با بالارفتن هزینه‌ها و تورم در دنیای رقابتی امروز، تلاش افراد نیز برای به‌دست‌آوردن پول بیشتر، افزایش یافته است. شاید این هدف بین بسیاری افراد مشترک باشد، اما آیا صِرف اینکه بگوییم می‌خواهم پولدار شوم کافی است؟ شاید عده‌ای تصمیم بگیرند کمتر هزینه کنند یا پول‌هایشان را در بانک نگه دارند. آیا این روش برای رسیدن به دارایی بیشتر مؤثر است؟ البته که نه! شما برای اینکه ثروتمند شوید، باید دانش مالی‌تان را افزایش دهید. در این مقاله، ۱۰ جنبه هوش مالی را از زاویه دید سرمایه دار مشهور امریکایی، رابرت کیوساکی بررسی میکنیم.
هوش مالی چیست؟
در تعریفی ساده، هوش مالی معیاری برای سنجش این موضوع است که شما تا چه اندازه از پول‌تان درست استفاده می‌کنید؟ داشتن هوش مالی بالا بدین معنا نیست که فردی لزوماً سرمایه‌گذاری زیادی انجام خواهد داد یا احتمالاً یک میلیونر بازنشسته خواهد شد. هوش مالی یعنی اینکه پول‌تان را مسئولانه مدیریت کنید. ممکن است تصمیم اقتصادی هوشمندانه‌ای بگیرید، پول‌تان را خرج کرده یا بر اساس برنامه، پس انداز کنید. افرادی که تنها روی هزینه‌کردن تمرکز می‌کنند، هوش مالی پایین‌تر و افرادی که بخشی از پول خود را پس‌انداز کرده و به آن اولویت می‌بخشند، هوش مالی بالاتری دارند.
کیوساکی کیست؟
رابرت تورو کیوساکی (Rabert Toru Kiyosaki) متولد ۸ آوریل ۱۹۴۸، سرمایه‌دار امریکایی و نویسنده است. او بنیان‌گذار Rich Global LLC و The Rich Dad شرکت آموزش مالی خصوصی است و از طریق کتاب و ویدئو، افزایش هوش مالی را آموزش می‌دهد. کیوساکی نویسندۀ بیش از ۲۶ عنوان کتاب است که از میان آن‌ها می‌توان به مجموعه کتاب‌هایی که با هزینۀ شخصی‌اش منتشر کرده است همچون سری کتاب‌های «پدر ثروتمند، پدر فقیر» اشاره کرد. این مجموعه کتاب، به ۵۱ زبان دنیا ترجمه شده و بیش از ۴۱ میلیون نسخه از آن در سراسر جهان به فروش رفته است. این کتاب برای تمامی کسانی که می‌خواهند کنترل اوضاع مالی خود را به دست گرفته و هوش اقتصادی‌شان را افزایش دهند، کاربردی است. کیوساکی در این کتاب به بیان دو تفکر می‌پردازد:
«کارکردن برای پول» و «کارکردن پول برای شما». کیوساکی معتقد است ثروتمندشدن بیش از اینکه به سخت کارکردن ارتباط داشته باشد، به درست فکرکردن، تحلیل عقلانی و افزایش هوش مالی مرتبط است و برای رسیدن به این مهارت باید آموزش دید. به همین دلیل در کتاب «پدر ثروتمند، پدر فقیر» روی آموزش این نکات به کودکان از همان ابتدای کودکی تأکید دارد. از دیگر آثار رابرت کیوساکی می‌توان به کتاب‌های «چرا ثروتمندان، ثروتمندتر می‌شوند؟»، «هوش مالی یک میلیاردر را داشته باشید» و «کودکان هوشمند و ثروتمند» اشاره کرد. وی همچنین مقاله‌های زیادی با موضوع کارآفرینی و راه‌های رسیدن به ثروت منتشر کرده است.
