همیشه در کلاس های و دوره های آموزشی که در خانه سرمایه برگزار می کنیم اتفاق مشترکی که در کل دوره رخ می دهد جملاتی است که دانشجویان پس از اتمام کلاس با ما در میان می گذارند . یکی از جالبترین و رایج ترین این جملات آنهایی است که عبارت حیف شد و عبارت ای کاش در آنها وجود دارد . هر دو این عبارات را دانشجویان همیشه در جواب سرزنش خود برای نفروختن به موقع سهمی و از دست دادن بخشی از سود و یا برای نخریدن سهمی و جا ماندن از رشد آن بیان می کنند .و جالب اینجاست که تقریبا این داستان برای همه سرمایه گذاران بازار بورس مشترک است و وجود دارد. برای همین به دانشجویان دوره نخبگان بورس قول دادیم در مقاله ای در سایت خانه سرمایه در مورد این موضوع و راه مبارزه با آن و تفکر صحیح سرمایه گذاری بدر این مورد بیشتر صحبت کنیم . بخش زیادی از این مطلب به پشیمانی در بورس بر می گردد که در ادامه با آن آشنا می شوید .
پشیمانی در بورس ناشی از فرصت های نزدیک از دست رفته را به یاد بیاورید
یکی از شرایطی که باعث می شود ما احساس پشیمانی و ناراحتی بیشتری بکنیم فرصت های نزدیک از دست رفته است به طور مثال شما قصد سفر با هواپیما را دارید،در راه به ترافیک بر می خورید و وقتی به فرودگاه می رسید متوجه می شوید که نیم ساعت دیر رسیده اید و هواپیما پرواز کرده است.تا اینجای کار شما به اندازه جا ماندن از پروازتان احساس ناراحتی دارید و قبول دارید که به خاطر نیم ساعت تاخیری که داشته اید جریمه شما جا ماندن از پرواز است،حال به شما گفته می شود که هواپیمای شما تاخیر داشته و پنج دقیقه پیش پرواز کرده است.اینجاست که شما آن نیم ساعت تاخیر را فراموش کرده و احساس ناراحتی شما چندین برابر خواهد شد و خود را به خاطر اینکه اگر مثلا از یک خیابان دیگر می رفتید یا لباس خود را کمی سریعتر می پوشیدید که فقط پنج دقیقه زودتر می رسیدید سرزنش بیشتری خواهید کرد.
لطفا چند دقیقه به این موضوع و پشیمانی هایی از این دست فکر کنید .
پشیمانی در بورس ناشی از فرصت های نزدیک از دست رفته در سهام
همین مسئله را می توان به نوعی به موارد دیگر از جمله بورس هم تعمیم داد.احتمالا شما هم این را تجربه کرده اید که به دلایل خودتان صنعتی را برای سرمایه گذاری سودآور ارزیابی کرده اید و یک سهم آن را برای خرید انتخاب کرده اید.با گذشت زمان مشخص شده که صنعت درستی را انتخاب کرده بودید ولی اتفاقی که افتاده این بوده که برخی سهم های دیگر آن صنعت بسیار بیشتر از سهم شما رشد کرده اند.مثلا یک سهم از صنعت خودرو خریداری کرده اید و ۵۰% نیز رشد داشته،ولی بعضی از سهم های دیگر بین ۴ تا ۸ برابر رشد کرده اند.اینجاست که احساس درونی شما به دلیل پشیمانی ناشی از فرصت های نزدیک از دست رفته باعث می شود که رضایتمندی شما بسیار کاهش یابد و با وجود اینکه شما سود مناسب ۵۰ درصدی را کسب کرده اید در ذهنتان درگیر این ناراحتی هستید که اگر به جای این سهم آن یکی را خریده بودم پولم چند برابر شده بود.اینجاست که فرد سرمایه گذار تصمیم می گیرد که در خرید و فروش های خود تجدید نظر کند.
