در عصری که هر روزه پروژه های ارز جدیدی روی کار می آیند، باید روش های گوناگونی نیز برای جذب سرمایه برای این پروژه ها در نظر گرفته شود. از سوء شهرت عرضه اولیه سکه (ICO) در سال ۲۰۱۷ گرفته تا جریان سرمایه داری خطرپذیر (VC) در سال ۲۰۲۱ تا روی کار آمدن روش های گوناگون جذب سرمایه مانند عرضه اولیه استخر استیک (ISPO)، پروژه های کریپتوکارنسی نوظهور و امیدبخش همواره مسیر خود را در جاده جذب سرمایه برای ساخت محصولات ارز گشوده اند.
با این حال به منظور جذب سرمایه راهی جز مشارکت در الگوریتم های اجماع شبکه وجود نخواهد داشت. اگر بتوانید به طریقی از ارزهای دیجیتال بلااستفاده خود استفاده کرده و از طریق آن ها اطمینان حاصل کنید بلاک چینی که در آن سهام دارید، مرتباً بلوک های جدید تولید کرده و در ازای آن پاداش دریافت می کند، آیا چنین کاری نمی کنید؟ این دقیقاً همان کاری است که عرضه اولیه استخر استیک انجام می دهد. ISPO را می توان محصول فکری کاردانو دانست که یک بلاک چین با الگوریتم اثبات سهام (Proof of Stake) یا PoS است.
حال باید دانست این عرضه اولیه دقیقاً چیست و چطور کار می کند و مهم تر از همه اینکه چه تفاوتی با دیگر روش های سنتی جذب سرمایه در حوزه کریپتو دارد. برای پاسخ به این پرسش ها و بسیاری پرسش های دیگر، نخست به سراغ درک اصلی ترین روش های جذب سرمایه در حوزه ارزها می رویم.
انواع روش های تأمین بودجه کریپتو
چندین روش مختلف به منظور جذب سرمایه برای پروژه های ارز وجود دارد. اکنون دیگر دورانی که کارآفرینان بالقوه باید در صف به انتظار سرمایه گذاران می نشستند تا زندگی شان را تغییر دهند، گذشته است. اگرچه صنعت سرمایه داری خطرپذیر شاهد تغییرات عظیمی است و همچنان یکی از مطمئن ترین روش های جذب سرمایه برای پروژه های تکنولوژیک به شمار می رود، اکنون به لطف فناوری بلاک چین راه های جدیدتری پیش روی پروژه های کریپتو قرار گرفته است.
از همین رو، پروژه های فعال در این فضا متدهای مختلفی را برای جذب سرمایه به کار گرفته اند که در ادامه برخی از مشهورترین آن ها را بررسی می کنیم.
عرضه اولیه سکه (ICO)
شاید بتوان عرضه اولیه سکه را یکی از اصلی ترین راه های جذب سرمایه در بازار کریپتو دانست. به عنوان بخشی از یک ICO، با صدور توکن های یک پروژه و افتادن این توکن ها به دست سرمایه گذاران علاقه مند، پروسه جذب سرمایه کلید می خورد؛ برای مثال هنگامی که پروژه اتریوم به عرضه اولیه سکه خود اشتغال داشت، هدف آن جذب سرمایه گذاران برای مشارکت در این پروژه بود.
این هدف گذاری بر مبنای تحقیقات فنی تیم اتریوم و برگه زرد نوشته شده برای آن صورت گرفته و به این معنا بود که سرمایه گذاران بالقوه با مطالعه ساز و کارهای اتریوم می توانستند به نحوه کارکرد پروتکل و بلاک چین آن پی ببرند. این امر به سرمایه گذاران فرصت مناسبی می داد تا زوایای مختلف پروژه را درک کنند و با شرکت در فرایند ICO به دریافت توکن های اولیه آن نائل شوند.
اگرچه برخی سرمایه های تولیدشده از محل ICO از دست رفت، شکی وجود نداشت که ICO روشی نوآورانه برای جذب سرمایه در کریپتو به ویژه در ابتدای شکل گیری این فضا بود. ICO اتریوم در ماه آگوست ۲۰۱۴ با قیمت ۳۱/۰ دلار به ازای هر توکن عرضه شد و با افزایش قیمتی بالغ بر ۱۶ میلیون دلار مواجه شد.