هوش مالی از نگاه رابرت کیوساکی
رابرت کیوساکی هوش مالی را در ۵ جنبه بیان می‌کند:
۱- کسب پول بیشتر
درست است که شاید بیشترِ افراد درآمد داشته باشند، اما آنکه درآمد بیشتری به دست آورد، هوش مالی بالاتری نیز دارد. اگر سالی ۵۰۰ میلیون تومان به دست می‌آورید، نسبت به کسی که سالی ۲۰۰ میلیون تومان به دست می‌آورد، از هوش مالی بالاتری برخوردارید. کیوساکی می‌گوید بسیاری از مردم در کسب درآمد ناموفق‌اند، زیرا می‌خواهند بدون کارکردن، پول به دست آورند. او می‌نویسد بسیاری از مردم نمی‌دانند آنچه آن‌ها را ثروتمند می‌سازد، کسب درآمد است نه خود پول. در واقع یادگیری کسب درآمد شما را به پول می‌رساند. برای پول‌درآوردن باید بتوانید احساسات‌تان را کنترل کنید؛ زیرا هوش مالی نوعی از هوش هیجانی (EQ) است. همچنین باید یاد بگیرید لذت و خوشی را به تعویق بیاندازید و آیندۀ مالی‌تان را برای مبلغ اندکی پول قربانی نکنید. هرگز مسیرتان را رها نکنید؛ هرچند ادامه‌دادن مسیر دشوار باشد. بر اساس گفته‌های کیوساکی، مهم‌ترین عامل برای درآمدزایی این است که مشکلات را حل کنید.
وی می‌نویسد:
«برای افزایش ثروت، باید با این حقیقت کنار بیایید که مشکلات هرگز از بین نخواهند رفت».
موانع به‌دست‌آوردن ثروت را شناسایی کنید و با مشکلات بجنگید تا به ثروت برسید. افراد موفق از مشکلات برای خود پله ترقی می‌سازند. آن‌ها ابتدا مشکل را پیدا کرده و مقاومت می‌کنند تا آن را از بین ببرند؛ سپس با تجربه‌ای که کسب کرده‌اند ـ و این ابزاری برای تقویت هوش مالی است ـ سرعت رسیدن به موفقیت را افزایش می‌دهند. از نقطه امن‌تان خارج شده و آگاهانه با چالش‌ها مواجه شوید. در مسیر افزایش هوش مالی، به انجام کارهای خطرناک توصیه نمی‌شود، بلکه باید یاد بگیرید کارها را متفاوت از آنچه تا پیش از این می‌دانستید و با شیوۀ متفاوتی انجام دهید. صِرف داشتن یک شغل، به منزلۀ داشتن دارایی نیست. آنچه برای شما ثروت تولید کند، دارایی به شمار می‌آید. اینجاست که تفاوت مشاغل کارمندی را که تنها تا زمان فعالیت‌داشتن برایتان پول به همراه می‌آورد، با سرمایه‌گذاری و افزایش گردش مالی خواهید فهمید.
۲- حفاظت از پول
زمانی که پول به دست می‌آورید، باید از آن محافظت کنید نه اینکه کمتر خرج کنید. برای مثال، مواظب پول‌هایتان باشید تا غارت نشوند. روش‌های کاهش مالیات را بیاموزید و یا اینکه با هزینه کمتری، کسب‌و‌کارتان را هدایت کنید. کسی که ۲۰ میلیون در سال درآمد دارد اما با استفاده از دانش مالی، مالیات اندکی پرداخت می‌کند، هوش مالی‌اش در حفاظت از پول، نسبت به کسی که مالیات بیشتری پرداخت می‌کند، بالاتر است. بانک‌ها و سایر سازمان‌ها با استفاده از هوش مالی‌شان سودی چند برابر آنچه به شما می‌دهند، دریافت می‌کنند. برخی دلال‌ها که واسطی بین خریدار و فروشنده هستند، درصدی از سود دو طرف را دریافت کرده و روی موارد پیشنهادی به شما سرمایه‌گذاری می‌کنند. همۀ این‌ها را گفتیم تا تأکید کنیم برای حفظ پول و کسب دارایی بیشتر، دانش‌تان را افزایش دهید.