شما به دلیل پشیمانی ناشی از فرصت های نزدیک از دست رفته با وجود اینکه سود مناسبی کسب کرده اید در ذهنتان درگیر این ناراحتی هستید که اگر به جای این سهم آن یکی را خریده بودم پولم چند برابر شده بود.
یا مثال دیگر در مورد نخریدن سهمی است که قصد داشته اید خرید کنید ولی این کار را انجام نداده اید و سهم رشد بسیار بالایی کرده است ! نتیجه این می شود که ای کاش ، حیف شد کاش خرید کرده بودم
همین مثال برای فروش سهم نیز وجود دارد ، شما سهمی را خریده اید و رشد کرده است در قیمتی دو دل بوده اید که بفروشید و یا نه و در نهایت تصمیم به فروش نگرفته اید و سهم ریزش کرده است ! حال مجدد شما خود را سرزنش می کنید و از نفروختن خود پشیمان هستید .
حالا شما برای جبران این پشیمانی چه می کنید؟
در مباحث مالی رفتاری، رفتاری به نام پشیمان گریزی وجود دارد که باعث می شود سهامدار برای جبران پشیمانی های گذشته و یا جلوگیری از پشیمانی احتمالی در معاملات بعدی اش رفتارهایی بروز دهد و معاملاتی انجام دهد که بیشتر تحت تاثیر احساسات و هیجان است.پشیمان گریزی باعث می شود که سرمایه گذار در مقاطعی نتواند منطقی رفتار کند و خرید و فروش هایی انجام دهد که یا منجر به از دست دادن سود می شود و یا منجر به زیان کردن.یکی از رفتارهایی که به خاطر پشیمان گریزی از سهامداران سر می زند عدم وارد شدن به گزینه های به نظر مناسب برای سرمایه گذاری به دلیل ترس از زیان کردن و پشیمانی احتمال در آینده است،در این حالت در نهایت سرمایه گذار از کسب سود محروم خواهد شد و زیانی را متحمل نمی شود،ما این حالت را پشیمان گریزی خنثی می نامیم.
دوره آموزشی از صفر تا سطح پیشرفته در ترید که با هدف “استاد تمامی ترید” طراحی شده است
اما هنگامی که سرمایه گذار اقدام به خرید می کند شرایط متفاوت است.در این حالت پشیمان گریزی به دو شکل می تواند رفتار سهامداران را تحت تاثیر قرار دهد:
پشیمان گریزی در هنگام افت قیمت سهام چگونه بر روی شما تاثیر می گذارد؟
ما در اینجا رفتاری که سهامدار در هنگام افت قیمت سهام انجام می دهد را پشیمان گریزی منفی می نامیم.در هنگامی که یک سرمایه گذاری زیان ده می شود پشیمان گریزی منفی باعث می شود که سرمایه گذار به سهام خود وفادار باقی بماند تا به این شکل از قبول اشتباه خود و تحقق زیان جلوگیری کند،این رفتار تا قدری ادامه پیدا می کند که خرید وارد زیان سنگین می شود و در نهایت ما با یک ضرر بزرگ حاضر به خروج از سهام زیانده خود می شویم.در واقع افراد با اصرار بر نگهداری سهام زیانده خود سعی می کنند پذیرش این موضوع را که در سرمایه گذاری خود اشتباه کرده اند به تعویق بیاندازند.در واقع فرد حاضر نیست اشتباه خود را قبول کند و سهام زیانده خود را بفروشد و سعی می کند فروش سهم را به تعویق بیاندازد تا شاید شرایط تغیر کند و این به تعویق انداختن تا زمانی که آستانه تحمل فرد به پایان برسد ادامه پیدا می کند.این رفتار سهامداران در راستای همان زیان گریزی افراد است که به صورت ذاتی در انسان ها وجود دارد.شما می توانید در مقاله فعلا بذارم باشه درباره زیان گریزی و راهکارهای مقابله با آن بیشتر مطالعه کنید.
