CFD چیست؟قرارداد مابه التفاوت به زبان ساده + حکم شرعی و مثال عملی

قرارداد مابه التفاوت یا CFD (مخفف Contract for Difference) یک ابزار مالی است که به شما اجازه می‌دهد روی تغییرات قیمت یک دارایی، مانند سهام، طلا یا ارز دیجیتال، بدون مالکیت واقعی آن، معامله کنید. به زبان ساده، در معاملات CFD شما مالک چیزی نمی‌شوید، بلکه روی افزایش یا کاهش قیمت «شرط می‌بندید». اگر پیش‌بینی شما درست باشد، از تفاوت قیمت سود می‌کنید و اگر اشتباه باشد، ضرر خواهید کرد. این روش به دلیل نیاز به سرمایه اولیه کمتر و استفاده از اهرم، محبوبیت زیادی پیدا کرده است، اما همزمان ریسک‌های قابل توجهی نیز به همراه دارد.

قرارداد مابه التفاوت (CFD) دقیقاً چیست؟

قرارداد مابه‌التفاوت یا CFD یکی از ابزارهای معاملاتی نوین در بازارهای مالی است که به معامله‌گران امکان می‌دهد بدون خرید یا فروش واقعی یک دارایی، صرفاً از نوسانات قیمت آن سود کسب کنند. در معاملات CFD، یک معامله‌گر و یک کارگزار توافق می‌کنند که تفاوت قیمت یک دارایی را از زمان باز شدن معامله تا لحظه بسته‌شدن آن با یکدیگر تسویه کنند. در این نوع معامله مالکیتی بر دارایی ایجاد نمی‌شود و تمام هدف، استفاده از بالا و پایین شدن قیمت‌هاست. برای مثال، اگر به جای خرید فیزیکی طلا یک پوزیشن خرید (Long) در CFD طلا باز کنید و قیمت رشد کند، سود به شما تعلق می‌گیرد؛ اما در صورت افت قیمت، دچار زیان خواهید شد بدون آنکه حتی یک گرم طلای واقعی در اختیار داشته باشید.

تاریخچه شکل‌گیری CFD

ابزار معاملاتی CFD در اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی توسط بروکر «Smith New Court» در بورس لندن معرفی شد. ایده اولیه این ابزار توسط «Brian Keelan» و «Jon Wood» ارائه شده بود و هدف اصلی آن، ایجاد روشی برای پوشش ریسک معاملات بزرگ بدون نیاز به خرید فیزیکی دارایی‌ها بود. در ابتدا فقط معامله‌گران حقوقی در بازار فرابورس (OTC) از CFD استفاده می‌کردند، اما با توسعه سیستم معاملات آنلاین GNI Touch توسط شرکت کارگزاری GNI، امکان استفاده از CFD برای معامله‌گران حقیقی نیز فراهم شد.

از سال ۲۰۰۲ میلادی به بعد، معاملات CFD به‌صورت رسمی وارد ساختار بازارهای مالی بین‌المللی شد. از آن زمان تاکنون، این ابزار معاملاتی به سرعت گسترش یافت؛ به‌طوری که بسیاری از کارگزاران مطرح جهانی CFD را به فهرست خدمات مالی خود اضافه کرده‌اند و هزاران معامله‌گر حرفه‌ای، از این ابزار برای معامله روی شاخص‌ها، کالاها، ارزها، سهام و حتی رمزارزها استفاده می‌کنند.

معاملات CFD چگونه کار می‌کنند؟

مکانیزم معاملات CFD بر اساس چند مفهوم کلیدی بنا شده است. هسته اصلی این معاملات، «دارایی پایه» (Underlying Asset) است. این دارایی می‌تواند هر چیزی باشد که قیمت آن نوسان می‌کند، مانند سهام شرکت اپل، نفت خام، یا بیت‌کوین. سود یا زیان شما در یک معامله CFD، از تفاوت بین «قیمت ورود» (زمانی که قرارداد را باز می‌کنید) و «قیمت خروج» (زمانی که قرارداد را می‌بندید) محاسبه می‌شود.

تفاوت خرید سهام واقعی با CFD سهام

آموزش CFD: اصطلاحات کلیدی که باید بدانید

برای موفقیت در معاملات CFD، باید با اصطلاحات فنی آن آشنا باشید. این مفاهیم، ابزارهای اصلی شما در این بازار هستند.

اهرم (Leverage)

اهرم به شما این امکان را می‌دهد که با سرمایه کم، معامله‌ای با حجم بسیار بزرگ‌تر باز کنید. برای مثال، با اهرم 1:100، شما می‌توانید با تنها ۱۰۰ دلار، معامله‌ای به ارزش ۱۰,۰۰۰ دلار را کنترل کنید. اهرم همان‌طور که می‌تواند سود شما را چند برابر کند، به همان نسبت نیز می‌تواند زیان شما را افزایش دهد. استفاده بی‌رویه از اهرم، سریع‌ترین راه برای از دست دادن کل سرمایه (کال مارجین شدن) است.

