از زمان تأسیس بازار بورس در ایران حدود ۵۰ سال زمان گذشته و در این برهه زمانی ماجراهای زیادی رخ داده است. اما از سال ۱۳۸۴ با تصویب قانون «بازار اوراق بهادار» در مجلس، توجه ویژه ای به بازار بورس شد. روند این تغییرهای گسترده تاکنون ادامه داشته است. تعداد سهام حاضر در بازار، روز به روز افزایش پیدا می کند و علت آن عرضه های اولیه در بورس است که باعث عمیق تر شدن بازار سرمایه می شود. این روند، زمینه معامله ابزارهای مختلفی را در بازار بورس ایجاد می کند. ابزارهایی همچون اوراق اختیار فروش تبعی، اوراق تسهیلات مسکن و انواع اوراق اجاره (صکوک) نمونه هایی از ابزارهای در حال معامله به شمار می روند. یکی دیگر از ابزارهایی که در بازار سرمایه وجود دارد، «سهام یک روزه» است. در این مقاله از خانه سرمایه به بررسی سهام یک روزه می پردازیم و در مورد این ابزار مالی مفصل صحبت می کنیم.
منظور از سهام یک روزه چیست؟
منظور از این مفهوم، معاملات سکه طلا در قالب گواهی سپرده کالایی در بازار بورس اوراق بهادار تهران است. یکی از موضوع های رایج در مورد خرید و فروش دارایی های مالی، خرید و فروش سکه از طریق صرافی های موجود در کشور است. در این حالت، افراد باید بر اساس نرخ مظنه ای که از سوی صرافی اعلام می شود در مورد خرید یا فروش خود تصمیم گیری کنند. اما با راه اندازی این مدل از معاملات در بازار بورس امکان قیمت گذاری در بازار آزاد – بر اساس عرضه و تقاضای جامعه بزرگ تری از سرمایه گذاران – امکان پذیر شده است. در نتیجه، نرخ های اعلامی نیز واقعی تر شده اند. در واقع، گواهی سپرده، ورقه بهاداری است که نشان می دهد صاحب آن مالکیت مقدار مشخصی از یک کالا را بر عهده دارد؛ کالایی که این اوراق بابت آن منتشر شده اند. مثلا اگر ۱۰ سکه را به انبار تحویل دهید، گواهی سپرده بابت فروش ۱۰ سکه به شما داده می شود. حالا که با مفهوم کلی سهام یک روزه آشنا شدید به سراغ نکته های ریز پنهان شده در آن می گردیم تا در صورت تمایل از ابزار سهام یک روزه برای خرید و فروش سکه استفاده کنید.
سکه قابل معامله چه مشخصات عمومی دارد؟
همان طور که گفتیم معامله روی گواهی سپرده ای انجام می پذیرد که بابت خرید یا فروش سکه منتشر شده است. استاندارد قابل قبول جهت صدور گواهی سپرده عبارت است از:
نوع: سکه تمام بهار آزادی
سال ضرب: ۱۳۸۶
عیار : ۹۰۰ در ۱۰۰۰
وزن: ۸٫۱۳۳ گرم
فرایند عمومی انجام معاملات، تسویه و تحویل فیزیکی کالا چگونه انجام می شوند؟
برای انجام معاملات سهام یک روزه باید با در دست داشتن سکه ای که شرایط بالا را دارد به انبار بورس کالای ایران که در بخش «خزانه داری پردیس بانک رفاه» معرفی شده مراجعه کنید. بعد از احراز شرایط سکه از سوی انبار، پس از یک روز به شما گواهی سپرده سکه طلا داده خواهد شد. پس از دریافت گواهی باید به یکی از کارگزاری های مورد تائید سازمان بورس مراجعه کرده و در آن کارگزاری ثبت نام نمایید. در ضمن، باید در سامانه سجام هم ثبت نام کنید. بعد از این که کد معاملاتی شما صادر شد، باید گواهی سپرده فروش سکه را به کارگزاری خود تحویل دهید. تنها پس از آن می توانید موقعیت فروش را بگیرید و سکه یا سکه های خود را – که بابت آن ها گواهی دریافت کرده اید – به فروش برسانید. پس از انجام معامله، شخص خریدار به کارگزار خود مراجعه کرده و آن گواهی سپرده را از کارگزارش دریافت می کند. آنگاه با ارائه این رسید به انبار بورس کالا می تواند سکه خود را بگیرد.