پشیمان گریزی در هنگام رشد قیمت سهام چگونه بر روی شما تاثیر می گذارد؟
حال در بازاری که شروع به رشد می کند سهامداران در ابتدا به خاطر پشیمان گریزی خنثی از خرید اجتناب می کنند،مثالی را که در ابتدای مقاله گفتیم به یاد دارید؟ با ادامه رشد بازار سهامداران با دیدن رشد قیمت سهام کم کم این احساس را پیدا می کنند که در حال جا ماندن از بازار هستند ،در این حالت سهامدار دچار تردید می شود که عدم خرید او فقط او را از بقیه افراد عقب انداخته و او در حال از دست دادن سودهای پی در پی بازار است.اینجاست که نوع دیگری از پشیمان گریزی پدیدار می شود که ما آن را پشیمان گریزی مثبت می نامیم.فرد از طرفی تصمیم به خرید گرفته و از طرفی هم دیگر نمی خواهد سودهای خوب بازار را از دست بدهد و یا پشیمانی ناشی از فرصت های نزدیک از دست رفته را مجددا تجربه کند.
پشیمان گریزی مثبت باعث می شود که فرد با دیدن رشد قیمت سهام در نهایت به این نتیجه برسد که بازار در حال صعود است و او هم باید خرید سهام را آغاز کند
Barry Schwartz در کتاب The paradox of choice تحقیقی انجام داده که بر اساس آن ثابت می کند انسان ها در کوتاه مدت معمولا به اشتباهاتی که انجام داده اند فکر می کنند و از آن ها احساس پشیمانی می کنند ولی در بلند مدت این اشتباهات را فراموش کرده و فقط به کارهای درستی که می توانسته اند انجام دهند و انجام نداده اند فکر می کنند.به طور مثال ما احتمالا الان می توانیم خریدهای اشتباهی که در ۳ تا ۶ ماه گذشته انجام داده ایم را به یاد آوریم و ممکن است که خود را به خاطر آن سرزنش کنیم.ولی اگر از ما بخواهند که خریدهای اشتباه ۳ سال پیش خود را بگوییم احتمالا فقط آن هایی را که ضررهای سنگینی به ما وارد کرده اند به یاد می آوریم و هرچه زمان طولانی شود حتی آن زیان های بزرگ هم به مرور از ذهن ما خارج می شوند.در همین شرایط بیشتر افرادی که در بازار فعالیت می کنند سودهای کلانی که می توانسته اند بدست بیاورند ولی آن ها را از دست داده اند را به یاد خواهند داشت.شتران،شبندر،شاوان،حسینا،آکنتور و بسیاری از سهم های دیگر از نمونه هایی هستند که ما سال های سال اگر آن ها را نداشته ایم از آن ها به عنوان فرصت های سودآور بازار یاد می کنیم و در ذهن خود حساب می کنیم که اگر مثلا ۵۰۰ میلیون از آن خریده بودم پول من به چند میلیارد تبدیل شده بود.
پشیمان گریزی مثبت باعث می شود که فرد با دیدن رشد قیمت سهام در نهایت به این نتیجه برسد که بازار در حال صعود است و او هم باید خرید سهام را آغاز کند.تا اینجای کار مشکلی نیست،مشکل از اینجا شروع می شود که فرد برای جبران عقب ماندگی خود از بازار شروع به خرید و فروش های احساسی می کند و زیان های گذشته را فراموش می کند و به دنبال سهم هایی است که با خرید آن ها،سودهایی را که از بازار جا مانده بود بدست بیاورد.یکی از رفتارهایی که در نتیجه این احساس به وجود می آید صف نشینی یا همان رفتار گله ای است که سرمایه گذار طمع این را دارد که از سود های بازار جا نماند و به سرعت به دنبال خرید سهم های در حال رشد است.در همین رابطه شما می توانید مقاله رفتار گله ای(گروهی) در بورس را نیز مطالعه نمایید.