عرضه اولیه صرافی غیرمتمرکز (IDO)
IDO پروسه مشابهی را در جذب سرمایه در پیش گرفت و تفاوت آن با ICO در این است که در IDO سرمایه گذاران تنها زمانی اقدام به خرید سکه های یک پروژه می کنند که این توکن ها در فهرست صرافی های غیرمتمرکز (DEX ها) آورده شده باشند.
دوره آموزشی از صفر تا سطح پیشرفته در ترید که با هدف “استاد تمامی ترید” طراحی شده است
سرمایه گذاران درباره بازارسازهای خودکاری (AMM) مانند یونی سواپ (Uniswap)، سوشی سواپ (Sushiswap) و پنکیک سواپ (PancakeSwap) می توانند به آسانی توکن های در اختیار خود (از قبیل USDT) را با توکن اصلی پروژه معاوضه یا سواپ کنند.
عرضه توکن اوراق بهادار (STO)
STO یک روش کمتر شناخته شده برای جذب سرمایه کریپتوست. در این روش، عرضه عمومی اوراق بهادار دیجیتال و توکنیزه شده صورت گرفته و سپس این اوراق بهادار با عنوان دارایی هایی مانند اکوئیتی (Equity) یا اوراق بهادار با درآمد ثابت (Fixed income) استفاده می شوند.
با این حال به عنوان بخشی از فرایند STO، پروژه توکن های خود را در صرافی هایی که توکن های اوراق بهادار را در لیست خود دارند، وارد کرده است و کاربران می توانند این توکن ها را به کمک این صرافی ها خریداری کنند.
عرضه اولیه صرافی (IEO)
IEO کم وبیش مشابه IDO است؛ با این تفاوت جزئی که واسطه بین پروژه و سرمایه گذاران بالقوه آن مهره ای متمرکز (مانند یک صرافی یا لانچ پد) است. فرایند جذب سرمایه از طریق پلتفرم صرافی (مانند صرافی بایننس) صورت می گیرد و کاربران می توانند سرمایه در اختیار خود در صرافی را برای خرید این توکن ها به کار ببرند. بیشتر صرافی های متمرکز (CEX ها) مانند بایننس و FTX این قبیل رویدادهای جذب سرمایه را برای پروژه های نوظهور تسهیل می کنند.
عرضه اولیه استخر استیک (ISPO) چیست؟
MELD یکی از نخستین پروژه هایی بود که مدل ISPO را برای جذب سرمایه به کار بست. این پروژه ISPO را این گونه تعریف می کند: عرضه اولیه استخر استیک یا ISPO روشی با آزادی عمل بالا به منظور جذب سرمایه برای پروژه های ارز است.
در بلاگ MELD به تفصیل روش کار ISPO توضیح داده و اشاره شده است که کاربران چگونه می توانند توکن های ADA خود را به استخرهای استیک MELD واگذار (delegate) کرده و در ازای آن پاداش دریافت کنند. این پاداش دو قسم است: یکی ۱۰۰ درصد پاداش در قالب توکن های ADA و دیگری ۵۰ درصد پاداش ADA و ۵۰ درصد MELD.
این پروژه تاکنون مقدار بسیاری توکن MELD به ارزش ۸۰۰ میلیون را به عنوان پاداش به نمایندگان یا دلیگیتورها تخصیص داده است.
MELD چیست؟
MELD یک بانک غیرامانی ارز دیجیتال است که به شما امکان دریافت و اعطای وام از دارایی های ارز و ارزهای فیات را هم زمان می دهد. کاربران MELD همچنین این فرصت را خواهند داشت که با استیک کردن توکن های MELD خود از بازده سرمایه گذاری (yield) برخوردار شوند.
پروسه وام دهی در این پروژه مشابه دیگر استخرهای وام/ قرض در حوزه کریپتوست و کاربران به سادگی می توانند با ارائه وثیقه از این پلتفرم وام کریپتو دریافت کنند. به وام دهنده در این معامله به ازای قفل کردن سرمایه خود یک نرخ بهره تعلق می گیرد. MELD خدمات وام فیات را نیز در پلتفرم خود ارائه می دهد.