اوراق گواهی سپرده در چه ساعت هایی معامله می شوند؟
چیزی شبیه به اوراق سهام، این اوراق نیز در ساعت ۸:۳۰ الی ۹ در مرحله پیش گشایش قرار می گیرند و معاملات از ساعت ۹ آغاز می شوند. تنها تفاوت معاملات این اوراق با سهام در نقطه پایان آن یعنی ساعت ۱۵:۳۰ است.
نکته های معاملاتی مهم پیرامون اوراق گواهی سپرده سکه طلا
شرط لازم جهت خرید اوراق گواهی سپرده طلا، داشتن موجودی کافی در حساب است. از طرفی، شرط لازم برای فروش سکه در بورس، دریافت اوراق گواهی سپرده سکه طلا از انبار بورس کالا و تحویل آن به کارگزار دارای مجوز خرید و فروش این دسته از اوراق است.
سکه هایی که پس از ساعت ۱۲ روز جاری به انبار بورس کالا تحویل داده شوند، گواهی سپرده شان پس از دو روز کاری منتشر خواهد شد.
سکه های اصلی در انبار کالای بورس قرار می گیرند و این یعنی هزینه هایی برای فروشنده اوراق گواهی سپرده ایجاد می شود که به شرح زیر هستند:
هزینه ارزیابی و کارشناسی هر سکه : ۵۰۰ ریال که به هنگام دریافت سکه در انبار دریافت می شود.
هزینه انبارداری هر سکه به ازای هر روز ۵۰ ریال است.
هزینه معاملات خرید و فروش اوراق سهام یک روزه ۰٫۱۲۵ درصد معادل ۰٫۰۰۱۲۵ ارزش معامله است.
بابت فروش سهام در بازار بورس و فرابورس، معادل ۰٫۵ درصد ارزش فروش، مالیات کسر می شود. در حالی که بابت فروش اوراق گواهی سپرده، مالیاتی از سوی دولت گرفته نمی شود و تنها هزینه هایی که اعلام کردیم از ارزش ریالی محاسبه ها کسر می گردد.
وقتی شما سهام خود را می فروشید طی دو روز کاری بعد می توانید پول به دست آمده از فروشتان را به حساب بانکی خود منتقل کنید. در حالی که پول به دست آمده از فروش گواهی سپرده سکه طلا طی روز کاری بعد، آن هم در صورت تمایل شما در حساب بانکی تان خواهد بود.
حالا با توجه به نکته هایی که برایتان گفتیم، یک مثال می زنیم تا موضوع روشن تر شود:
تصور کنید ۳۰ سکه طلا دارید که شامل شرایط سازمان بورس است و می خواهید به جای فروش سکه ها در صرافی ، آن را از طریق معاملات بورس به فروش برسانید. بنابراین شما در ساعت ۱۳ روز یکشنبه کل ۳۰ عدد سکه خود را به انبار بورس کالا می برید و کارشناسان، سکه شما را تائید می کنند. برای تحویل کالا به انبار، مبلغ ۱۵۰۰۰ ریال را بابت هزینه کارشناسی پرداخت می کنید. از آنجایی که ساعت ۱۳ روز یکشنبه سکه را تحویل انبار داده اید، در نتیجه، دو روز کاری بعد یعنی روز سه شنبه گواهی سپرده سکه طلا آماده شده و به شما تحویل داده می شود. در روز سه شنبه پس از تحویل گواهی سپرده سکه طلا که نمایانگر مالکیت ۳۰ سکه طلا برای شما است به کارگزاری خود مراجعه کرده و گواهی را تحویل کارگزاری می دهید. از روز چهارشنبه، گواهی سپرده شما در بازار عرضه خواهد شد. حال فرض کنیم که کل سکه های شما سه شنبه هفته بعد به قیمت ۵ میلیون تومان به فروش برسد. بنابراین بدون توجه به هزینه هایی که کردید، مبلغ ۱،۵۰۰،۰۰۰،۰۰۰ ریال در حساب شما قرار می گیرد. اما با این وجود، هزینه های زیر به شما وارد شده است:
