۲- شراکت
زمانی که دو یا چند نفر با همکاری با یکدیگر یک کسب و کار را راه اندازی می کنند، در واقع بیزینسی شراکتی را افتتاح کرده اند. این مالکین که در وهله اول، منابع و سرمایه های لازم را به بیزینس خود تزریق کرده اند، سود نهایی را بین خود تقسیم خواهند نمود. اگر به تنهایی از پس افتتاح و توسعه بیزینس خود برنمی آیید، خوب است به یکی از دو طریق ذیل یک کسب و کار شراکتی را راه اندازی نمایید:
- اشراکت کلی: در این نوع شراکت همه شرکا به طور مساوی، از مسئولیت نامحدود برخوردار می باشند.
- شراکت محدود: در شراکت محدود اعتباربخشان نمی توانند شرکای کم سهم را در خصوص عودت سرمایه خود مورد پیگرد قرار دهند.
بنابراین، شراکت نه تنها با مسئولیت ها، بلکه میزان سود نهایی و همچنین ریسک های احتمالی نیز در ارتباط می باشد.
۳- شرکت سهامی
شرکت های سهامی، سازمان هایی هستند که هویت قانونی مستقلی از مالکین خود دارند. مالکین شرکت های سهامی بورس، می توانند مالکیت خود را با میزان سهام بورسی که دارند نشان دهند. مالکین این شرکت ها (سهامداران) از مسئولیت محدودی برخوردار بوده و بالطبع، نقش محدودی در فرایند عملیاتی شرکت خواهند داشت. وظیفه کنترل فعالیت های شرکت سهامی بر عهده هیئت مدیره ای است که از میان سهامداران برگزیده می شوند. شرکت های سهامی به دو دسته سهامی عام و خاص قابل تقسیم می باشند. شرکت های سهامی عام بودجه اولیه خود را از طریق فروش سهام خود به مردم تأمین می نمایند. به طور کلی به شرکت هایی که سهام آن ها عمدتا در دست عموم مردم باشند شرکت های سهامی عام می گویند. چند نمونه از شرکت های سهامی عام ایران عبارتند از: شرکت پارس الکتریک، موسسه کشت و صنعت چین چین، صنایع لاستیکی سهند، شرکت کیمیدارو، بانک انصار، بیمه پارسیان، و بانک حکمت ایرانیان. در مقابل شرکت های سهامی خاص، شرکت هایی هستند که بودجه تأسیس خود را تنها توسط موسسین تأمین می کنند. سهام این شرکت ها در دست عموم مردم نبوده و متعلق به موسسین و سهامداران خاص آن می باشد.
۴- شرکت با مسئولیت های محدود (LLC)
این شرکت ها رایج ترین شرکت های بازرگانی در ایران بوده و مالکیت آن معمولا بین اعضای خانواده، دوستان و آشنایان تقسیم می گردد. بر اساس ماده ۹۴ قانون تجارت کشور، این شرکت ها با مالکیت چند نفر و به هدفی تجاری تشکیل شده اند و هر یک از مالکیت، تنها به اندازه سرمایه اولیه خود وظیفه دارند تعهدات و قروض را پیگیری و پرداخت نمایند. همچنین، این مشاغل از ترکیبی از مشخصه های اصلی شرکت های سهامی و بیزینس های شراکتی برخوردار هستند. با این حال، از آنجا که LLC از سیستم مالکین سهامدار برخوردار نیستند، نمی توان آن ها را در گروه شرکت های سهامی دسته بندی نمود. با این حال، مالکین این شرکت ها، درست مانند مالکین شرکت های سهامی، از مسئولیت محدودی برخوردار هستند. لازم به ذکر است که در خصوص امور مالیاتی، این نوع مشاغل در یکی از سه گروه تک مالکیتی، شراکت و سهامی دسته بندی می شوند.
۵- شرکت تعاونی
سود نهایی این نوع مشاغل در گروه تعاون و همکاری گروهی از مالکین است که در صدد دستیابی به سودی مشترک می باشند. افراد تشکیل دهنده این گروه از مالکین را اعضا می خوانند. در سال ۹۶ اسامی تعاونیهای برتر ملی اعلام شد. برخی از این تعاونی ها عبارت هستند از: شرکت داروسازی زنجان، مس سرچشمه، تعاونی خدماتی زیربنای رفسنجان، تعاونی دندانپزشکان ایران، و اتاق تعاون آذربایجان غربی.