۳- بودجه‌بندی و برنامه‌ریزی برای پول
شما باید بتوانید خوب زندگی کنید. به این توصیه اشتباه که پایین‌تر از سطح مالی‌تان زندگی کنید، بی‌توجه باشید! دو راه برای حل بحران بودجه وجود دارد: هزینه‌هایتان را کاهش یا درآمدتان را افزایش دهید. هرکدام از این روش‌ها، کسری بودجه را جبران می‌کند؛ اما کیوساکی باور دارد که در بلندمدت، افزایش درآمد راه‌حل بهتری است. از نظر وی، مهم است که به مازاد بودجه از هزینه‌های ثابت فکر کنید. اگر تصمیم دارید ۱۰ درصد از درآمدتان را پس‌انداز کنید، این ۱۰ درصد را جزء هزینه‌های ثابت‌تان قرار دهید. با این ۱۰ درصد پس‌انداز، مانند صورت‌حساب یا قبض، رفتار نکنید. آن را زودتر از سایر صورت‌حساب‌ها پرداخت کنید. اگر کسی فارغ از میزان درآمد، بتواند بخشی از آن را سرمایه‌گذاری کند، هوش مالی بالاتری دارد.
کیوساکی در کتاب «پدر پولدار پدر بی پول» می‌نویسد: «با نگاه‌کردن به اینکه چگونه کسی زمان و پول خود را صرف می‌کند، می‌توان آینده‌اش را پیش‌بینی کرد. پول و زمان دارایی‌های بسیار مهمی هستند. هوشمندانه آن‌ها را خرج کنید». کیوساکی یادآور می‌شود زمانی که همه‌چیز، سخت و دشوار پیش می‌رود، مردم تمایل دارند کمتر خرج کنند. اگر هزینه‌های خود را اولویت‌بندی کنید، می‌توانید وضعیت مالی‌تان را بهبود ببخشید. کمتر برای خورد و خوراک هزینه کنید و بیشتر زمان‌تان را صرف آموزش و ارتقای خود کنید. کیوساکی می‌نویسد از زندگی در زیر خط متوسط خودداری کنید و در عوض آن را به بالاتر از متوسط ارتقا دهید. موضوع مهمی که وجود دارد این است که گاهی مخارج و هزینه‌های زندگی افراد از میزان درآمدشان بیشتر است و آن‌ها را درگیر انواع قسط و قرض می‌کند. اگر بتوانید به گونه‌ای برای زندگی و درآمدتان برنامه‌ریزی کنید که مخارج‌تان از درآمدتان کمتر باشد، یعنی هوش مالی خوبی دارید.
بودجه‌بندی نوعی برنامه‌ریزی برای درآمدها و هزینه‌هاست. متأسفانه اغلب افراد اگر هم از بودجه‌بندی استفاده می‌کنند، تنها برای این است که با کسری بودجه مواجه نشوند. آن‌ها از این شیوۀ برنامه‌ریزی برای افزایش پول استفاده نمی‌کنند. کسری بودجه زمانی رخ می‌دهد که میزان هزینه از درآمد بیشتر باشد. شاید عدۀ زیادی از افراد در مواجهه با کسری بودجه تلاش کنند هزینه‌هایشان را کاهش دهند، اما همان‌طور که گفتیم کیوساکی توصیه می‌کند بهتر است درآمدتان را افزایش دهید، چراکه روش هوشمندانه‌تری است. زمانی که یک کسب‌وکار هزینه‌هایش از درآمدش بیشتر می‌شود، سعی می‌کند هزینه‌ها را کاهش داده و برای مثال هزینۀ تبلیغات را کاهش دهد. این امر در نهایت به کاهش فروش و شاید هم ورشکستگی منجر شود. کیوساکی مدت‌ها در یک شرکت زیراکس مشغول فروشندگی بود تا مهارت فروش را آموزش ببیند؛ پس یادگیری مهارت منجر به افزایش درآمد خواهد شد. مازاد بودجه تعریف دیگری است که به افزایش درآمد نسبت به مخارج اشاره دارد.
بیشترِ افراد روی کسری بودجه تمرکز می‌کنند، اما ثروتمندان روی مازاد بودجه. برای افزایش دارایی‌تان باید اولویت نخست را روی پس‌انداز و سرمایه‌گذاری بخشی از درآمد بگذارید و در مراحل بعد، به پرداخت بدهی‌ها بپردازید، چراکه با سرمایه‌گذاری بخشی از درآمد می‌توان درآمد تازه‌ای ایجاد کرده و بدهی‌های پیشین را نیز پرداخت کرد. رابرت کیوساکی می‌گوید اگر می‌خواهید آیندۀ کسی را ببینید، نگاهی به هزینه‌های ماهیانۀ او بیاندازید. اگر بیشتر هزینه‌ها صرف خورد و خوراک شد، این فرد هیچ‌وقت به مازاد بودجه نخواهد رسید، اما اگر بخشی از درآمدش را سرمایه‌گذاری می‌کند، قابلیت ثروتمندشدن دارد. اگر بتوانید همچون ثروتمندان پول‌تان را بودجه‌بندی کنید و همچنین بدانید چه زمانی باید خرج کنید و چه زمانی هزینه‌ها را کاهش دهید، از هوش مالی بالایی برخوردارید.