عرضه اولیه استخر استیک چگونه کار می کند؟
برای اینکه ISPO را درک کنیم، ابتدا لازم است با سازوکار عملکرد استخرهای استیک آشنا شویم. استخرهای استیک ساده ترین راه برای دستیابی به بازده در بازار ارزها هستند. پروتکل های ارزی که از مدل اجماع اثبات سهام تبعیت می کنند، برای پیشبرد بلاک چین خود بر استخرهای استیک اتکا دارند. در اینجا استخرها جایگزین ماینرها در بلاک چین های مبتنی بر الگوریتم اثبات کار (Proof of Work) شده اند.
در این فرایند، به جای اینکه ماینرها برای اعتبارسنجی تراکنش های شبکه ناگزیر از به کارگیری منابع محاسباتی باشند، کاربران در الگوریتم اثبات سهام، سرمایه (در فرم توکن بومی زنجیره) را به جای آن به کار می برند. سپس اعتبارسنجان یا ولیدیتورها (Validators) از این سهم (استیک) برای تأیید تراکنش ها و ایجاد بلوک های جدید در بلاک چین بهره می جویند.
اما از آنجا که سرمایه استیک شده اغلب قفل می شود و نمی توان از آن در جایی غیر از سیستم دیفای استفاده کرد، کاربران پاداش های استیکینگ را دریافت می کنند؛ یعنی عملاً همان بهره ای که از محل سرمایه استیک شده خود به دست می آورند.
درباره MELD، استخرهای استیک و پاداش هایی که به کاربران (نمایندگانی که سرمایه خود را در این استخرها استیک نموده اند) اختصاص یافته، استفاده می شود. در اصل تفاوت به کارگیری مدل ISPO با دیگر روش های معمول جذب سرمایه کریپتو در این است که تولید سرمایه در ISPO به نحوی صورت می گیرد که سرمایه های واگذارشده توسط آن ضبط و جمع آوری نمی شود.
درحقیقت MELD به عنوان یک رابط بین پاداش های استیکینگ به دست آمده از استخرهای استیک و پاداش های تعلق گرفته به نمایندگان یا دلگیتورها عمل می کرد. به این ترتیب نمایندگان پاداش های ADA ای را که طی فرایند استیکینگ به وجود آمده اند، ا برای خود نگه داشته و درعوض مقدار متناسبی از توکن های MELD را به کاربرانی که در ISPO مشارکت داشته اند، اعطا می کردند.
معنای این حرف آن بود که سرمایه گذاران بالقوه ای که قصد سرمایه گذاری روی پروژه را داشتند، نیازی نداشتند همه سرمایه خود را وقف پروژه کنند و به این ترتیب آن را در معرض خطر بی ارزش شدن قرار دهند. خطر قفل کردن سرمایه در بطن پروژه توسط خود پروژه رفع و رجوع شد. از آنجا که کاربران کنترل تام روی دارایی های خود داشتند، می توانستند هر زمان که خواستند سرمایه خود را برداشت کنند.
آیا ISPO با ICO متفاوت است؟
بله. ISPO با ICO فرق دارد؛ زیرا در عرضه اولیه استخر استیک نیازی نیست سرمایه گذاران بالقوه دارایی خود را در پروژه سپرده گذاری کنند و به این ترتیب با خطر راگ پول (rugpulled) شدن مواجه شوند. درعوض این کاربران سرمایه خود را وارد یک استخر استیک می کنند و پروژه تنها پاداش های استیکینگ را از استخر برداشت کرده و درمقابل به مقدار متناسب از طریق توکن های خود به کاربران پاداش می دهد.
این امر موجب می گردد شرایط برای سرمایه گذاران بسیار آسان تر شود. سرمایه گذارانس می توانند هر زمان که خواستند سرمایه خود را برداشت کنند و از این آزادی عمل نیز برخوردار خواهند بود که در هر تعداد رویداد جذب سرمایه که امکان دارد، مشارکت کنند.
همچنین اگر پروژه با شکست مواجه شود، سرمایه گذاران می توانند به راحتی دارایی های خود را از استخر استیک خارج کنند و تمامی اموال خود را باز پس بگیرند. به یاد داشته باشید در یک ICO، شما همه سرمایه ای را که می خواهید روی یک پروژه صرف کنید، وارد کار کرده و دیگر قادر به استفاده از آن در جای دیگر نخواهید بود.