۹ روز سکه های شما در انبار بوده است و بابت این ۹ روز باید هزینه انبارداری را پرداخت کنید. در نتیجه:
۴۵۰ = ۹ * ۵۰
بنابراین ۴۵۰ ریال بابت هزینه انبارداری می پردازید. هم چنین ۰٫۰۰۱۲۵ درصد ارزش معامله نیز به عنوان کارمزد از حساب شما به صورت آنی کسر می گردد و در نتیجه کارمزد پرداختی به این صورت محاسبه می شود:
ارزش معامله انجام شده (ریال):
۳۰ * ۵۰۰۰۰۰۰۰ = ۱۵۰۰۰۰۰۰۰۰
کارمزد پرداخت شده (ریال):
۱۵۰۰۰۰۰۰۰۰ * ۰٫۰۰۱۲۵ = ۱۸۷۵۰۰۰
بنابراین کل هزینه پرداخت شده توسط شما عبارت است:
۱۸۷۵۰۰۰ + ۴۵۰ + ۱۵۰۰۰ = ۱۸۹۰۴۵۰
خالص دریافتی شما عبارت است از (توجه فرمایید که هزینه کارشناسی در ابتدای کار پرداخت شده است و درنتیجه در خالص دریافتی محاسبه نمی شود):
۱۵۰۰۰۰۰۰۰۰ – ۱۸۷۵۰۰۰ – ۴۵۰ = ۱۴۹۸۱۲۴۵۵۰
در تاریخ تهیه این مقاله، سکه تحویل یک روزه برای چهار بانک ملت، صادرات، سامان و رفاه در بازار بورس مورد معامله قرار می گیرد که نماد هر کدام به شرح ذیل است:
سکه۰۰۱۲پ۰۱ = سکه تمام بهار تحویل ۱روزه رفاه
سکه۹۸۱۲-۰۲ – سکه تمام بهار تحویل ۱روزه ملت
سکه۹۸۱۲-۰۳ – سکه تمام بهار تحویل ۱روزه سامان
سکه۹۹۱۲پ۰۴ – سکه تمام بهار تحویل ۱روزه صادرات
لازم به ذکر است که شما به عنوان خریدار گواهی سپرده می توانید طی روز معاملاتی بعد پس از مراجعه به کارگزاری و دریافت گواهی سپرده از ساعت ۸ صبح تا ساعت ۴ بعدازظهر (ساعت ۱۶) به انبار هر کدام از بانک های فوق مراجعه فرمایید و با تحویل گواهی های سپرده سکه های خود را دریافت نمایید.
دامنه نوسان قیمت برای این اوراق، ده درصدی است. در حالی که برای سهام بازار بورس و فرابورس عادی، پنج درصد است.
برای ارسال سفارش خود پس از انتخاب نماد مربوط به بانک، باید از مضارب ده جهت ارسال سفارش استفاده کنید.
به این ترتیب اگر قصد ثبت سفارش یک سکه را دارید باید از حجم ده استفاده کنید. از طرفی باید قیمت ارسالی را یک دهم کنید. هم چنین اگر می خواهید درخواست را برای ده سکه ثبت نمایید باید حجم ارسالی را ۱۰۰ قرار دهید و قیمت مدنظر خود را به صورت یک دهم قیمت یک سکه وارد کنید. مثلا فرض کنیم که شما خواهان خرید ۱۰ سکه به قیمت ۵۰ میلیون ریال هستید. درنتیجه باید در پنجره ارسال سفارش، اطلاعات زیر را وارد کنید:
حجم ارسالی: ۱۰۰ عدد
قیمت ارسالی: ۵ میلیون ریال
سایر موارد حاکم بر معاملات مشابه معاملات بازار بورس سهام است.
خرید و فروش سکه با این روش، طرفداران زیادی دارد. چون در این صورت برای خرید و فروش سکه نیازی به حمل مداوم آن نیست، نسبت به صرافی ها هزینه پایین تر است، تعیین قیمت در بازار آزاد و بر اساس عرضه و تقاضای واقعی و نه صرفاً قیمت گذاری صرافی یا دلال ها انجام می شود و مالیات در فروش سهام حذف می شود.