هشدار: اهرم یک شمشیر دو لبه است. قبل از استفاده از آن، حتماً مفهوم مدیریت ریسک را به خوبی یاد بگیرید.

مارجین (Margin)

مارجین، مقدار پولی است که شما برای باز کردن یک پوزیشن CFD در حساب خود بلوکه می‌کنید. این مبلغ، ودیعه یا وجه تضمین معامله شماست و درصدی از کل ارزش معامله را تشکیل می‌دهد. برای مثال، اگر بخواهید یک معامله ۱۰۰۰ دلاری با مارجین ۱۰٪ باز کنید، باید ۱۰۰ دلار در حساب خود به عنوان مارجین داشته باشید. بروکر از این مبلغ برای پوشش زیان‌های احتمالی شما استفاده می‌کند.

پوزیشن خرید (Long) و فروش (Short)

یکی از بزرگ‌ترین مزایای CFD، امکان کسب سود از بازارهای نزولی است.

• پوزیشن خرید (Long): زمانی که پیش‌بینی می‌کنید قیمت یک دارایی افزایش خواهد یافت، یک پوزیشن خرید باز می‌کنید.
• پوزیشن فروش (Short): زمانی که پیش‌بینی می‌کنید قیمت یک دارایی کاهش خواهد یافت، یک پوزیشن فروش باز می‌کنید. در این حالت، اگر قیمت واقعاً کاهش یابد، شما سود خواهید کرد.

هزینه‌های پنهان و آشکار در معاملات CFD

معاملات CFD رایگان نیستند و شامل هزینه‌های مختلفی می‌شوند که می‌توانند بر سودآوری شما تأثیر بگذارند.

• اسپرد (Spread): این هزینه، تفاوت بین قیمت خرید (Ask) و قیمت فروش (Bid) یک دارایی است و درآمد اصلی بروکرها را تشکیل می‌دهد. هرچه اسپرد کمتر باشد، معامله به نفع شماست.
• کمیسیون (Commission): برخی بروکرها، علاوه بر اسپرد، برای معاملات CFD روی سهام، کمیسیون نیز دریافت می‌کنند.
• نرخ بهره شبانه (Swap): این مهم‌ترین هزینه پنهان است. اگر پوزیشن خود را بیش از یک روز باز نگه دارید، باید هزینه مالی شبانه یا سواپ را پرداخت کنید. این هزینه به دلیل استفاده از اهرم و قرض گرفتن پول از بروکر است. این هزینه می‌تواند در معاملات بلندمدت، سود شما را به شدت کاهش دهد.

انتخاب یک بروکر معتبر برای معاملات CFD ضروری است و بسیاری از کاربران پیش از شروع فعالیت، فهرست بهترین بروکرهای فارکس را بررسی می‌کنند تا با خیال راحت‌تری وارد این بازار پرریسک شوند.

حکم شرعی معاملات CFD و حساب‌های اسلامی

بحث درباره حکم شرعی معاملات CFD یکی از پیچیده‌ترین و حساس‌ترین موضوعات در این حوزه است. بسیاری از علمای اسلامی، معاملات CFD را به دلیل وجود چند چالش اصلی، منطبق با شریعت نمی‌دانند.

• چالش بهره شبانه (ربا): هزینه سواپ شبانه، مصداق بارز ربا (بهره) است که در اسلام حرام است.
• چالش عدم مالکیت واقعی (بیع معدوم): در CFD، معامله‌گر مالک واقعی دارایی نمی‌شود و این موضوع با اصل «تملک» در معاملات اسلامی در تضاد است.
• چالش غرر (عدم قطعیت): ماهیت به شدت سفته‌بازانه و غیرقابل پیش‌بینی CFD، آن را به قمار (میسر) نزدیک می‌کند که حرام است.

راهکار: حساب‌های اسلامی (Swap-free)

برای حل مشکل ربا، بسیاری از بروکرها «حساب‌ اسلامی» یا «Swap-free» را ارائه می‌دهند. در این حساب‌ها، هزینه بهره شبانه حذف می‌شود. اما بروکرها معمولاً این هزینه را از طریق افزایش اسپرد یا دریافت کمیسیون ثابت جبران می‌کنند. با این حال، حتی با وجود حساب‌های اسلامی، چالش‌های دیگر مانند عدم مالکیت و غرر همچنان پابرجا هستند و بسیاری از مراجع تقلید، این نوع معاملات را حتی با حساب اسلامی نیز جایز نمی‌دانند.