درحالی که درباره ISPO مانند این است که سرمایه خود را در یک استخر استیک وارد کرده و از آن کسب درآمد دلاری (پاداش) کنید. اگر پروژه با بن بست مواجه شد، شما تنها پاداش های استیکینگ خود را از دست خواهید داد، اما سرمایه اصلی تان سر جای خود است و می توانید هر زمان خواستید آن را برداشت کنید. از سوی دیگر، درصورت موفقیت پروژه شما علاوه بر تمام سرمایه اولیه خود پاداش های به دست آمده در قالب توکن را نیز دریافت خواهید کرد.
استخر استیک MELD چیست؟
این استخر در یکم جولای سال ۲۰۲۱ راه اندازی شد و شش ماه بعد در ۸ دسامبر به کار خود خاتمه داد. همه علاقه مندان به مشارکت در این پروژه این شانس را داشتند که به دلخواه خود هر میزان ADA را در مدت مورد نظر خود به استخر واگذار کنند.
از آنجا که این توکن ها به یک استخر استیک واگذار می شدند، دارندگان آن ها می توانستند هر زمان خواستند این توکن ها را برداشت کنند. به طور دقیق ارزش توکن های MELD ای که به عنوان پاداش برای مشترکان کنار گذاشته شد، معادل ۸۰۰ میلیون دلار بود. عرضه اولیه استخر استیک MELD دو جزء (استخر) را در خود جای داده است:
- MELD1: این استخر تنها از توکن های MELD تشکیل شده است. به طور خلاصه اگر کاربران توکن های ADA خود را به این استخر واگذار می کردند، پاداش آن ها تنها در قالب توکن های MELD و توکن های ADA پرداخت می شد.
- MELD2: این استخر به طور مساوی بین توکن های MELD و ADA تقسیم شده بود (۵۰ درصد هرکدام)؛ یعنی کاربران درصورت واگذاری سرمایه خود در این استخر می توانستند هم از پاداش توکن های MELD و هم ADA بهره مند شوند.
پاداش ها در روز آخر یعنی در ۸ دسامبر ۲۰۲۱ به کاربران ایردراپ شدند. هدف این شیوه جذب سرمایه به کارگیری سرمایه برای طیفی از مصارف مختلف عنوان شد. ISPO توکن MELD درمجموع ۳۲ دوره یا Epoch به طول انجامید و سرمایه با الگوی زیر برای مصارف مختلف صرف شد:
این پروژه موفق شد طی ISPO خود بالغ بر 1 بیلیون ارزش معادل کاردانو را در استخرهای استیک جمع آوری کند که در نوع خود بی سابقه بود؛ چراکه از تمایل کاربران به کنترل بیشتر روی سرمایه خود حکایت می کرد.
هدف اولیه ای که MELD از ISPO خود داشت، این بود تا شیوه ای متفاوت از جذب سرمایه کریپتو را امتحان کند که پیش تر امتحان نشده بود. این امر به طور ویژه برای سرمایه دارانی که سرمایه خود را در ICO قفل کرده بودند، سودمند بود. درحقیقت ISPO راهی جایگزین برای سرمایه گذاری روی یک پروژه ارز را فارغ از دغدغه مخاطرات آن در اختیار این سرمایه گذاران قرار داد.
مثال هایی از ISPO
از زمان موفقیت عرضه اولیه استخر استیک MELD، این ISPO به شهرتی روزافزون دست یافت و اکنون هم پروژه ها و هم سرمایه گذاران از آن به ترتیب به عنوان متد اصلی خود در جذب سرمایه و سرمایه گذاری استفاده می کنند. یکی از شگرف ترین مزایای ISPO ها آن است که تنها توسط پروژه های جدی و ثابت قدم اخذ می شود و درنتیجه احتمال اینکه یک پروژه اقدام به کلاه برداری یا به اصطلاح راگ پول کردن سرمایه گذاران خود کند، بسیار کمتر خواهد بود.
MinSwap پروژه دیگری در بلاک چین کاردانوست که از متد مشابه برای جذب سرمایه استفاده می کند. ISPO مین سواپ متشکل از ۱۰ استخر استیک است. دیگر بلاک چین های مبتنی بر الگوریتم اثبات سهام نیز می توانند از این مدل برای جذب سرمایه استفاده کرده و آن را به سازندگان پروتکل و سرمایه گذاران پروژه های مختلف در حوزه کریپتو عرضه کنند. اینکه تا چه اندازه ISPO ها در آینده به موفقیت دست خواهند یافت، تنها زمان مشخص خواهد کرد.