۴- اهرم‌کردن یا هوش تقویت پول
اهرم‌کردن یعنی اینکه بتوانید با سرمایه کمتر، سرمایه‌گذاری‌های بزرگ‌تر انجام دهید؛ برای مثال بتوانید با یک میلیارد تومان در یک پروژه چند‌میلیاردی سرمایه‌گذاری کنید. اهرم یعنی قرض‌گرفتن پول برای افزایش قدرت پول نقد. برای مثال، اگر برای سرمایه‌گذاری روی پروژه‌ای به هفت میلیون پول نیاز دارید، سه میلیون را خودتان تأمین کنید و چهار میلیون را از بانک وام گرفته یا از منابع دیگری به دست آورید تا ارزش افزودۀ خوبی از سرمایه‌گذاری‌تان دریافت کنید. کیوساکی می‌گوید اگر هوش مالی کافی برای کنترل سرمایه‌گذاری داشته باشید، اهرم خوب است. چنانچه نتوانید سرمایه‌گذاری را کنترل کنید، خطرناک است. هرچه سود بیشتری از پول به دست آورید، هوش مالی بالاتری دارید. فردی را در نظر بگیرید که پول خود را تنها در بانک می‌گذارد تا از سود اندک آن استفاده کند. وقتی سود بانک‌ها از نرخ رشد تورم پایین‌تر است، ارزش پول‌تان از بین می‌رود و این نشان می‌دهد شما باید روی هوش مالی‌تان کار کنید تا بتوانید سودی بیشتر از نرخ رشد تورم به دست آورید و پول‌تان را اهرم کنید.
۵- ارتقای آگاهی مالی
در دنیای امروز، با پیشرفت فناوری و وجود ابزارهای اطلاعاتی مختلف، منابع گوناگونی برای افزایش دانش مالی وجود دارد، اما اینکه هر فرد چگونه با این منابع برخورد کند و چه تحلیلی از آن‌ها داشته باشد، مشخص‌کنندۀ موقعیت مالی اوست. شاید فرصت‌هایی ایجاد شود که نیازمند تصمیم‌گیری سریع باشد. فرد برای گرفتن تصمیم درست باید اطلاعات کافی داشته باشد. هرچه میزان اطلاعات بیشتر باشد، نتایج حاصل از تصمیم‌گیری بهتر خواهد بود. از سویی برای ثروتمندتر‌شدن باید نیازهای جامعه و ویژگی‌های هر دورۀ اقتصادی را بدانید و آن‌ها را ارزیابی کنید. کیوساکی معتقد است این دارایی شما نیست که ثروتمندتان می‌کند بلکه اطلاعات شما نسبت به آن دارایی و دارایی‌های دیگر است که شما را به ثروت می‌رساند.
او می‌نویسد:
«املاک و مستغلات، سهام، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و مواردی از این دست نیستند که شما را ثروتمند می‌کنند، بلکه اطلاعات، دانش، خرد، فوت‌و‌فن و هوش مالی است که فرد را ثروتمند می‌سازد.»
۶- کارنامه مالی
بدون کارنامه مالی و پنج مورد تأثیرگذار بر هوش اقتصادی که پیش از این گفته شد، مشخص‌کردن اینکه آیا اشتباهی در مسیر رخ داده و نیاز به تصحیح دارد، دشوار است و یکپارچگی مالی را از بین می‌برد. در همین راستا کیوساکی می‌گوید: «فقدان آموزش مالی در مدارس، یکپارچگی مالی در کل دنیا را تحت تأثیر قرار داده است». وقتی کسی یکپارچگی مالی ندارد دخل و خرجش با هم نمی‌خواند، با بدهی زیادی مواجه است و بودجه‌بندی درستی ندارد؛ درنتیجه نمی‌تواند تصمیم درستی در لحظه بگیرد و از فرصت‌هایش استفاده کند و حتی ممکن است ورشکست شود؛ پس اگر بتوانید برای فعالیت‌های اقتصادی‌تان گزارش مالی تهیه و آن را تحلیل کنید، توان بررسی علت مشکلات را نیز خواهید داشت.