نکته مهم: این بخش تنها به توضیح فنی مکانیزم‌ها می‌پردازد و یک فتوای دینی نیست. برای تصمیم‌گیری نهایی، حتماً باید به نظر مرجع تقلید خود رجوع کنید.

مزایا و معایب معاملات CFD

مانند هر ابزار مالی دیگری، CFD نیز مزایا و معایب خاص خود را دارد.

تفاوت CFD با فیوچرز (Futures) و آپشن (Options)

برای کاربران حرفه‌ای‌تر، درک تفاوت CFD با سایر ابزارهای مشتقه مانند فیوچرز و آپشن ضروری است.

• CFD در مقابل فیوچرز: قراردادهای فیوچرز دارای تاریخ انقضای مشخص و استاندارد هستند و در بورس‌های رسمی معامله می‌شوند. در مقابل، CFDها معمولاً تاریخ انقضا ندارند و توسط بروکرها به صورت فرابورس (OTC) ارائه می‌شوند.
• CFD در مقابل آپشن: قرارداد آپشن به دارنده آن «حق» (و نه الزام) خرید یا فروش یک دارایی را در قیمتی مشخص می‌دهد. در حالی که CFD یک «قرارداد» الزام‌آور برای پرداخت مابه‌التفاوت قیمت است.

مدیریت ریسک در CFD

معاملات CFD به دلیل وجود اهرم، به شدت پرریسک هستند. بدون مدیریت ریسک صحیح، از دست دادن کل سرمایه بسیار محتمل است.

1. استفاده از حد ضرر (Stop Loss): همیشه برای معاملات خود حد ضرر تعیین کنید. این دستور به بروکر می‌گوید که اگر قیمت به سطح مشخصی از زیان رسید، معامله را به صورت خودکار ببندد.
2. مدیریت حجم معامله: هرگز با تمام سرمایه خود وارد یک معامله نشوید. همیشه درصد کمی از سرمایه خود (مثلاً ۱ تا ۲ درصد) را در هر معامله ریسک کنید.
3. طمع نکردن روی اهرم: از اهرم‌های بالا دوری کنید. اهرم بالا، سریع‌ترین مسیر به سمت نابودی حساب معاملاتی شماست.

مثال عددی از یک معامله CFD

فرض کنید شما پیش‌بینی می‌کنید که قیمت سهام اپل (AAPL) که در حال حاضر ۱۵۰ دلار است، افزایش خواهد یافت. شما تصمیم می‌گیرید ۱۰۰ واحد CFD سهام اپل را با اهرم 1:10 خریداری کنید.

• ارزش کل معامله: ۱۰۰ سهم × ۱۵۰ دلار = ۱۵,۰۰۰ دلار
• مارجین مورد نیاز (با اهرم 1:10): ۱۵,۰۰۰ دلار / ۱۰ = ۱۵۰۰ دلار

شما با پرداخت ۱۵۰۰ دلار، معامله‌ای به ارزش ۱۵,۰۰۰ دلار را کنترل می‌کنید.

سناریوی سود: قیمت سهام اپل به ۱۶۰ دلار می‌رسد.

• سود شما: (۱۶۰ – ۱۵۰) دلار × ۱۰۰ سهم = ۱۰۰۰ دلار
• بازدهی نسبت به مارجین: (۱۰۰۰ / ۱۵۰۰) × ۱۰۰ = ۶۶.۶٪ سود

سناریوی زیان: قیمت سهام اپل به ۱۴۵ دلار می‌رسد.

• زیان شما: (۱۵۰ – ۱۴۵) دلار × ۱۰۰ سهم = ۵۰۰ دلار
• بازدهی نسبت به مارجین: (۵۰۰ / ۱۵۰۰) × ۱۰۰ = ۳۳.۳٪ زیان

این مثال، قدرت اهرم در چند برابر کردن سود و زیان را به خوبی نشان می‌دهد.

جمع‌بندی (Verdict)

معاملات CFD ابزاری قدرتمند برای سفته‌بازی و پوشش ریسک در بازارهای مالی هستند. این ابزار با فراهم کردن امکان استفاده از اهرم و دسترسی به بازارهای متنوع، فرصت‌های جذابی را ایجاد می‌کند. با این حال، این جذابیت با ریسک بسیار بالایی همراه است. پیچیدگی‌های فنی، هزینه‌های پنهان و چالش‌های شرعی، CFD را به ابزاری تبدیل کرده که تنها برای معامله‌گران حرفه‌ای، ریسک‌پذیر و آگاه مناسب است. اگر قصد ورود به این بازار را دارید، حتماً با دانش کافی، مدیریت ریسک سخت‌گیرانه و سرمایه‌ای که توانایی از دست دادن آن را دارید، قدم بردارید.

در ادامه بخوانید:آموزش فارکس و ترید