چگونه در عرضه اولیه استخر استیک مشارکت کنیم؟
توسعه دهندگان و سرمایه گذارانی که قصد دارند از ISPO به عنوان متدی برای جذب سرمایه برای پروژه خود استفاده کرده و یا در سرمایه گذاری مشارکت کنند، می توانند به ساخت یک استخر استیک همت اقدام کنند؛ در این صورت، سرمایه گذاران توکن های ADA خود را در استخر استیک می کنند و می توانند درصد پاداش های استیکنیگی را که می خواهند در قالب توکن های ADA دریافت کنند و همچنین درصد پاداش هایی را که برای پروژه خود در نظر گرفته اند، تعیین کنند.
همان طور که ملاحظه می کنید، هم توسعه دهندگان پروژه و هم سرمایه گذارانی که دستی در پروژه دارند، می توانند این درصد را تعریف کنند و از این نظر شفافیت کامل برقرار خواهد بود. درعوض، توسعه دهندگان نیز وعده درصد متناسبی از پاداش های استیکینگ را در قالب توکن های خود به افراد می دهند.
این توکن ها معمولاً در انتهای هر دوره یا Epoch به کیف پول سرمایه گذاران ایردراپ می شود. این امر متضمن آن است که پروژه مورد نظر بودجه مورد نیاز خود را دریافت کند و سرمایه گذاران بتوانند وجوه خود را روی این پروژه سرمایه گذاری کنند.
شما می توانید پروژه های در دست اجرای ISPO را روی زنجیره های مختلف دنبال کنند. از آنجا که کاردانو نخستین بلاک چینی به شمار می آید که این متد را به کار گرفته، ممکن است با پروژه هایی رو به رو شود که کاردانو را مدل پایه خود به کار می برند.
برای آگاهی از پروژه های نوظهور کاردانو توصیه می شود حتماً سری به وب سایت رسمی این بلاک چین بزنید. اکنون که با نحوه کارکرد ISPO آشنا شدیم، بد نیست به سراغ درک نحوه تولید پاداش با استفاده از استیک کردن ADA برویم. آشنایی با این فرایند درک شما از سازوکار این بلاک چین را تقویت می کند و به شما دید روشن تری درباره منبع بازگشت سرمایه می دهد.
استخرهای استیک ADA چگونه کار می کنند؟
در یک بلاک چین مبتنی بر الگوریتم اثبات سهام (PoS) استخرهای استیک یک جزء سازنده حیاتی قلمداد می شوند. اگرچه در این مورد کاربران نیز می توانند به طور مستقل عمل استیکینگ را انجام دهند، به طورکلی استخرهای استیک به مجموعه سرمایه های کاربران که بعدها در شبکه استفاده می شود (به اصطلاح دیپلوی می شود) اطلاق می گردد.
پس پاداش های به دست آمده از به کارگیری تمامیت استخر استیک در شبکه در میان تمام افرادی که در دیپلوی کردن نقش داشته اند توزیع خواهد شد، ما باید دانست استیک چیست و بازگشت سرمایه دقیقاً از کجا حاصل می شود؟ در یک بلاک چین مبتنی بر PoS، نیازی نیست کاربران از منابع محاسباتی برای تأیید بلوک های زنجیره استفاده کنند.
درعوض باید سرمایه خود را به شبکه بسپارند. سپس این سرمایه در شبکه به منظور گزینش اعتبارسنجان (ولیدیتورها) به کار می رود و به این ترتیب اعتبارسنجی بلوک بعدی کلید می خورد. طبیعتاً هرچه مبلغ سپرده فرد در شبکه بیشتر باشد، شانس بیشتری به منظور انتخاب آن فرد برای اعتبارسنجی وجود خواهد داشت و متعاقباً هرچه شانس برگزیده شدن بیشتر باشد، سود به دست آمده از استیکینگ برای فرد بالاتر خواهد بود.