۷- افزایش ارزش ذاتی
در مواجهه با طوفان‌های احتمالی آینده، رابرت کیوساکی سه پیشنهاد برای افزایش ارزش ذاتی دارد:
- پیش از وقوع طوفان، به پنج مورد اثرگذار بر هوش مالی که در ابتدا اشاره شد، توجه کرده و هرکدام را که در آن ضعیف‌تر بودید، تقویت کنید. با افزایش هر پنج هوش می‌توانید یکپارچگی مالی و ارزش ذاتی‌تان را افزایش دهید.
- در دارایی‌هایی با ارزش ذاتی سرمایه‌گذاری کنید. برای اینکه بدانید کجا برای سرمایه‌گذاری مناسب است، باید خلاقیت داشته باشید. این خلاقیت چه برای کاهش هزینه مالی باشد و چه برای شیوۀ پرداخت و دریافت و زمان‌بندی بهینۀ آن یا ایجاد ارزش افزوده، بسیار مهم است و علاوه بر نجات شما از بحران، سود سرشاری را نیز به همراه خواهد داشت.
- پیش از اینکه با بحران مواجه شوید، نقطه ضعف خود را که همان نداشتن اطلاعات است، برطرف کرده و یکپارچگی مالی ایجاد کنید.
۸- افزایش هوش هیجانی
افزایش هوش هیجانی در موفقیت مالی مؤثر است. هوش هیجانی به توان کنترل عواطف و احساسات گفته می‌شود. باید بتوانید این کنترل را به دست آورید تا با دیدن مشکلات فرار نکنید، با آن‌ها مواجه شوید و با کیفیت، به مسیرتان ادامه دهید. ثروتمندان با هوش هیجانی بالا، توان همراه‌کردن دیگران را با خود دارند.
۹- خلاقیت و نوآوری
به جای تقلید از دیگران، خلاقیت‌تان را افزایش دهید. کیوساکی دربارۀ آموزش می‌گوید: «وقتی به دانش‌آموزان باهوش و تحصیل‌کرده، شیوۀ تفکر خارج از ساختارهای رایج و خلق‌کردن به جای تقلید را می‌آموختم، روند آموزشی آنان را می‌ترساند و همین موجب هیجان من می‌شد»، چراکه آنان به امنیت شغلی‌شان وابسته بودند و ترس از اشتباه و مواجهه با چالش را داشتند؛ به همین خاطر براساس الگوی مشخص و یکنواختی پیش می‌رفتند.
۱۰- تعیین اولویت ها
هرچه زودتر اولویت‌ها و اهداف‌تان را مشخص کنید، زمان، هزینه و انرژی کمتری هدر می‌دهید.
کیوساکی می‌گوید:
«با آموزش‌های «پدر ثروتمند» فهمیدم که باید هرچه سریع‌تر انتخاب کنم می‌خواهم زندگی‌ام را بر مبنای مقیاس موفقیت چه کسی بنا کنم؟ آیا می‌خواهم مسیر کارمندی را دنبال کنم و موجب ثروتمندتر‌شدنِ شخص یا اشخاص دیگری شوم یا مسیر «پدر ثروتمند» را در پیش بگیرم؟ من مسیر دوم را انتخاب کردم».
در انتها باید تأکید کرد برای ثروتمند شدن، خودتان را به دل چالش‌ها بیاندازید. آگاهانه با مشکلات روبه‌رو شوید، حل‌شان کنید و از آن‌ها درس بگیرید. اگر پیش از ورود به مسیر ثروتمندشدن، دانش مالی‌تان را افزایش دهید، احتمال اشتباه را پایین می‌آورید و با هزینه، انرژی و صرف زمان کمتری به موفقیت می‌رسید؛ زیرا ثروت حقیقی شما، آگاهی شماست.