در نهایت نیز به احتمال زیاد رفتار گله ای منجر به صف نشینی سهامدار و خرید در قیمت های نامناسب و سقف قیمتی خواهد شد و فردی که شاهد افت قیمت سهامش می شود با این ذهنیت که نباید زیان کند این بار با پشیمان گریزی منفی سهم خود را نگهداری می کند و فرد در یک چرخه ای قرار میگیرد که در بیشتر مواقع چیزی جز زیان به همراه ندارد و این چرخه می تواند در زمان های مختلف به شکل های مختلف ادامه پیدا کند.
مشکل از اینجا شروع می شود که فرد برای جبران عقب ماندگی خود از بازار شروع به خرید و فروش های احساسی می کند و زیان های گذشته را فراموش می کند و به دنبال سهم هایی است که با خرید آن سهم ها ، سودهایی را که از بازار جا مانده بود بدست بیاورد
نتیجه گیری
به دلیل اینکه بازارهای مالی دائما در حال افت و خیز هستند همیشه افرادی وجود دارند که به دلایل مختلف از برخی از سود و زیان های خود در این افت و خیزها تجربیاتی بعضا نا خوشایند دارند و تمایل دارند فرصتی پیدا کنند تا آن را جبران کنند.در نتیجه رفتارهایی از آن ها سر می زند که در بسیاری از موارد ناخودآگاه است.یکی از این رفتارها پشیمان گریزی است. پشیمانی در بورس باعث می شود سهامدار برای جبران پشیمانی های گذشته و یا جلوگیری از پشیمانی احتمالی در معاملات بعدی اش رفتارهایی بروز دهد و معاملاتی انجام دهد که بیشتر تحت تاثیر احساسات و هیجان است.ما در این مقاله راجع به ۳ نوع مختلف پشیمان گریزی صحبت گردیم:
- پشیمان گریزی خنثی که باعث عدم وارد شدن سرمایه گذار به گزینه های به نظر مناسب برای سرمایه گذاری به دلیل ترس از زیان کردن و پشیمانی احتمال در آینده است،در این حالت در نهایت سرمایه گذار از کسب سود محروم خواهد شد و زیانی را متحمل نمی شود.
- پشیمان گریزی منفی که زمانی اتفاق می افتد که فرد سرمایه گذار به سهام زیانده خود وفادار باقی می ماند تا به این شکل از قبول اشتباه خود و تحقق زیان جلوگیری کند،این رفتار تا قدری ادامه پیدا می کند که خرید وارد زیان سنگین می شود و در نهایت سرمایه گذار با یک ضرر بزرگ حاضر به خروج از سهام زیانده خود می شود.
- پشیمان گریزی مثبت که باعث می شود سرمایه گذار برای جبران عقب ماندگی خود از بازار شروع به خرید و فروش های احساسی کند و زیان های گذشته را فراموش کند و به دنبال سهم هایی باشد که با خرید آن ها،سودهایی را که از بازار جا مانده بود بدست بیاورد.در اینجا فرد دچار رفتارهای احساسی از قبیل صف نشینی و رفتار گله ای می شود و ممکن است سهام را در قیمت های بالا و سقف های قیمتی خریداری کند.
این سه نوع پشیمانی در بورس می تواند در زمان های مختلف و به شکل های مختلف بروز کند و گاهی نیز ممکن است سرمایه گذار در قالب یک چرخه دچار آن شود و یکی پس از دیگری مرتکب انواع آن شود
برای جلوگیری از پشیمانی در بورس می توانیم در مواقعی که احساس می کنیم دچار پشیمان گریزی شده ایم دست از معاملات بکشیم و شرایط بازار و روند و سهام مختلف را مجددا و به دور از هیجان مورد بررسی قرار دهیم و درصورتی که به این نتیجه رسیدیم که تحلیل ما به دور از هیجان و احساسات است،نسبت به خرید یا فروش خود اقدام کنیم