از همین رو بسیاری از سرمایه گذاران تمامی سرمایه خود را از طریق یک استخر استیک وارد شبکه کرده و آن را استیک می کنند. با این کار شانس این افراد برای اینکه به عنوان اعتبارسنج تراکنش ها در شبکه انتخاب شوند، بسیار بالاتر از حالت عادی خواهد بود.
اکنون که سرمایه گذاران به سپرده گذاری سرمایه خود در شبکه اقدام کرده اند، می توان گفت این سرمایه «قفل شده» است؛ یعنی ارزش نقدینگی ندارد و نمی توان از آن در جای دیگری استفاده کرد. بلاک چین های PoS با این چالش بنیادی روبه رو بوده و با معرفی پروتکل های لیکوئید استیکینگ (Liquid Staking) درصدد رفع آن برآمده اند. با این حال همچنان چالش به قوت خود باقی است. به علاوه در پروسه طراحی مکانیک این زنجیره ها، درصد معینی از کریپتوکارنسی بومی شبکه به عنوان پاداش شبکه تعیین و کنار گذاشته می شود.
بنابراین می توان گفت پاداش های استیکینگ به عملکرد صحیح بلاک چین های PoS وابسته است و امنیت هریک از این شبکه ها مستقیم در گرو میزان سرمایه استیک شده خواهد بود. اگر سرمایه بیشتری وارد شبکه شده و استیک شود، انعطاف پذیری شبکه در برابر حملات کلاه برداران ارتقا خواهد یافت.
این انعطاف پذیری بیشتر موجب می شود پاداش های استیکینگ نیز از ثبات بیشتری برخوردار شوند و این راز موفقیت ISPO هاست. در یک ISPO تیپیک، تنها سرمایه ای که شما به پروژه اعطا می کنید، بازده سرمایه خودتان است؛ به عبارت دیگر در یک شبکه سالم، سهم (استیک) اولیه شما کاملاً دست نخورده باقی خواهد ماند.
سخن پایانی
بی شک ISPO ها یک متد امیدبخش برای جذب سرمایه کریپتو به شمار می آیند. به نظر می رسد ISPO در مقایسه با دیگر روش های سنتی قابلیت اتکای بیشتری دارد و این امر را می توان نتیجه مستقیم سهولت در استفاده و اعتمادپذیری این روش دانست.
ISPO به شما این آزادی عمل را می دهد تا هر زمان خواستید سرمایه خود را آن استیک (Unstake) کنید. این نه تنها به معنای محفوظ بودن سرمایه شماست، بلکه این سیگنال را نیز متبادر می کند که پروژه در غیاب سرمایه گذاران خود و استیک شدن سرمایه ها، بودجه ای نخواهد داشت.
اگرچه ISPO روشی امیدبخش در زمینه جذب سرمایه است، نباید فراموش کرد که این متد تازه در ابتدای راه خود قرار دارد و درست همان طور که ICO در آغاز بسیار آینده دار به نظر می رسید، ممکن است ISPO نیز به سرنوشت مشابه دچار شود. به علاوه، این آزمون و خطاها در پروتکل کاردانو انجام شده است که بخش قابل توجهی از توکن های آن (توکن های ADA) در شبکه استیک شده اند.
این امر دیپلوی کردن استخرهای استیک شبکه را آسان تر می کند و درنتیجه بر اثربخشی ISPO ها می افزاید. اگرچه ایده آل ما این است که پروسه مشابه را در بلاک چین های دیگر نیز شاهد باشیم، نباید فراموش کنیم که کاردانو اکوسیستم پرجنب و جوش زنجیره هایی مانند اتریوم و سولانا را ندارد؛ بنابراین نمی توان گفت صد درصد این متد روی دیگر زنجیره ها نیز موفق عمل خواهد کرد.
سوالات متداول
- روش های تأمین بودجه پروژه های ارز دیجیتال چیست؟
عرضه اولیه سکه، عرضه اولیه صرافی غیرمتمرکز، عرضه اولیه توکن اوراق بهادار و عرضه اولیه صرافی.
- عرضه اولیه استخر استیک چیست؟
این عرضه اولیه روشی با آزادی عمل بالا به منظور جذب سرمایه برای پروژه های ارز است؛ یعنی اینکه کاربران چگونه می توانند توکن های ADA خود را به استخرهای استیک MELD واگذار (delegate) کرده و در ازای آن پاداش دریافت کنند.